Та?ырыбы: Сауат ашу саба?ында о?ушыларды? тілдік ?орын дамыту (2 сынып)

Шығармашылық есепСауат ашу сабағында оқушылардың тілдік қорын дамытуМұнайлы ауданы №9 орта мектебі бастауыш сынып мұғалімі Ходжаева Галия Назармурадовна2016ж Оқушылардың есте сақтау, ойлау қабілеттерін дамыта отырып , сауатты және жүйелі сөйлеуге үйрету, қызығушылығын және белсенділігін арттыру. Мақсаты: оқушылардыңоқужәнежазудағдыларынқалыптастыру, қарапайымграмматикалықұғымдарментаныстыру, айтатынойынтолық, түсінікті, жүйеліжеткізебілуге, байланыстырасөйлеугеүйрету,ауызша, жазбашатіліндамыту, сөздікқорынбайытужәнебелсендіру. Қазіргі кезде оқушылардың ойлауы мен тілінің сапалы дамытылуы басты мақсат болып отыр. Қандай тілде болса да, соның ішінде қазақ тілін дамыту процесі де тіл дамыту жұмыстарынсыз жүзеге аспайды.Тіл сабақтарының қай-қайсысына да оқушының сөйлемді дұрыс құра білуі, ойын ашық айтуы, тілдің өзіне ғана тән дыбыстарын дұрыс айтып, сөзді, буынды мәнерлеп оқи алатын болуы негізгі талаптар болып табылады.Тіл дамыту оқушының ойлау қабілетімен тығыз байланысты болғандықтан, олардың ойлау процесін жан-жақты дамытып, кеңейіп отыруы мұғалімнің басты мақсаты болуы тиіс.Кіріспе оқушылардыңоқужәнежазудағдыларынқалыптастыру, қарапайымграмматикалықұғымдарментаныстыру, айтатынойынтолық, түсінікті, жүйеліжеткізебілуге, байланыстырасөйлеугеүйрету,ауызша, жазбашатіліндамыту, сөздікқорынбайытужәнебелсендіру. Негізгі бөлім Күнделікті сауат ашу сабағында оқушылардың сөздік қорын байытуға көңіл бөліп, сөйлем құра білуге, байланыстырып сөйлеуге жаттықтырып отырамын. Сауат ашу сабағында оқушылардың тіл байлығын арттыру да және сөздік қорын молайту да ойын түрлерін қолдамын. Бастауыш сыныптың оқу үрдісінде ойын түрлерін әр бір сабақта пайдалану арқылы оқушылардың сабаққа қызығушылығы, белсенділігі артады. оқушылардыңоқужәнежазудағдыларынқалыптастыру, қарапайымграмматикалықұғымдарментаныстыру, айтатынойынтолық, түсінікті, жүйеліжеткізебілуге, байланыстырасөйлеугеүйрету,ауызша, жазбашатіліндамыту, сөздікқорынбайытужәнебелсендіру. Бастауыш оқыту  үдерісінде тіл дамыту жұмыстарының нәтижелі болуы балалардың қабылдау мүмкіндігін дамытуға байланысты екендігі белгілі. 6-7 жастағы балалардың жаңа нәрсені (затты, ұғымды, әңгімені, суретті т.б.) қабылдауы көбінісе көру және есту түйсігі арқылы жүзеге асады. Және мектепке келген алғаш бала не нәрсені де тұтас қабылдайды, оның мәніне назар аударып жатпайды. Бұл жастағы балалар қабылдауының тағы бір ерекшелігі– сезіміне тиер әсерлі нәрсені (суретті, әңгімені, мағлұматты) тез қабылдағыштығы. Ал мұғалімнің міндеті – балалардың бойындағы осы қасиеттерді жетілдіріп, қабылдаудың саналы болуына, не нәрсенің де мәнін түсінуге ұмтылу әрекетін тәрбиелеу. Ол үшін, ең алдымен, оқушылардың зейінін, есте сақтау қабілетін, ойлау машығын, қиялын мақсатты түрде дамытуға тура келеді. оқушылардыңоқужәнежазудағдыларынқалыптастыру, қарапайымграмматикалықұғымдарментаныстыру, айтатынойынтолық, түсінікті, жүйеліжеткізебілуге, байланыстырасөйлеугеүйрету,ауызша, жазбашатіліндамыту, сөздікқорынбайытужәнебелсендіру. Жаңа нәрсені қабылдауыкөруесту Мектепке келген алғаш бала не нәрсені де тұтас қабылдайды, оның мәніне назар аударып жатпайды. оқушылардыңоқужәнежазудағдыларынқалыптастыру, қарапайымграмматикалықұғымдарментаныстыру, айтатынойынтолық, түсінікті, жүйеліжеткізебілуге, байланыстырасөйлеугеүйрету,ауызша, жазбашатіліндамыту, сөздікқорынбайытужәнебелсендіру. Мұғалімнің міндеті: оқушылардыңоқужәнежазудағдыларынқалыптастыру, қарапайымграмматикалықұғымдарментаныстыру, айтатынойынтолық, түсінікті, жүйеліжеткізебілуге, байланыстырасөйлеугеүйрету,ауызша, жазбашатіліндамыту, сөздікқорынбайытужәнебелсендіру. 1сыныпқа келген оқушы тыңдауға үйреніп қана қоймай, сөйлеуге, яғни өз ой-пікірін айтуға, қойылған сұрақтарға жауап беруге, сөздерді, дыбыстарды анық, дұрыс айтуға, мағынасын түсініп, орынды қолдануға, тілдік қарым-қатынасқа, диалогқа қатыса білуге, сөйлеу мәдениеті нормаларын сақтауға дағдыланады. Баланың мектеп табалдырығын аттауымен байланысты жаңа әрекет–«жетекші әрекет»(А.Н.Леонтьев), яғни оқу әрекеті пайда болады. Бұл кезеңнің басты ерекшелігі–бала ауызекі сөйлеу тілі мен қатар, осы кезеңде пайда болатын «жаңа түзілімдер» (Л.С.Выготский) оқуды және жазуды меңгереді. оқушылардыңоқужәнежазудағдыларынқалыптастыру, қарапайымграмматикалықұғымдарментаныстыру, айтатынойынтолық, түсінікті, жүйеліжеткізебілуге, байланыстырасөйлеугеүйрету,ауызша, жазбашатіліндамыту, сөздікқорынбайытужәнебелсендіру. Оқушылардың тіл дамыту қабілетін дамыта отырып, сапалы білім беруге және әр түрлі ойын түрінде, мақал-мәтелдерді және шығармашылық жұмысын кеңейтіп, құштарлығын арттырып отырамын. Сауат ашу сабағында оқушылардың тіл байлығын арттыру да және сөздік қорын молайту да ойын түрлері қолданылады.«Адасқан буындар»Мақсаты: оқушыларда буын туралы түсінік қалыптасады, ойлау қабілеті дамиды, сөздерді сауатты оқиды, сөздік қоры молаяды.ақаматадалатайы «Кім жылдам?» Мақсаты: оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту.А әрпінен басталатын қалалардың атын жаз. Мысалы: Астана, Алматы, Ақтау... .Тек қана е,ы.і дауысты дыбыы бар сөздер ойлап тап. Мысалы: ы- ыдыс, ырыс, ық, ықылас, ыстық..., і- іні, ірімшік,ілгіш, тіршілік..., е- мереке, береке, ертең, текемет.Қай жағынанда оқыса да мағынасы өзгермейтін сөздер ойлап жаз. Мысалы: нан, қырық,қазақ... «Дыбыс таңдау »Мақсаты: Таңдаған дыбыстан сөйлем құруға үйрету. Мысалы: Қойдан қалып қойған қозыны Қанат қораға қамап қойды.«Адасқан әріптер»о, б, р- борш,а,ғ,а-ағаш«Сөзді аяқтап көмектес»Мақсаты:есту қабілетін дамыту, жетіспейтін дыбыстарды табу. Мұғалім сөздің соңғы дыбыстарын аяқтамай айтады. Бала жылдам ойланып сөзді бірдей буындармен аяқтау керек. Мысалы: бал-та, мақ-та, ма-та, қал-та... Сурет бойынша әңгіме құрастыру ҚорытындыСөзімді қорыта келе оқушылардың тіл дамыту қабілетін дамыта отырып, сапалы білім беруге және әр түрлі ойын түрінде, мақал-мәтелдерді және шығармашылық жұмысын кеңейтіп, құштарлығын арттырып отырамын. оқушылардыңоқужәнежазудағдыларынқалыптастыру, қарапайымграмматикалықұғымдарментаныстыру, айтатынойынтолық, түсінікті, жүйеліжеткізебілуге, байланыстырасөйлеугеүйрету,ауызша, жазбашатіліндамыту, сөздікқорынбайытужәнебелсендіру. Сауат ашу сабағында оқушы дағдыланадыНәтиже: