Конспект по крымскотатарской литературе на тему: Иса Абдураман «Ана тилим»шиирлери.

14.11.16 с. Къырымтатар эдебияты 6 сыныф
Дерс мевзусы: Иса Абдураман «Ана тилим»шиирлери.
Дерс макъсады: И.Абдураман, А.Велиев «Ана тилим» шиирлери» мевзусынен багълы янъы малюмат бермек ве пекитмек. Талебелернинъ агъзавий ве язма нутукъларыны зенгинлештирмек, инкишаф этмек. Талебелерге Ватангъа, Ана тильге севги дуйгъуларыны ашламакъ.
Дерс теминаты: дерслик, портретлер.
Дерс кетишаты

Тешкилий къысым. Селямлашув, дерске кельмегенлерини къайд этюв, талебелерни дерснинъ макъсадынен танытув.
Кечкен мевзуны тешкерюв, текрарлав.
Керим Джаманакълы омюр ве яратыджылыкъ ёлу акъкъында къыскъа малюмат беринъиз:
-Къачынджы сене ве не ерде догъды?
-Насыл тасиль алды?
-Керим Джаманакълынынъ насыл шиирлерни билесинъиз?
Лугъат иши
Зенаат - профессия бар эгеч - ты есть куль - зола, пепел.

Талебелер группаларгъа болюнелер. (бир талебе мультимедиа ахтада, сонъра оны тешкерелер ерлерден) Вазифе: бир къысымы язылгъан, экинждисини тапмакъ керек.
Къушнынъ да..... алтын билезликтир.
Халкъ юрьген .... къанатсыз къуш.
Билим къазаны... яманлыкътан къуветлидир.
Достсуз адам... ёлдан юрь.
Яхшылыкъ... отсуз- оджакъсыз янар.
Зенаат... Тувгъан ювасы бар.

Янъы мевзуны анълатув.
1.Оджа сёзю: (Аталар сезлеринен багълай)
- Не ичюн билим къазаны- отсуз-оджакъсыз янар? Бизге бильги керек? Не ичюн? Дерсимизнинъ макъсады насыл? (талебелер айталар).
Бугуньки дерсимиз белли къырымтатар шаирлерге Иса Абдурамангъа багъышлана.
Оджа шаирлернинъ омюри ве яратыджылыгъы акъкъында икяе эте. Талебер оджаны динълеп, хронологик джедвельни тизелер.
Иса Абдураман
Иса Абдураман майыснынъ 5-де, 1937 с. в Кезлев шеэринде дюньягъа келе. Еди яшында олгъан Иса 1944 сенеси бутюн халкъынен берабер озь тувгъан топрагъындан сюргюн этиле.
1967 с. Ису Абдураман "Ленин ёлу" газетасында чалышмагъа башлай Биринджи шиири озьбек шиирде олгъан. 1961с. "Ленин байрагъы» газетасында онынъ къырымтатарджа язылгъан биринджи шиири дердж олуна.
1997с. Иса Абдураман Къырымгъа къайта. "Янъы кунь, селям!"-биринджи Къырымда дердж олунгъан китабы.
Раатлыкъ !!!
Иса Абдураманнынъ «Ана тилим» шиирлерини талебелер ифадели окъуйлар.(эки шиирни багълайлар.Мевзусыны). Оджаны динълейлер,ожджа талиль эте, анълата сонъра талебелер индивидуаль танышып, ифадели окъуйлар ве суаллерге джевап берелер.
И. Абдураманнынъ иджады:
1. Бахт къушуны ушкютме: повесть, икяелер, юмористик икяелер. - Симферополь : Къырымдевокъувпеднешир, 2002. - 384 с : портр.
2. Иманнаме : иляхийлер. Шиирий дуалар. Дестан. - Акъмесджит :Къырымдевокъувпеднешир, 2004. - 148 с.
3. Тамыр : шиирлер, балладалар, дестанлар. – Акъмесджит : Къырымдевокъувпеднешир, 2008. - 368 с. : фото.
4. Шень элифбе : шиирлер, къысмен айтымлар ве тапмаджалар. - Акъмесджит : Къырымдевокъувпеднешир, 2001. - 80 с. : ил.
Янъы мевзуны пекитюв.
Бу шиир не акъкъында?
Бизлерни неге огрете?
Шаир бу шиирлерден бизге нени косьтермек истедилер?
VI. Эв вазифеси:
Конспектни окъумакъ,икяе этмек. Шиирни ифадели окъумакъ.
VII. Баалав.(Баа къоювнынъ анълатмасы).

1. Бахт къушуны ушкютме: повесть, икяелер, юмористик икяелер. - Симферополь : Къырымдевокъувпеднешир, 2002. - 384 с : портр.
2. Иманнаме : иляхийлер. Шиирий дуалар. Дестан. - Акъмесджит :Къырымдевокъувпеднешир, 2004. - 148 с.
3. Тамыр : шиирлер, балладалар, дестанлар. – Акъмесджит : Къырымдевокъувпеднешир, 2008. - 368 с. : фото.
4. Шень элифбе : шиирлер, къысмен айтымлар ве тапмаджалар. - Акъмесджит : Къырымдевокъувпеднешир, 2001. - 80 с. : ил.
5. Янъы кунь, селям ! : шиирлер, балладалар, поэма, тюшюндже, фикир, фельсефе. - Акъмесджит : Доля, 2000. - 344 б.
 Тувгъан тилим
Сени сюргюн эттилер, ах, тувгъан тилим,
Истедилер айырмагъа тамырынъдан.
Атешлерде савурылды кокке кулюнъ,
Тек кимлер къыл къыдырмады хамырынъдан?

Тувгъан тилим! Гузель тилим! Кене яша!
Юрткъа къайттыкъ сеннен бирге йыллар аша;
Сен бар экеч, олюмге ич баш бермемиз,
Топракъ дегиль, душмангъа бир таш бермемиз!                                                        Ш. Селим


Ана тилим
Ана тилим догъмуш анам-бабамдан,
Меним ичюн бу тиль саарь-сабадай.
- Ана! – дедим мен бу тильде биринджи,
Къыймети ёкъ, о не алтын, не инджи.
Тильнен осе догъгъан баланынъ анъы,
Сев тилинъни, севген киби ананъы.
Беллеменъиз, ана тилимиз факъыр,
Къайсы Адам ана тилин быракъыр?!
Мен бу тильде ярышлаштым джыйында,
«Къапмакъ» къаптым яш кызларнынъ
                                                    сыйында
Саатларнен чынълап турдым къонгъандже,
Козь юммадым къызышкъан сонъ, тангъадже.
Джемиетте енъди чалбаш кедайым,
Озь тилимни къорчалайым эр даим.
Рус тили де керек деп биллем кендим,
Озь тилимдай бу тильни де огрендим.















Вазифе: бир къысымы язылгъан, экинждисини тапмакъ керек.
Къушнынъ да..... алтын билезликтир.
Халкъ юрьген .... къанатсыз къуш.
Билим къазаны... яманлыкътан къуветлидир.
Достсуз адам... ёлдан юрь.
Яхшылыкъ... отсуз- оджакъсыз янар.
Зенаат... Тувгъан ювасы бар.



Вазифе: бир къысымы язылгъан, экинждисини тапмакъ керек.
Къушнынъ да..... алтын билезликтир.
Халкъ юрьген .... къанатсыз къуш.
Билим къазаны... яманлыкътан къуветлидир.
Достсуз адам... ёлдан юрь.
Яхшылыкъ... отсуз- оджакъсыз янар.
Зенаат... Тувгъан ювасы бар.


Вазифе: бир къысымы язылгъан, экинждисини тапмакъ керек.
Къушнынъ да..... алтын билезликтир.
Халкъ юрьген .... къанатсыз къуш.
Билим къазаны... яманлыкътан къуветлидир.
Достсуз адам... ёлдан юрь.
Яхшылыкъ... отсуз- оджакъсыз янар.
Зенаат... Тувгъан ювасы бар.

 Тувгъан тилим
Сени сюргюн эттилер, ах, тувгъан тилим,
Истедилер айырмагъа тамырынъдан.
Атешлерде савурылды кокке кулюнъ,
Тек кимлер къыл къыдырмады хамырынъдан?

Тувгъан тилим! Гузель тилим! Кене яша!
Юрткъа къайттыкъ сеннен бирге йыллар аша;
Сен бар экеч, олюмге ич баш бермемиз,
Топракъ дегиль, душмангъа бир таш бермемиз!                                                        Ш. Селим

Ана тилим
Ана тилим догъмуш анам-бабамдан,
Меним ичюн бу тиль саарь-сабадай.
- Ана! – дедим мен бу тильде биринджи,
Къыймети ёкъ, о не алтын, не инджи.
Тильнен осе догъгъан баланынъ анъы,
Сев тилинъни, севген киби ананъы.
Беллеменъиз, ана тилимиз факъыр,
Къайсы Адам ана тилин быракъыр?!
Мен бу тильде ярышлаштым джыйында,
«Къапмакъ» къаптым яш кызларнынъ
                                                    сыйында
Саатларнен чынълап турдым къонгъандже,
Козь юммадым къызышкъан сонъ, тангъадже.
Джемиетте енъди чалбаш кедайым,
Озь тилимни къорчалайым эр даим.
Рус тили де керек деп биллем кендим,
Озь тилимдай бу тильни де огрендим.
Тувгъан тилим
Сени сюргюн эттилер, ах, тувгъан тилим,
Истедилер айырмагъа тамырынъдан.
Атешлерде савурылды кокке кулюнъ,
Тек кимлер къыл къыдырмады хамырынъдан?

Тувгъан тилим! Гузель тилим! Кене яша!
Юрткъа къайттыкъ сеннен бирге йыллар аша;
Сен бар экеч, олюмге ич баш бермемиз,
Топракъ дегиль, душмангъа бир таш бермемиз!  
  Ш. Селим
Ана тилим
Ана тилим догъмуш анам-бабамдан,
Меним ичюн бу тиль саарь-сабадай.
- Ана! – дедим мен бу тильде биринджи,
Къыймети ёкъ, о не алтын, не инджи.
Тильнен осе догъгъан баланынъ анъы,
Сев тилинъни, севген киби ананъы.
Беллеменъиз, ана тилимиз факъыр,
Къайсы Адам ана тилин быракъыр?!
Мен бу тильде ярышлаштым джыйында,
«Къапмакъ» къаптым яш кызларнынъ
                                                    сыйында
Саатларнен чынълап турдым къонгъандже,
Козь юммадым къызышкъан сонъ, тангъадже.
Джемиетте енъди чалбаш кедайым,
Озь тилимни къорчалайым эр даим.
Рус тили де керек деп биллем кендим,
Озь тилимдай бу тильни де огрендим.

Тувгъан тилим
Сени сюргюн эттилер, ах, тувгъан тилим,
Истедилер айырмагъа тамырынъдан.
Атешлерде савурылды кокке кулюнъ,
Тек кимлер къыл къыдырмады хамырынъдан?

Тувгъан тилим! Гузель тилим! Кене яша!
Юрткъа къайттыкъ сеннен бирге йыллар аша;
Сен бар экеч, олюмге ич баш бермемиз,
Топракъ дегиль, душмангъа бир таш бермемиз!  
  Ш. Селим
Ана тилим
Ана тилим догъмуш анам-бабамдан,
Меним ичюн бу тиль саарь-сабадай.
- Ана! – дедим мен бу тильде биринджи,
Къыймети ёкъ, о не алтын, не инджи.
Тильнен осе догъгъан баланынъ анъы,
Сев тилинъни, севген киби ананъы.
Беллеменъиз, ана тилимиз факъыр,
Къайсы Адам ана тилин быракъыр?!
Мен бу тильде ярышлаштым джыйында,
«Къапмакъ» къаптым яш кызларнынъ
                                                    сыйында
Саатларнен чынълап турдым къонгъандже,
Козь юммадым къызышкъан сонъ, тангъадже.
Джемиетте енъди чалбаш кедайым,
Озь тилимни къорчалайым эр даим.
Рус тили де керек деп биллем кендим,
Озь тилимдай бу тильни де огрендим.













Иса Абдураман

Иса Абдураман
(1937)
Писатель, поэт
75 лет со дня рождения
 
Иса Абдураман родился 5 мая 1937 г. в Кезлеве (Евпатория). Ещё 7-летним ребенком он был выслан с семьей в Узбекистан.
После окончания факультета узбекской и таджикской филологии Самаркандского государственного университета в 1967 г. Ису Абдурамана приглашают на работу в газету "Ленин ёлу". Первое стихотворение Исы Абдурамана, написанное на узбекском языке, напечатано в 1957г. Немало произведений И. Абдурамана написаны на узбекчком языке, но поэт всегда мечтал писать на родном языке. В 1961г. на страницах газеты "Ленин байрагъы опубликовано первое стихотворение на крымскотатарском языке, с 1967г. стал постоянным автором газеты.
В 1997г. Иса Абдураман переехал в Крым. Первая книга писателя, изданная после возвращения - "Янъы кунь, селям!".
Иса Абдураман – автор свыше 20 поэтических и прозаических сборников. Член Союза писателей СССР (1979), заслуженный журналист Узбекистана (1992), член Национального союза писателей Украины. Произведения Исы Абдурамана переведены на другие языки мира. Благодаря своему многогранному таланту, трудолюбию, упорству, Иса Абдураман завоевал сердца тысяч почитателей литературы.
 
Произведения

Рисунок 1eђЗаголовок 115