Презентация олимпиада?а дайынды? тапсырмалары биологиядан 6-11класс

Аты-жөні: Смагулова Айгул Мектебі:” №118 орта мектебі” КММ – сіМекен жайы: Қызылорда облысы,Жалағаш ауданы, Таң ауылы Мазмұны: I. «Алғысөз» II. «Ботаникадан тапсырмалар »III. «Зоологиядан тапсырмалар » IV. «Анатомиядан тапсырмалар »V. «Жалпы биологиядан тапсырмалар» Қазіргі кезде ғылым мен техниканың даму деңгейі адамда сапалы білім мен іскерлік,терең ойлау қабілеті болмаса ойландырары сөзсіз.Ол үшін кез-келген адам өз бетінше ізденіп, шығармашылықпен үнемі жұмыс істеуін талап етеді.Оқушының ойлау қабілетінің жоғары болуы - әр ұстаз алдындағы міндет. Мұғалімнің шеберлігінің негізгі көрсеткіші - әдістемелік жұмыс жасаудағы ғылыми жаңалықтар мен озық тәжірибелерді жетік меңгеруі. Осы көрсеткіштерді орындай білген ұстаз баланың бойындағы дарындылық қабілетін дамыта алады. Дарындылық қабілетті дамыту жолдары көп, соның ішінде пәндік олимпиадалардың ролі зор. Оқушының пәнге қызығушылығын оятатын , оның шығармашылық қабілетін дамыту мақсатында ұйымдастыру шаралары қолға алынуы керек. Ол үшін мектеп бағдарламасы шеңберінде сұрақтар мен тапсырмалар, кестелер дайындалады.Осы тапсырмалар барысында алған теориялық білімін қолданбалы түрде көрсетіп, оны салыстыру мен талдау жасауға, қажет болса өз көзқарастарын білдіруге үйрену қажет. Аудандық,облыстық олимпиадаға қатысу үшін оқушы білімін үнемі тереңдетіп отыру керек. Олимпиадада биология пәнін өте жақсы меңгерген қызығушылығы өте жоғары балалар білімдерін сынға салады. Сондай жарыстарға баланы қатыстыру үшін дайындықты жүйелі түрде меңгерген, теориялық жағынан мықты оқушы іріктелінеді. Қазіргі ақпаратқа толы қоғамда оқушыларға қосымша дайындалатын әдістемелік тапсырмалар көп септігін тигізеді. Соның негізінде мен оқушыны биология пәнінен олимпиадаға дайындау мақсатында тапсырмаларды жинақтадым. Ол тапсырмалар билогияның әр саласына бөлек жинақталды, мысалы, «Ботаникадан тапсырмалар», «Жалпы биологиядан тапсырмалар» т.с.с деп топтастырдым. Өзім осы тапсырмаларды әр жыл сайын олимпиадаға оқушы дайындау барысында қолданып келдім, 2015-2016 оқу жылында аудандық биология пәнінен олимиадада 11-сынып оқушысы Сәду Нарқыз жақсы көрсеткіштерге жетіп, 2 - орын иегері болды. Оқушыларымыз биік белестерден көріне берсін ! Көрсетілген белгілер ішінен күнбағыс өсімдігіне тән белгілерді таңдап ал,сәйкес белгілер жанына “+”таңбасын қой. Жеке үлкен гүлдері бар Гүлшоғырында түтікше, воронка тәрізді гүлдер бар Жабайы түрлері бар Түтікше,жалғантілше гүлдері себетгүлге жиналған Суыққа төзімді Жылусүйгіш ,мәдени Гүлшоғыры –себетгүл Екіжылдық болады Тұқымнан бір маусымда вегетативті ,репродуктивті мүшелері пайда болып,сол маусымда өледі Шөптесн Ағаш түрінде өседі Қосжарнақты Даражарнақты күнбағыс Өсімдік белгілері Өсімдіктерді тозаңдану жолдарына байланысты топтастырып, кестеге толтыр.1. Жер жаңғағы 2. Қарабидай 3. Шегіргүл 4. Шие 5. Саумалдық 6. Қызғалдақ 7. Бетеге 8. Тары 9. лимон 10. қант қызылшасы 11.жүгері 12.асқабақ 13.қайың Өздігіне тозаңданатын өсімдіктер Айқас тозаңданатын өсімдіктер Төмендегі өсімдік жемісінің түрін және тұқымдасын тап. Мақта 12 Күріш 11 Гүлкекіре 10 Қырыққабат 9 Тары 8 Жоңышқа 7 Бақбақ 6 Баклажан 5 Асқабақ 4 Алхоры 3 Қызғалдақ 2 Шалқан 1 Тұқымдасы Жемісі Өсімдік аты № Тұқымдастардың гүлінің формуласын тобына бөліп орналастыр. К3+3А3+3Ж1 7. Лалагүл тұқымдастар гүл формуласы К(2)+2А3Ж1 6. Астық тұқымдастар гүл формуласы Т5К5А∞Ж1 5. Күрделі гүлділер формуласы Т0К(5)А(5)Ж(2) 4. Алқа тұқымдастар гүл формуласы Т(5)К(5)А5Ж(2) 3. Бұршақ тұқымдастар гүл формуласы Т(5)К1+2+(2)А(9)+1Ж1 2. Раушан гүлділер гүл формуласы Т 2+2К4А2+4Ж(2) 1. Шаршы гүлділер гүл формуласы Формуласы Тұқымдас атауы Өсімдікті өз тұқымдасын тауып орналастыр . 1 аскөк, 2 үрмебұршақ, 3 қырыққабат, 4 картоп, 5 асбұршақ, 6 асқабақ, 7 қызанақ,8 шалғам,9 сәбіз,10 қызылша,11 қияр,12 жералмұрт,13 тәтті бұрыш,14 салат,15 шпинат,16 кәді. Орамжапырақ тұқымдастар: Алқа тұқымдастар:Бұршақ тұқымдастар: Күрделігүлділер: Асқабақ тұқымдастар:Шатыршагүлділер тұқымдасы: Алабота тұқымдасы: Жеміс - жидектерді тобына бөліп орналастыру керек. 1 шие, 2 қарақат, 3 жаңғақ, 4 алма, 5 тұшала, 6 құрма, 7 алхоры, 8 жүзім, 9 інжір, 10 мандарин, 11 өрік, 12 апельсин, 13 долана, 14 алмұрт.Шекілдеуікті ..................Сүйекті .......................Жидекті ...................Жаңғақты ...............Цитрусты .....................Субтропиктік .............. Өсімдік өкілдері берілген,тұқымдас атауы мен жемісін тауып жаз. А)жабайы көкнәр в)асқабақ с)мақта д)алма е)күріш ж)лапыз Ж Е Д С В А Жемісі Тұқымдасы № Қосжарнақтылар мен даражарнақтылар кластарын мына белгілер бойынша салыстыр. Доғалы және параллель жүйкелену Жай және қынапты жапырақтар Камбиі болмайды Тамыр жүйесі: а)кіндіктіБ)шашақты Тұқым жарнағының саны А)біреу Б)екеу Даражарнақтылар класы Қосжарнақтылар класы Белгілері Өсімдіктердің тозаңдану тәсілдері мен оларға бейімделу қасиеттерінің арасындағы сәйкестікті анықтаңдар.(“+”белгісін қой)Қыналардың қатпарларының пішініне байланысты бөлінеді: І қабық (қаспақ)тәрізді ІІ шоғырлы ІІІ бұта тәрізді ІV біржасушалы V жапырақ тәрізді а) І,ІІІ, IV б) І,ІІІ, V в) ІІІ, IV, V г) ІІ, IV, V Гүлдерінің иісі болмайды Гүлдерінің жұпар иісті болуы Гүлдерінде үлпілдеген аналық аузы болады Гүлдің ашық реңді болмауы,тәтті шырынның болмауы Күлтежапырақшаларының ашық реңді болуы Гүлінде тәтті шырынның болуы Жел арқылы Бунақденелілер арқылы Бейімделу қасиеттері Берілген сипаттамаларды жауабы дәл келетін ұлпа бағанына жаз1.Өсімдікті әртүрлі қолайсыз жағдайдан қорғайды 2.Жасушасы жас,ұдайы бөлінеді 3.Өсімдікте органикалық зат түзуге қатысады 4.Мал жеуден қорғайды.5.Тін талшығы жақсы жетілген.6.Сүт жолы мен шайыр болады 7.Қоректік заттарды жасушалары қатты, қиыршықты.қорға жинайды8.Жуандап өсуіне көмектеседі9.Құрғақ жерде өсімдік жасушасында су жинайды. 10.Хош иіс, тәтті шырын бөледі.11.Жасушалары қатты, қиыршықты 12.Зақымданған жерін қалпына келтіреді.13.Сыртқы ортамен газ алмасу,су булануды реттейді.14.Жапырақ тақтасын керіп тұраді.15.Жапырақтың жұмсақ бөлігіне күн сәулесін еркін өткізеді. Өткізгіш Бөліп шығарушы Тірек Негізгі Жабын Түзуші Вирустық және бактериялық ауруларды ажырат. (ауру жанына “В және Б”әріптерін қойып шық.)1)Тырысқақ------2) Құтыру ------3) ИТИС------4) Қантышқақ-----5) Шешек----6) Құрт ауруы----7) Тұмау---8) Баспа----9) Сары ауру----10) Қызамық---11) Құздама---12) Оба----13) Сіреспе----14) Топалаң--- Саңырауқұлақтарды топтарға ажыратып жаз. Улы болады Паразит Жеуге жарайды Медицинада қолданады Жынысты көбейеді Бүршіктеніп көбейеді Көпжасушалы Біржасушалы Қалпақ түбіртектен тұрады Қаракүйе Қастауыш Көңілкеш пеницилл Мукор Ашытқы Майқұлақ Белгілері Саңырауқұлақтар тобына сәйкес құрылыс ерекшеліктерін табыңдар: 7. жеміс пен тұқымның болуы 6. жемісті денесі тұяқ пішінді 5. спора – көбею сатысы мен таралуын қамтамасыз етеді 4. жемісті денесі домалақ пішінді 3. жемісті денесінде түбіртек, қалпақшасы бар 2. тамырдың болуы 1. жіпшумақ пен жемісті денеден тұрады зең саңырауқұлақтар қалпақшалы саңырауқұлақтар Ерекшелігі Саңырауқұлақ өкілдерін топтарға бөл.(” + ” белгісін қой.) Көңілкеш Қаракүйе Аспергил Қайыңқұлақ Ашытқы Қастауыш Түлкіжем Мукор Бүршіктенуші Зең Паразит Қалпақшалы Өкілдері Органикалық зат (А – Д) және оның қызметі (1 – 5) арасындағы сәйкестікті орнат. А. КрахмалБ. ГликогенВ. ЦеллюлозаГ. МуреинД. Хитин 1.Саңырауқұлақтардың клеткалық қабырғасының компоненті2. Өсімдіктердің клаткалық қабырғасының компоненті3. Бактериялардың клеткалық қабырғасының компоненті4. Өсімдіктердің қосымша полисахариді 5. Саңырауқұлақтардың қосымша полисахариді Зат 5 4 3 2 1 Қызметі Тамыр жүйесінің суретіне зер салып қарап, айырмашылықтарын түсініп талдап, кестені толтыр. Толтыруды «+», «-» белгілерін қою арқылы орында. Күріш 8 Тары 7 Қызанақ 6 Қауын 5 Жүгері 4 Бидай 3 Сәбіз 2 Асқабақ 1 Шашақ тамыр Кіндік тамыр Өсімдік аты № Тамырлар мына қызметті атқара алады: І жанама тамыр түзеді ІІ жапырақ түзеді ІІІ өсімді жолмен көбейеді ІV минералды тұздар мен суды сіңіреді V гормон,аминқышқылы,алкалоидтарды синтездейді а) ІІ,ІІІ, IV б) І,ІІ, IV, V в) І,ІІІ, IV, V г)І,ІІ, ІІІ,IVЕгер негізгі тамырдың ұшын кессе: І тамыр тіршілігін тоқтатады (өледі)ІІ өсімдік тіршілігін тоқтатады (өледі)ІІІ тамырдың ұзынға өсуі тоқтайды ІV өсімдік тірі қалады, бірақ әлсіз болады V жанама тамырлар мен қосалқы тамырлар өсе бастайды а) ІІІ, IV, V б) ІІІ, V в) І, IV, V г) ІІ, IV, V І.Мына тапсырмаларды оқып алып, өз ойыңды тұжырымда. (иә,жоқ деп жауап бер)А) орман жаңғағының тұқымы өнбес бұрын, сырты қатты қабықпен қапталған. Ә) крахмал дәндері – ол қорға крахмал жинаған лейкопластар. Б) ұрықтанған соң, тұқымбүршігі тұқымға айналады.В) кірпікшелі кебісше қарапайымдыларға жатады.Г) барлық омыртқасыздар іштей ұрықтанады.ІІ.Өсімдіктер жүйесінде көрсетілмеген таксонды көрсетіңіз.(таксондар реті төменге қарай көрсетілген)........... , класс , ........... , тұқымдас,туыс, ............. .ІІІ. Өсімдік тамыр аймақтарын ұшынан жоғарыға қарай, стрелка бағытына орналастыр. А.өткізу Б.бөліну В.сору Г.өсу 1.........2 ........3 .........4 ....... Төмендегі өсімдіктерді өсімдік мүшелерінің түрөзгерістеріне сәйкес топтастыр.(+белгісін қой)А.тамырдың түрөзгерісі В.сабақтың түрөзгерісі С.жапырақтың түрөзгерісі Сарымсақ Батат Итмұрын Шыбынжұт Қызғалдақ Орхидея Асбұршақ Қырыққабат Долана Шалғам С В А Өсімдік Берілген өсімдіктерді тамырдың түрөзгерістеріне сәйкес кестені толтыр.1-сәбіз 2-қызылша 3-шомыр 4-шалқан 5-ақжелкен 6-батат7-сұңғыла 8-үнді фикусы 9-мангр ағашы 10-кипарис 11-шырыш 12-орхидея 13-нарғызгүл 14-таушымылдық Түйнекті тамыр Ауа тамырлар Тіреу тамыр Емізік тамыр Жемтамыр Өсімдік Түрөзгерістер Берілген өсімдіктерді жапырақ түрөзгерістеріне сәйкес кестені толтыр. 1-ақ қараған 2-асбұршақ 3-сарыағаш 4-бозкілем 5-кеуел 6-кактус 7-үрмебұршақ 8-пияз 9-теңгежапырақ 10-жүзгін 11-шыбынжұт 12-сексеуіл 13-арамсояу 14-сарысояу 15-орамжапырақ 16-шықжылтыр 17-сұңғыла 18-қылша Жетілмеген жапырақ Бунақденелілерді аулау құралына айналған Шырынды жапырақ Қабыршаққа айналған Мұртшаға айналған Тікенге айналған Өсімдік Түрөзгерістер Тапсырмада сабақ түрлерін ажырату керек, ол үшін сәйкес тұсына “+”белгісін қой. Құлпынай Шырмауық Пияз Құлмақ Қайың Плюш Қауын Асқабақ Жүгері Жолжелкен Бақбақ Асбұршақ Қысқарған Шырмалғыш Өрмелегіш Жатаған Тік сабақ Өсімдік 1.Бүршіктің сыртын қалың, тығыз.......... қапталады.2.Кез-келген өркен тек ..............дамиды.3. Бүршіктер ұзақ уақыт.............болады.4.Бұйыққан бүршіктер ......................... бұталарында болады.5. Егер бүршік өркеннің ең ұшында орналасса,оны...........дейді.6.Бүршіктің ішкі жағында тығыз ,ақшыл сары түсті.......... болады. 1.тыныштық күйде2.үшқат,сары қараған3.бүршіктен4.қабыршақпен5. бастама сабақ6.төбе бүршік Бүршіктің сипатына сәйкес келетін сөздерді тауып қойып шық. Өсімдіктер бөлімдеріне тән белгілерді анықта. Ұрықтану кезінде сулы ортаны қажет етпейді Тұқым арқылы көбейеді Спора арқылы көбейеді Ағаш не бұталар түрінде кездеседі Көпшілігі шөптесін өсімдіктер Ашықтұқымдылар Қырықжапырақтар Өсімдіктер белгілері Жасуша топтарын ұлпа типіне қарай бөл. Шайыр жолы Сүзгілі түтік Жапырақ жүйкесі Ауаға толы жасушалар Қыртыс Тамыр ұшы Өткізгіш Тірек Бөліп шығарушы Түзуші Негізгі Жабын Жасуша топтары Балдыр түрлеріне сәйкес келетін ерекшеліктерді табыңдар: Йод алуда қолданады Су жәндіктерінің тіршілік ортасы Адамның тамағы Суда оттегін түзеді Тоған суларды тазарту Агар-агар алуда Спирогира Хлорелла Ламинария Ерекшелігі 1.Өрмекшітәрізділер арасында түрленіп даму (метаморфоз) тән: І өрмекші ІІ кене ІІІ шегіртке ІV астық қиғысы V қыршаян а) ІІ б) ІІ,ІІІ в) І, IV г) І,ІІ, ІІІ,IV 2. Балықтың даму тізбегі берілген, бос орынға сөздерді жаз.......... , ұрық,дернәсіл,............ , ересек балық. 3.Еркін жүзіп тіршілік ететін және дернәсілі кірпікшелермен қапталған жәндік: І теңіз маржаны ІІ ұлу ІІІ асцидия ІV медуза V мұртаяқты шаян а) ІІІ, IV б) І,ІІ,ІІІ, V в) IV г) І,ІІ, ІІІ,IV, V Кесіртке мен жыланның түрлерін дұрыс орналастырыңыз. Кесірткелер..................... Жыландар ...........................1 шұбар батпат, 2 жолақ абжылан, 3 зайсандық батпат , 4 қызыл жолақ абжылан, 5 сұр келес, 6 сарыбауыр абжылан, 7 сарлан, 8 кеңсағанақ, 9 ұршықсап Жануарлардың мекен ортасын тап. Батпақ тасбақасы Дала тасбақасы Құбылғы Гаттерия Күндіз Ағаш басында Түнде Құрлықта Суда Жорғалаушылар 1.Бунақденелілердің даму түрлерін анықта.”+”белгісін қой. Қосқанаттылар Торқанаттылар Теңқанаттылар Қабыршаққанаттылар Тікқанаттылар Инелік Көбелек Дәуіт Шала түрленіп даму Толық түрленіп даму Бунақденелілер Бунақденелілердің сипаттамасын кестеге толтыр. Қоңыз Шыбын Шаншар Сона Көбелек Бұзаубас Қандала Шегіртке Даму типі Ауыз аппаратының типі Отряды Өкілдері 2.Омыртқалы жануарлардың эволюциялық қан айналу жүйесінің ерекшеліктерін анықта. Бір қанайналу шеңбері Төрт камералы жүрек Үш камералы жүрек Екі камералы жүрек Жылықанды Жүрегі жоқ Тұйық қанайналым Салқынқанды Жылқы Кесіртке бақа Балық Қандауырша Жануар 3. Қосмекенділердің негізгі отрядтарына тән белгілерді тап. Ортаңғы құлақ қуысы , дабыл жарғағы болады Метаморфозбен дамиды Сырттай ұрықтану тән Ортаңғы құлақ қуысы , дабыл жарғағы болмайды Аяқтары қысқа Аяқтарының көмегімен және денесінің толқын тәрізді қимылымен қозғалады Дене пішіні ұзындау Дене пішіні қысқалау Артқы аяқтары алдыңғы аяқтарынан ұзындау болады Құйрықсыздар Құйрықтылар Белгілері 4. Қосмекенділер мен жорғалаушыларға тән белгілерді анықта. Кей түрлері тірі туады 10 Тілінің түбі аузының алдына бекіген 9 Терісі ылғалды 8 Саусаққанатты балықтардан пайда болған 7 Түрленіп дамиды 6 Терісі құрғақ 5 Терісімен де тыныс алады. 4 Қантарату жүйесі – тұйық 3 Алғаш ортаңғы құлақ қуысы пайда болған. 2 Алғаш кеуде қуысы пайда болған. 1 жорғалаушылар Қосмекенділер белгілер № 5.Төмендегі терминдер қай жәндікке не жануарға тән? Педипальпа Ценур Мантия Планула Хелицера Финна Сколекс Мандибула Гельминт Антеннула Моллюска Ішекқуысты Өрмекші Шаяндар Құрттар Терминдер 6. Кестеде ағзалардың физиологиялық жағдайлары берілген. А) адам б)піл в)жарқанат г) үй тышқаны д) табан балық 10 60-90 36,6 5 11 22-28 36,2 4 14 500-660 31 3 3,5 450-550 38 2 1,5 30-40 1-30 1 Қозғалу жылдамдығы (м/с) Жүрек соғысы (мин) Дене температурасы (єС) № Ағзалардың физиологиялық жағдайын анықтап,бос орынға атауын жаз Ағза 5 4 3 2 1 № Төменде келтірілген жануарлар мен симметрия типтері арасындағы сәйкестікті табыңдар.Жануар:1-өрмекші 2-жарғанат 3-медуза 4-қызыл маржан 5-бақа 6-акула 7-гидра 8-қоңыз Симметрия типтері: А) сәулелі Б)екі жақты А Б 8 7 6 5 4 3 2 1 Кестеде келтірілген рецепторлар типтерінің әрқайсысына сәйкес келетін құрылымдарды (01-08) анықтаңдар.Жауап кодтары: 01-дәм сезу түкшелері 02-шаянтәрізділердің торлы қабықшасы 03-шыбынның дәм сезу қылшықтары 04-омыртқалылардың торлы қабықшасы 05-проприорецептордың бұлшықетті ұршығы 06-буынаяқтылардың омматидиі 07-қосқанаттылардың ызылдауығы 08-омыртқалылардың құлақ иірімдері Фоторецепторлар Хеморецепторлар Механорецепторлар Кодтар рецепторлар Анықтамаларды кестедегі сәйкес класына жаз.(+таңбасын қой) Ұрық жатырда дамиды 8.Киль сүйегі бар 7.Жүрек 4 қуысты 6.Алғаш кеуде қуысы пайда болған 5.Қосарлы тыныс алу жүреді 4.Бүйір сызығы бар 3.Жұп бүйрек таспа тәрізді 2.Алғаш ортаңғы құлақ пайда болған 1.Жүрек екі қуысты Сүтқорек-тілер Құстар Бауыры-мен жорғалау-шылар Қосме-кенділер Балықтар Анықтама 1.Шаянтәрізділер мен бунақденелілерге тән белгілерді бөліп жаз: А) дене жамылғыс хитинді Б)денесі 2 бөлімнен тұрады: баскөкірек В)денесі 3 бөлімнен тұрады: бас,көкірек,құрсақ Г)құрсағы бунақталған Д)құрсағы бунақталмаған Е)мұртшалары 1 жұп Ж)мұртшалары 2жұп - ұзын және қысқаЗ)жай көздері бар не мүлдем көзі болмайды И)көбінде 2 күрделі көзі бар Й)тыныс алуы демтүтікті -өкпелі К)тыныс алуы – желбезек арқылы қ)қанайналым жүйесі – тұйық Л)қанайналымы – ашық М)көпшілігінің қанаттары бар Н) қанаттары жоқ   Бунақденелілер Шаянтәрізділер Жануарларға тән белгілерді анықта. целом Метанефридия Плацента Антеннула Хелицера Псевдоподия Педипальпа Кеуде қуысы бар Алғашқы қуысты Сәулелі симметриялы Сүтқорек-тілер Жорға-лаушы-лар Өрмекшілер Шаянтәр-р Буылтық құрт Жұмырқұрт Ішек-қуысты Белгілер Қосмекенділердің белгілерін сәйкес отрядқа топтастыр. Денесі ирелеңдеп қозғалады Артқы аяқтары алдыңғы аяқтарынан ұзын Метаморфозды дамиды Іштей ұрықтанады Сырттай ұрықтанады Денесі ұзынша,құйрығы ұзын Секіріп қозғалады Құртқа ұқсайды Жүрегі 3 бөлімді Аяқсыздар Құйрықсыздар Құйрықтылар Белгілер Жануарларды өз отрядтарына топтастыр. 1-көртышқан а – кемірушілер 6-қосаяқ д-еттұмсықтылар 2-павиан ә-киттәрізділер 7-жарқанат е-бунақденелілер 3-зебра б-қолқанаттылар 8-бұғы ж-жыртқыштар 4-піл в-жұптұяқтылар 9-кашалот з-приматтар 5-мысық г-тақтұяқтылар 10-орқоян и-қоянтәрізділер 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Жорғалаушылардың отряды берілген,сәйкес жауаптарды тап. Терісі қабыршақты Жүрегі 4 бөлікті 2 өкпелі Қабырғасы жоқ Улы тісі бар Бір өкпелі Жүрегі 3 бөлікті 2 жұп аяғы бар Тасбақа крокодил Жылан Хамелеон Кесіртке Белгілер Балықтардың ерекшелігін ажыратып жаз. Қостынысты,саусаққанатты,албырттәрізділер Уылдырығының саны аз болады Аналь тесігі бар Клоакасы бар Латимерия,треска,камбала Өрістегіш балықтар Уылдырығының саны көп Іштей ұрықтанады Торсылдағы болмайды Терісі жалпақ,ірі қабыршақтары бар 20 000-нан астам түрі кездеседі Плакоидты қабыршағы бар Акула,скат,аратұмсық Сүйекті Шеміршекті Балық және құрылысының ерекшелігі Кестеде берілген әрбір құрттар типтерінің астындағы бағанаға оларға тән белгілерді білдіретін сандарды жазыңдар.1.Тері бұлшықет қапшығы бар 2.Мезодерма қабаты бар3.Қавнайналым жүйесі тұйық 4.Дернәсілінің даму кезінде финна кезеңі болады5.Эктодерма қабаты бар 6.Денесі үш қабаттан түзілген7.Дене қуысы болмайды 8.Денесі бунақтарға бөлінбеген9.Аналь тесігі бар 10.Аналь тесігі жоқ11.Қанайналым жүйесі болмайды 12.Дара жынысты13.Қос жынысты 14.Бірінші реттік дене қуысы бар15.Екінші реттік дене қуысы бар 16.Денесі екі жакқты симметриялы17.Аналық бездері бар 18.Сорғыштары бар19.Сүліктер класына жатады 20.Таспа құрттар класына жатады21.Шұбалшаң ,құмқазар,нереида 22.Ішексорғы, үшкірқұрт, қылқұрт23.Мысықсорғышы, бауырсорғыш,ақсұлама Буылтық құрттар Жұмыр құрттар Жалпақ құрттар Бауыраяқты , қосжақтаулы , басаяқты ұлуларға тән белгілерді анықтаңдар. 9. Жұтқыншағы жойылған Ерекшеліктері Бауыр-аяқтылар Қосжақтау-лылар Басаяқты-лар 1. Бас бөлігі жойылып кеткен 2. Бақалшағы жойылып кеткен 3. Көздері қармалауыштарында орналасқан 4. Құрлықта мекендейді 5. Көздері болмайды 6. Тез қимылдайды 7. Өсімдіктермен қоректенеді 8. Жыртқыштар Ұлулардың қай класқа жататынын анықта. Кальмар Жалаңаш шырыш Сегізаяқ Қошқармүйіз Кемеқұрт Каракатица Шалшық ұлуы Айқұлақ Устрица Мидия Басаяқтылар Қосжақтаулылар Бауыраяқтылар Түрлері Буынаяқтылардың ерешелігін сәйкестендір.1.Жасуныққа ұқсас ағзалық зат а.өрмекшітәрізділер 2.Шаянтәрізділерде зәр шығару ... арқылы жүзеге асады б.63.Кейбір құрттардың дамуында аралық ие болып табылады в.өкпе4.Желбезек арқылы тыныс алады с. хитин5.Өрмекшітәрізділердің тыныс алу мүшесі д. бездер6.Дара жынысты, іштей ұрықтанады е. циклоп7.Қантарату жүйесі ж.шаянтәрізділер 8.Өрмекшітәрізділерде баскөкірек бөлігінде... аяқ орналасқан з.трахея9. Өрмекшітәрізділерде жүретін аяқ и. ашық 10.Желбезек туындысы к.8 11. Тоспаұлудың қанайналым жүйесі л.жабық Дұрыс жауабы: Жорғалаушылар, құстар, сүтқоректілердің жүйке жүйесі мен сезім мүшелерінің сәйкес келетінінің тұсына “+”, сәйкес емесінің тұсына “-”, таңбасын қойыңдар Белгілері жорғалаушылар құстар сүтқоректілер Ми қыртысының нышаны бар Ми көлемі үлкен,алдыңғы ми үлкен ми сыңарларына бөлінген Иіс сезуі нашар дамыған Иіс сезуі өте жақсы дамыған Құлақ қалқаны пайда болған Ортаңғы құлақ арасы дабыл жарғағымен бөлінген Ортаңғы құлақ қуысында балға, төс, үзеңгі сүйектері бар Бір ғана үзеңгі сүйегі болады Жасуша бөліктерін сәйкес ағзаға орналастыр. (+ белгісін қой ) Жасушалық жұтқыншақ Жасушалық ауыз Цитоплазма Жиырылғыш вакуоль Асқорыту вакуолі Кірпікшелер Хлоропластар Талшықты мембрана Ядро Арцелла Вольвокс Кірпікшелі кебісше жасыл эвглена Амеба Жасуша бөліктері «Белгілерді ажырата біл»1.Тері жабыны тегіс2.Терісінің сырты қабыршақпен қапталған3.Жұп көкірек және жұп жүзбе қанаттары бар4.Иық белдеуінде сыңар төс сүйегі және жұп жауырын, бір бұғана, бір жұп қарға сүйектері бар.5.Жүрегі үш бөлікті6.Бір ғана қанайналым шеңбері бар.7.Екі қанайналым шеңбері бар.8.Жүрегі екі қуысты9.Терісі арқылы да тыныс алады10.Тек дернәсілдері желбезекпен тыныс алады11.Су ағысының бағытын, күшін сезетін бүйір сызығы бар12.Ихтиология ғылымы зерттейді.Балықтар ----------------------- Қосмекенділер ----------------------------- Дене температурасына байланысты жануарларды екі топқа бөліп,іріктеп жазАғзалар : 1-кесіртке, 2-бақа, 3-қарлығаш,4-жылан, 5-бұғы, 6-скат, 7 –алабұға,8-бүркіт, 9- қолтырауын,10-қасқыр, 11- сұржылан, 12-ұршықсап, 13-сазан, 14-құбылғы, 15-мүйізтұмсық. Салқынқандылар Жылықандылар Берілген элементтерді сәйкес топқа бөліп,”+”таңбасын қой. Сутек Мыс Күкірт Марганец Кобальт Оттек Темір Азот Йод Көміртек Мырыш Микроэлементтер Макроэлементтер Элемент атауы Жауаптарын тауып жаз . 1.Терінің ортаңғы қабатының атауы -------------------2.Эпидермис қабатын түзетін ұлпа.----------------------------------------3.Қуықтың қабынуы. --------------------4.Бүйректен тәулігіне ----------------- литр қан ағып өтеді. 5.Бүйректің құрылымдық және қызметтік бірлігі.-------------------6.Бүйректің ең негізгі қызметі.---------------------7.Витаминді алғаш тапқан ғалым. ----------------8.Бас терісінде қалың өскен түктер ---------------9.Адам терісі қабаттарының саны. ----------10.Терідегі бездер ............. секреция бездеріне жатады. Адам бұлшықетінің химиялық құрамын жаз. А)0,3-3% б)0,4-1% в)0,06-0,2% с)0,25-0,4% д)16,5-20,9 % Г)0,09-0,15% е)0,1-0,7% ж)0-0,3% з)0,01-0,02% т)72-80 % Анзерин Сүт қышқылы Бос аминқышқылдары Карнозин АТФ Холестерин Фосфатид Гликоген Нәруыз Су % Атауы % Атауы Кестені сәйкестендір. Г-Теріде жақын да, тереңде жатады. В-Қабырғасындағы бұлшықет талшықтары жұқа әрі әлсіз Капилляр ............... Б-Қабырғасындағы бұлшықет талшықтары қалың әрі серпімді Вена ....................... А-Қабырғасы бір қабатты Артерия ................ құрылысы Қантамырлар Берілген кестеге көру мүшесінің қабықтарын анықтап толтыр. 1.Сыртқы қабық 2.Отаңғы қабық 3.Ішкі қабық Қызметі Құрылысы Көздің қабықтары Витаминдердің ағзадағы биологиялық маңыздылығын анықта. 6.Түнгі суқараңғы К 5.Тері астына қан құйылу Е 4.Цинга ауруы Д 3.Ұрпақсыздық С 2.Рахит РР 1.Пеллагра ауруына қарсы А Маңызы,ауру түрі Витаминдер Органикалық қосылыстарды кестеге толтыр,сандарын кестеге жазу керек. 1.рибонуклеаза 2.кальцитонин 3.токоферол 4.аргиназа 5.меланолиберин 6.цианокобаламин 7.пиридоксин 8.ауксин 9.биотин 10.липаза 11.андроген 12.каталаза 13.аскорбин қышқылы 14.гибереллин 15.ретинол 16.тироксин 17.тиамин Витаминдер Ферменттер Гормондар Жарық сәулесінің көру мүшесінде көру рецепторларына берілу жолдарының тәртібін анықта,жауаптарыңды стрелка бағытында бос сызықтарға жазыңдар. А)көз бұршағы Б)қасаң қабықша В)қарашық Г)таяқша және құтышалар жауабы: 1------2-------3--------4-------5------- Д)шыны тәрізді дене Бұлшықет ұлпа түрлерін берілген сипаттамаға сәйкестендір. Өте баяу жиырылады Көлденең жолақты сызығы болады Қаңқа бұлшықеттерін құрайды Көз қарашығының көлемінің өзгеруін қамтамасыз етеді Көп ядролы клеткалардан тұрады Қантамырларының ортаңғы қабатын құрайды Көлденең жолақты Бірыңғай салалы Сипаттама 6.Ұлпаларға берілген сипаттамаларды сәйкес келетін ұлпа бағытына жаз. 1.Ішкі мүшелердің сілемейлі қабығын түзеді 2.Денедегі су мөлшерінің бірқалыпты болуын реттейді 3.Тірек қызметін атқарады 4.Қозу өткізгіш 5.Зат алмасуды реттейді 6.Миофибриллалардан тұрады 7.Жиырылғыш 8.Қозу жүреді 9.Сүйек ұлпасы 10.қосымша жасушалары бар 11.Қоректік заттармен қамтамасыз етеді 12.Бұл ұлпа жүректі құрайды. Жүйке Бұлшықет Дәнекер Эпителий Сәйкес сандар Ұлпалар Тізімде берілген мүшелер мен жүйелерді олардың эмбриогенездегі пайда болуына байланысты бөл.А)СүйектерБ)Тоқ ішекВ)Жүйке жүйесіГ)БүйрекД)Тері Е)БауырЖ)ҚанЗ)Сезу мүшелеріИ)Бұлшық еттер. Мүшелері мен жүйелері Мезодерма Энтодерма Эктодерма Ұрық жапырақтары Берілген гормондарды тиісті бездерге сәйкес бөліңіз. 1. Кальцитонин 6. тимозин2. глюкагон 7. адреналин3. инсулин 8. кортизон4. соматотропин 9. андроген 5. тироксин 10. вазопрессин11.Прогестерон 12.тестостерон 13.кортикоид Айырша без Бүйрекүсті безі Қалқанша без Жыныс безі Ұйқыбезі Гипофиз Қан жасушаларының ерекшелік белгілері арқылы қай топқа жататынын анықтау керек. Ядролы, амеба тәрізді қанның ақ жасушалары 4,5-5 млн болады Қанның ұйуына қатысады Оттегін өкпеден ұлпаларға, көмірқышқыл газын ұлпалардан өкпеге тасымалдайды. Сүйектің кемік майында түзіледі. Көкбауыр мен бауырда бұзылады. Ауру қоздырушы микробтарды фагоцитоз жолымен қорытып, ағзада қорғаныш қызметін атқарады. Қанның ядросыз түйіршіктері Құрамында гемоглобин ақуызы бар Тромбоциттер Лейкоциттер Эритроциттер Ерекшелігі Қанайналымның үлкен және кіші шеңберлеріне қатысты қантамырлары мен жүректің бөліктерін ажыратып жаз. сол жақ қарынша күретамыр Газ алмасу барлық ұлпаларда өтеді Газ алмасу өкпе көпіршігінде өтеді Оң жақ жүрекше Оң жақ қарынша Төменгі қуыс вена Өкпе артериялары Жоғары қуыс вена Өкпе веналары Қолқа Сол жақ жүрекше Үлкен қанайналым Кіші қанайналым қантамырлары мен жүректің бөліктері Сызықтық диктант. Дұрыс жауапқа “+”,қате жауапқа ”-”таңбасы қойылады.1.Сколиоз – омыртқа жотасының бір бүйіріне қисаюы.2.Мойын омыртқа саны -8, арқа омыртқа саны -13.3.Буын құздама ауруынан зақымданады.4.Қаңқаның дамуына А дәрумені әсер етеді.5.Мешел ауруы Д дәрумені жетпегеннен болады. 6.Ми сауыты сүйектері қозғалмалы.7.Ұзын сүйек – жілік.8.Адам қаңқасы 22-25 жаста қалыптасады. 9.Сүйек құрамы 30 органикалық,70 бейорганикалық заттардан тұрады. 10.Адамдағы омыртқалар саны – 35-36. Сәйкестендіру тестісі. К-обыр жасушалар 10.Қолқа И-ең үлкен артерия 9.Глобулин З-қан ұйытқыш жасушалар 8.Фагоциттер Ж-плазмадағы белок 7.Геомоглобин Е-қан ауруын емдеуші дәрігер 6.Гемофилия Д-организм айнасы 5.Гематолог Г-ақ түсті ядролы жасушалар 4.Тромбоциттер В-қанның қызыл түсті жасушалары 3.Лейкоциттер Б-қан ұйымайтын ауру 2.Эритроциттер А-оттекті тасымалдайды 1.Қан 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Адам ағзасындағы кальций деңгейінің реттелуі туралы пікірлерге сәйкес жауаптар индексін қойыңдар.Жауаптар индексі: а-Двитамині б-сүйектер в-қалқанша без Г-қан д-қалқанша маңы бездері е-Свитамині ж-бүйрекүсті безі Қандағы кальций деңгейін реттейтін гормон бөлетін без 4 Кальцийдің көп мөлшерде жиналатын орны 3 Кальцийдің жиналуын қамтамасыз ететін-кальцитонин гормонын бөлетін без 2 Бастапқы кальций мөлшерінің организмде жинақталуын қамтамасыз ететін витамин 1 Индекстер Пікірлер № Анықтамалар мен гормондар атауын сәйкестендір. З- Аналық жыныс белгілердің дамуына әрі сақталуына әсер етеді 8.Андрогендер Ж- Аталық жыныс белгілердің дамуына әрі сақталуына әсер етеді 7.Экстрогендер Е- Бірыңғай салалы бұлшықеттердің жиырылуына жағдай жасайды,зәрдің бөлінуін азайтады. 6.Соматотропин Д- Сүйектің және ағзаның қалыпты өсуін реттейді,көмірсудың және майдың алмасуына әсер етеді 5.Вазопрессин Г- Қан құрамындағы қанттың мөлшерін азайтады,глюкозаның алмасуына әсер етеді 4.Глюкагон В-Бауырдағы гликогеннің қанда глюкозаға айналуына әсер етеді 3.Инсулин Б-Кальций мен фосфор алмасуын реттейді 2.Тироксин А- Негізінен заталмасу қарқындылығын арттырады 1.Инсулин Анықтамалары Гормондар аты 8 7 6 5 4 3 2 1 Ішкі секреция бездерінің ауруларының белгілері берілген, ауру атауын табу керек. Тез ашуланады, терлегіш келеді, көздері бадырайып, алға қарай шығып тұрады Адам шөлдей береді, тамақты жиі қабылдайды, тез арықтайды, суды көп ішеді. Қол-аяқ сүйектері ұзарып, тілі аузына сыймайды, маңдайы мен бет сүйектері алға шығыңқы келеді. Жас балалардың бойы өспей, жыныстық жетілуі тоқталады Қалқанша бездің ұлпалары өсіп, салмағы артады, 1 кг дейін өседі, адам ентігуді сезеді. Ауру атауы Аурудың белгілері Берілген асқорыту бөліктерінің мүшелерін сәйкес тобына орналастыр. 1.Ауыз қуысы 2.Жұтқыншақ 3.сілекей бездері 4. бауыр 5.Өңеш6.Асқазан 7. ұйқы без 8. Аш ішек 9.Тоқ ішек Ас қорыту жолы Ас қорыту бездері Сәйкестендіруді орында. Е . Сүйек қуысында болатын қан түзілетін мүше Дәнекер 6 Д .төске жетпей қысқа күйінде болатын қабырғалар Сүйек қабығы 5 Г . Сүйектің қозғалмалы байланысы Атлант 4 В .сүйектің сыртқы қабаты Жетім қабырғалар 3 Б . Сүйек ұлпасы Сүйек кемігі 2 А.бірінші мойын омыртқа Буын 1 6 5 4 3 2 1 Сүйек атауларын сәйкес топқа жаз. 1- бассүйек, 2- бұғана,3 – жақсүйегі,4- жауырын, 5- башпай сүйектері, 6 – шынтақ сүйегі, 7 – жамбас сүйегі, 8 –қабырғалар,9 – төс, 10- ортан жілік, 11- бет сүйегі, 12- тоқпан жілік, 13- толарсақ, 14 – кәрі жілік, 15- алақан, 16- табан, 17 – асықты жілік. Аяқ қаңқасы Қол қаңқасы Сүйек атаулары Адамның негізгі ұлпаларына сай келетін тұжырымды таңда. 1.Эпителий ұлпасы2.Дәнекер ұлпасы3.Бірыңғай салалы бұлшық ет ұлпасы4.Көлденең жолақты бұлшық ет ұлпасы5.Жүйке ұлпасы А.Жасушааралық заты жақсы жетілген, талшықтары бар.Ә.Жиырылуға қабілетті.Б. Организмнің жабынын және бездерді түзеді.В. Жасушааралық заты нашар жетілген.Г. Қозуға қабілетті.Ғ.Жүректің бұлшық ет қабатын түзедіД. Тасымалдау, қорғаныш, механикалық және басқа да қызметтер атқарады.Е. Баяу және еріктен тыс жиырылады,аз шаршайды Ұлпалар Ерекшелігі 5 4 3 2 1 Кестедегі ми бөліктерінің атқаратын қызметтерін дұрыс тауып , тұсына сәйкес әріптерді жазыңдар. А. Жүрек – қан тамырлары жүйесінің жұмысын реттеуӘ. Көру түйсігін реттеу Б. Ортаңғы миды сопақша мимен байланыстырады В. Қимылды үйлестіруГ. Дене температурасын реттеу, ішкі мүшелерден ақпарат қабылдау Ғ. Көру, есту роталықтары ядроларының орналасуы Д.Дыбысты қабылдау аймағы Е. Ми қыртысының қимыл – қозғалыс аймағыЖ.Сөйлеуді басқару аймағы Сопақша ми ----Көпір----- Мишық -----Ортаңғы ми -----Аралық ми ------Алдыңғы ми -----маңдай бөлігі-----төбе бөлігі -------самай бөлігі------ шүйде бөлігі ------ Атқаратын қызметі Ми бөліктері Негізгі ұғымдар және терминдерді есіңе түсір.Генетика--------------------------------------------------------------------------------------------------Гибридологиялық ------------------------------------------------------------------------------------Моногибридті -------------------------------------------------------------------------------------------Тұқымқуалаушылық ----------------------------------------------------------------------------------Доминантты ---------------------------------------------------------------------------------------------Рецессивті ----------------------------------------------------------------------------------------------Аллельді ген --------------------------------------------------------------------------------------------Гетерозигота ---------------------------------------------------------------------------------------------Гомозигота -----------------------------------------------------------------------------------------------Генотип ----------------------------------------------------------------------------------------------------Фенотип --------------------------------------------------------------------------------------------------- Сәйкесін тап 1.Метоболизм2.Анаболизм3.Катаболизм4.Онтогенез5.Филогенез6.Рефлекс7.Таксис8.Тропизм9.Дискреттілік10.Гомеостаз А.жеке дамуБ.Тарихи дамуВ.ОқшаулануГ.Ішкі орта тұрақтылығыД.Өрлеу,пластикалық алм және ассимиляцияЕ.ЫдырауЖ.Тітіркендіргішке жүйке жүйесі арқылы жауап қайтаруЗ.Қарапайым жануарларда және өсімдіктерде тітіркендіргіштің әсерінен болатын өзгеріске жауап қайтаруИ.Заттар мен энергия алмасу Берілген ғалымдарды сәйкесінше кестедегі бос орынға жазып шық. 1- Аристотель 2- К.Линней 3- Ж.Бюффон 4- Ж.Б.Ламарк 5- Буше де Перта 6- Ч.Дарвин 7- Ф.Энгельс “Маймылдың адамға айналу барысындағы еңбектің рөлі”, “адамды адам еткен еңбек” түсінігін тұжырымдады Адамның дамуындағы әлеуметтік фактордың рөлі, “Адамның шығу тегі және жыныстық сұрыпталу” атты еңбекті жазды Қазба қалдықтар, тастан жасалған құралдардың қазбаларызерттеп, мамонттардың кезімен сәйкес зерттеді Адам адамтектес маймылдардан шыққан, адам мен маймыл арасында өтпелі форма болуы мүмкін деген. Приматология ғылымымен айналысты. Орангутандар туралы еңбек жазды Адамдарды сүтқоректілер класына, приматтар отрядына, саналы адам түріне жатқызды Антропология терминін алғаш ғылымға енгізді Сәйкестендіру тапсырмасы. А - Дәрі-дәрмектер Б - Ашытқыш бактерияларВ - БиотехнологияГ - Генетикалық инженерия 1.Адамға қажетті өнімдерді биологиялық объектілердің көмегімен өндіру.2.Микроорганизмдердің адамның денсаулығы үшін қажетті өнім.3.Генетика мен молекулалық биологияның қол жеткен табыстарының негізінде қалыптасқан биология ғылымының жаңа бір саласы.4.Селекциялық жолмен нанның сапасын арттыратын жоғары өнім түрлері шығарылған. 4 3 2 1 Сызықтық диктантБұл жерде дұрыс жауапқа « + » , ал қате жауапқа « - » таңбасы қойылады.Онтогенез – түрдің тарихи дамуы.Адам мен маймылды бір отрядқа топтастырған ғалым – К.Линней.Тірі ағзалардың көбеюін реттеп отыратын қозғаушы күш – тіршілік үшін күрес деп аталады.Қорғаныш рең – көбінесе улы және шағатын жәндіктерге тән белгі.Түрден жоғары таксондардың пайда болуымен аяқталатын процесс макроэволюция деп аталады. Атавизм – ата тегінде бар белгілердің ұрпағында қайталануы.Филогенез – организмнің жеке дамуы.«Зоология философиясы» еңбегінің авторы – Ж.Б.Ламарк.Тірі ағзалардың нақтылы орта жағдайларында тіршілік етіп, ұрпақ қалдыруы – бейімделушілік .Бүркеніш рең – қауіпсіз жәндіктердің пішіні, реңі, мінез – қылығы тұрғысынан улы, шағатын қауіпті жәндіктерге ұқсастығы.Рудимент – жойылып кету сатысында тұрған мүшелер.Эволюция – түрдің ұзаққа созылған тарихи дамуы.Түрді латын тілінде қос атпен атауды енгізген ғалым – Ж.Б.Ламарк.Популяция – эволюцияның өлшем бірлігі.Табиғи сұрыпталу нәтижесінде іріктеме және қолтұқым алынады.Түраралық күрес - әр түрге жататын даралар арасында байқалады.Бейімделушілік – қолдан сұрыптау әрекетінің нәтижесі. Тапсырманы сәйкес жауап тұсына “+”белгісін қою арқылы орында. Табаны ойыс Тік жүреді Зат алмасу жоғары сатыда өтеді Ми көлемі 1800 смі Тұрақты дене температурасы бар Тілдің бұлшықеті жақсы дамыған Шығармашылық еңбекке бейім Омыртқа жотасы S тәрізді Қолдары аяғына қарағанда әлсіз Сойдақ тістері азу тістерінен ірі Сөйлек қабілеті бар Қолдары аяқтарынан ұзын Ұрықтың жатырда дамуы Адамдар Адамтәрізді маймылдар Ерекшелік белгілері Экологиялық топтарды ажырат Е - Популяциялардың арақатынасын,даму заңдылықтарын табиғи ортамен үйлесімдік жағдайында зерттейді 6.Биосфера Д - Барлық табиғаттағы өзгерістерді,оның даму заңдылықтарын биосфера деңгейінде ең жоғары жүйе ретінде қарастырады 5.Популяциялық экология Г - Адам қауымдастығы мен табиғат арасындағы байланыстарды қарастыра отырып,адамның тіршілік ортасын салауаттандыруды зерттейді 4.Аутэкология В - Жеке ағзалардың тіршілігін табиғи ортамен байланыстырып зерттейді 3.Демоэкология Б - Адамға қатысты биосфера шегіндегі бар мәселелерді,антропогендік экожүйелерді зерттейді 2.Синэкология А - Популяция,бірлестіктер мен экожүйелер арасындағы қарықатынастар жиынтығын зерттейді 1.Адам экологиясы Ерекшеліктері Экологиялық топтар 6 5 4 3 2 1 Әртүрлі гетеротрофтар топтары мен олар бөліп шығаратын соңғы өнімдер арасындағы байланысты анықтаңдар. сүтқоректілер Құстар Теңіз суындағы сүйекті балықтар Тұщы судағы сүйекті балықтар Жәндіктер Қарапайымдылар Мочевина Триметил аминооксид Аммиак Несеп қышқылы Ағзалар Төменде өсімдіктің экологиялық топтары берілген,сәйкес өсімдікті тап. Селеу Агава Кактус Жусан Балдырлар Саумалдық Элодея Інжугүл Беде Тропиктік өсімдіктер Алоэ Сексеуіл Гидрофит-тер Гигрофит-тер Мезофит-тер Суккуленттер Ксерофиттер Өсімдік Берілген ағзалардың қоректену тәсілдері бойынша қай топқа жататынын анықта. Ашытқы бактериясы Дифтерия бактериясы Күкірт бактериясы Оба бактериясы Темір бактериясы Шіріту бактериясы Хемотрофтар Паразиттер Сапротрофтар Ағзалар 1.Терминге сәйкес келетін қасиеттерді тауып, сандарын жазып шық. 10 цитоплазманың түпнегізі К – тилакоид 9 АТФ синтезі И – матрица 8 мембранасыз органоид З –рибосома 7 жалпақ тақташа Ж – гольджи 6 қалып Е –гистон 5 ядрошықта синтезделеді Д -центриоль 4”тор тәрізді аппарат” Г –центромера 3хромосоманың алғашқы кермесі В – митохондрия 2 нәруыз Б-грана 1фотосинтез процесі А-гиалоплазма ДНҚ менРНҚ-ның құрылыстық,функционалдық айырмашылықтарын анықтаңдар. АУГЦ нуклеотидтерінен тұрады АТГЦ нуклеотидтерінен тұрады Тұқым қуалайтын ақпараттың қоймасы болып табылады Тұқым қуалайтын ақпаратты ядродан рибосомаға тасымалдайды Бір полинуклеотид тізбегінен тұрады Спиральді,екі полинуклеотид тізбектерінен тұрады РНҚ ДНҚ Құрылыстық,функционалдық ерекшеліктері Эукариот және прокариот клеткасына тән ерекшелікті анықта. Плазмида Фотосинтетикалық мембрана Ядро Мезосома Пили Пластидтер Митохондрия Рибосома Пероксисома Лизосома Гольджи жиынтығы Эндоплазмалық тор жүйесі Клетка қабықшасы муреин, белок тізбегінен тұрады Плазмалық мембрана прокариот Жануар клеткасы Өсімдік клеткасы Клетка құрылымы Төмендегі жасуша топтарын ұлпа түріне қарай бөліп жаз. Тін (перидерма) Жеміс жұмсағының жасушасы Түтіктер Хлорофильді жасша Пияз қабыршағының жасушасы Өң(эпидерма) Сүзгілі түтіктер Талшықтар Өткізгіш ұлпа Тірек ұлпасы Негізгі ұлпа Жабын ұлпасы Жасуша топтары Нәруыздардың сипаттамалары мен қасиеттерін анықтаңдар. 8.Кератин 7.Фибриноген 6.Гемоглобин 5.Коллаген 4.Глобулин 3.Альбумин 2.Суда ериді 1.Суда ерімейді Глобулярлы фибриллярлы Сипаттамалары мен қасиеттері Төменде көлшіктегі өсімдіктер мен жануарлар тізімі берілген.Олардың көлшік экосистемасындағы рөлін анықта.(сәйкес санды бос сызыққа жаз)1-жағалаудағы өсімдіктер 2-балық 3-қосмекенділер дернәсілі 4-фитопланктондар 5-су асты өсімдіктері 6-үлкен тоспаұлуы А)продуценттер ------------------------Б)консументтер --------------------- Сызықтық тапсырма.(«иә» немесе «жоқ» жауап нұсқаларын көрсет ) 1.Мүктердің гаметалары мейоз нәтижесінде пайда болады.2.Алқа тұқымдастардың гүлдері шатыр тәрізді гүлдерге жиналған3.Орман жаңғағының тұқымы өскенше дейін қауарған жеміссерікпен қорғалады. 4.Ұрықтанудан кейін ұрықтар тұқымға, ал түйін жеміске айналады.5.Омыртқасыз жануарлардың барлығының ұрықтануы сырттай болады.6.Омыртқалы жануарлардың қаны қандай қызмет орныдаса, жәндіктердің де гемолимфасы сондай қызмет атқарады.7.Барлық бауырмен жорғалаушылар өкілдерінің жүректері үш камералы.8.Үй жануарларының бас миы олардың ата-бабаларының бас миынан қарағанда үлкен.9.Бірінші қолтырауындар құрлықтағы рептилиялар болған. 10.Барлық сүтқоректілердің ерекшелігі тірілей туу болып табылады.11.Сүтқоректілердің көбісіне қарағанда адамда 7 мойын омыртқалары мен 2 желке бұлшықтары бар.12.Адамның асқазан –ішек жолында барлық ақуыздар аминоқышқылдарға дейін ериді.13.Гипервитаминоз - дәрумендердің жетіспеушілігі. 14.Адам миы мүшелердің бірі болып оттегінің жетіспеушілігін сезінеді.15.Ауыр физикалық жұмыста ағза ойлау қызметіне жұмсалған энергия көлемін қажет етеді. 16.Вирустық және бактериялық инфекциялармен әдетте антибиотиктердің көмегімен күреседі. 17.Радиоактивті маркерлерді табиғи немесе жасанды экожүйелерге енгізу арқылы нәрлі заттардың айналымын оқуға болады. 18.Суккуленттер – құрғақшылықты жеңіл көтеретін өсімдіктер. 19.Орманды кесу екінші сукцессияның үлгісі болып табылады. 20. Гендердің дрейфі эволюциялық факторлардың бірі болып табылады. 21.Адамның қолдарының тамырларының қабырғалары аяқ тамырларының қабырғаларына қарағанда қалың. 22.Шартты рефлекстердің рефлекторлық доғалар бас миында тұйықталуы мүмкін. 23. Нерв қылшығы неғұрлық қалың болса, ол нерв импульстерін соғұрлым баяу өткізеді. 24. Өтте ас қорыту ферменттері жоқ, ол майларды эмульгациялау үшін қызмет етеді.25. Спирттік ашу түрлі жылдамдықпен анаэробты, аэробты жағдайларда өтуі мүмкін. Гаметогенездің тән сипаттарын тиісті бағандарға бөліңіздер: а) тұқымдықтарда өтеді б) аналық бездерде өтеді в) өмір бойына жүзеге асырылады г)4 аталық ұрықта өтеді, д)1 жұмыртқа жасушасы – овотида пайда болады е)бағыттаушы дене пайда болады, ж) гаметалардың толуының шектеулі кезеңі з) қалыптасу кезені жоқ Овогенез Сперматогенез Көрсетілген көпжасушалы ағзалардың мүшелері ұрық жапырақшасының қайсысына жататынын анықта. Бауыр Жұлын Тер безі Аталық без Жұтқыншақ Тырнақ ми Тері Сүйек Көз Салатамыр Өкпе Жүйке түтігі Ішек Бүйрек Желі Мезодерма Энтодерма Эктодерма Ағзалар 1. Семантикалық карта. + Хлоропласт мөлшері, хлорофил саны мен типі, жапырақ мөлшері,пішіні, орналасуымен айқындалады. + Хлоропласт ферменттерінің өршіткілігімен жүретін жүйелі реакция. + Хлоропластың стромасында жүреді. + Нәтижесінде оттегі, сутегі, АТФ алынады + Күн жарығының энергиясы АТФ энергиясына өзгереді. Жарық, ылғал мөлшері , қоршаған ауа температурасымен анықталады. Сыртқы фактор Ішкіфактор Қараңғы сатысы Жарық сатысы Тапсырмалар Пайдаланылған әдебиеттер 2009-2015 жылдар аралығындағы олимпиада тапсырмаларынан алынды. “Биология және салауаттылық негіздері” журналдары