Та?ырыбы: Шал мен бала

Сабақтың тақырыбы: Шал мен бала. Бердібек Соцпацбаев.
Сабақтың мақсаты: мәтіннің мазмүнын ашуға, негізгі ойды үғына білуге жағдай туғызу; мәтіннің авторы туралы түсінікті кеңейту.
Күтілетін нәтижелер:
пэндік нэтиже: мәтін идеясын өмірмен байланыстыра білуге, яғни ең кішкентай мысалдардың өзіне үлкен мән беру ңажеттігін аңғарту;
жцйелік-эрекеттік нэтиже: оқушылардың тақырып, мөтін бойынша талдау жүмыстарын жүргізу; сөздік жүмысын өз бетімен, жүпта, топта жүргізе білу қабілеттерінің дамуына ық-пал ету;
тцлгалыц нэтиже: үлкендерді сыйлауға, бір-бірін тыңдауга, қүрметтеуге тәрбиелеу; әңгімелеу арқылы үлкенге ңүрмет, кішіге ізет көрсетудің әдептілік екенін түсіне білуге жол ашу.
Сабақтың көрнекілігі: мәтіннің желісі бойынша салынған сурет, мәтіндегі оқиғаға үқсас кинофильмнен үзінді. («Менің атым Қожа» фильмінен үзінді көрсетуге болады.)
Сабақтың барысы:
Үйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын ңорытындылау.
I. Ңызығушылықты ояту.
Мүғалім жаңа сабақта «Кім кінәлі?» мәтінін оқып береді. Оқушылардан мәтін мазмүнын зейін қойып тыңдау сүралады.
Кім кінәлі?
Алмас пен Думан тату достар еді. Екеуі сыныптас, бір парта-да ңатар отыратын.
Үзіліс кезі. Мектеп ауласында доп қуып жүрген Алмас байқамай ағаштың бүтағын сындырып алды. Бүл уақытта күзетші атай осы маңда болатын, сынған бүтаңты көріп, Алмас-тың жанына келді:
- Бүтақты сен сындырдың ба? - деді.
- Мен емеспін... - деді Алмас бірден.
Неге екенін, оның жанындагы түрған Думан өз-өзінен қыза-рып кетті.
Күзетші енді Думаннан:
- Әлде сындырған сенсің бе? - деп сүрады. Ол үндемеді.
- Онда кінөлі сен болдың гой, мойныңа алуға батылың жет-пей түр-ә? - деді күзетші Думанға тесіле қарап.
Думан кінәлі досына бір қарады да, бүрылып жүре берді. Досын ренжітіп алған Алмас қатты ңапаланды. Оның соңы-нан:
- Тоқтай түршы... - деді дауыстап.
Күзетші кімнің кінәлі екенін іштей сезді. Біраң үндемеді.
- Оңылған мәтіндегі болған оңиғаға баға бере отырып, Алмастың бойында сол сәтте ңандай қасиет табылмай қалды деп ойлайсың? Қолыңдағы ңағазға өзің жоғары санайтын бір ғана қасиетті жаз. (Мысалы: адалдық, батырлық, батылдық, ар-ождан, шыншылдық.)
Өздері таңдаған касиеттері бойынша топтарға бөлінеді.
1. Топқа бөлу.
2. Топ басшыларын сайлау.
3. Эр топ өзінің таңдаған атына кыскаша түсініктеме беріп өтеді, таңдау себептерін айтады. (Әр сыныптың жүмыс жасау әрекетіне байланысты жүмысты күрделендіруге болады.)
- Осы таңдаған топтың атауларына байланысты ңандай ақынның өлеңін білесіңдер? Осы асыл сөздер қай өлеңде кездеседі? Бүл кімнің өлеңі? Бүл өлеңді не үшін таңдадың? (Бүл өлеңнің негізгі идеясы сенің таңырыбыңды ашып түр ма?)
- Ендеше, бүгінгі өтетін сабағымыздың таңырыбы не туралы болады деп ойлайсың? Осы өздерің таңдаған таңырыптардың негізінде, яғни адам бойынан табылатын адами қасиеттер туралы болмаң.
Мотінмен, автормен таныстыру. II. Мағынаны тану. Автор туралы әңгімелеу.
Бердібек Соқпакбаев 1924 жылы Алматы облысы Нарынңол ауданында дүниеге келген. Абай атындағы Қазақ мемлекеттік педагогика институтын бітірген. «Жүлдыз», «Балдырған» жур-налдарында қызмет еткен. «Менің атым Қожа» повесі оңыр-мандардың сүйікті шығармасына айналса, осы повесі бойынша түсірілген фильм 1967 жылы Канн фестивалінің жүлдегері атанды.
Жазушының «Балалың шакка саяхат», «Өлгендер қайтып келмейді», «Жекпе-жек» повестері, көптеген әңгіме, өлеңдері балаларға арналған.
«Менің атым Қожа» фильмінен үзінді. (Жантасқа сиямен атқан жерінен.)
- Адам бойындағы қандай жақсы ңылыктарды айта аласың?
- Ендеше, осындай жаңсы қылыңтар біздің басты кейіп-керімізде бар ма екен және қандай қылыңтары бар екен?
Топпен жүмыс істеу арңылы осы жақсы қыльщтарды «Сыр-сандыкқа» жинақтау. Кімнің жақсы қылықтары көбірек болар еді?
Мәтінді «Болжау» стратегиясы аркылы оңу. (Ол үшін мәтінді алдын ала бөлімдерге бөліп алу.)
1-бөлім - Көмек; 2-бөлім - Жол көрсету; 3-бөлім - Сыныптас; 4-бөлім - Алғашқы кездесуді еске алу.
1-бөлімді оцу.
- Мәтіннің басты кейіпкерлері кімдер?
- Бала неліктен шалға көмек берді?
- Қалай ойлайсың, әңгіме әрі қарай ңалай өрбуі мүмкін? 2-бөлімді оцу.
- «Бейтаныс баланың көргенділік қылығы шалды сүйсін-дірді» деген сөйлемнің астарында не жатыр, қалай ойлайсың?
- Бала шиені үрлаушылар жөнінде естігенде, неліктен міңгір ете калды?
- Қалай ойлайсың, әрі қарай оқиға немен жалгасуы мүмкін? 3-бөлімді оцу.
- Оңиғага тағы кім қосылды?
- Осындай жагдай саган таныс па? Сенің басында осындай жагдай болды ма? Қалай жол таптың?
- Осы жерде сен үшін ең ңызығы не болып түр? (Сен нені тезірек білгің келіп түр?)
«Екі тцрліжазу кцнделігі» стратегиясы бойынша дәптермен жүмыс. Баланың әрекетіне бага беру.
- Әңгіме немен аяқталуы мүмкін? Сенің олай ойлауыңа не себеп?
4-бөлімді оцу.
- Ақсақал ңандай ой түйіндеді? Мәуленнің үрлығын кешірді ме? Неліктен? Қалай ойлайсың?
«Жаңсылыққа жақсылық - әр кісінің ісі» дегенді қалай түсіндің? Бүл сөздің мәтіндегі оқиғаға қандай қатысы бар? Дәптеріңе жазып ал.
- Мәтіндегі негізгі ойды қандай сөзбен түйіндеуге болады?
- Осы наңылдың ішіндегі негізгі ойды білдіріп түрған сөзді тиісті дауыс ырғағымен ерекшелеп айтып көр.
- Ал сен тақырыпқа қандай ат және эпиграф таңдап алар едің? (Дэптермен жцмыс.)
Мәтіндегі басты кейіпкерлерге сипаттама беру. (Эр топ өз қа-лауы бойынша таңдап алады жөне таңдау себептерін атау керек.)
Сергіту сэті. Сынып оқушылары жүптасады. Жүптағы оқушының бірі - мүсінші, екіншісі - мүсіндеуге пайдаланатын сазбалшыңтың рөлін атқарады. Мүсінші сазбалшықтан тәртіпті баланың бейнесін жасап шығаруы керек. Ал сазбалшың болса, кез келген икемге көнуі керек. Сонсын орындарын ауыстырады. Кімнің мүсіні әдемі шыққанын атап өту керек.
Осы жасалған мүсіндердің ішінен жаңсы деген үшеуін таңдап алу. Оларды біздің басты кейіпкерлерімізге балау.
- «Сырсандыққа» салғанжақсықылықтарымыздыңңайсысы кімнің бойынан табылып отыр деп ойлайсың? Сол жақсы қылығымызды басты кейіпкерлерге стикермен жапсырайық.
- Мінеки, балалар, бүгін біз мүсін жасап шығардық. Әрқайсысымыз осы кейіпкерлеріміз сияқты болуға тырысайық. Бүл барлығымыздың қолымыздан келеді деп ойлаймын, себебі бүл мүсіннің авторы өздерің!
- Бүгінгі сабағымызға қандай нақыл сөз, мақал-мәтел сай келуі мүмкін. Дәптеріңе тізіп ал.
- Әңгіменің авторына қандай сүрақ ңойғың келеді?
- Осыған үңсас мәтін оқығың келе ме? Қандай тақырыпты қалар едің?
- Мүмкін, өз басыңнан өткен оңиғаны достарыңа жазып үсынарсың.
- Ал сенің сыныптастарыңның ішінде Саша мен Мәулен сияқты достарың бар ма? Жалпы, сыныптастарыңды жаңсы танисың ба? Ендеше біз бүгін «Танысу карпгасын» толтырып көрелік.
Танысу картасы
Сыныптың еркесі (Алуа) Батыр жігіт (Асхат) Суретші (Өнуар) Ең адал дос (Дәулет)
Қыс айында туған (Жандос) Үздік оқушы (Арайлым) Өте жаңсы билейді (Аружан, Бектас) Үқыпты жан (Мөлдір, Тогжан)
Көп оқиды (Мүқағали, Нұрбол) Спортпен шүғылданады (Санжар, Аңнүр, Бектас) Мөнерлеп сырғанайды (Айзере) Бастауыш сыныптарға сабақ береді (Мэриям апай)
Кестені әр сынып оңушыларының мінез-қүлқына, т.б. қасиеттеріне байланысты өзгертуге болады. III. Ойтолғау.
Сабацты цорытындылау. Мәтін соңындағы сүраң-тапсыр-маларды орындау.
- Осы мәтіндегі кімнің орнында болғанды ңалар едің? Не-ліктен?
Үйге тапсырма. Мәтінді оңу, сыныпта айтылмай, мен беріл-мей қалған ңандай жайттар бар екен, карастырып келу.
- Өзің таңдаған топтың атынан кез келген жазу түрін таңдау арқылы «РАФТ» стратпегиясы бойынша сыныптастарыңның ішінен көңілің толмай жүрген көршіңе арнау жаз.