Аткрытый урок по казахскому языку на тему Батыр баян поэмасы (8 класс)
Батыр Баян поэмасы
JысKаша мазмaны
Бaл поэмада Баян Батыр туралы айтылады. Ол Абылай ханныS аламаны болCан. АламандыKта Батыр Баян бір сaлу KалмаK Kызды тaтKынCа алды. Баян KалмаK Kызына CашыK болады, біраK Kыз жаKтан ондай сезім болCан жоK. Бaл KалмаK KыздыS есімі Jaралай болды. Jaралай Батыр Ноянды с_йген, сол себептен екеуі KыздыS отанына Kашады. Батыр Баян бaл істі туCан жерді сату деп есептегендіктен, оларды артынан Kуды. JуCан кезде Баян Jaралайды оKпен атып, Ноян Батырды ™лтіреді. БаянныS оларCа жаны ашыCандыKтан екеуін бірге жерлейді. Содан кейін Батыр Баян Абылай ханныS рaKсатын алмаCандыCына Kарамай, KалмаKтарCа 100 KазаK жігіттермен аттанды. Сол соCыста Баян Батыр Kайтыс болады.
ШыCарма кейіпкерлері
Батыр Баян - поэманыS бас кейіпкері. Ол KазаK халKыныS батыры ж‰не Абылай ханныS еS жаKын жауынгері. ОныS мінезі отаншыл ж‰не ™те намысKой. ПоэманыS соSында соCыста Kайтыс болады.
Ноян - Батыр БаянныS інісі. Ол ™з отаныныS сатKыны,™йткені Ноян KалмаK Kызымен Kашып кетті. ПоэманыS соSында ол Батыр БаянныS Kолынан Kайтыс болады.
Jaралай - KалмаK жауынгердіS Kызы. Батыр Баян оныS ауылына шабуыл жасаCанда, оны тaтKынCа алып, оCан бірден CашыK болады, біраK Jaралай БаянCа CашыK болCан жоK. Ол - ™те сaлу ж‰не ‰демі Kыз. Ноянмен бірге ™з отанына KашKанда, Батыр Баян оларды ™лтіреді.
Абылай Хан - JазаK халKыныS `лы ханы. JалмаKтармен соCысKан. Хан Батыр БаянCа соCысKа Kатысуына тиым салды.
МаSыздылыCы
Батыр Баян поэмасы бізге к™п д_ние _йретті, ™мірдіS м‰нін ашты. Бaл поэма арKылы жастыKтыS албырттыCын, сезімніS соKырлыCы мен аKылCа баCынбайтын асаулыCын, ашу мен аKылдыS, сана мен сезімніS таласын, ‰рі к™зсіз ерлікті к™реміз. БаянныS ісі KызCаныш па, ‰лде НоянныS ™з Отанынан бас тартуынан ызалануы ма, ол бізге Kaпия болып Kалатыны б‰рімізге белгілі. БіраK оKырмандар ™з нaсKаларын беріп, ™з с™здерін д‰лелдеуде. МеніS ™з ойымды айтар болсам, батыр БаянныS ісі екі жаKты, яCни ол ™з інісін ™лтірмесе, Баян негізінен жасы келіп KалCан батыр болатын ж‰не де ™зі де KалмаK Kызына к™рсетпесе де, ™лердей CашыK болатын. БіраK оныS ™з бауырын, былайша айтKанда, ™з тaяCын ™лтіргені – озбырлыK, Kатігездікті айKындайды. Поэма ™зініS сюжеттік жаCынан эпостыK жырларCа ™те aKсас. МаCжан керемет ел аузынан естіген миф-аSызды ™зініS аKындыK шеберлігіімен тамаша поэма етіп жазады. Трагедиямен аяKталCан бaл поэма МаCжан поэзиясыныS биік асKар тауы болып табылады. Реалистік негізде жазылCан поэманы МаCжан табиCатпен, яCни сол кездегі табиCат ‰семдігін, бізге ‰серлі жеткізе алды. Бір KараCанда KызыKты сюжеті бар бaл поэма тек тарихты баяндап тaрCандай. €рине МаCжан аKын тек тарихты жырлап Kоймай, сонымен Kатар ерлікті, еркіндікті к™рсете білді. Керемет символистердіS бірі болCан МаCжан поэма арKылы тереS бір ой бермекші.
СабаKтыS таKырыбы: МаCжан ЖaмабаевтыS «Батыр Баян» поэмасы.
СабаKтыS маKсаты: а) білімділік: «Батыр Баян» поэмасыныS таKырыбын, негізгі идеясын ашып к™рсету;
‰) дамытушылыK: талдау, салыстыруKабілеттерін,танымдылыCын,с™здік Kорын дамыту;
б) т‰рбиелік: отанс_йгіштікке, т‰уелсіздікті Kaрметтеуге т‰рбиелеу.
СабаKтыS т_рі: аралас сабаK, іздену,зерттеу.
СабаKтыS ‰дісі: проблемалыK сaраKтар, м‰тінмен жaмыс, СТОстратегияларыныS элементтерін Kолдану.
К™рнекіліктер: портрет, к™рме, презентация
СабаKтыS барысы:
1. `йымдастыру кезеSі.
2. МaCалімніS с™зі: Б_гін біз KазаK ‰дебиетініS бес арысыныS бірі МаCжан Жaмабаев туралы білетінімізді ортаCа салып сабаCымызды жалCастырамыз.
3. ^й тапсырмасын тексеру
4.Jорытынды.
Ендеше ™здеріS айтып кеткендей МаCжан –эпик аKын екендігініS таCы бір д‰лелі оныS «Батыр Баян» поэмасы.
5. ЖаSа сабаK.
Б_гінгі біздіS ™тетін таKырыбымыз МаCжан ЖaмабаевтыS «Батыр Баян» поэмасы.
МаKсаты: таKырбын,негізгі идеясын ашып к™рсету, композициялыK Kaрлысына кешенді талдау жасау.
Кіріспе с™зі: МаCжан ™зініS бaл поэмасында KазаK халKы _шін еS ауыр азапты кезеS- жоSCар соCысын баяндайды. (фильмнен _зінді)
Осы кезеSде халыKтыS басын Kосып, KазаKты ауызбірлікке шаKырCан
Абылай хан болатын. Абылайхан Kасына батырларды жинаCан, солардыS ішіндегі KазаK жaртыныS т‰уелсіздігі жолында ™мірін к_реске арнаCан ер ж_рек батырдыS бірі Баян батыр да болCан. (слайд)
Поэманы сіздерге алдын ала оKуCа берген болатынмын, соны еске т_сіру маKсатында
KысKаша фильмнен _зіндіні к™ру. ПоэманыS _зіндісі неден басталады. (кітаптан оKу)
Мазмaны мен к™ркемдік кестесі жаCынан эпикалыK дастандар сарынына _ндес шыCарма
Туындыны Kaрлысын Kарай талдап к™рейік.
ОKиCа неден басталады- -шапKыншылыK кезінде KалмаK KызыныS KолCа т_суі.
Jалайша ,дамып ™рбиді - -Баян оны еліне алып келуі.
Шиеленісуі -НоянныS KалмаK Kызына CашыK болуы.
ШарыKтау шегі- -Ноян мен KалмаK KызыныS Баян Kолынан Kаза болуы.
Шешімі- -Батыр БаянныS жоSCарлардыS Kолына ™зі барып,т_суі.
СaраK-жауап жaмысы.
-Демек, осы маCлaматтарCа с_йене отырып «Батыр Баян» Kандай поэма дер едіSдер?
(Поэма ™зініS сюжеттік жаCынан эпостыK жырларCа aKсас)
Тарихи оKиCалар
-Бaл поэмада Kандай м‰селелер KозCалCан? Отанды KорCау
ХалKын,еліне деген с_йіспеншілік
Махаббат таKырыбы
-Негізгі кейіпкерлерін ата?
-Баян туралы не айтар едіSдер?
(батыр, ерж_рек, Отанын, жерін с_йетін , АбылайдыS Kaрмет тaтатын батыры)-БаянныS батырлыCы Kандай ‰рекеттер _стінде к™рінеді? (кітаптан тауып оKы) слайд
-Баян образы Kалай сомдалCан? (Слайд Баян суреті)
( ОныS ішкі жан д_ниесіндегі ™згерістер мен сезім арасындаCы тартыстарды к™рсету арKылы сомдалCан.)
(слайдта суреттері) Jорытынды:
Баян ,Ноян, JалмаK Kызы образдары арKылы біз нені к™реміз?
МaCалімніS с™зі: Бaл образдар арKылы жастыKтыS албырттыCын, сезімніS соKырлыCы мен аKылCа баCынбайтын асаулыCын, ашу мен аKылдыS, сана мен сезімніS таласын, ‰рі к™зсіз ерлікті к™реміз.
ПоэманыS к™ркемдік ерекшелігі, тіл шеберлігіне келсек. Мaнда теSеу, эпитет, метафора, кейіптеу де бар.
Мысал келтіріп тауып к™рейік. Бірінші Kатар – ТеSеу(поэмадан мысал келтір).
Екінші Kатар-Метафора
^шінші Kатар-кейіптеу
ПоэмадаCы негізі тартыс аKыл, сана, сезім, ж_рек, ар.
Рефлексия. Ой толCау.
ДастандаCы саCан aнаCан, KызыKтырCан с™йлем.
Жеке ойым, маKал келтіру
Jорытынды: «Батыр Баян» тереS психологиялыK, адам жаныныS Kалтарысын к™рсете білген к_рделі тарихи-эпикалыK поэма. СабаK басында айтып кеткендей Б_гінгі Т‰уелсіздігіміздіS 20жылдыCын тойлап отырCанымыз да тарихта болCан елін, жерін жаудан KорCаCан батырлырымыздыS арKасы. СондыKтан да мына ™леS жолдарымен сабаCымды аяKтаймын
Ерлерді aмытса да ел, сел aмытпас,
Ерлерді aмытса да ел, жел aмытпас,
Ел _шін жанын кешіп, жауды KуCан
Ерлерді aмытса даел, ш™л aмытпас
АрKаныS селі,желі, ш™лі, белі
Ерлерді aмытпаса, ел де aмытпас!
^й жaмысы: ™зіSе aнаCан _зіндіні жатта . БаCалау.