Программа туристско-краеведческого кружка Поиск
ЗМЕСТ
Тлумачальная запіска .. 2
Вучэбна-тэматычны план 4
Каляндарна-тэматычнае планаванне .. 5
Змест праграмы гуртка . .. 8
Уводзіны 8
Частка І. Краязнаства . 8
Раздзел 1. Прырода роднага краю . 8
Раздзел 2. Насельніцтва і працоныя рэсурсы .. 9
Раздзел 3. Гаспадарка . 10
Раздзел 4. Гісторыя і культура роднага краю . 11
Раздзел 5. Турысцка-рэкрэацыйны патэнцыял
Маладзечанскага раёна .. 12
Частка ІІ. Турызм 13
Раздзел 6. Тапаграфічная падрыхтока 13
Раздзел 7. Медыцынская падрыхтока турыста .. 14
Раздзел 8. Фізічная падрыхтока турыста 14
Раздзел 9. Тэхніка і тактыка турызму . 15
Раздзел 10. Экалагічнае выхаванне турыста . 16
Заключэнне .. 16
Метадычныя рэкамендацыі .. 17
Літаратура ...... 19
Дадаткі . 20
Тлумачальная запіска
Праграма турысцка-краязначага гуртка "Пошук" распрацавана на аснове себаковага аналізу і адбору фактычнага і метадалагінага матэрыялу разнастайных крыніц краязначай літаратуры, з улікам узроставых асаблівасця і пазнавачага інтарэсу вучня і можа з’яляцца дапаненнем да вучэбных праграм па гісторыі, геаграфіі, біялогіі.
У аснову напісання дадзенай праграмы пакладзены прынцып турысцкага краязнаства, што істотна дазволіць:
па-першае, папоніць прабел у краязначых ведах вучня і закласці цэласную сістэму веда аб сваім раёне;
па-другое, пазнаць школьнікам на даступных фактах з’явы агульнага парадку, “убачыць свет у кроплі вады”;
па-трэцяе, адчуць вучням далучэнне да жыцця свайго раёна, горада, вёскі, рэалізаваць сваю актынасць, ажыццявіць сацыяльную значнасць у жыцці Малой радзімы.
Логіка складання праграмы падпарадкавана, з аднаго боку, логіцы вывучэння раёна – ад геаграфічнага становішча і прыроды да насельніцтва, гаспадаркі і культуры, а з другога боку – атрымаць усебаковую падрыхтоку да турысцкага паходу па родным краі.
Мэта – сфарміраваць у вучня веды аб сваім краі, стварыць цэласнае аблічча Маладзечаншчыны на аснове комплекснага вывучэння прыроды, насельніцтва, гаспадаркі; вызначыць месца і значэнне раёна маштабах вобласці і краіны.
Задачы:
Адукацыйныя:
- забяспечыць фарміраванне веда аб асаблівасцях кампанента прыроды Маладзечанскага раёна і выкарыстанне іх у гаспадарчай дзейнасці чалавека;
- садзейнічаць стварэнню вобразнага ялення аб прыродным багацці, насельніцтве, гаспадарцы, гістарычнай і культурнай спадчыне роднага краю;
Развіваючыя:
- садзейнічаць фарміраванню практычных умення і навыка пры рабоце з разнастайнымі крыніцамі краязначай інфармацыі;
- садзейнічаць развіццю творчых здольнасцей дзяцей, назіральнасці, дапытлівасці;
Выхавачыя:
- садзейнічаць выхаванню грамадзянскасці і патрыятызму, павагі да прыроды роднага краю, гісторыі і культуры свайго народа;
Аздараленчыя:
- садзейнічаць паляпшэнню фізічнага і маральнага стану дзяцей у выніку цеснага кантакту з прыродай у час экскурсій і турысцкіх пахода.
Мэты і задачы гуртка вызначюць выдзяленне змесце праграмы двух буйных раздзела: “Краязнаства” і “Турызм”, якія складаюцца з дзесяці асобных падраздзела.
Змест праграмы накіраваны на адлюстраванне інтэграцыі веда вучня аб прыродзе, насельніцтве, гаспадарцы, культуры роднага краю з далейшым прымяненнем атрыманых веда на роках геаграфіі, біялогіі, гісторыі, літаратуры.
Пры адборы зместу выкарыстоваліся падыходы: комплексны, розназроневы, асабіста арыентаваны, гуманістычны, экалагічны, культуралагічны.
У ходзе наведвання занятка турысцка-краязначага гуртка у школьніка будуць удасканалены наступныя менні і навыкі:
выдзяляць, апісваць і тлумачыць істотныя прызнакі геаграфічных аб’екта і з’я сваёй мясцовасці;
прыводзіць прыклады плыву прыродных умо на спецыялізацыю гаспадаркі свайго раёна;
складаць комплексную характарыстыку тэрыторыі на аснове разнастайных крыніц інфармацыі, уласных назірання;
чытаць тапаграфічныя карты, працаваць з навукова-папулярнай і даведачнай літаратурай;
выконваць разнастайныя фізічныя практыкаванні на вынослівасць, развіццё сілы рук, ног, тулава;
аказваць першую медыцынскую дапамогу пры трамах, крывацёках, абмаражэннях, цеплавым і сонечным ударах, атручваннях;
усталёваць свой быт, распальваць вогнішча, гатаваць ежу паходных умовах.
Формы работы: лекцыі, урокі-прэзентацыі, практычныя работы на мясцовасці, экскурсіі прыроду, на мясцовыя прадпрыемствы, наведванне музея, іншых сацыяльна-культурных аб’екта, складанне картасхем, распрацока турысцка-краязначых маршрута, турысцкія злёты, аднадзённыя і шматдзённыя турысцкія паходы.
У праграме прыведзены асноныя паняцці да кожнай тэмы, патрабаванні да веда і мення вучня, віды практычных работ, спіс рэкамендаванай літаратуры.
Праграма разлічана на 170 гадзін (4 гадзіны на тыдзень) з улікам правядзення краязначых экскурсій і турысцкіх пахода.
Праграма турысцка-краязначага гуртка можа быць выкарыстана кіранікамі турысцка-краязначых гуртко, педагогамі дадатковай адукацыі для арганізацыі і правядзення экскурсій і турысцкіх пахода.
Вучэбна-тэматычны план
(170 гадзін)
№
п/п
Назва раздзела, тэмы
Колькасць гадзін
усяго
тэорыя
практыкум
экскурсіі,
паходы
І
1
2
3
4
5
ІІ
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Уводзіны. Мэты і задачы гуртка
КРАЯЗНАѕСТВА
Прырода роднага краю.
Насельніцтва і працоныя рэсурсы.
Гаспадарка.
Гісторыя і культура роднага краю.
Турысцка-рэкрэацыйны патэнцыял Маладзечанскага раёна.
ТУРЫЗМ
Тапаграфічная падрыхтока
Медыцынская падрыхтока турыста
Фізічная падрыхтока турыста
Тэхніка і тактыка турызму
Экалагічнае выхаванне турыста
Заключэнне
Унутрышкольны турысцкі злёт
Пешы паход выхаднога дня
Шматдзённы веласіпедны турысцкі паход
1
39
8
5
7
11
8
130
6
5
7
15
8
1
6
8
74
1
22
5
3
4
5
5
12
2
2
-
7
-
1
-
-
-
-
8
3
2
3
-
-
32
4
3
3
8
8
-
6
-
-
-
9
-
-
-
6
3
86
-
-
4
-
-
-
-
8
74
Усяго
170
35
40
95
Каляндарна-тэматычнае планаванне
турысцка-краязнпчага гуртка "Пошук"
(170 гадзін)1
№
п/п
Назва раздзела, тэмы
Кольк.
гадз.
Дата
Завагі
1
І
1
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7-8
2
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
3
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
Уводзіны. Мэты і задачы гуртка
Мой край на карце вобласці і краіны.
КРАЯЗНАѕСТВА
Прырода роднага краю.
Геалагічная будова, рэльеф і карысныя выкапні.
Клімат. Кліматычныя паказчыкі.
Складанне кліматычных дыяграм
Унутраныя воды: рэкі, вадасховішчы.
Глеба: склад і структура глебы.
Расліннасць і жывёльны свет.
Ахова прыроды роднага краю.
Насельніцтва і працоныя рэсурсы.
Дынаміка колькасці насельніцтва Маладзечанскага раёна.
Склад і структура насельніцтва.
Размяшчэнне насельніцтва. Гарадское і сельскае насельніцтва.
Працоныя рэсурсы. Пераважаючыя прафесіі.
Тапаніміка. Паходжанне назва геаграфічных аб’екта Маладзечанскага раёна.
Гаспадарка.
Маладзечаншчына індустрыяльная.
Капітальнае буданіцтва.
Структура і спецыялізацыя сельскай гаспадаркі.
Транспарт і сувязь. Сфера паслуг.
Сацыяльны комплекс Маладзечаншчыны.
Знешнія эканамічныя сувязі.
Сацыяльна-эканамічны “пашпарт” Маладзечанскага раёна.
1
1
39
8
1
1
1
1
1
1
2
5
1
1
1
1
1
7
1
1
1
1
1
1
1
4
4.1
4.2
4.3
4.4-5
4.6-7
4.8
5
5.1
5.2
5.3
5.4
5.5
5.6-7
ІІ
6
6.1
6.2
6.3-4
6.5
6.6
7
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
8
8.1
8.2
8.3
8.4-8
9
9.1
9.2
9.3
9.4
9.5
9.6
9.7
9.8
9.9
9.10
9.11
9.12
9.13
9.14
10
10.1
10.2
10.3
10.4
Гісторыя і культура роднага краю.
Матэрыяльная і духоная спадчына. Помнікі археалогіі, гісторыі і архітэктуры.
Маладзечаншчына літаратурная і музычная.
Экскурсія філіял Літаратарнага музея
Я. Купалы аг. Яхімошчына.
Экскурсія Мінскі абласны краязначы музей г. Маладзечна.
Віктарына “Ці ведаеш ты свой край?”
Турысцка-рэкрэацыйны патэнцыял Маладзечанскага раёна.
Турысцкія магчымасці Маладзечаншчыны
Актыны і пасіны турызм.
Сядзібна-паркавыя комплексы.
Агра- і экатурызм – новыя напрамкі сферы турызму.
Турысцкія фірмы. Дзеючыя турысцкія маршруты межах раёна.
Экскурсія па зялёным маршруце “Сем цуда зямлі Палачанскай”.
ТУРЫЗМ
Тапаграфічная падрыхтока
Компас. Азімут. Арыентаванне на мясцовасці.
Вызначэнне адлегласцей на мясцовасці.
Гульня на мясцовасці з элементамі арыентавання
Тапаграфічная карта. Чытанне тапаграфічнай карты.
Спартыныя карты. Умоныя знакі, маштаб
Медыцынская падрыхтока турыста
Камплектаванне медыцынскай аптэчкі
Віды трам. Аказанне першай дапамогі пры трамах шкілета.
Віды крывацёка. Аказанне першай дапамогі пры крывацёках.
Віды атручвання. Аказанне першай дапамогі пры атручваннях.
Абмаражэнні, цеплавы і сонечны дары. Аказанне першай дапамогі пры абмаражэн., цеплавым і сонечным ударах.
Фізічная падрыхтока турыста
Фізічныя практыкаванні для развіцця сілы рук, ног, тулава.
Зімовае турысцкае мнагабор’е.
Арганізацыя лыжных пахода.
Лыжны паход выхаднога дня.
Тэхніка і тактыка турызму
Падрыхтока паходнай амуніцыі
Асабістае, групавое і спецыяльнае начынне. Укладка рэчмяшка.
Правілы станокі палаткі.
Развядзенне вогнішча паходных умовах
Арганізацыя прывала і начлега.
Арганізацыя харчавання паходзе.
Турысцкія вузлы. Страхока.
Арганізацыя турысцкіх перапра. Пераправа па бервяну.
Навясная пераправа.
Тэмп руху турысцкім паходзе
Рэжым дня турысцкім паходзе.
Правілы бяспекі турысцкім паходзе.
Распрацока маршрута паходу.
Экалагічнае выхаванне турыста
Прыродаахоная акцыя “Мурашнік”
Прыродаахоная акцыя “Пасадзі дрэва”
Прыродаахоная акцыя “Чыстая крыніца”
Гульня “Экалагічная рабінзанада”.
Заключэнне
Унутрышкольны турысцкі злёт
Пешы паход выхаднога дня
Шматдзённы веласіпедны турысцкі паход
11
1
1
1
2
4
2
8
1
1
1
1
1
3
130
6
1
1
2
1
1
5
1
1
1
1
1
7
1
1
1
4
15
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
8
2
2
2
2
1
6
8
74
1 Час правядзення занятка можа вар’іраваць у залежнасці ад абставін і прыродна-кліматычных умо.
Змест праграмы турысцка-краязначага гуртка
"Пошук"
(170 гадзін)
Уводзіны ( 1 г )
Маладзечанскі раён на карце вобласці і краіны. Геаграфічнае становішча Маладзечанскага раёна. Велічыня тэрыторыі і адміністрацыйны падзел. Месца і значэнне раёна маштабах вобласці і краіны.
Частка І. КРАЯЗНАѕСТВА (39 гадз.)
Раздзел 1. Прырода роднага краю (8 г.)
Геалагічная будова, асаблівасці рэльефу і карысныя выкапні. Уплы на рэльеф старажытных зледзянення.
Клімат і фактары яго твараючыя. Кліматычныя паказчыкі: сярэднегадавая тэмпература паветра і колькасць ападка. Агракліматычныя рэсурсы.
Унутраныя воды. “Блакітныя артэрыі” Маладзечаншчыны. Рэжым рэк. Вілейска-Мінская водная сістэма. Вадасховішчы. Падземныя воды. Ахова водных рэсурса.
Глеба – “люстэрка” краявіду. Асноныя тыпы глеба. Працэсы глебатварэння. Структура зямельных рэсурса раёна. Меліярацыя глебы. Эрозія глебы і меры барацьбы з ёй.
Расліннасць і жывёльны свет. Тыповыя прадстанікі лясной, лугавой і балотнай флоры і фаны. Расліны і жывёлы, занесеныя Чырвоную кнігу Беларусі.
Ахова прыроды. Геаграфічныя краявіды Маладзечаншчыны.
Асноныя паняцці: геамарфалогія, зледзяненне, міжледавікое, марэнны рэльеф, агракліматычныя рэсурсы, зямельныя рэсурсы, меліярацыя, эрозія, інтрадукаваныя расліны, краявід.
Практычныя работы:
Вывучэнне геалагічнага агалення, размешчанага наваколлі школы.
Складанне графіка гадавога ходу тэмпературы паветра, дыяграм воблачнасці і ападка, “ружы” вятро па выніках шматгадовых назірання.
Вывучэнне механічнага складу і радлівасці глебы.
Ацэнка экалагічнага стану наваколля школы.
Вучні павінны в е д а ц ь:
велічыню тэрыторыі і межы свайго раёна;
залежнасць фарміравання рэльефу ад геолага-геамарфалагічных працэса;
элементы геалогіі і араграфіі Маладзечанскага раёна;
месцанараджэнні карысных выкапня і іх прымяненне;
фактары, акзваючыя плы на фарміраванне клімату раёна;
буйнейшыя рэкі і вадасховішчы раёна;
асноныя тыпы глеба і структуру зямельных рэсурса;
меры барацьбы з глебавай эрозіяй;
тыповых прадстаніко расліннага і жывёльнага свету, якія сустракаюцца межах раёна;
рэдкія і знікаючыя віды раслін і жывёл;
віды геаграфічных краявіда Маладзечаншчыны.
Вучні павінны м е ц ь :
належна паводзіць сябе прыродзе;
вызначаць асаблівасці геаграфічнага становішча свайго раёна;
вызначаць фізічныя ласцівасці горных парод;
складаць графікі гадавога ходу тэмпературы паведра, дыяграмы воблачнасці і ападка, “ружу” вятро;
вызначаць механічны склад і радлівасць глебы;
ацэньваць экалагічны стан тэрыторыі.
Раздзел 2. Насельніцтва і працоныя рэсурсы (5 г.)
Дынаміка колькасці насельніцтва Маладзечанскага раёна. Узналенне насельніцтва: нараджальнасць, смяротнасць, натуральны прырост. Склад насельніцтва: полазроставы, нацыянальны, рэлігійны, сацыяльны.
Размяшчэнне насельніцтва. Гарадское і сельскае насельніцтва. Населеныя пункты Маладзечанскага раёна. Аграгарадкі.
Працоныя рэсурсы. Структура занятасці. Пераважаючыя прафесіі. Працоныя дынастыі. Арыентацыя на выбар будучай прафесіі.
Тапаніміка. Паходжанне назва геаграфічных аб’екта Маладзечанскага раёна.
Асноныя паняцці: узналенне насельніцтва, натуральны рух насельніцтва, натуральны прырост, міграцыі, аграгарадкі, тапонімы, айконімы.
Практычныя работы:
Складанне графіка, адлюстроваючага дынаміку колькасці насельніцтва раёна.
Вызначэнне каэфіцыента нараджальнасці, смяротнасці і натуральнага прыросту.
Складанне кругавой дыяграмы занятасці насельніцтва гаспадарчай сферы.
Вызначэнне паходжання назва геаграфічных аб’екта раёна.
Вучні павінны в е д а ц ь:
дынаміку колькасці насельніцтва раёна і яго склад;
сярэднюю шчыльнасць насельніцтва, суадносіну гарадскіх і сельскіх жыхаро;
склад працоных рэсурса, структуру занятасці;
найбольш запатрабаваныя раёне прафесіі;
паходжанне назвы свайго населенага пункта.
Вучні павінны м е ц ь :
складаць графік дынамікі колькасці насельніцтва раёна;
вызначаць каэфіцыент нараджальнасці, смяротнасці і натуральнага прыросту насельніцтва за год;
складаць кругавую дыяграму занятасці насельніцтва сферах гаспадаркі;
вызначаць паходжанне назва геаграфічных аб’екта.
Раздзел 3. Гаспадарка (7 г.)
Маладзечаншчына індустрыяльная. Галіновая і тэрытарыяльная структура прамысловасці. “Мэтры” раённай індустрыі: Маладзечанскі завод парашковай металургіі і Маладзечанскі завод сілавых паправадніковых вентыля “Электрамодуль”. Радашкавіцкая фабрыка “Белмастацкераміка”. Кардонная фабрыка “Раёка”.
Капітальнае буданіцтва. Буданічыя арганізацыі раёна. Буданіча-вытворчы комплекс “Забудова”.
Структура і спецыялізацыя сельскай гаспадаркі. Сельскагаспадарчыя годдзі раёна і іх выкарыстанне. Сельскагаспадарчыя вытворчыя кааператывы раёна. Маладзечанская зверагаспадарка. Прадпрыемствы па перапрацоцы сельскагаспадарчай прадукцыі: Красненскі кансервавы завод, Маладзечанскі гармалзавод, Маладзечанская птушкафабрыка, Малінашчызненскі спіртагарэлачны завод “Аквады”. Вытворчыя паказчыкі сельскагаспадарчай прадукцыі раёна.
Транспарт і сувязь. Віды транспарту, іх значэнне для гаспадаркі раёна. Транспартная сетка. Дажыня і гушчыня чыгунак і атамабільных дарог з цвёрдым пакрыццём у межах раёна. Віды сувязі: паштовая сувязь, тэлефонная і радыёсувязь. Маладзечанскае кабельнае тэлебачанне. Internet-сувязь.
Сацыяльная сфера раёна. Адукацыя. Ахова здароя. Фізкультура і спорт. Сфера гандлю, грамадскага харчавання і бытавога абслуговання насельніцтва. Жыллёва-камунальная гаспадарка.
Знешнія эканамічныя сувязі раёна. Знешні гандаль. Транспартныя паслугі. Сумесныя прадпрыемствы.
Сацыяльна-эканамічны “пашпарт” Маладзечанскага раёна.
Асноныя паняцці: індустрыя, машынабудаванне, прыладабудаванне, дрэваапрацока, сельскагаспадарчыя годдзі, зверагадоля, транспартная сетка, чыгуначны вузел, сацыяльная сфера, знешні гандаль, жыллёва-камунальная гаспадарка, сумеснае прадпрыемства.
Практычныя работы.
Характарыстыка прамысловага прадпрыемства (праводзіцца па выніках экскурсіі на прамысловае прадпрыемства).
Складанне кругавой дыяграмы “Структура зямельных угоддзя Маладзечанскага раёна”.
Характарыстыка сельскагаспадарчага прадпрыемства (праводзіцца па выніках экскурсіі на мясцовы СВК).
Складанне слупковых дыяграм “Паказчыкі вытворчасці сельскагаспадарчай прадукцыі Маладзечанскага раёна”.
Вызначэнне дажыні і гушчыні чыгунак і атамабальных дарог з цвёрдым пакрыццём у межах раёна.
Складанне сацыяльна-эканамічнага “пашпарта” Маладзечанскага раёна.
Вучні павінны в е д а ц ь :
галіновую структуру прамысловасці раёна, буйнейшыя прамысловыя прадпрыемствы;
структуру і спецыялізацыю сельскай гаспадаркі;
структуру зямельных угоддзя раёна;
віды транспарту і сувязі, існуючыя межах раёна;
прадпрыемствы і становы сацыяльнага комплексу;
віды знешніх эканамічных сувязя раёна з іншымі рэгіёнамі рэспублікі і краінамі свету.
Вучні павінны м е ц ь :
апісваць прамысловае і сельскагаспадарчае прадпрыемства;
вызначаць структуру зямельных угоддзя раёна;
складаць графікі, кругавыя і слупковыя дыяграмы;
вызначаць дажыню і гушчыню транспартных шляхо;
карыстацца паслугамі транспарту і сувязі;
складаць схему знешніх эканамічных сувязя раёна.
Раздзел 4. Гісторыя і культура роднага краю (11 г.)
Матэрыяльная і духоная спадчына. Помнікі археалогіі, гісторыі і архітэктуры. Старажытныя замчышчы, гарадзішчы, селішчы. Курганныя могільнікі і каменныя магілы. Страчаная архітэктурная спадчына.
Музеі. Мінскі абласны краязначы музей г. Маладзечна. Тэатры. Мінскі абласны драматычны тэатр г.Маладзечна. Бібліятэкі. Кінатэатры. Дамы культуры.
Маладзечаншчына літаратурная і музычная. Вядомыя паэты, пісьменнікі і музыканты, звязаныя лёсам з Маладзечаншчынай. Мастацкія калектывы. “Маладзечанскія сакавіцы”. Маладзечанскія фестывалі песні і паэзіі.
Культавыя становы Маладзечаншчыны. Правасланыя святыні. Рымска-каталіцкая царква на Маладзечаншчыне.
Асноныя паняцці: культура, матэрыяльная культура, духоная культура, археалогія, замчышча, гарадзішча, селішча, курганны могільнік, культавая станова.
Экскурсіі. (пажадана праводзіць у час канікула, ці шосты школьны дзень).
Экскурсія Мінскі абласны краязначы музей г. Маладзечна.
Экскурсія Мінскі абласны драматычны тэатр г. Маладзечна, Цэнтральную бібліятэку імя М.Багдановіча, Маладзечанскі Дом культуры.
Экскурсія “Літаратурныя мясціны Маладзечаншчыны”.
Вучні павінны в е д а ц ь :
помнікі гісторыі і культуры Маладзечаншчыны;
прозвішчы дзеяча культуры, літаратуры і мастацтва, чый лёс бы звязаны з Маладзечанскім краем;
Вучні павінны м е ц ь :
належна паводзіць сябе ва становах культуры, культавых установах;
праяляць клопат аб захаваннія матэрыяльнай і духонай спадчыны Малой радзімы;
апісваць свае ражанні, атрыманыя час экскурсій па славутых мясцінах Маладзечаншчыны.
Раздзел 5. Турысцка-рэкрэацыйны патэнцыял
Маладзечанскага раёна (8 г.)
Турысцкія магчымасці Маладзечаншчыны. Актыны і пасіны турызм. Раённыя турысцкія аб’яднанні. Турысцка-рэкрэацыйны комплекс. Турысцкія базы і зоны адпачынку. Курортна-санаторныя комплексы. Дзіцячыя аздараленчыя летнікі. Аб’екты спартынага турызму.
Сядзібна-паркавыя комплексы. Гарадзіласкі парк ХІХ ст. Сядзібна-паркавыя комплексы “Маліношчына” і “Яхімошчына”. Сядзібы “Бальцэры” і “Дзякшняны”.
Агра- і экатурызм – новыя напрамкі сферы турызму. Аграсядзіба “Панскі куток” – першая раёне сядзіба агратурызму. Раённая экалагічная сцежка “Верадова”. Раённы экалагічны цэнтр. Каля вытока трох рэк: ландшафтны заказнік “Бортнікі”.
Турысцкія фірмы. Маладзечанскі рэгіянальны турысцкі цэнтр. КУП “Магелат”. Дзеючыя турысцкія маршруты межах раёна: “Літаратурныя мясціны Маладзечаншчыны”, “На радзіму Я.Купалы”, “Яхімоскія краявіды”, “Запрашаем у Гарадок” і інш.
Распрацока турысцка-краязначых маршрута па родным краі.
Асноныя паняцці: рэкрэацыя, турысцка-рэкрэацыйны патэнцыял, турысцка-рэкрэацыйны комплекс, курортна-санаторны комплекс, зона адпачынку, агратурызм, экатурызм, аграсядзіба.
Практычныя работы.
Складанне турысцка-рэкрэацыйнай карты Маладзечанскага раёна.
Распрацока турысцка-краязначых маршрута па родным краі.
Экскурсіі. (пажадана праводзіць у час канікула, ці шосты школьны дзень).
Экскурсія на коне-спартыны комплекс “Палачаны”.
Экскурсіі на аграсядзібу “Панскі куток”, раённую экалагічную сцежку, раённы экалагічны цэнтр, заказнік “Бортнікі”.
Вучні павінны в е д а ц ь:
асаблівасці размяшчэння турысцка-рэкрэацыйных аб’екта;
прыродныя і сацыяльна-эканамічныя прадпасылкі турысцка-рэкрэацыйнага попыту;
буйнейшыя турысцкія базы, зоны адпачынку Маладзечанскага раёна;
Вучні павінны м е ц ь:
вызначаць турысцка-рэкрэацыйны патэнцыял тэрыторыі;
распрацоваць турысцка-краязначыя маршруты па родным краі.
Частка ІІ. ТУРЫЗМ (130 гадз.)
Раздзел 6. Тапаграфічная падрыхтока (6 г.)
Арыентаванне на мясцовасці па мясцовых прыкметах.
Компас. Будова компаса. Азімут. Вызначэнне напрамка і азімута па компасу.
Школьны дальнамер. Шагамер. Вызначэнне адлегласцей на мясцовасці з дапамогай дальнамера і пры дапамозе крока.
Гульня на мясцовасці з элементамі арыентавання.
Тапаграфічная карта. Умоныя знакі. Маштабы тапаграфічных карт. Чытанне тапаграфічнай карты.
Спартыныя карты. Умоныя знакі, маштаб.
Асноныя паняцці: арыентаванне, компас, азімут, дальнамер, шагамер, тапаграфія, легенда карты, маштаб.
Практычныя работы:
16. Вызначэнне напрамка і адлегласцей на мясцовасці.
17. Чытанне тапаграфічнай карты.
18. Вучэбная гульня на мясцовасці в выкарыстаннем элемента арыентавання.
Вучні павінны в е д а ц ь:
асноныя паняцці раздзела;
умоныя знакі і маштабы тапаграфічных і спартыных карт.
Вучні павінны м е ц ь:
арыентавацца на мясцовасці па мясцовых прыкметах і компасу;
вызначаць напрамкі і адлегласці на мясцовасці;
чытаць тапаграфічную і спартыную карты.
Раздзел 7. Медыцынская падрыхтока турыста (5 г.)
Камплектаванне паходнай медыцынскай аптэчкі. Перавязачны матэрыял. Сродкі для апрацокі драпін, парэза, супынення крыві. Абязбольваючыя сродкі. Лекавыя расліны.
Віды трам касцей шкілета: удар, вывіх, расцяжэнне, пералом. Фіксацыя пашкоджанага частка шкілета. Накладванне тугой павязкі, шыны са спадручных матэрыяла. Аказанне першай дапамогі пры трамах шкілета.
Транспарцірока пацярпешага.
Віды крывацёка: капілярны, вянозны, артэрыяльны. Аказанне першай дапамогі пры крывацёках. Захаванне мер засцярогі пры накладванні жгута.
Аказанне першай дапамогі пры кусах крывасысучых і джалячых насякомых, ядавітых змей.
Харчовыя атручванні. Атручванні, выкліканыя дзікімі ягадамі, грыбамі, няякаснай пітной вадой, сапсаванымі прадуктамі. Прафілактыка атручвання. Аказанне першай дапамогі пры атручваннях.
Абмаражэнні: прафілактыка і аказанне першай дарачэбнай дапамогі. Цеплавы і сонечны дары. Аказанне першай дапамогі пры цеплавым і сонечным ударах. Штучнае дыханне і непрамы масаж сэрца.
Практычныя работы:
19. Трэнірока накладванні тугой павязкі, шыны на “траміраваную” канечнасць.
20. Трэнірока накладвання жгута для спынення крывацёку.
21. Трэнірока па аказанню штучнага дыхання і непрамога масажу сэрца.
Вучні павінны в е д а ц ь:
ядомыя і ядавітыя грыбы, плады дзікарослых раслін;
віды пашкоджання шкілета, крывацёка, харчовых атручвання.
Вучні павінны м е ц ь:
аказваць першую дарачэбную дапамогу пры трамах шкілета, крывацёках, харчовых атручваннях, абмаражэннях, цеплавым і сонечным удары;
рабіць штучнае дыханне і непрамы масаж сэрца пацярпеламу.
Раздзел 8. Фізічная падрыхтока турыста (7 г.)
Фізічныя практыкаванні для развіцця вынослівасці, сілы рук, ног, тулава. Зімовае турысцкае мнагабор’е.
Арганізацыя лыжных пахода. Падборка лыжа. Падгонка лыжных краплення. Змазка лыжа.
Лыжны паход выхаднога дня.
Практыкум:
22. Выкананне фізічных практыкавання для развіцця вынослівасці, сілы рук, ног, тулава.
Экскурсія на лыжах у зімовы лес.
Вучні павінны в е д а ц ь:
асноныя правілы загартовання арганізма, фарміравання правільнай паставы;
асноныя лыжныя хады, правілы пад’ёму і спуску на лыжах.
Вучні павінны м е ц ь:
загартоваць свой арганізм, рабіць ранішнюю зарадку, выконваць разнастайныя фізічныя практыкаванні;
перамяшчацца на лыжах папераменным двухкрокавым, адначасовым бяскрокавым і аднакрокавым лыжнымі хадамі;
рабіць лыжныя пад’ёмы спосабам “ёлачка” і “лесвічка”.
Раздзел 9. Тэхніка і тактыка турызму (15 г.)
Паходная амуніцыя. Падрыхтока паходнай амуніцыі. Турысцкі рэчмяшок, турысцкая палатка, турысцкі дыванок, спальны мяшок.
Асабістае, групавое і спецыяльнае начынне. Укладка рэчмяшка.
Выбар і падрыхтока месца для турысцкай палаткі. Правілы станокі палаткі.
Кастравое начынне. Віды турыскіх кастро. Развядзенне вогнішча паходных умовах.
Арганізацыя прывала і начлега. Віды турысцкіх прывала. Выбар месца для прывала і начлега. Турысцкі бівак. Арганізацыя турысцкага быту.
Арганізацыя харчавання паходзе. Складанне сметы расхода. Паходны турысцкі посуд. Падбор і захованне прадукта харчавання паходзе.
Турысцкія вузлы. Вязка турысцкіх вузло (“прамы”, “травяны”, “праваднік”, “васьмёрка”, “булінь”, “штокавы”, “стэмя”). Страхока. Віды карабіна і страховачных сістэм.
Арганізацыя турысцкіх перапра. Віды перапра. Пераправа па бервяну. Навясная пераправа.
Тэмп руху турысцкім паходзе. Захаванне турысцкай дыстанцыі. Пешы, водны, веласіпедны турызм.
Рэжым дня турысцкім паходзе. Правілы бяспекі турысцкім паходзе.
Распрацока маршрута паходу.
Асноныя паняцці: паходная амуніцыя, турысцкае начынне, кастравое начынне, смета расхода, турысцкі вузел, турысцкі карабін, страховачная сістэма.
Практыкум:
23. Укладка рэчмяшка, устанока палаткі, развядзенне турысцкага вогнішча.
24. Вязка турысцкіх вузло.
25. Пераправа па бервяну. Навясная пераправа.
26. Складанне маршрутнай ленты і карты мяркуемага паходу.
Вучні павінны в е д а ц ь:
віды паходнай амуніцыі і турыскага начыння;
віды турысцкіх кастро, прывала і начлега;
віды турысцкіх вузло, карабіна і страховачных сістэм;
правілы бяспекі турысцкім паходзе.
Вучні павінны м е ц ь:
укладваць рэчмяшок, устаналіваць палатку, распальваць турысцкае вогнішча, разбіваць турысцкм бівак;
вязаць турысцкія вузлы, надзяваць страховачную сістэму;
перапраляцца па бервяну, і навясной пераправе з дапамогай карабіна;
складаць смету расхода;
распрацоваць маршруты пахода і экскурсій;
выконваць рэжым дня, заховаць правілы бяспекі турысцкім паходзе.
Раздзел 10. Экалагічнае выхаванне турыста (8 г.)
Практычныя работы на мясцовасці:
27. Прыродаахоная акцыя “Мурашнік”;
28. Прыродаахоная акцыя “Пасадзі дрэва”;
29. Прыродаахоная акцыя “Чыстая крыніца”;
Спартына-турысцкая гульня “Экалагічная рабінзанада”.
Вучні павінны в е д а ц ь:
асноныя запаведзі юных турыста-эколага;
Вучні павінны м е ц ь:
беражліва адносіцца да прыродных багацця роднага краю.
Заключэнне (1 г.)
Падвядзенне выніка работы за год.
Унутрышкольны турысцкі злёт (6 г.)
Пешы паход выхаднога дня (8 г)
Шматдзённы веласіпедны турысцкі паход (74 г)
Метадычныя рэкамендацыі
Пры правядзенні занятка турысцка-краязначага гуртка настанік (кіранік гуртка) можа выкарыстоваць разнастайныя формы і метады навучання, што вызначаецца першую чаргу матэрыяльна-тэхнічным забеспячэннем школы, напаняльнасцю класа, узронем педагагічнага майстэрства самога настаніка. Праводзімыя мерапрыемствы павінны насіць рознабаковы характар. Гэта могуць быць лекцыі, семінары, практычныя канферэнцыі, экскурсіі, дзелавыя гульні, краязначыя праекты, якія, дарэчы, вельмі падабаюцца вучням. Асаблівую вагу неабходна звярнуць на правядзення практычных работ і эксурсій, змест якіх прыведзены пасля вывучэння кожнай тэмы курса.
Практычная работа № 1 " Вывучэнне геалагічнага агалення, размешчанага наваколлі школы" праводзіцца на бліжэйшым да школы кар’еры. Для работы патрэбны рыдлёка і пакецікі для зяцця зора горных парод. Методыка правядзення гэтай практычнай работы апісана дапаможніку для настаніка "Практычныя работы па фізічнай геаграфіі школе" / пад рэд. Б.М. Гурскага, 1990, с. 52-61.
Практычную работу № 3 “Вывучэнне механічнага складу і радлівасці глебы” мэтазгодна праводзіць на прышкольным участку, дзе вучні адбіраюць узоры глеб з некалькіх кантрольных пункта участка, вызначаюць яе механічны склад і наянасць перагною. Адбор глебавых узора, падрыхтока іх да аналізу і вызначэнне механічнага складу падрабязна апісаны дапаможніку В.Л. Яршова "Аграхімічны гурток у сельскай школе" (Мн.: 1981. – с. 14, 30-31).
Для правядзення практычнай работы № 4 “Ацэнка экалагічнага стану наваколля школы” вучні разбіваюцца на групы, дзе кожная група ацэньвае экалагічны стан якога-небудзь аднаго прыроднага кампанента.
Першая група – “Ацэнка экалагічнага стану атмасфернага паветра”.
Другая група – “Вызначэнне экалагічнага стану глебы”.
Трэцяя група – “Вызначэнне экалагічнага стану расліннага покрыва”.
Чацвёртая група – “Вызначэнне экалагічнага стану водных крыніц (калодзежа).
Затым вучні складаюць агульны экалагічны праект і прэзентуюць яго.
Методыка правядзення гэтай практычнай работы апісана дапаможніку для настаніка "География: 7-10 классы. Активизация познавательной деятельности учащихся" / авт.-сост. В.Н.Иванова и др., 2009, с. 12-20.
Вывучэнне раздзела ІІ і ІІІ “Насельніцтва” і “Гаспадарка” праводзіцца метадам аналізу статыстычных дадзеных, адлюстроваючых дынаміку колькасці насельніцтва раёна, полава-зроставы склад, размеркаванне працоных рэсурса па галінах гаспадаркі, галіновы склад прамысловасці, сельскай гаспадаркі, дынаміку вытворчасці прадукцыі прамысловасці, сельскай гаспадаркі, ураджайнасць сельскагаспадарчых культур і г.д. Методыка выканання практычных работ па дадзеных раздзелах апісана вучэбным дапаможніку В.М.Сасноскага “Методыка рэгіянальных эканамічных даследавання”, Мінск, 2002.
Раздзел ІV “Гісторыя і культура Маладзечаншчыны” носіць важны выхавачы аспект у падрастаючага пакалення. Вывучэнне дадзенага раздзела мэтазгодна праводзіць шляхам наведвання гістарычных і культурных помніка, страчанай архітэктурнай спадчыны, з мэтай вызначэння іх гістарычнай ці культурнай значнасці рэгіёне, прыдання аб’екту адпаведнай катэгорыі па яго каштоных уласцівсцях.
Пры вывучэнні раздзела V “Турысцка-рэкрэацыйны патэнцыял Маладзечанскага раёна” увагу вучня неабходна звярнуць на турысцкія і рэкрэацыйныя магчымасці Маладзечаншчыны. З гэтай мэтай прапануецца наведаць існуючыя аб’екты экалагічнага і сельскага турызму, распрацаваць магчымыя турысцкія маршруты па родным краі з апісаннем найбольш цікавых для турыста мясцін, скласці турысцка-рэкрэацыйную карту Маладзечанскага раёна.
У якасці замацавання краязначых веда, вучням прапануецца адказаць на пытанні краязначай віктарыны.
Другая частка праграмы “Турызм” уключае пяць раздзела і разлічана на 130 гадзін. На тэарэтычных занятках гурткоцы пазнаёмяцца з аснонымі паняццямі кожнага раздзела, атрымаюць тэарэтычныя веды па медыцынскай, тапаграфічнай, фізічнай і экалагічнай падрыхтоцы юных турыста. Практычная частка кожнага раздзела прызначана на замацаванне атрыманых веда на практыцы, ва мовах, блізкіх да паходных.
Заключным этапам рэалізацыі праграмы з’яляецца нутрышкольны турысцкі злёт, аднадзённы і шматдзённы паходы па родным краі.
Літаратура для настаніка
Геаграфія Беларусі. Энцыклапедычны даведнік . – Мінск, 1992.
География: 7-10 классы. Активизация познавательной деятельности учащихся / авт.-сост. В.Н.Иванова и др., Волгоград, 2009.
Гурскі, Б.М. Як збудваны і чым багаты нетры Беларусі / Б.М.Гурскі. – Мінск, “Універсітэцкае”, 1992.
Данилевич, Т.И. Детский туризм в Минской области / Т.И.Данилевич, Н.П.Кулеш, З.А.Новикова. – Минск, «Адукацыя і выхаванне», 2005.
Каханоскі, Г.А. Повязь часо / Г.А.Каханоскі. – Мінск, 1985.
Кліцунова, В. Агро- и экотуризм. Отдых в белорусской деревне / В.Клицунова. – Минск, 2007.
Манак, Б.А. Насельніцтва Беларусі: рэгіянальныя асаблівасці развіцця і рассялення / Б.А.Манак. – Мінск, “Універсітэцкае”, 1992.
Матвеев, А.В. Рельеф Белоруссии / А.В.Матвеев, Б.Н.Гурский, Г.И.Левицкая; под ред. Б.Н.Гурского. – Минск, «Университетское», 1988.
Памяць. Маладзечна. Маладзечанскі раён. – Мінск, “Беларуская энцыклапедыя”, 2002.
Практические работы по физической географии в школе: Книга для учителя / Под ред. Б.Н. Гурского. – Мн.: "Народная асвета", 1990.
Сасноскі, В.М. Методыка рэгіянальных эканамічных даследавання / В.М.Сасноскі. – Мінск, 2002.
Шкляр, А.Х. Календарь природы Белоруссии / А.Х.Шкляр. – Мінск, 1979.
Літаратура для вучня
Адзінцо, С., Сідор, С. Займальная геаграфія Беларусі / С.Адзінцо, С.Сідор. – Мінск, “Народная асвета”, 1995.
Ахоныя жывёлы Беларусі. / Энцыклапедычная бібліятэчка “Беларусь” /. Мінск: .1983
Ахоныя прыродныя тэрыторыі і помнікі прыроды Беларусі. / Энцыклапедычная бібліятэчка “Беларусь” /. Мінск: 1985
Ахоныя расліны Беларусі. / Энцыклапедычная бібліятэчка “Беларусь” /. Мінск: .1983
Блакіты скарб Беларусі / рэдкал.: Г.П.Пашко [і інш.]. – Мінск: “Беларуская энцыклапедыя”, 2007.
Каханоскі, Г.А. Повязь часо / Г.А.Каханоскі. – Мінск, 1985.
Ляко, Э.А. Маклівыя сведкі мінушчыны / Э.А.Ляко. – Мінск, 1992.
Рэкі, азёры і вадасховішчы Беларусі. / Энцыклапедычная бібліятэчка “Беларусь”. / Мінск, 1979.
Энцыклапедыя прыроды Беларусі: у 5 т. / рэдкал.: І.П.Шамякін (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: “Беларуская энцыклапедыя” 1983-1986, 5 т.
Дадатак 1
Краязначая віктарына “Ці ведаеш ты свой край?”
1. Калі бы утвораны Маладзечанскі раён як адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка Беларусі? (15 студзеня 1940 г.).
2. Дзе размешчаны найвышэйшы араграфічны пункт Маладзечаншчыны? Якая яго вышыня? (каля в. Дубрава, 320 м).
3. Назавіце самую догую раку, працякаючую межах Маладзечанскага раёна. (рака Уша, 72 км).
4. Якія глебы пераважаюць на тэрыторыі Маладзечанскага раёна? (Дзярнова-падзолістыя).
5. Якія ягады, шырока распасюджаныя межах раёна, з’яляюцца самымі “вітаміннымі”? (Шыпшына).
6. Назавіце самую буйную птушку, якая гняздуецца межах Маладзечанскага раёна (Лебедзь-шыпун).
7. Назавіце адзіны ландшафтны заказнік, створаны на тэрыторыі Маладзечаншчыны (Заказнік “Бортнікі”).
8. Якая колькасць насельніцтва пражывае Маладзечанскім раёне? (42,3 тыс. чал. без г. Маладзечна).
9. Калі першыню архіных звестках упамінаецца г. Маладзечна? ( У 1388 г.).
10. У якім годзе на тэрыторыі Маладзечанскага раёна была пракладзена першая чыгунка? Як яна называлася? (У 1873 г., Лібава-Роменская).
11. У якім населеным пункце знаходзіцца Маладзечанская кардонная фабрыка? (Вёска Раёка).
12. Назавіце адзіны мемарыяльны запаведнік на тэрыторыі Маладзечанскага раёна (Мемарыяльны запаведнік “Вязынка”).
13. Каля якога населенага пункта Маладзечанскага раёна знаходзіцца адзіны Беларусі “Помнік дарозе”? (Каля в. Мясата, Стара-Віленскі шлях).
14. Хто з лётчыка 2 ліпеня 1944 г. паміж вёскамі Насілава і Дамашы патары бессмяротны подзвіг гастэлаца? (Экіпаж капітана Ф.Селязнёва).
15. Назавіце вядомых вам беларускіх паэта, звязашых свой лёс з Маладзечанскім краем (Я.Купала, М.Багдановіч, Т.Зан, К.Буйло, Л.Геніюш і інш.).
16. Назавіце найстарэйшы правасланы храм, узведзены на тэрыторыі Маладзечанскай зямлі (Груздаская царква, 1434 г.).
17. Вядомы гістарычны дзеяч, навуковец, пісьменнік, атар кніг “На запаветнай зямлі”, “Повязь часо”, “Адчыніся, таямніца часу” і інш. Назавіце прозвішча гэтага чалавека. (Генадзь Каханоскі).
18. Вядомы эстрадны спявак і кампазітар. Народны артыст Расіі. З пачатку 1950-х па 1963 гг. жы у г. Маладзечна, дзе арганізава першы аркестр у гарадскім Доме культуры. Хто гэты чалавек? (Юрый Антона).
19. Назавіце самую першую аграсядзібу, створаную на тэрыторыі Маладзечанскага раёна. (“Панскі куток”, в. Вялікія Бакшты).
20. Хто з’яляецца атарам гэтых радко:
Маладзечна, Маладзечна
Над ракою быстрацечнай,
Над ракою звонкай, вузкай –
Гарадок наш беларускі. (Адам Русак)
Дадатак 1
15 заповедей юного туриста
1. Руководитель всегда прав, т.к. он несет ответственность за вашу жизнь и здоровье, и все его действия направлены только на лучшее.
2. Один за всех и все за одного. Только при этих обстоятельствах любые трудности и невзгоды будут преодолеваться с легкостью.
3. Называйте своих товарищей по именам, это сплотит вашу группу, и всегда вы сможете опереться на них в трудную минуту.
4. Никогда не выражайтесь, зачем показывать всем, что у вас бедный словарный запас, и не хватает слов, чтобы выразить свои чувства.
5. Слово "хочу" забудьте дома, в поход берите слово "надо", т.к. в походе интересы группы выше личных.
6. Никуда не уходить без разрешения руководителя, предупредите его перед уходом куда, с кем и на какое время вы уходите.
7. Не залезай и не садись на чужой рюкзак без разрешения хозяина, чтобы не вытаскивать из рюкзака разбитый фотоаппарат.
8. Что взял - верни лично в руки, чтобы не пришлось потом два часа искать топор всей группой.
9. В походе - общий котел. Как только вы пошли в поход, ваши продукты стали общими, и вы не имеете права тратить общественные продукты.
10. Не ешь один в походах, потерпи пока настанет время (пока все будут есть) или поделись со всеми.
11. Ваше здоровье - в ваших руках. Соблюдай технику безопасности, при любых недомоганиях, болях, ранах и травмах тотчас же сообщи руководителю. До больницы далеко, чтобы не было поздно.
12. При чрезвычайных ситуациях ваше личное имущество может стать общим.
13. Не оставляйте в лесу мусор. После себя оставляйте чистый нетронутый уголок природы, чтобы еще раз захотелось туда вернуться.
14. Берегите природу. Без надобности не рубите свежие деревья, не ломайте их, не вытаптывайте траву и не шумите. Помните: вы пришли в гости, и ведите себя как положено в таких случаях.
15. Самое главное в походе - чувство юмора, не забывайте его дома, веселые розыгрыши, шутки, смех, повседневные приколы - и весь поход - хорошее настроение.
13PAGE \* MERGEFORMAT14215
15