Т?рбие са?аты Жасай бер,?аза? тілі,ана тілім!

Алматы облысы Алакөл ауданы
Бибақан негізгі орта мектебі
Амирханова Ж.А
Жасай бер, қазақ тілі, ана тілім!
Тәрбие сағатының тақырыбы: Жасай бер, қазақ тілі, ана тілім!Мақсаты: Оқушыларды туған тілімізді құрметтей білуге баулу.Міндеттері:Баланың сөйлеу тілін дамыту арқылы сөздік қорларын молайту;ой – өрісін кеңейту;Жас ұрпақтың сезімін оята отырып елін, жерін сүюге, құрметтеуге тәрбиелеу.Түрі: тәрбие сағатыКөрнекілігі: ұлағатты сөздер
Барысы: Саламатсыздар ма, ұстаздар, оқушылар. Бүгінгі Жасай бер, қазақ тілі, ана тілім атты ашық тәрбие сағатымызға қош келдіңіздер!
Қазақстанның мемлекеттік тілі – қазақ тілі. Қазақстан – көп ұлт өкілдері мекендейтін мемлекет. Мұндай мемлекет үшін мемлекеттік тіл қажет. Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев өз жолдауында «Ұлттық тіл – қазақ ұлтының рухани, мәдени байлығын ұрпақтан ұрпаққа жеткізуші қасиетті құрал» деп көрсеткен болатын.Қазақ тілінің мәртебесін өсіру үшін және мемлекеттік тілімізді қастерлеуге, құрметтеуге тәрбиелеу үшін елімізде көптеген іс – шаралар жүргізіліп келеді. 22 қыркүйек – Қазақстан Республикасы халықтарының тілдер мерекесі. Ең алдымен, бұл барша елге ортақ жалпы халықтық мереке, барлық ұлт өкілдеріне көрсетілген құрмет.Қазақстанда 100 – ден астам ұлт өкілдері тұрады, әрбір ұлттың ең үлкен, ең негізгі анасы туған тілі болып саналады. Ана тілі – әрбір ұлттың, ұлыстың мақтанышы, көзінің қарашығындай көретін қазынасы, асыл мұрасы.Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін 1997 жылы 11 – шілдеде Қазақстан Республикасының Парламенті «Тіл туралы» жаңа Заңын қабылдады. 2007 жыл «Мемлекеттік тіл жылы» деп жарияланды.1 - оқушы:Тілім - арым, ол менің мақтанышым,Ризамын жүрекке от жаққаны үшін.Тіл – адамның қаруы, қазынасы.Туғанбыз соны баста сақтау үшін.Тілің барда сен барсың, жоғалмайсың,Өз тіліңсіз бәрібір оңалмайсың.Көп тілді біл, сүй бірақ өз тіліңді,Өз тіліңсіз бақытты бола алмайсың.2 - оқушы:Сан ғасырдан сақталған асыл мұрам,Сені қалай басқаға басындырам?!«Тәуелсіз ел болғанда, бағың жанар»,-Деп ойлап ем бәрінен басым тұрам.Ана тілім – ардағым, жырымбысың,Аспандағы ай менен күнімбісің?!Бар сынаққа төзер ем өмірдегі,Анам және аяулы тілім үшін.3 - оқушы:Әр сөзінен қазынаны табатын,Менің тілім - бұлақ сынды таза - тынҰлылар мен шешендерім сөзінен,Асырып кім сөз қалдырды жазатын?!Ұлылықты ұлы тілім танытты,Ұлы тілім ұлықтайды халықты.Халық егер өз тілінен адасса,Өсер елдің тірлігі емес парықты.4 - оқушы: Туған тілКімнен тудым?Нәсілім кім?Ұлтым кім?Әлде мен дір аспаның сұр бұлтымын?Бұлт емеспін.Мен қазақпын,Халықпын,Көне күннен келе жатқан тарихпын!Туған тілсіз тәңірім жоқ табынар,Туған тілсіз тірлік құрсын, наныңдар!Туған тілде намысым мен арым дар,Туған тілсіз тірлік құрсын, наныңдар!Туғанда да, қонғанда да, ұшқанда,Өз тілінде қиқулайды құстар да,Өз тілінде кісінейді құлыншақ...Деген кім бар: өз тіліңді ұстанба?Туған тілім – бабам тілі – өз тілім!Туған тілім – анам тілі – өз тілім!Туған тілім – далам тілі – өз тілім!Туған тілім – адам тілі – өз тілім!Туған тілде сыры терең жаным бар,Туған тілде мың - мың ыстық қаным бар.Туған тілде әнім менен сәнім бар!Туған тілім – жүрек үнім, наныңдар,Нанбасаңдар,Жүрегімді суырып – ақ алыңдар. (Д. Әбілев)
1-оқушы: «Мұқағали Мақатаев»
Үш бақытым
Ең бірінші бақытым – Халқым менің,
Соған берем ойымның алтын кенін.
Ол бар болса, мен бармын, қор болмаймын,
Қымбатырақ алтыннан нарқым менің.
Ал екінші бақытым – Тілім менің,
Тас жүректі тіліммен тілімдедім.
Кей – кейде дүниеден түңілсем де,
Қасиетті тілімнен түңілмедім.
Бақытым бар үшінші – Отан деген,
Құдай деген кім десе, Отан дер ем!
... Оты сөнген жалғанда жан барсың ба?
Ойланбай – ақ кел дағы от ал менен.
Би: «Адай» күйі
Станислав:Сан ғасырдан сақталған асыл мұрам,Сені қалай басқаға басындырам?!«Тәуелсіз ел болғанда, бағың жанар»,-Деп ойлап ем бәрінен басым тұрам.Ана тілім – ардағым, жырымбысың,Аспандағы ай менен күнімбісің?!Бар сынаққа төзер ем өмірдегі,Анам және аяулы тілім үшін.
Мұғалім:
Кейбіреулер туған тілін білмейді.Білмесе де білгісі олар келмейді,Туған тілін түсінбеген азаматӨз ұлтының қасиетін сезбейді.Қате болар туған тілін білмесе.Тілін сатып өзге тілге бой берсе,Тілін сатып деп айтпасам не дейін?Туған тілін білгісі де келмесе!Үйрен тілді баста бәрін жаңадан.Отан тілі әркімге ыстық бір арман,Ана тілім Қазақ тілін құрметтеуБізге аманат қалған мирас бабадан.Бар тілегім қазақ тілі гүлдеуіӨзге тілмен араласып жүрмеуі.Бұл тілімнің кемшілігі кәзіргі.Кей қазағым тілін мүлдем білмеуі!
Мұғалім: Тіл- мәдениет , тіл- әдебиет, тіл-тарих. Енді бір сәт әдебиетімізге көз салайық. Ұлылардан қалған ұлы сөздерге құлақ салайық.
1-оқушы: «Түрлі-түрлі байлық бар. Солардың таңдауын берсе , мен тіл байлығын таңдар едім. Өйткені тіл байлығы – бәрінен де сеніді байлық»
Ғабит Мүсірепов
2-оқушы: «Анамыздың ақ сүтімен бойымызға дарыған тілімізді ұмыту – бүкіл ата – бабамызды, тарихымызды ұмыту»
Бауыржан Момышұлы
3-оқушы: «Ана тілін ұмытқан адам, өз халқының өткенінен де, болашағынан да қол үзеді»
Ғабит Мүсірепов
4-оқушы: «Тіл деген – бізге өткен дәуірлерден қалған асыл мұра. Ол тіл атамыздаң ақылынан, анамыздың сүтімен жаралған. Қазақтың өз тілі – қазақ үшін алтын бесік»
Шерхан Мұртаза
5-оқушы: «Бір ұлттың тілінде сол ұлттың жері, тарихы, тұрмысы, мінезі айнадай ашық көрініп тұрады. Қазақ тілінде қазақтың сары сайран даласы, біресе құйындай екпінді тарихы, сары далада үдере көшкен тұрмысы, асықпайтын, саспайтын мінезі көрініп тұр»
Мағжан Жұмабаев
Мұғалім:
Шежірелі, шерлі тарих бүгіп сыр:
Тас-таңбада,
Жар аңызда бұғып жүр...
Қасіреттен
Қасиеттен оздырған,
Қазақ деген - қиып түсер қызыл тіл...
Көрініс: «Тілдің мұңы»
Тіл: ----Мен заманымда қандай едім? Мен ақын, шешен, ділмар бабаларыңның бұлбұлдай сайраған тілі едім. Мөлдір судай таза едім.Мен наркескендей өткір едім.
Енді қандаймын?
Кірленіп барамын, былғанып барамын. Жасыдым, мұқалдым.Мен не көрмедім?
Төле би: Жасыма!
Уа, халқым!
Көсіле шабар жерің бар,
Тай көтерген елің бар,
Қол бастайтын ерің бар.
Атадан қалған сара жолың бар,
Сөз қадірін біліңдер!
Тіл:
Төңкеріске шейін көрмегенім жоқ.Төңкеріс болмаса бейшара қазақ мене айырылатын да шығар деп едім.Төңкеріс болды.Қазақтың көзі ашылды.Қазақтың көзі ашылған соң "Менің де күнім туды ғой" деп қуанушы едім. "молдалардың, тілмаштардың қолжаулығы болужан құтылым ғой" деп ойлаушы едім. Оның үстіне "Қазақ тілі мемлекеттік тіл болсын "деген заң шықты.Төбем көкке төрт елі жетпеді.Бірақ не керегі бар, босқа қуанған екенмін...
Қазыбек би: Налыма!
Біз қазақ деген, мал баққан еміз.Бірақ ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз.Елімізден құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп найзаға үкі таққан елміз.Ешбір дұшпан басынбаған елміз.Басымыздан сөзі асырмаған елміз.
Тіл:
Жанның бәрі теңдік алып жатқан Кеңес Үкіметінің тұсында менің бұтымды бұт, санымды сан қылып кім көрінген созғылай бастады.Өзгені не қылайын, отаршылдық саясатын қолданбас-ау дейін білім кеңесі екеш білім кеңесі де мені аямады.
Әйтеке би: Тамыры суда тұрса да.
Уақыты жеткендеҚурамайтын құрақ жоқ.
Тек жақсыдан өлмейтін сөз қалады.
Мұғалім:
Иса Байзақов айтқандай:
"Таңдамалы тәтті тіл-Абай тілі,
Ақынға дос, жанына тиеді жылыШымырлатып денеңді, сүйсіндіріп,
Шертіледі жүректің нәзік қылы."
Келесі кезекті ұлағатты сөздерге бергеніміз жөн болар.
1. Тіл тас жарады, тас жармаса бас жарады.
2. Піл көтермегенді, ... (тіл көтереді).
3. Жеті жұрттың тілін біл, (Жеті түрлі ілім біл).
4. Бас кеспек болса да, ... (тілкеспек жоқ).
5. Бал тамған тілден ... (у тамған).
6. Тіл қылыштан ... (өткір).
7. Ана сүті бой өсіреді, ана тілі ... (ой өсіреді).
8. Жыланның уы тісінде, адамның уы ... (тілінді).
9. Тілден артық ... (қазына жоқ).
10. Сүңгі жарасы бітер, ... (тіл жарасы бітпес).
Мұғалім: Тіл -халықтың жаны.Тілі құрыған халық та жер бетінен жоғалады.Тіл – халықтың тұтас кескін келбеті, болмысы.Тіл әрбір адамға ана сүтімен бірге еніп қалыптасады.Тіл байлығы - әрбір елдің мақтанышы.
Халқымыздың аса бай рухани қазынасы- туған ана тіліміз.Ол - қазақ тілі. Елімізде жүзден аса ұлт өкілдері тату-тәтті өмір сүруде. 1989 жылы 22 -қыркүйекте қабылданған. "Тіл туралы" заңда "Тіл- халықтың ұлы жетістігі әрі оның ажырамайтын және бөлінбейтін бөлігі" делінген.
Тіл – халық тарихы, тіл – ұлттық қазына, тіл біздің намысымыз, арымыз, байлығымыз, барымыз.
1989 жылы 22 қыркүйекте ҚР-ның Тіл туралы Заңы қабылданды. Қазақ тілі ҚР-ның мемлекеттік тілі болып жарияланды.
Аяулым:
- Қуан далам! Қуанатын күн бүгін!
Серпіп таста, мұңды жүрек түңдігін!
Тіл туралы Заңым енді күшінде,
Паш еткендей кескен жаңа кіндігін!
- Қуан бабам! Қуанатын күн бүгін!
Халық жауы атандың-ау сол үшін,
Ғұмырыңды құрбан етіп жолыңда ар.
Қуан анам! Ұстазыңнан сүйініп,
Сәтің де көп кеткен кейде түңіліп.
Ақ сүтіңмен бойға біткен тіліңді
Пір тұтамын мен алдыңа иіліп.
- Қуан балам! Туған тілдің киесі.
Жебеп сені болғаныңа иесі.
Тек мұнымен бітпейтінін ұғып өс,
Дүниеде тіршіліктің күресі.
- Қуан халқым! Күшіне енді тіл заңы,
Сүйінші деп ақын ұлың жырладыЕл елдігі бағаланар тілімен,
Сол арқылы құлпырады, гүл бағы.
Мұғалім: Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі.Қазақ тілі – қазақ халқының тілі.Оның негізгі мекені –Қазақстан.
Ән: «Атамекен»
Аружан: : Тілім менің –жан жүректің айнасы
Тілім менің- бар болмыстың айласы
Тілім менің –бар қалпымның өзі боп
Асқар биік асуларды шарлатты
Осы тілде Абай айтқан талай сыр
Осы тілде қатты Мағжан талай үн
Осы тілде бар қазақтың ақыны
Шертті тарих беттерінен, қанша мұң!
Аяулым: Тілім менің –жан жүректің айнасы
Тілім менің- бар болмыстың айласы
Тілім менің –бар қалпымның өзі боп
Асқар биік асуларды шарлатты
Осы тілде Абай айтқан талай сыр
Осы тілде қатты Мағжан талай үн
Осы тілде бар қазақтың ақыны
Шертті тарих беттерінен, қанша мұң!
Ал оқушылар ендігі кезекті сұрақ - жауап айдарына берейік.Оқушыларға сұрақтар қою.1. А. Байтұрсынов кім?2. Жүз жасаған ақын?( Жамбыл Жабаев)3. Қазақ тілі қай жылы мемлекеттік мәртебе алды?(1989ж. 22. 09 және 1997ж. 11. 07.4. Абайдың қанша қара сөзі бар?( 45 қара сөзі бар)5. Ата Заңымыз қашан қабылданды?(30тамыз 1995 жылы)6. Қазақтың тұңғыш алфавитін жасаған кім?(Ы. Алтынсарин)8. Қазақ халқының батыр қыздары кімдер?(Әлия, Мәншүк)9. Қазақстан қай жылы тәуелсіздік алды?(1991ж, 16 желтоқсан)10. «Қазақ хрестоматиясын» жазған кім? (Ы. Алтынсарин)12.«Қазақ вальсінің королі» атанған композитор кім? (Ш. Қалдаяқов)13. Әнұранның авторларын атап бер.(сөзі: Жұмекен Нәжімеденов, Н. Назарбаев. Әнін жазған Шәмші Қалдаяқов)14. Абайдың туған жылы. (1845жылы 10. 08)15. Абайдың қандай өлеңдері бар?(Қыс, Күз, Көзімнің қарасы т. б)16. ҚР - ның рәміздерін ата.(әнұран, елтаңба, ту)17. ҚР - ның астанасы қай қала?18. Әл - Фараби өмірге келген қала. (Отырар)19. Ұлттық киімдерді атап беріңдер. (Сәукеле, қамзол, кемешек тақия т. б)20. Қандай туыстық атауларды білесіңдер.( Нағашы жұрт, қайын жұрт т. б)Оқушылар бір сәт қазақ биімен көңіл көтеріп қояйық. қазақ биі.Ендігі айдарымыз мақалдың жартысын табу. Тіл туралы мақалдар1. Тіл тас жарады, тас жармаса.....(бас жарады)2. Бал тамған тілден...(у тамған)3. Тауды, тасты жел бұзар, адамзатты...(сөз бұзар)4. Жақсы сөз -...(жарым ырыс)5. Қаһарлы сөз...(қамал бұзар). 6. Шебердің қолы ортақ, шешеннің...( тілі ортақ)7. Жақсы байқап сөйлер, жаман...( шайқап сөйлер)8. Бас кеспек болса да,... ( тіл кеспек жоқ)10. Тіл қылыштан... (өткір)11. Піл көтермегенді,...(тіл көтереді13. Ана сүті бой өсіреді, Ана тілі...(ой өсіреді)14. Жыланның уы тісінде, Адамның уы... ( тілінде)15. Ең ащы да тіл, ең...(тәтті де тіл)16. Өнер алды – ( қызыл тіл)17. Айтылған сөз -...( атылған оқ)18. Жылы - жылы сөйлесең, жылан...(інінен шығады)19. Басқа пәле -...(тілден)21. Тілге құрмет –(елге құрмет)
Аяулым: О,адамдар , құрметтейік тілді біз
Тілсіз қалай болмақ ертең күніміз
Жайылмасқа шара қылшы, ер халқым
Құнды мұраң жоғалмасқа мәңгілік
Тілсіз жұртым шөптей қурап азады-ау!
Туған тілді қорғап бақшы, қазақ-ау!
Сарқылмайтын қуат пенен күш берген
Туған тілдің қасиеті, ғажап-ау!
1- Туған тілім! Тас бұлақтың тұнығы да сенде!
2- Туған тілім! Ана сүтінің жұғымы да сенде!
3-Туған тілім! Райхан гүлдің жұпары да сенде!
4- Туған тілім! Мәжнүн ғашықтың іңкәрі де сенде!
Бірге: Туған тілім! Қыран құстың жанары да сенде!
Мұғалім: «Жасай бер, қазақ тілі, ана тілім!» атты ашық тәрбие сағатымызды мына бір өлең жолдарымен аяқтағым келеді:Туған тілім – тірлігімнің айғағы,Тілім барда айтылады сыр ойдағы,Өссе тілім, мен де бірге өсемін,Өшсе тілім, мен де бірге өшемін.- деп Әбділдә Тәжібаев ағамыз жырламақшы біздер де әрқашан тілімізді бірінші орынға қойып жүрейік.Көңіл қойып тыңдағандарыңызға көп - көп рахмет.