?аза? тілінен саба? жоспары: ?азыбек би мен Б??ар жырау

Абакова Айжан Мамыраевна
№1 мектеп- гимназиясыныS
KазаK тілі мен ‰дебиет п‰ні мaCалімі
Алматы облысы
СарKан Kаласы

СабаKтыS таKырыбы: Jазыбек би мен БaKар жырау. СабаKтыS маKсаты: Білімділік – шешендік с™здерді тереSірек т_сіндіре т_су, Jазыбек би мен БaKар жырау туралы білімдерін кеSейту.Т‰рбиелік – ой-саналарын оятып, жаKсы мінезге, байKаCыштыKKа, сергек те зерек болуCа _йрету.ДамытушылыK – с™йлеу тілдерін байытып, aтKыр да ойлы с™йлеуге баулу. СабаKтыS т_рі: жаSа білімді меSгеру сабаCы. СабаKтыS ‰діс-т‰сілдері: СТО стратегиялары. СабаK барысы: 1. `йымдастыру б™лімі.II. JызыCушылыKты ояту б™лімі. «И‰», «ЖоK» стратегиясы1. Шешендік с™здер KазаK ауыз ‰дебиеті саласына жата ма?2. Шешендік с™здердіS елге белгілі адамдарCа Kатысы бар ма?3. Шешендер мен билердіS с™здері жазылып саKталCан ба?4. Шешендік с™здер тек дауларCа байланысты Cана туCан ба?5. Шешендік с™зде халыKтыS тіл байлыCы байKала ма?6. Айтушылары aмыт болCан шешендік с™здер кездесе ме?7. Шешендік с™здерді аталы с™з деуге бола ма?III. МаCынаны тану б™лімі.Jаз дауысты Jазыбек Келдібекaлы (1667, Сыр бойы – 1764, Kазіргі JараCанды облысы, JарKаралы ауданы, Теректі бaлаCындаCы Kыстау, бaрынCы деректерде 1665-1765) – KазаK халKыныS XYII-XYIII CасырлардаCы _ш aлы биініS бірі, к™рнекті KоCам ж‰не мемлекет Kайраткері. ОзыK ойлы, ‰діл де к™реген, батыл да батыр адам болCан. €ділдігі мен алCырлыCы _шін Т‰уке хан Jазыбекті Орта ж_здіS бас биі еткен. Би Т‰уке хан, кейін С‰меке, €білм‰мбет, Абылай ел билеген кезеSдерде де мемлекет басKару ісіне жиі араласып, ішкі-сыртKы саясатта хандарCа аKыл-кеSестер беріп отырCан. ХандыKтыS бірлігін саKтау маKсатында Т‰уке ханныS «Жеті жарCы» заSдар жинаCын жасауCа атсалысKан.БaKар жырау JалKаманaлы (1693, бaрынCы Баянауыл, Далба тауы бойында – 1787, сонда) - ‰йгілі жырау. Абылай ханныS аKылшы-биі, абыз. Жaрт оны «К™мекей ‰улие» деп атаCан. С™йлегенде _немі Kара с™збен емес, к™мекейі б_лкілдеп, т_йдек-т_йдек жырмен с™йлейтін болCан. К™біне Абылай ханныS «с‰уе айтшы» деген ™тініш, тілегімен т_сін болжап, онысы д‰лме-д‰л келіп отырCан. €кесі JалKаман батыр болCан. БaKар жыраудыS ™зінен АKдербіс, ЖарылCап, Жанта есімді _ш aл тараCан. Ол ™зініS aзаK Caмырында талай-талай тарихи оKиCаларды басынан ™ткізген. «АKтабан шaбырынды» заманында т‰уелсіздік пен ел бірлігін саKтауда айрыKша к_ш жaмсаCан. Ол Абылай ханCа _лкен _міт артып, оныS ел басKарудаCы саясаты мен жорыKтарын KолдаCан.С™здікпен жaмыс.Жырау - ™з жанынан жыр шыCарып айтатын ж‰не эпикалыK дастандар мен толCауларды орындайтын халыK поэзиясыныS ™кілі. С‰уегейшілік, батаг™йшілдік, т_с к™ру, ырым айту, табиCат Kaбылыстарына болжамдар жасау (абыздыS бір міндеттерін атKару) – к™не д‰уір жырауларына т‰н Kасиет.Абыз – Caлама, ‰улие, к™ріпкел адам. Тайпа, aлыс ™міріне, ел басKару ісіне, жорыK жасау м‰селесіне араласып отырCан саяси тaлCа. Жортуыл с‰уегейі болCан. «Jазыбек би мен БaKар жырауды» жатKа оKып беремін. 3-4 оKушыCа м‰нерлеп, наKышына келтіре оKыттырамын. Есте саKтау Kабілеттерін арттыру _шін Kайталап электронды оKулыKтан тыSдатамын.ТолCаныс б™лімі.1. БaKар жырау «бірден онCа дейінгі санныS маCынасын» Jазыбектен неге сaрады? 2. ОныS маCынасы Kалай еді?3. Jазыбек би шешен тілмен Kайтіп жауап Kатты?- Балалар, Kалай ойлайсыSдар? Осы шешендік с™здіS балалар ‰дебиетімен aKсастыCы бар ма? (- Бар. СанамаKKа aKсас.)- Дaрыс-аK. Ал, санамаK дегеніміз не? Jандай санамаKтарды білесіSдер?Jосымша жадыCат: СанамаK – KазаK балалар фольклорындаCы жанрлыK т_р. С‰билерге сан _йрету, санаудыS ретін танытуды к™здейтін ойын ™леSі. Ол кейде aйKасKа, кейде тек Kана ырCаKKа негізделе береді. Сандар жай Cана санамаланып келіп, соSCы, т_йіндеуші жолдар Cана aйKасады.Он бір - Kара жaмбаKБір дегеніS – білеу,Екі дегеніS – егеу,^ш дегеніS – _скі,Т™рт дегеніS – т™сек,Бес дегеніS – бесік,Алты дегеніS – асыK,Жеті дегеніS – желке,Сегіз дегеніS – серке,ТоCыз дегеніS – торKа,Он дегеніS – оймаK,Он бір – Kара жaмбаK.С™здікпен жaмыс:Білеу – Kамшы.^скі – тесетін, бaрCылайтын біз секілді Kaрал.ТорKа – баCалы жібек мата.IV.^йге тапсырма: шешендік с™зді жаттау. Jазыбек бидіS жауабын ™з ойларыSша таратып, ойтолCау т_рінде жазып келу. С™здікте берілген aCымдарды жаттау.
V. Jорытынды.БаCалау.

15