БАСТАУЫШТА А?ПАРАТТЫ?-КОММУНИКАТИВТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНА ОТЫРЫП, О?УШЫЛАРДЫ? БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ

БАСТАУЫШТА АJПАРАТТЫJ-КОММУНИКАТИВТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНА ОТЫРЫП, ОJУШЫЛАРДЫR БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ

Алибекова Базарк_л ЕралыKызы

[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть ссылку ]

Бастауыш сынып оKушыларыныS п‰наралыK байланыс негізінде шыCармашылыK іс-‰рекетін Kалыптастыру _шін, олардыS жекелеген сапаларын дамыту Kажет деп білеміз. ОныS ішінде: зердесін, эмоция мен сезімдерін, ™зіне деген сенімділігін, ™зін жаKсы к™руді, д_ниеге к™зKарасын, дербестігін, ынтасын дамыту. Педагог-психологтардыS (оныS ішінде Л.С.ВыготскийдіS) еSбектеріне талдау жасаудыS негізінде аKыл-ойдыS дамуыныS екі жолын атап к™рсетуге болады. ОныS біріншісі, Kол жеткен даму - онда оKушы тапсырманы ™з к_шімен орындайды. Екіншісі, еS жаKын даму аймаCы - педагог тапсырманы к_рделендіріп, м‰селені шешуге баCыттайды. Бaл жолдыS екеуініS де ™зіндік орны ерекшеліктері бар. Біріншісі, оKушыныS талпынысынан, aмтылысынан, ішкі мотивінен туындаса, екіншісі, сыртKы мотив арKылы ж_зеге асырылады.
Jазіргі кезде п‰наралыK байланысты ж_зеге асырудыS мынадай жолдары белгілі: ‰Sгімелесу, топ серуенге шыCу, т‰жірибелік жaмыстар, техникалыK Kaралдарды пайдалану, танымдыK есептер Kaрастыру ж‰не оны шешу, с™з жaмбаKтар, ребустар, метограммаларды Kaрастыру ж‰не шешу, практикалыK жaмыстар ж_ргізу. Бастауыш сыныпта п‰наралыK байланыстаCы маKал-м‰телдерді оKушыныS шыCармашылыCын дамытатындай етіп пайдаланудыS т™мендегідей жолы бар:
- таKырып мазмaнына сай маKал-м‰тел айтKызу;
- оны ™з с™зімен, ойымен д‰лелдету;
- к™рініске Kарап маKал-м‰тел айту;
- табиCатKа сай маKал-м‰тел Kaрастыру;
- суреттерге Kарап маKал-м‰тел айту.
ОсыныS н‰тижесінде оKушыныS с™з саралауы, ізденімпаздыCы, тапKырлыCы, наKты ой болжауы - тіл байлыCы артады
Зерттеу жaмысы барысында п‰наралыK байланыс оKу материалдары негізінде т_зілетін (немесе т_зетін) білімдер мен іскерліктерді, педагогикалыK-Cылыми зерттеу материалдары (В.А.Бухвалов, А.Т.Рыбкин ж‰не т.б.) ж‰не оKу баCдарламалары негізінде айKындалды (оKу п‰ні баCдарлама 1-4 сыныптар _шін).
Мысалы, 1-сыныпта оKушылардыS меSгеру тиіс п‰наралыK оKу іскерліктері (немесе оны жалпы оKу іскерліктері деп те Kарастырады)
- сабаK таKырыбын ж‰не кітаптаCы тапсырма н™мірін таSдау;
- минутына 40 с™з жылдамдыKпен оKу ж‰не оKыCанды т_сіну;
- минутына 4-5 с™зді д‰птерге сауатты к™шіріп жазу;
- ережелер к™мегімен терминді есте саKтау;
- м‰тіндегі сaраKтарCа жауап табу;
- ауызша ж‰не жазбаша м‰тінді біргелікте ™згерту ж‰не толыK-тыру;
- дене, зат ж‰не моделді салыстыру ж‰не классификациялау;
- табиCи денені ж‰не Kaбылысты баKылау;
- шыCармашылыK тапсырмаларды орындау кезінде ойлауды белсендіру ж‰не алгоритмдеу ‰дістерін біргелікте Kолдану;
- aйымдасKан ж‰не _немді жaмысты aйымдастыру;
- ™зініS жaмысына баKылауды орнату;
- сабаKтыS жоспары бойынша ™зініS іс-‰рекеті н‰тижесін талдау.
Ал енді 2-сыныпта оKушылардыS меSгеруі тиіс п‰наралыK оKу іскерліктері
- минутына 60-70 с™з жылдамдыKпен оKу ж‰не оKыCанды т_сіну;
- минутына 6-8 с™зді д‰птерге сауатты к™шіріп жазу;
- терминдер мен м‰тіндерді ережелер к™мегімен есте саKтау;
- м‰тіндегі бастыны б™ліп алу;
- ауызша ж‰не жазбаша м‰тінді біргелікте ™згерту ж‰не толыKтыру, Kaрастыру;
- дене, зат ж‰не моделді салыстыру ж‰не классификациялау;
- табиCи денені ж‰не Kaбылысты баKылау;
- тапсырманы орындау _шін ережені таSдау;
- шыCармашылыK тапсырмаларды орындау кезінде ойлауды белсендіру ж‰не алгоритмдеу ‰дістерін біргелікте Kолдану;
- денелер, материалдар мен суреттердіS композициясын Kaрастыру;
- жaмыстаCы пайдаланCан ‰р т_рлі материалдардыS Kасиеттерін есепке алу;
- ‰р т_рлі Kaралдарды тапсырма мазмaнына с‰йкес пайдалану;
- критерилер бойынша ™зініS іс-‰рекеті н‰тижесін баCалау.
СондыKтан 3-сыныпта оKушылардыS меSгеруі тиіс п‰наралыK оKу іскерліктері мыналардан тaрады:
- минутына 70-80 с™з жылдамдыKпен оKу ж‰не оKыCанды т_сіну;
- минутына 10-12 с™зді д‰птерге сауатты к™шіріп жазу;
- терминдер мен м‰тіндерді ережелер к™мегімен есте саKтау;
- м‰тіндегі бастыны ™збетінше б™ліп к™рсету ж‰не оны схема, кесте, конспекті т_рінде ‰зірлеу;
- ауызша ж‰не жазбаша м‰тіндерді ™збетінше ™згерту, толыKтыру ж‰не Kaрастыру;
- Kaбылыстар мен оKиCалар _шін себеп-салдарлыK байланыстарды аныKтау;
- тапсырманы орындау _шін ережені біргелікте ‰рекет ету;
- жaмысты aйымдастыру даCдыларын ж_зеге асыру;

·- шыCармашылыK тапсырманы орындау кезінде ойлауды белсендіру ж‰не алгоритмдеу ‰дістерін ™збетінше Kолдану;
- зерделеуі Kажет сабаK таKырыптары сaраKтарын Kaрастыру.
СоSында 4-сыныпта оKушылардыS меSгеруі тиіс п‰наралыK оKу іскерліктері:
- минутына 90-100 с™з жылдамдыKпен оKу ж‰не оKыCанды т_сіну;
- минутына 13-15 с™зді д‰птерге сауатты к™шіріп жазу;
- ережелер к™мегімен терминді ж‰не м‰тінді есте саKтау;
- м‰тіндегі бастыны ™збетінше б™ліп к™рсету ж‰не оны схема, кесте, конспекті т_рінде ‰зірлеу;
- ауызша ж‰не жазбаша м‰тіндерді ™збетінше ™згерту, толыKтыру ж‰не Kaрастыру;
- заSдылыKтарды, д‰лелдемелерді, жалCанCа шыCаруларды аныK-тау;
- тапсырманы орындау _шін ереже алгоритмін біргелікте Kaрастыру;
- шыCармашылыK тапсырманы орындау кезінде ойлауды белсендіру ж‰не алгоритмдеу ‰дістерін ™збетінше Kолдану;
- ™збетінше жaмысты орындау, олардыS н‰тижелерін талдау ж‰не баCалау.
ЖоCарыда берілген п‰наралыK оKу іскерліктері - Kазіргі уаKытта жас мaCалімдер _шін оKу-т‰рбие процесініS н‰тижесінде ескеретін іс-‰рекеттер.
ОKу іскерліктері, біріншіден, оKыту мазмaнын Kaраушы элементтіS бірі болып табылады; екіншіден, оKушыныS шыCармашылыK іс-‰рекетініS негізі ретінде Kарастырылады.
СондыKтан да оKыту процесін aйымдастыруда басшылыKKа алатын KaжаттардаCы, баCдарламалыK материалдардаCы KарастырылCан іскерліктерді талап етілген деSгейде меSгермеу кейінгі оKу жылында оKушылардыS _лгермеушлігіне негіз болады. Ал, п‰наралыK байланыс тaрCысынан оKу іскерліктерін меSгермеу оKушыныS шыCармашыл тaлCа болып Kалыптасуына кері ‰серін тигізеді деп білеміз.
Бастауыш сынып оKушыларыныS шыCармашылыK іс-‰рекетін Kалыптастыру _шін оKу материалдарыныS дамытушы Kaрылымы айKындалуы тиіс. ОKу материалдарыныS дамытушы Kaрылымы – бaл aCымдар арасындаCы ™зара байланысты міндетті б™лумен Kарапайымнан к_рделіге ретті мазмaндалуы. СабаKта жаSа оKу материалдарын оKып-_йренуде оKушылар Cылыми немесе м‰дени зерттеу _рдісінде ертеректе зерделенген aCымдар Kалай жаSа білімдер мен таным ‰дістері шыCарылCанын к™ретіндей етіп тaрCызу Kажет. Кез келген ж_йеніS даму _рдісі – бaл оныS пайдалы функциясыныS артуы. Bылыми білімдердіS дамуы – бaл теория мен ‰дістердіS функциональдыK тиімділігініS жоCарылау _рдісі. ^рдістер диалектика заSдылыKтары негізінде ж_зеге асырылады:
Сондай-аK мaCалім оKушылардыS п‰наралыK байланыс оKу іскерліктерініS даму деSгейін аныKтаумен, оKушыларда Kажетті дамымаCан п‰наралыK іскерліктерді дамыту _шін сабаK конспектілерінде педагогикалыK тапсырмалар к™лемін реттеуі тиіс.
П‰наралыK байланыстыS атKаратын функцияларын аныKтау ж™нінде к™птеген зерттеулерді айтуCа болады. М‰селен, О. Мaсабеков п‰наралыK байланыстыS функцияларын оKыту процесіне ыKпалы бойынша айKындайды:
1 Ойын дамытуCа ыKпал етеді;
2 Берік білім алуCа к™мектеседі;
3 ОKыту _рдісін жеделдетеді;
4 Дербестігін ж‰не танымдыK белсенділігін дамытуCа ыKпал етеді;
5 МaCалім жaмысыныS ‰дістемесін жаKсартады.
Зерттеуші мaCалімдердіS п‰наралыK байланысты пайдалану маKсаттарын айKындаCан
1 ОKушыларды жан-жаKты дамытады, ой-™рісін кеSейтеді.
2 БілімніS сапасын арттырады.
3 Танымын, оKу іс-‰рекетін белсенділендіреді.
4 ТанымдыK KызыCушылыCын Kалыптастырады.
5 ОKушылардыS ойын дамытады.
6 ОKушылардыS ™зіндік іс-‰рекетін дамытады.
7 Ес пен ойлауды дамытады.
8 Jисынмен ойлауды дамытады.
9 ТапKырлыCын дамытады.
10 ОKыту _рдісін жеделдетеді.
11 Білімін практикада Kолданады.
12 ШыCармашылыCын дамытады.
13 Зейінін дамытады.
14 ОKыCанын пысыKтайды.
П‰наралыK байланыстарды ж_зеге асырудыS объективті ж‰не субъективті екі жаCын б™ліп к™рсетуге болады. Объективті жаCы оKыту мазмaнын аныKтау кезінде к™рініс табады ж‰не оKу жоспарларын, баCдарламаларын, оKулыKтарды, оKу Kaралдарын ж‰не т.б. ‰зірлеу кезінде ескеріледі. Субъективті жаCы тікелей оKыту процесінде к™рініс табады, яCни оKушыларCа Kатысты п‰наралыK байланысты ж_зеге асырудыS негізгі т‰сілдері мен ‰дістері ретінде Kарастырылады. П‰наралыK байланыстардыS практикалыK ж_зеге асырылуыныS негізгі баCыттары: оKулыKтарды, оKу Kaралдарын жазу кезінде, оKу жоспарларын ж‰не баCдарламаларды даярлауда, жеке ‰дістемелерді ж‰не Cылыми-‰дістемелік ‰дебиеттерді жазуда, оKу орындарыныS т_ріне байланысты ‰дістемелік ж‰не оKу-‰дістемелік жaмыстарды ж_ргізуде орындалады.

15