Мар?ан –наадн «Алтн ша?а

Бичкдүдин келмрчин марһан –наадн «Алтн шаһа"
Сурһмҗлач Манҗин В. У.Күсл: Бичкдүдиг наадна йовдлта наадулх,ик шаһан темдг бәәдлтә (алц, та сар,чох саадг,бөк цалм,нарн онх),герин малта,юмна өңг цааранднь таньлдулҗ тодлх, чикәр зәңг тогтадг, йовлгчин сурврмудт хәрү өгдг хальмг ду дулдг , биилдг , тәәлвртә туульс , үлгүрмүд келдг, ни-негн наадг дасх.
Наадна эклцд бичкдүд, шаһа нәәрүләд : кен ямаран мал унҗ ,ямаран мал унҗ ,ямаран өңгтә хаалһар йовх медҗ авлһна чадвр , бичкдүдин медрл үзүлһн, наадн соньн ,байртаһар йовулһн.
Ик шаһан темдгин бәәдл .
Алц- боковая сторона альчика , где ямочка(сурвр өглһн ), зеленый цвет.
Та сар – противоположная сторона ямочки , где ровнее (суввр өглһн), синий цвет.
Бөк цалм – выгнутая сторона (спинка) альчика – повторно подкидываем , желтый цвет.
Чох саадг – противоположная сторона выгнутой спинки (теряем ход ,йовдлан гев), красный цвет.
Нарн онх – когда альчик стоит вертикально , ход через одну клетку.
Көгҗмн завср: дун «Хавр».
Сурһмҗлач: Мендвт! Күндтә мана бичкдүд. Эндр мадн «Алтн шаһа» гидг наад-марһан үзүлхвидн. Нааднь орҗахнь: Уушан Мигмр , Сарңга Санан ,Сандҗин Карина.
- Ода цуһар нааран хәләһәд , оньган өгәд,
намаг сонстн. Эн самбр деер һурвн герин мал зурата бәәнә: мөрн , үкр , темән. Эн малмуд тус-тустан хаалһта. Мөрн- негдгч көк хаалһар гүүх, үкр- хойрдгч шар хаалһар ,темән- һурвдгч ноһан хаалһар йовх. Ода би эн ик шаһан темдг таднд келҗ өгнәв: Алц тусхла – би таднд сурвр өгхв.Та сар тусхла – бас сурвр өгхв. Бөк цалм – бас нег дәкҗ шаһаһан нәәрүлҗ хайх кергтә.Нарн онх – тусхла хаалһин нег дөрвлҗиг һәрәдәд һархт. Чох саадг – болад тусхла тадн йовлдан гееҗәнәт.Тана хаалһд олн – зүсн сурвр , белг, көгҗмин заврс харһнгиҗәнә.
Сурһмҗлач: Нә , ода наадан эклий. Бичкн шаһас нәәруләд , кен түрүләд йовхан медтн.Дәкәд ямаран тойгта конвертас сурвр өгхән медхм. Кен ямаран мал унхар бәәнә.Тигәд шаһаһан нәәрүләд медҗ авхмн.
Наадын йовдл.
Сурһмҗлач: Мигмр ик шаһа хай.(шаһа алц тусна).Сурвр : « Чини нерн кемб? Чи кедү наставч? Ямаран нертә селәнд бәәнәч ?»
Мигмр: Мини нерн Мигмр. Би зурһатав . Би Джалыков нертә селәнд бәәнәв.
Сурһмҗлач: Чик , йир сән. Мигмр , чини мөрн хаалһдан орад авчкв.(мөриг нег дөрвлҗн уралан тәвх зөвтә)
Наадан цаар йовул.Шаһа чох саадг болҗ тусна . Мигмр йовдлан гев. Цааранднь наадҗахн – Карина. Каринан шаһа та сар тусна . Сурвр: « Ямаран герин мал меднәч?»
Карина: үкр, туһл, хөн, хурһн, һаха, ноха, яман.
Сурһмҗлач: Карина йир сән.Чик хәрү өгвч.Цааранднь наадан йовул. Шаһа нарн онх – болҗ тусна. Каринан үкр нег дөрвлҗ һәрәдәд һарв.Тигәд Каринан үкр өмн йовна.Бас нег шаһа хаяд Карина йовдлан гев.
Сурһмҗлач: Ода наадн орлцҗахнь Санан .Санан шаһа алц тусна.Сурвр: «Ямаран йөрәл меднәч?»
Санан: Ут наста ,бат кишгтә, амулң бәәтн!
Сурһмҗлач: Сән Санан ! Чини темән хаалһдан орн хатхрад йовҗ одв. Шаһаһан цааранднь хай , наадан йовул.Тигәд , цааранднь иим бәәдлтәһәр мана наадн йовна . Күүкдт хаалһднь сурврмудас талдан әмтәхн мөрә, наадһас , дегтр – мөрә харһна.
Дакад болхла көгҗмин завсрт мана бичкдүд ду дуулад , би бииләд , эрдмән үзүлнә.
Кенә мал түрүләд наад чиләхлә , тер күн наад шүүнә. Ик мөрәтә харһна.
Дәкәд , кен һурвн сурврмудт чикәр хәрү өгхлә , тенд хойр авдр өгх кергтә. Нег авдр дотр белг бәәнә. Кен сурвртан хаҗһр хәрү өгхлә, сурһмҗлач ялын хашаһас сурвр өгнә, эс гиҗ залас дөң авҗ болх.