Х. Туфанны? тормыш ??м и?ат юлына багышланган “Кулы?дагы китабымда, чордаш, шигырьл?рд? минем й?р?гем.” – дип исемл?нг?н ?д?би-музыкаль кич?
Т_б‰н Кама муниципаль районы Бакый Урманче исеменд‰ге
“2нче гимназия” муниципаль гомуми белем бир_ учреGдениесе
Тема: Х. ТуфанныS тормыш k‰м иGат юлына багышланган
“КулыSдагы китабымда, чордаш,
Шигырьл‰рд‰ минем й™р‰гем.” –
дип исемл‰нг‰н ‰д‰би-музыкаль кич‰
Сценарий авторы k‰м оештыручысы
югары квалификацион категорияле
татар теле k‰м ‰д‰бияты укытучысы
Зарипова €нис‰ Газизулла кызы
Т_б‰н Кама ш‰k‰ре,
2015 нче ел
Т_б‰н Кама муниципаль районыныS Бакый Урманче исеменд‰ге
“2нче гимназия” муниципаль гомуми белем бир_ учреGдениесе
Тема: Х. ТуфанныS тууына 115 ел тулуга багышланган
“КулыSдагы китабымда, чордаш,
Шигырьл‰рд‰ минем й™р‰гем.” –
дип исемл‰нг‰н ‰д‰би-музыкаль кич‰
Максат: 1.Х. ТуфанныS тормыш юлы, ачы язмыш сынавыныS шигъриятенд‰, Gырларында чагылышын, k‰р чорны иSл‰г‰н, тематикасы буенча гаять лирик эчт‰лекле шигырьл‰ренд‰ге т™п идеяне тамашачыга Gиткер_.
2.Х.ТуфанныS “Халык рухыныS илчесе” , татар поэзиясенеS горурлыгы ик‰нен укучыларга т™шендереп, иGатына карата олылау, х™рм‰т k‰м м‰х‰бб‰т хисл‰ре уяту.
3. Балаларда с‰нгатьле с™йл‰м, с‰хн‰д‰ _зеSне тоту к_некм‰л‰ре _стер_.
Fиkазлау: “КулыSдагы китабымда, чордаш,
Шигырьл‰рд‰ минем й™р‰гем”, – диг‰н плакат, мультимедия, Х.ТуфанныS портреты, язучыныS тормыш k‰м иGат юлын чагылдырган фотосур‰тле слайдлар, Х.ТуфанныS тормышын k‰м иGатын чагылдырган м‰гъл_матлардан торган газеталар.
Кулланылган ‰д‰бият:
1. Х.Туфан Сайланма ‰с‰рл‰р. Казан: Татарстан Республикасы “Х‰тер” н‰шрияты (Тарих), 2002
2. Х.Туфан лирик шигырьл‰р. Казан: Татарстан китап н‰шрияты, 1985
3. Х.Туфан Г_з‰л гамь. Казан: Татарстан китап н‰шрияты, 1990, k.б. китаплары.
€д‰би-музыкаль кич‰неS барышы.
1а.б
–Ис‰нмесез, х™рм‰тле кунаклар, укучылар, укытучылар! Х.ТуфанныS тууына 115 ел тулуга багышланган ‰д‰би-музыкаль кич‰без язучыныS тормыш k‰м иGат юлына багышлана.
Ничек ик‰н синеS й™р‰к? – дисеS,
Ничек ик‰н гомер к™нн‰реS?
Кулымдагы китабымда, чордаш,
Шигырьл‰рд‰ минем й™р‰гем.
2а.б
Ничек ик‰н й™р‰к тибешеS? – дис‰
Х‰лне сорап ‰г‰р бер‰р кем
Гасырдашлар, сезнеS _зегез бирг‰н
Fырларымда минем й™р‰гем.
Х.ТуфанныS “Яшьлек кил‰ яш‰р㉔ шигыре башкарыла. (Курайда “Т‰фтил‰_” к™е уйнала.)
1а.б
“Х.Туфан искиткеч намуслы, иманлы, кешелекле шагыйрьл‰рнеS берсе
иде”, – дип язды аныS турында Сибгат Х‰ким. Н‰къ Тукайча халыкныS язмышын уртаклашкан, аныS чын м‰гън‰сенд‰ й™р‰ге аша _тк‰рг‰н Туфан. Н‰къ Такташча яSа хисл‰р бел‰н, зур идеаллар бел‰н рухланган, аныS якын дусты булган Туфан.
2а.б
– “ИGат – г_з‰л гамь ул, иS югары д‰р‰G‰д‰ге изге тынгысызлык ул. ИGат ике канатлы: яхшыны исбат ит_, яманны инкарь ит_, яхшылыкка м‰х‰бб‰т, яманлыкка н‰фр‰т ул!” – дип, иGатка шулай б‰я бир‰ Х. Туфан.
Х.Туфан с_зл‰ре, Сара Садыйкова музыкасы “Казан кичл‰ре” Gыры башкарыла.
1а.б
– Яшьлек, иGат, м‰х‰бб‰т д™ньясында кайнап яш‰г‰н Х.Туфанга ил язмышыныS кара Gилл‰ре д‰ килеп кагыла. “Ант” поэмасында сур‰тл‰_л‰ре ™чен, с‰яси гаепл‰р ташлана. Х.Туфан 15 ел гомерен тоткынлыкта _тк‰рерг‰ м‰Gб_р була.
2а.б
– Биред‰ д‰ ул Gан дусты-поэзияд‰н аерылмый - тоткын шагыйрьнеS кичерешл‰рен сур‰тл‰г‰н шигырьл‰р иGат ит‰.
Х.ТуфанныS “КайсыгызныS кулы Gылы?” шигыре башкарыла.
1 а.б.
Туфан шигырьл‰ренд‰ й™р‰генн‰н ургылып чыккан моS, сагыш, шатлык хисл‰рен чагылдыра.
2 а.б.
Туфан – м‰х‰бб‰тнеS олылыгына, тугрылыкка дан Gырлаучы моS, сагыш чишм‰се.
Х.Туфан с_зл‰ре “ЮксындырсаS, нишл‰рмен” Gыры башкарыла
1а.б
– Шагыйрь Туфан k‰м артистка Луиза СалиаскарованыS таS калырлык легендага ‰йл‰нг‰н м‰х‰бб‰те авыр сынауларга да сынмаслык тугрылыкка нигезл‰нг‰н.
2а.б
Ирен‰ тугры калып, аныS соSгы тамчы канына кад‰р к™р‰шк‰н ЛуизаныS Туфан лирикасы _лемсезлегенд‰ ™леше шагыйрьнеS _зенеке кебек зур. Туфан драмасы хатынына багышланган шигырьл‰р циклында _зенеS иS тир‰н кичерешл‰ре бел‰н ачыла, ™зг‰л‰н_ле хисл‰р, кайтарып булмаслык югалту тойгысыныS шагыйрь Gанын телг‰л‰ве Таkир-З™kр‰ м‰х‰бб‰тен‰ тиS с™юнеS кайнарлыгын, зурлыгын д‰лилли.
Х.Туфан бел‰н Луиза СалиаскарованыS бер-берсен‰ булган ш‰фкатьлелеге, м‰х‰бб‰те ”Тамчылар ни дил‰р?” шигыренд‰ сур‰тл‰н‰.
Х.ТуфанныS “Тамчылар ни дил‰р?” шигыре башкарыла.
1а.б
– Х‰с‰н-Луиза с™юенеS таS калырлык зурлыгы, м‰х‰бб‰тк‰ ™лге булырлык ихласлыгы XXI гасыр яшьл‰рен‰ гыйбр‰т алырлык д‰р‰G‰д‰. Бары тик чын ярату, ихлас тугрылык кына кешене кеше ит‰, онытылмас ист‰лекл‰р бел‰н баета – шагыйрьнеS фаGигале м‰х‰бб‰т тарихы ‰н‰ шуны раслый.
2а.б
– М‰х‰бб‰т турында язганда кешенеS й™р‰к хисл‰ре, табигый моS шигъри юллардан саркый башлый, ‰ле хис Gырларында ачык чагыла.
Х.Туфан с_зл‰ре, €.Бакиров музыкасы “€йтк‰н идеS” Gыры башкарыла.
1а.б
– ШагыйрьнеS тоткынлык чоры 1940-1956 нчы елларга туры кил‰. Б™ек Ватан сугышы чоры. Х.Туфан _зенеS иле ™чен сугышта катнаша алмавын бик авыр кичер‰.
2 а.б
– ^з халкын ярату, кил‰ч‰кк‰ ышанычлы булу, туганнарыныS k‰м якыннарыныS к_Sел Gылысын тою, к_Sелд‰ туган хисл‰рен шигырь юлларына салу аныS рухын сындыра алмаган.
Х.ТуфанныS “Сугыш” шигыре башкара.
1а.б
– Х.Туфан Г.Тукайны – татар гал‰менд‰ иS якты йолдыз дип саный k‰м шигырияте аша г_я ки Г.Тукай бел‰н с™йл‰ш‰ киS‰ш-табыш ит‰, аны олылый.
2а.
– Х.Туфан Г.Тукай кебек туган телебез, аныS алдагы язмышы турында уйлана.
Х.ТуфанныS “Ч‰ч‰кл‰р китерегез Тукайга” шигыре башкарыла.
– Без б™ек ш‰хесл‰ребез турында уйлыйбыз да: “Алар каян к™ч алган? – дип ‰йтеп куябыз. Ул к™ч– халыкта, туган Gирд‰, туган телд‰, халык моSнарында.
2а.б
– ИS Gылы хисл‰р, иS матур тойгылар татар Gырлары, татар моSнары аша безнеS к_Sелл‰ребезг‰ _теп кер‰. ТуфанныS туган телг‰, туган Gирг‰ багышланган Gырлары бер б‰йл‰м.
Татар халык Gыры “Сарман”
1а.б
Т™п нигезем минем Татарстан,
СинеS язмыш, безнеS гомерл‰р.
Т™п нигезем, аерма син мине
€тк‰м-‰нк‰м бирг‰н телемн‰н.
2а.б
И минем Gандай, кадерлем,
И Gылы, тере телем!
Кайгылар теле т_гел син,
Шатлыгым теле б_ген.
Х.ТуфанныS “Туган тел турында Gырлар” шигыре башкарыла.
Татар халык биюе “Печ‰н䉔.
1 а.б.
j‰р галимнеS,
j‰р шагыйрьнеS с_зе
Gитсен иде
k‰рбер к_Sелг‰,
Fилл‰р, сулар тавышы шикеле _к,
^зл‰ренеS асыл теленд‰.
Х.Туфан турында Гом‰р Б‰широв болай ди: “Шагыйрьл‰р турында с_з чыкканда, гад‰тт‰, поэзия ™чен яши, дил‰р. Х.Туфанны ис‰ мин, ул _зе шигырь булып яши, дияр идем. Ч™нки Туфанны – шигъриятт‰н, шигырьне Туфаннан башка к_з алдына китер_ м™мкин т_гел. Ул –– шигъри образга, шигърият д™ньсына гашыйк кеше. ШигырьнеS тел‰с‰ нинди кирт‰л‰рне Gимерерлек тылсымлы к™че барлыгына Туфан кебек чын к_Sелд‰н ышанган башка кешене белмим”.
2а.б
Шагыйрь “Шагыйрьл‰р, ‰дипл‰р к_Sеле киеренке кыллы арфаны х‰терл‰т‰. Тормыш аныS тере, Gанлы, сизгер кылларына бармак очы бел‰н аз гына кагыла да яSгырый башлый”, – дип яза. Бу с_зл‰р шагыйрьнеS _зен‰ туры кил‰, ул гомере буе халык тормышындагы вакыйгаларны, й™р‰ге аша кичереп иGатында яSгырата.
– Х™рм‰тле, м™хт‰р‰м кунаклар, с™екле укытучыларыбыз, кадерле укучылар Х.ТуфанныS тууына 115 елга багышланган ‰д‰би-музыкаль кич‰без т‰мам. Игътибарыгыз ™чен р‰хм‰т.
15