Презентация по биологии на тему ?ан топлири. ?ан ?уюш. Резус фактор (8 класс)
Дәрис мавзуси: Қан топлири. Қан қуюш. Резус-фактор. Дәрис мәхсити:Білімділік: Адәм тирикчилиги үчүн, организмниң тириги қан йәни қан һүжәйрилириниң активлиғини, оқуғучиларға чүшәндүрүп олтирип, қан топлирини ажиритишни билишкә үгитиш йәни билимини қелиплаштуруш.Дамытушылық: Оқуғучиларниң сөзләш, ойлаш, әстә сақлаш қаблийитини риважиландуруш. Биология пәнигә қизиқишини ашуруш. Тәрбиелілік:Тәбийәтни сөйүшкә һөрмәтләшкә тәрбийәләш, униң берикәтлик тирикчилигини қәдирләшкә, вәтәнпәрвәрликкә тәрбийәләш. I. Ұйымдастыру кезеңі Амандасу, түгендеу. «Сәлемдесу» ойыны: Қазір біз сендермен ойын ойнаймыз, қимылды тез жасауларың керек. «Бастаймыз» деген белгі берілгенде, мен қалай амандасу керек екенін айтамын, сонда сендер бір-бірлеріңмен тез-тез амандасасыңдар. Әр адаммен әртүрлі амандасасыңдар. Сонымен, көз билән… қол билән… мүрәң билән… қулақ билән… тиз билән… Тапан билән… баш билән. 1. «Өз орныңды тап» Оқушыларды қан топтары бойынша топтарға бөлу: I, II, III, IY топтарыПсихологиялық ахуал орнату Оқушылар қиылған қағаздарға І, ІІ, ІІІ, ІY қан топтары жазылған қағаздарды суыру арқылы топтарға бөлінеді II. Үй жұмысын тексеру Деңгейлік сұрақтар беру. «Ой чақириш»1. Организмниң ички муһити немидин түзүлгән?2. Қан немидин туриду?3. Қан қандақ хизмәт атқуриду? 4. Қан плазмисиниң көләминини атаңлар?5. Эритроцитлар қандақ хизмәт атқуриду? 6. Лейкоцитларниң асасий атқуридиған хизмити қандақ?7. Фагоцитоз һадисисини ким ачти?8. Тромбоцитларниң хизмити қандақ? Жавави: Адәм организминиң ички муһитини тоқулма суюқлуғи, қан билән лимфидин түзилиду.2.Қан плазмидин йәни қан һүжәйрилиридин туриду.3.Қан тошуш, гумораллиқ, терморәтләш, һимайә қилиш хизмитини атқуриду.4.Қан көләминиң 90-92% су, 7-8% белок, 2% глюкоза, майлар, минераллиқ тузлар, в.б. болиду.5.Эритроцитлар кислород билән углекислый газни тошуйду .6. Организмда ағриқ пәйда қилғучи бактерияләрниң, ят тәнчиләрниң кирип кетишидин һимайә қилиш.7. 1908 жылы И.И.Мечниковқа мошу йеңилиғи үчүн нобель мукапати берилди.8.Қанниң уюши вә қан кетишниң тохтиши жәриянлириға қатнишиду. The of 10 th January Tuesdey «Поле чудес» оюни Соаларға жавап бериш арқилиқ йеңи мавзуни ечиш 1.Адәм организмниң ички муһитини һасил қилиду? 2. Группы дегән сөзниң уйғурчә тәржимиси? 3. Жараһәтләнгәндә, зәхмиләнгәндә қан көп кәтсә у адәмгә немә қандақ ярдәм берилиду? 4Адәмниң қенида болидиған алаһидә белок маддиси? 1. Адәм организмидики қанниң мөлчәри қанчә? 2. Қан топлири қанчигә бөлинидиғини биләмсиләр? 3. Қандақ жағдайда адәмгә қан қуюду? Қан топлири Қан қуюш Резус - фактор 1. Адәм организмидики қанниң мөлчәри қанчә? 2. Қан топлири қанчигә бөлинидиғини биләмсиләр? 3. Қандақ жағдайда адәмгә қан қуюду? Жавави: 1. Адәм организмида 5 л қан болиду.2. Адәмдә 4 қан топи бар.3. Адәм көп мөлчәрдә қан йоқатқанда қан қуюду. Қан топлири. Қан қуюш. Резус фактор 1901-жили Австралиялик алим К. Ландштейнер қанниң мас кәлмәслиги проблемисини тәтқиқ қилғанда, бир һаләттә бир адәм қени плазмисиниң эритроцитлири башқа адәм қениниң эритроцитлири билән арилашқанда, уларниң бир-биригә чаплашқанлиғини ениқлиған. Иккинчи һаләттә башқа адәмләрдә бу һадисә байқалмиған. Алим өз тәтқиқатлириға асаслинип, адәмләр қениниң төрт топини: I. II. III. IV топлирини ачти. Мошу кәшпияти үчүн К. Ландштейнерға 1930-жили Нобель мукапити берилди. Эритроцитларниң чаплишишини агглютинация дәп атайду.Агглютинация қанниң уюшиға вә кичик томурларниң тосилип қелишиға елип келиду вә бу әһвал өлүмгә дучар қилиду. Қуюш үчүн қанни Донурдин алиду. Донор- өз қенини ихтиярий беридиған адәм.Реципиент –қанни донордин алидиған адәм. I II III IV IV IV I III III IV III I II II IV II I І ІІ ІІІ ІV І Мону топларниң қенини қобул қилалайду Рецепиент Қанни мону топларға берәләйду Донор Қан топлири I –топтики қанни қан топи һәр қандақ адәмләргә қуюшқа болиду - Универсал донорлар IV-топ қени бар адәмләргә барлиқ төрт топ қенини қуюшқа болиду-Универсал реципиентлар д.а. Адәмләр қан топлириниң маслишиши Адәмләрниң 85% резус-фактор бар. Уларниң Резуси-ижабий (Rh+) 15% -да резус-фактор йоқ. Резуси-сәлбий (Rh-) Резуси-ижабий адәмгә резуси-сәлбий қанни қуйса, у чағда эритроцитларниң чаплишиши (аглютинация) йүз бериши мүмкин. Бу болса әсәб паалийитиниң, қан айлинишиниң бузулушиға, һәтта өлүмгә елип келиду. Шуңлашқа қан қуйғанда униңда резус-факторниң бар-йоқлуғини һесапқа елиш керәк. Болупму, йеңи өйләнгәнләргә, әгәр улар бала тепишни ойлиса, қенини резус-факторға анализ қилдуруши зөрүр. Резус-фактор –алаһидә белок маддиси болуп, уни 1940-жили К. Ландштейнер макака-резус маймунлириниң қенида биринчи болуп тапти. Адәмләрниң резус-фактор Сонымен қан топтарының адам өміріндегі маңызы өте зор екенін біз білдік. Тірек конспектілерімізді толтыруды ұмытпаймыз. I ( 0 ) –А және В антигені болмайдыII ( А ) –А антигені боладыIII ( В ) –В антигені болады;IV( АВ ) –А и В антигені болады Луғәт билән иш 1. Қан топлири-қан топтары-группа крови - blood group2. Агглютинация - Agglutination3. Донор - Donor4. Реципиент - Recipient5. Резус-фактор-6. Антигени - antigens 2. Жауабы: ия, болуы мүмкін. 3. Жауабы: II немесе IV топ 4. Жауабы. Ата-анасының қан топтары II және III. 5. Жауабы: Бірінші отбасы. 1. Жауабы: қан топтары I және IV ата-ананың баласы –Ж. Ал қан топтары I және III ата-ананың баласы –Н. 1.Қан ұйымайтын ауру қалай аталады?а) Пневмония ә) Гемофилия б) Холера в)Дифтерия г)Скарлатина 2. Қан беретін адама)реципиент ә)донор б)фагоцитоз в)пиноцитоз г)резус;3. Универсалды донор деп қандай қан топтарын атайды?а)ІІтоп ә)І топ б)ІІІ топ в) ІҮ топ4. Адам қанының төрт тобын ашқан және осы еңбегі үшін Нобель сыйлығын алған ғалым кім?а) Э.Дженнер ә) К.Ландштейнер б) И.И.Сеченов в) И.И.Мечников5. Өзіңнің қан тобыңды неге білу керек? а)фагацитоз үшін ә)пиницитоз үшінб)агглютинация болмау үшін6. Адамда болатын қан топтарының саныа)екі ә) үш б)төрт в)бес г)алты7. Донордан қан алатын адам:а)донор ә)фагоцитоз б)реципиент в)пиноцитоз г)резус8. Агглютинация деген не?а)Тромбоциттердің бірігіп қалуыә)Лейкоциттердің бірігіп қалуыб)Эритроциттердің бірігіп қалуыв)Ерекше нәруыздық зат тест сұрақтарына жауап 1-ә2-ә3-ә4-ә5-б6-б7-б 8-б Кері байланыс рефлексия Мән бүгүнки мавзуни қанчилик дәрижидә чүшәндим? Дегән соал қоюлиду. (2 мин)Төрт тамға: 1-чи 25-30%. 2-тамға 50-55%, 3-тамға 75-80% 4-тамға 100% Бағалау Үйге тапсырма 1. «Қан топтары және қан құю» тақырыбын оқу2. Өз ата-аналарының қан топтарына байланысты мүмкін болатын жағдайдағы қан топтарына есептер шығару