К?? айыны? алтын ша?иры

Башҡортостан Республикаһының халыҡ шағиры Мостай Кәримдең тыуыуына 95 йыл тулыуға ҡарата район конкурсыРайонный конкурс,посвященный 95 – летию народного поэта БашкортостанМустая Карима Төҙөүсеһе: Николаевка ауылы урта белем биреү мәктәбенеңбашҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы Лемдясова ЗөлфиәӘснәүи ҡыҙы Көҙ айыныңалтын шағиры Һин тотаһың беләгемдән,Инде тайҙым тигәндә,Һин тыяһың күҙ йәшемде,Инде тамды тигәндә.Яндыраһың танһығымды,Инде ҡанды тигәндә,Терелтәһең йөрәгемде,Көлгә ҡалды тигәндә …Әсөйемдең өгөттәреАуылымды иҫән итте,Мөхәббәтең фатихаһыЙөрәгемде иҫән итте… Тәүге осор ижады Мостай Кәрим 1935-1936 йылдарҙа яҙа башлай, шиғырҙары йәштәр гәзиттәрендә баҫыла.1938 йылда «Отряд ҡуҙғалды.»тигән тәүге шиғырҙар китабы донъя күрә.М.Кәримдең Бөйөк Ватан һуғышы башланырҙан алда ғына сыҡҡан икенсе китабы – «Яҙғы тауыштар» тигән шиғырҙар йыйынтығы уның исемен әҙәбиәткә ныҡлап беркетә.Уның «Таныш булмаған ҡунаҡ» поэмаһы – Бөйөк Ватан һуғышына тиклемге ижадындағы күләмле һәм әһәмиәтле әҫәрҙәренең береһе. Йыр.Себер тигеҙлеге буйлап Ҡоторҙо буран,Юлдарын йәйәүле үтеп,Үтте партизан.Үтте партизан тайманы,Аҫып винтовка,Бойоҡманы йәш партизан,Ташланды утҡа.Кисте отряд Байкалды – Юл булды оҙон… 1939 Ышан, атай, һин эйәрләп биргәнАҡбуҙат атым минең абынмаҫ,Йәшең тамған был ҡылысты, әсәй,Һуғарырмын дошман ҡанына… 1941 Һуғыш йылдарындағы ижады. Мин фронтҡа китәм, иптәштәр!Эйәрләне атай, ялын үреп,Аҡбуҙ аттың ярһыу, ап-ағын,Әсәм һуҙа дәһшәт ҡылысыныңҘур яуҙарҙа еңеп ҡайтҡанын.Мин фронтҡа китәм, иптәштәр Мостай Кәрим һуғыш йылдарында ижад иткән шиғыр һәм поэмаларында совет һалдатының әхлаки йөҙөн, батырлыҡ сифаттарын һүрәтләү менән генә сикләнмәне, бәлки илебеҙҙең ғәскәрҙәре үҙ тыуған илен генә түгел, фашизм ҡоллоғондағы башҡа илдәрҙе, халыҡтарҙы ҡотҡарыуын да асыҡ күрһәтә алды.Шағирҙың «Сит уттар», «Яза килә фашист өңөнә», «Европаға май килә» кеүек шиғырҙары ана шул идеяларҙы сағылдыра . Мостай Кәрим- яҙыусы . Ул- туған халҡының иң аҫыл һүҙ сәнғәтенең,бөтә донъя мәҙәниәтенең иң күренекле өлгөләрен ижади үҙләштергән әҙип . Мостай Кәрим – шағир. Ауылымдың туғайҙары ашаАлыҫтарҙан ҡайтып киләмен,Шишмәләргә ятып һыуҙар эсәмҺәм эйелеп өҙәм еләген.Гөлдәр миңә: «Һаумы, һаумы!»-тиҙәр,Талғын елдәр иҫкән сағында,Баш эйәләр.Бер мин генә түгел,Улар ҙа, ахыры, мине һағынған… 1946 Ап-аҡ ҡағыҙ һалдым мин алдыма,Ап-аҡ ҡағыҙ,Ҡара ҡәләм алдым мин ҡулыма.Ашыҡмағыҙ,Бармаҡтарым,аҡты сыбарларғаАшыҡмағыҙ!Бармаҡтарым, аҡты сыбарларғаАшыҡмағыҙ!Таңда тыуар сабый яҙмышы бит-Ап-аҡ ҡағыҙ… 1968 Әлегә мин, уртымдағы өрөктө һура-һура, Оло инәйем эргәһенән тыр-тыр йүгерәм. Бына ҡара Йомағолдарҙың ҡапҡа төбөнә лә килеп еттек.-Кендек, Кендек…-ти ул һиңә. Мин тоҡанып китәм.Хәмитйән арҡыры башын сайҡай:Юҡ, әймәнем, биллаһи, әйтмәнем,-ти.Әкәмәт был донъя. Әсғәт минең ҡулдағы икмәк киҫәгенә йотолоп ҡараны ла, ирендәрен ялап, ауыҙын сапылдатып ҡуйҙы.-Мә, аша, тип һыныҡты уға тоторҙом. Киҫәкте ул һаҡ ҡына уртаға Һындырып яртыһын миңә һондо.-Икмәкте баҫып ашарға ярамай. Әгәр бер валсығын ергә төшөрһәң,яҙыҡ була. Дауыл…Дауыл! Ул бит минең-Тере хәбәрем,Яҡын йәшен, яҡты йәшен-Минең сәләмем.Тик бөгөн һалдат ҡыуанмай,Кәйефе йонсоу-Шинелгә үткән, окоптаТубығынан һыу.-Өйҙә булһа ине,-тине,- Ошондай йәйҙә.(Еүеш шинелгә төрөндө):-Яуһын әйҙә!Ауылымдың туғайҙары ашаАлыҫтарҙан ҡайтып киләмен,Шишмәләргә ятып һыуҙар эсәмҺәм эйелеп өҙәм еләген.Улар һаман “Һаумы, һаумы!”-тиҙәр,Алдарыма хуш еҫ сәсәләр.Бик һағындым һеҙҙе, бик һағындым,Үҙ еремдә үҫкән сәскәләр. Мостафа Сафа улына арнауҙар, бағышлауҙар. Гөлназ Ҡотоева Йөҙөк ҡашы.Ҡәләменән бал тама ,типУҡытыусым маҡтай уны.Китаптарын уҡый әсәй,Аҡһаҡал, ти атай уны. Хаҡ илемден аҡ нуры , типҺәр бер бала ятлай һүҙен.Асылғандай күктең йөҙө, Мостай Кәрим, тиһәм үҙем.Асылғандай халыҡтарҙынАсылашыр дуҫлыҡ теле.Изгелеккә, Гүзәллеккә,Әйҙәй беҙҙе Мостай иле.Мостай Кәрим, тиеп әйтһәм,Тейә күккә ғорур башым.Мостай Кәрим-МилләтемдеңМәңге балҡыр йөлҙөк ҡашы! Моста Мо Мостай Кәрим … районы … тыуған.“Оҙон-оҙаҡ бала саҡ” әҫәренең төп геройы …. .Мостай Кәрим …, …,… . Мостай Кәримдең “… …” поэмаһы ҙур халыҡ араһында киң танылыу ала. «… Тормошто мин нисек бар шулай ҡабул иттем. Ҡайҙа ғына барһам да мин һүҙемде,уйымды, эшемде, фиғелемде иң элек башҡорт, унан шағир, унан Мостай Кәрим, раҫланым һүҙемде һәм раҫлай киләм. Халыҡтың исеме минең өсөн һәр ваҡыт алдан йөрөнө. Халыҡ үҙе лә бер ҙә юҡҡа кешене күтәреп бармайҙыр ул. Төп бурысым – кешеләр кңңелендәге изгелекте яҡлау, һаҡлау.» Эшләнмәгән эштәр ҡала,Ҡалған эшкә ҡарҙар яуа.Үтелмәгән юлдар ята,Ул юлдарға тауҙар ауа.Үткәндәргә ҡарҙар яуа,Тыңланмаған йырҙар ҡала,Йөрәктәргә ҡандар һауа. ***