Нъютонны? бірінші за?ы. Инерциялы? сана? ж?йелері
К_ні: 09.10. 09 ж
Сыныбы: 9
СабаK таKырыбы: §10. НъютонныS бірінші заSы. ИнерциялыK санаK ж_йелері
§11. К_ш
СабаKтыS маKсаты:
1. Білімділік. НъютонныS бірінші заSы. ИнерциялыK санаK ж_йелері. К_ш туралы білім беру.
2. ДамытушылыK. ОKушылардыS табиCат Kaбылыстарын физикалыK заSдылыKтар тaрCысынан т_сінушілігін ж‰не логикалыK ойлау Kабілеттерін дамыту.
3. Т‰рбиелік. ОKушыларды байсалдылыKKа, кішіпейілділікке, адамгершілікке т‰рбиелеу.
СабаKтыS т_рі: ЖаSа сабаK
СабаKтыS ‰дісі: Т_сіндіру, сaраK-жауап.
СабаKтыS барысы:
`йымдастыру.
^й тапсырмасын сaрау.
Т_зусызыKты теSайнымалы KозCалыс кезіндегі жылдамдыKтыS формуласы?
ДененіS еркін т_суі деген не?
Центрге тартKыш _деу формуласы Kандай?
ВекторлыK ж‰не скалярлыK шамалар деген Kандай шамалар?
Т_зусызыKты теSайнымалы KозCалыс кезіндегі орын ауыстыру формуласы?
СызыKтыK ж‰не бaрыштыK жылдамдыK арасында Kандай байланыс бар екенін Формуласымен т_сіндір.
JисыK сызыKты KозCалыс кезіндегі период ж‰не жиілік дегеніміз не?
^деу дегеніміз не? Формуласы.
ЖаSа сабаK
Егер денеге басKа денелер ‰рекет етпесе немесе олардыS ‰рекеті теSгерілген болса, онда дене не тыныштыKтаCы к_йін саKтайды, не т_зусызыKты ж‰не бірKалыпты KозCалысын жалCастырады деген KорытындыCа келген болатын. Бaл-™здеріSе таныс инерция заSы. И. Нъютон инерция заSын механика негізіне енгізді, сондыKтан бaл заSды НъютонныS бірінші заSы деп атайды.
СанаK ж_йелерінде дененіS KозCалыс жылдамдыCы ™зара ‰рекеттесуден Cана емес, сол ж_йеніS _демелі KозCалысынан да туындайды. Ондай санаK ж_йелері инерциялыK емес санаK ж_йелері деп аталады.
Денеге басKа денелер ‰рекет етпегенде немесе олардыS ‰рекеті теSгерілгенде, дене бірKалыпты ж‰не т_зусызыKты KозCалатын (немес тыныштыK к_йін саKтайтын) санаK ж_йесі инерциялыK санаK ж_йесі ретінде алынады.
ДенелердіS бір-біріне ‰рекетініS сандыK ™лшемін сипаттайтын физикалыK шаманы к_ш деп атайды.
АуырлыK к_ші деп денелердіS жерге тартылу к_шін айтады. Б
·aл к_штіS ‰рекетінен еркін денелер Жерге Kaлайды. ДенелердіS ауырлыK к_шініS ‰рекетінен Cана KозCалуын еркін т_су деп атайды.
Серпімділік к_ші деп дененіS пішіні мен к™лемі ™згерген кезде пайда болатын к_шті айтады. Серпімділік к_ші ‰рKашан дененіS пішіні мен ™лшемдерініS ™згеруін тудырCан к_шке Kарама-Kарсы баCытталады.
Серпімді деформациялар кезінде денеде туындайтын серпімділік к_ші оныS созылуына (сыCылуына) тура пропорционал: 13 EMBED Equation.3 1415, бaл формула
Гук заSын ™рнектейді, мaндаCы Fсерп-серпімділік к_шініS модулі, к-KатаSдыK коэффициенті, 13 EMBED Equation.3 1415-дене aзындыCыныS ™згеруі.
^йкеліс к_ші деп денелер тікелей жанасKанда пайда болатын к_шті айтады ж‰не ол к_ш ‰рдайым жанасу бетініS бойымен KозCалыс баCытына Kарама-Kарсы жаKKа баCытталады.
ТіректіS реакция к_ші деп тіректіS денеге ‰рекет ететін серпімділік к_шін айтады._йкеліс к_шініS модулі тіректіS реакция к_шіне тура пропорционал: 13 EMBED Equation.3 1415, мaндаCы13 EMBED Equation.3 1415-_йкеліс коэффициенті деп аталатын пропорционалдыK коэффициент.
ТабиCатта _йкеліс к_ші 3 т_рде к™рініс табады: сырCанау, тербеліс, тыныштыK _йклісі.
К_ш деп дененіS басKа денелер тарапынан болатын ‰рекеттіS н‰тижесінде _деу алатынын сипаттайтын ж‰не осы ‰рекеттіS ™лшемі болып табылатын физикалыK шаманы айтады.
ТеS‰рекетті к_ш деп денге бір мезгілде ‰рекет ететін бірнеше к_штіS ‰рекетіндей ‰рекет жасайтын к_шті айтады.
СабаKты Kорыту:
Бір денеге 8 Н ж‰не 6 Н болатын екі к_ш ‰рекет етеді. К_штер баCыттарыныS арасындаCы бaрыш 900. осы екі к_штіS теS‰рекетті к_ші неге теS?
FK-?
Ж: FK=10 H
^йге тапсырма:
§10- §11-оKып, 8-жаттыCуды орындау.
Шешуі:
13 EMBED Equation.3 1415Н
Бер:
F1=8 H
F2=6 H
a=900