Дамы?ан орта ?асырларда?ы с?улет ?нері мен ??рлысты? дамуы та?ырыбында?ы ?аза?стан тарихы п?ні бойынша презентация
Дамыған орта ғасырлардағы сәулет өнері мен құрлыстың дамуы
Оқыту мен тәрбиелеудің міндеттері Орта ғасырлық сәулет өнерінің даму бағыттары мен түрлері, мәдениет үлгілерімен танысу.Алынған ақпараттарға саралау жасай отырып, өз бетінше ой қорыту қабілетін дамыту Көне тарихи ескерткіштерді, ұлттық құндылықтарды сақтап, қастерлеуге,өнерге және шеберлік шығармашылыққа тәрбиелеуЖалпы оқыту үрдісін интерактивті тәсілдермен меңгерткенде дәстүрлі міндеттер өзгереді.
Сабақтың мақсаты:Озық тапсырмалардың нәтижелерімен таныса отырып, оқушылардың өз ой-пікірлерін жеткізу, қорғау жұмыстарын ұйымдастыру.Сабақ түрі: білім жинақтау, іздену жұмысыКөрнекілігі: интерактивті тақтаСабақ барысы: 1) ұйымдастыру кезеңі 2) жағдайатты қалыптастыру 3) тақырыптың өзектілігі
Орта ғасырлық сәндік қолданбалы өнер туындыларыӘзірлеген: Арыстан
Мұндай өнер орта ғасырдың дамыған кезінде өркендей бастаған. Ол көбіне металдан жасалған ыдысты өрнектеу ісінде және ғимараттарды сәндеп жасаудан көрінеді. Сәндік қолданбалы өнер туындылары жасалып жатқан құрылыстың өз материалымен орындалады. Орта ғасырлық сәндік қолданбалы өнер туындылары
Сәндік қолданбалы өнер туындыларын қолдануда мына заттарды пайдаланды
Сәндік қолданбалы өнер туындылары11 ғасырдан бастап сәндік қолданбалы өнерде керамика, қыш ыдыстарға оюлап жануарлардың бейнелерін оюлап салу әдісі дамыды. Мысалға: Сығанақтан аң бейнеленген құмыра табылған
style.rotation
style.rotation
style.rotation
Сәндік қолданбалы өнер бөлімін бекіту. Рефлексия.Заттарды, кесенелерді өз материалымен өрнектеуді қалай атайымз?Ғаныш дегеніміз не?Күйдіріліп жасалған түрлі-түсті кірпіш қалай аталады?Терракотта кірпіштері қалай қаланды?Сәндік қолданбалы өнер туындылары қандай заттардан көреміз?Эрудиция сұрағы: Әр түрлі кірпіштерден және қыш әйнектерден құрастырылған қолданбалы өнерді қалай атаймыз?
Алған білімді бағалау жұмысыСәндік қолданбалы өнердің қолданылатын жерлері.Сәндік қолданбалы өнер туындыларын атаСәндік қолданбалы өнер бүгінгі күнде көрініс беруі туралы не айтасыз
Әзірлеген: Жанатаева Ақбота 10-12 ғасырдағы архитектура және құрылыс. Оқушылармен ізденіс жұмыстарын ұйымдастыру
style.rotation
Архитектура, сәулет өнері – құрылысты жобалау, салу, оған көркемдік бейне беру өнері. Архитектура латынша archіtectura, ал грекше аrchіtekton, яғни құрылысшы деген мағынаны білдіреді. Архитектура туындылары адамның күнбе-күнгі тіршілік ортасын қалыптастырады. Олар: әр түрлі қажеттіліктерді атқаруға арналған және адамның эстетикалық талғамына жауап бере алатындай болып салынған тұрғын үйлер, қоғамдық ғимараттар, өнеркәсіптік кешендер. Сәулет өнері – техниканың, ғылымның және өнердің тоғысқан жері. Адамзат баласы көне заманнан бастап құрылыспен айналысқанАрхитектуралық құрылыс жүйесі
Әлемдік сәулет өнер үлгілеріАфинадағы ПантенонҒизадағы пирамида
Париждег Нотр ДамПариж мұнарасы
style.rotation
style.rotation
Астана – Алматы Бәйтерек Абай атындағы опера балет театры
Орта ғасырда сәулет өнерінде күмбезді құрылыстардың көбеюі неде?
10-11 ғасырларда Сәулетті құрлыстардың салынуына Қазақстанда ислам дінінің нығая бастауы себеп болды. Діни кешендер орталық алаңға салынып, басқа ғимараттардан ерекше оқшауланып тұрды.
Ислам дінінің ықпалымен жасалған қандай құрылыс түрін білесің?
10-12 ғасырлардағы дін ықпалымен жасалған ғимараттарға мешіттер, күмбезді құрылыстарды жатқызамыз
style.rotationppt_wppt_y
Мешіттер
style.rotation
style.rotation
Мешіт - (араб.: مسجد [ˈmæsdʒɪd] - мәсжид — «сәжде ететін жер») Мұсылмандар құлшылық ететін ғимарат. Діни аңыздарға қарағанда алғашқы мешіт 7 ғасырдың 1-ширегінде Медине қаласаның жанындағы Құбыла деген елді мекенде салынған. Төбесі құрма ағашының жапырақтарымен жабылған төртбұрышты үй болған. Мешітке мұсылмандар намаз оқу, діни өсиеттерді тыңдау және қоғамдық мәселерді талқылау үшін жиналатын болған.
10 ғасырда араб-парсы деректерінде Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу аймағында қалаларда мешіттердің болғандығын айтылады. 1) Мысалы, ірі мешіт болған – Боран мешіті. Ол 10 ғасырдың аяғында , 11 ғасырдың басында салынған. Оның ішкі жағы қызғылт-күрең түске боялған оюлы ғаныш сылақпен безендірілген 2) Құйрықтөбе қаласынан табылған мешіттің орны 36,5х20,5 метр. Күйдірілген және шикі кірпіштен салынған.
Сәулет өнерінің тамаша туындысы
Архитектуралық құрылыс жүйелерін бекіту . «Үшінші артық» 1 топтама. 2 топтама 3 топтама1. Дін 1.ислам 1. Боран2.Балбал 2.араб 2. Айша бибі3.Күмбез 3.будда 3.Яссауи
Кесенелер.
Айша бибі кесенесіӘзірлеген: Омарбаева Диана
style.rotationppt_wppt_y
Айша бибі кесенесі
ppt_y
ppt_y
Айша бибі кесенесі — ХІ-XII ғасырлардағы сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Жамбыл облысы Жамбыл ауданында Айша бибі ауылында орналасқан. Сырты керамикалық плиталармен қаланып, ойып жасалған өрнектің сән-салтанаты мен сан түрлілігі жағынан Қазақстандағы басқа мемориалдық-дәстүрлік ескерткіштер ішінде оған тең келетіні жоқ. Ескерткішті қалаған кірпіштердің әртүрлілігінің өзі таң қалдырады. Оның алғашқы қалпы біздің уақытымызға дейін тек батыс қабырғасында сақталған.
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
Айша бибі күмбезі бізге жартылай бұзылған қалпында жеткен. Құрылыстың бастапқы жобасы мынадай: жалпы ауданы 7,23х 7,23м; диаметрі тұтас оюланған. Әшекейлі кабырғаларының қалыңдығы 80 см. Күмбездің ішкі беті кірпіштен, ал сыртқы беті күйдірілген құйма балшықтан қаланған. Кірпіш пен күйдірілген кұйма тастардың арасын әк қосылған балшықпен жымдастырып, арша ағашымен ұстатқан. Бұл ағаштар қабырғаларды жер сілкінгенде құлатпай ұстап тұрған. Мұнда оюдың 20 түрі кездеседі
Арыстан баб кесенесіӘзірлеген: Жұмабеков Дархан
Арыстан баб кесенесі - көне Отырар жеріндегі сәулет өнері ескерткіші. Түркістан халқының арасында мұсылман дінін таратушы Қожа Ахмет Иасауидің ұстазы болған Арыстан баб ата қабірінің басына салынғанАрыстан баб кесенесі
Кесене дәлізхана, мешіт, құжарахана, азан шақыратын мұнара сияқты жеке бөлмелерден құралған. Кесененің ең көне бөлігі қабірхана болуы тиіс. Қазір де оның едені басқа бөлмелермен салыстырғанда едәуір биік. Қабір үстіне алғашқы белгі 12 ғ. шамасында салынған. Мазар 14 ғасырда қайта жөнделген. Арыстан баб кесенесі 20 ғасырдың басында жергілікті халықтың қаражатымен күйдірілген кірпіштен ауданы 35x12 м, биіктігі 12 м, бұрынғы Меккеге қараған есігі Түркістанға, Әзірет Сұлтанға бағытталып, Солтүстік жағы кесене, Оңтүстік жағы мешіт есебінде қайта жәнделді. Дәліз- қақпа маңдайшасына мәрмәр тақта қаланып, бетіне һижра бойынша 1327 жыл, яғни соңғы құрылыс жүрген уақыт деп көрсетілген.
Кесене тарихы Ұстаздардың ұстазы Арыстан баб – XІ ғасырда өмір сүріп, Қазақстан мен Орталық Азия аумағында ислам дінінің таралуына ықпал еткен, исламның сопылық бағытының негізін салушылардың бірі және Оңтүстік Қазақстан аймағындағы Иасы (Түркістан), Сайрам, Отырар өңірлеріндегі сопылардың рухани ұстазы болған белгілі тарихи тұлға
style.rotationppt_wppt_y
Арыстан баб кесенесі 14 ғасырда Әмір-Темірдің жарлығымен қайта қалпына келтіріліп, біршама құрлыс өзгерістері жасалынған. Сондықтан да Арыстан баб кесенесі кей ақпаратта 14 ғасырда жасалынған деп айтылып жүр
Бабаджа – қатын кесенесідайындаған: Қайыпжанқызы Алуа
Бабаджа-қатын кесенесі
style.rotation
style.rotation
Бабажа қатын кесенесі сыртқы пішімінің жинақылығымен, құрылысының беріктігімен ерекшеленедіТекше тәрізді тік бұрышты, қызыл кірпіштен тұрғызылған ескерткіштің ауданы 6,8х6,8 м, биіктігі 5 м-ден астам; қабырғаларына қаланған кірпіштерінің көлемі 24х24х5 см. Қасбеті мен 2 қапталы бір-біріне ұқсас, мәнерлеп қаланған кірпіштен күн тәрізді өрнектер жасалғанЖоғары жағы аркалы, ішке кірер есік шығыс жақ қабырғасында. Қабырғалардан сегізқырлы барабанға ауысатын тромпбелдеу жасалған. Оның үстінен ішкі еңсенің 16 қырлы күмбезі басталады. Ал сыртқы күмбезі биіктігі 86 см қырлы призманың үстіне орнатылған.
Бабаджа Хатун кесенесі — Айша бибі мазары жанында орналасқан. Бұл кесене де XI- XIIғ.ғ. сәулет ескерткіші болып саналады.. Соңғы жаңартылуы 2002 жылы болған. Эпиграфикалық жазба бойынша ол жерде жерленген әйел адамның атын оқып білген. Аңыз бойынша ол әйел Айшаның қамқоршысы болған. Ол Айшаны сапар кезінде қасында болған. Айша қайтыс болған соң оның мазары үстінде жағылып тұрған алауды ұстап тұрды. Бұл екі кесене сәулет ескерткіші ретінде және қажылық дәстүрін өткізетін мұсылманның қасиетті жерлері болып есептелді.
Бабаджа Қатын Кесенесі – Қазақстандағы — 10 — 11 ғасырлардан сақталған сәулет өнері ескерткіші. Тараз қаласынан 18 км қашықтықтағы Айша бибі кесенесінің маңында орналасқан. 1897 жылы В.А. Каллаур, 1938 жылы А.Н. Бернштам, 1953 жылы Т.Қ. Бәсенов зерттеген
Бабаджа-қатын тарихи тұлға. Ол Шыңғыс ханның әйелі болған, деген деректер «Моңғолдың құпия шежіресінде» келтірілген. Сондықтан да болашақта Бабаджа-қатын кесенесін 13 ғасыр сәулет өнерінің үлгісі деп өзгертілуі де мүмкін. Тың ақпарат
Бекіту. «Ойды жалғастыр» ойыны
Архитектуралық сәндік өнерінің тамаша үлгісі – шығыс моншалары. Дайындаған: Амаракинова Ляззат
11-12 ғасырдағы монша Отырар моншасы
Отырар қаласында жүргізілген зерттеудің нәтижесінде 11-12 ғасырларда екі шығыс моншасы аршылған. Моншаның сыртқы қабаты сақталмағанымен ішкі құрлысы жақсы сақталған . Моншаның жалпы көлемі 11,5х16,5 метр болып келеді. Шешінетін және демалатын бөлмелері жеке жеке салынған. Моншаның жылу ошағы шығыс жағына салынып, одан жылу құбырлары арқылы берілген. Сарқынды су құбыр арқылы сыртқа ағызылып, арнайы жасалған су сіңіргіш орға жіберілетін болған. . Моншаның оң жағында кір жуатын екі бөлме бар, бір бөлмеде тандыр ошақ салынған. Отырардың екінші моншасы қаланың оңтүстік рабад аумағында , қалаға кіреберіс қақпадан 200 м жерде орналасқан. Бұл моншаның құрлыс жүйесі де бірнеше моншаға ұқсас. Бірақ жасалуына қарағанда қарапайым адамдар түсетін монша болған
Флипчарт
Отырар моншасының суреті
Тараз моншасыДайындаған: Баймұрынов Шыңғыс сурет қою керек
Тараз қаласында да екі монша аршылған. Көлемі 13,4х12,4 метр болатын бірінші моншаның әр түрлі мақсаттарға пайдалауға арналған жеті бөлмесі болған. Монша ыстық өткізетін каналдар жүйесімен жылытылған. Табылған қалдықтар: сәкілер, су құятын астаулар, науалар, полихромдық әшекейлер Тараз моншасының іші бай безендірілгенін дәлелдейді. Бұл моншада да ыстық өткізетін құбырлармен қыздырылған. Екі моншада да таудан келетін су қазандыққа қыш құбырлар арқылы жеткізілген. Ал Отырар моншасы құдық суын пайдаланған
Флипчарт
Түркістандағы шығыс моншасы жайлы ақпарат Шығыс моншасы ХХ ғасырдың жылдарына дейін Түркістанда да жұмыс істеген . Монша Қожа Ахмет Иасауи кесенесінің жанында. Ол қазір мұражайға айналдырылған.
Алматы қаласында шығыс моншасының жобасымен салынған «Арасан» моншасы қазіргі кезде қала тұрғындарының демалып-сауығатын орындарының біріне айналған.
Кесенелер, моншалар тест жұмысы Жаңа сабақты бекіту
№1Тараз қаласынан 18 шақырым жерде орналасқан кесене?а. Арыстан бабә. Алаша ханб. Айша бибіг. Жошы хан №2 Аңыз бойынша Қожа Ахмет Яссауидің ұстазы болған әулиеа. Арыстан бабә. Бақырғаниб.Әзірет Сұлтанг.Баласағұн
№3 Кесенесінің сыртқы қабырғалары түгелдей терракот кірпіштерімен қапталған:а. Бабаджа-қатынә. Айша бибіб. Қарахан г. Көк кесене№4 а. Орта ғасырларда тау суымен қамтамасыз етілетін монша орналасқан қалаа. Отырарә. Түркістанб. Сайранг. Тараз
№5.Отырар моншаларында киім шешілетін және шомылатын жер:а. бірге салынғанә. Бөлек салынғанб. Отырард а монша салынғанг. Шешінетін жер болмаған.№6 Тараз моншалары немен қыздырылған:а. пешпенә. Жылу өткізетін каналдарменб. қайнаған суменг. Қыздырылған таспен.№7 Отырар моншасына су қайдан алынды.А. таудан ағатын суданә. Өзенненб. арнайы құдық қазғанг. Артизан құдығынан
Бағалау шкаласы7-6 – 5 5-4 – 43-2 – 3
Дұрыс жауаптар коды: 1) б2) а3) ә4) г5) а6) ә7) б
Бағалау.
Қорытындылау
Үй тапсырмасы. Дін және мәдениет – озық тапсырма презентациялар дайындау