Классный час на тему Колыбельные песни — душа народа
Бишек Gырлары халкым рухында
(3нче сыйныфта _тк‰релг‰н сыйныф с‰гате)
Яр Чаллы ш‰k‰ре,
Мулланур Вахитов исеменд‰ге
2 нче гимназия,
югары категорияле
башлангыч сыйныф укытучысы
Гыйниятуллина Илфира Сабир кызы
Тема: Бишек Gырлары халкым рухында.
Максат: 1) Бишек Gырлары, балалар ™чен язылган Gырлар, композиторлар иGатын ™йр‰неп:
бишек Gырына салынган м‰гън‰ k‰м моSны аSлый бел_;
бишек GырларыныS халкым рухында б_генге к™нд‰ д‰ яш‰вен, югалмавын т™шендер_.
2) Укучыларда эстетик з‰вык т‰рбиял‰_.
3) Халкыбыз бел‰н горурлану хисе, телебезг‰ х™рм‰т т‰рбиял‰_.
Fиkазлау: асылмалы тал бишек, курчак, магнитофон, кассета «Бишек Gырлары», «Тал бишек» Gыры; баян; класс биз‰леше ™чен плакатлар k‰м р‰семн‰р.
Д‰реснеS барышы.
Класста «Тал бишек» (Оскар Усманов к™е, Роберт МиSнуллин с_з.) Gыры яSгырый. Кунаклар Gыела.
Класста психологик уSай хал‰т тудыру.
Кереш ™леш.
– Б_генге д‰ресебез сезнеS яраткан тема – Татар халык авыз иGаты. АныS бер тармагы – бишек Gырлары турында с™йл‰шербез. БезнеS татар халкы иGатка, Gырга, моSга бай халык. Бернинди д‰ музыка яSгырамаган вакытлар булган. Л‰кин ул чакта да Gыр яш‰г‰н. Халкыбыз _зенеS бишек Gырларында, уен Gырларында,гомум‰н Gырларда, безнеS татар халкына гына хас милли аk‰Sн‰р, моSнар салып Gырлаган. ^з халкыSныS улы яки кызы булу, аныS гореф-гад‰тл‰ре, ‰кият-дастаннары, к_п гасырлы тарихы, ‰хлак, т‰рбия т‰ртипл‰ре ана с™те бел‰н сеSдерелг‰н. «Fыр – кешенеS юлдашы», «Fырсыз кеше – канатсыз кош» ди безнеS татар халкы. Кеше _зенеS кичерешл‰рен, нил‰р уйлавын, сагышын k‰м куанычын Gырга салып к™йли. КешенеS туганнан алып б™тен гомере Gыр k‰м музыка бел‰н б‰йл‰нешт‰ уза.
Т™п теманы ачу.
а) Бишек GырларыныS килеп чыгуы.
– Балалар, минем сезг‰ бер сорау бир‰сем кил‰. КешенеS к_Sелен‰ Gыр-моS кайчан салына? Кайчан _теп кер‰ соS? ИS беренче тапкыр бала Gырны кайчан ишет‰? (...)
– Д™рес, балалар, кеше ишетк‰н беренче Gырлар, ул, ‰лб‰тт‰, бишек Gырлары булган. Ана _зенеS н‰ни кошчыгын к_кр‰ген‰ кысып, кил‰ч‰к тормышына, баласыныS б‰хетен‰ олы k‰м матур юл сызган, баласында _зенеS д‰вамын, чагылышын к_р_ен‰ куанган. Ана бел‰н балага гына аSлашылган бишек GырыныS сихере шунда, ул Gыр ‰нил‰рнеS й™р‰генд‰ туа, аларныS изге к_SеленеS иS тир‰н почмакларыннан чыга. Ул Gыр бала к_Sелен м‰х‰бб‰т бел‰н туендырып торучы чыганакка ‰йл‰н‰, бер-берсен ™зелеп яратучы ике й™р‰кнеS кабатланмас кушылмасына ‰верел‰. Без бу GырныS кайчан туганын белмибез, аныS кайчан т‰мамлануын k‰м х‰тта кайчан бер т‰мамланамы юкмы ик‰нен д‰ белмибез. Л‰кин без шуны бел‰без, инде чал ч‰чле картныS да, кайчандыр _зен‰ багышланган бишек Gырын ишетк‰нд‰, инде бик еракта калган, онытылып бара торган балачагы к_ренешл‰рен к_з алдына китереп, к_зл‰ре дымлана.
€ х‰зер Р‰зил‰неS ‰нисе Р‰мзия ханым С‰рв‰р кызы k‰мм‰безне кечкен‰ вакытыбызга, бишект‰ге сабый чагыбызга алып кайтыр.
(€ни бишек тирб‰теп Gырлый)
б) «Тал бишек» т™шенч‰се.
– Балалар, кем бик игътибарлы булды ик‰н, шул минем соравыма Gавап бир‰ ала.Д‰рес башында нинди Gыр яSгырады ик‰н безнеS класста?(...)
– €йе, укучылар, бу Оскар УсмановныS Роберт МиSнуллин шигырен‰ язган «Тал бишек» диг‰н Gыры булды. Аны безнеS якташыбыз Бикл‰н авылы егете Илнар С‰йфиев башкарды.
– FырныS исеме сезг‰ аSлашыламы? (...)
– Н‰рс‰ соS ул бишек k‰м ни ™чен тал бишек? (...)
– Элек-элект‰н татар халкында бишекне яшь балаларны _стер_ ™чен тыныч, йомшак яту урыны итеп кулланганнар.Аны т™рле якларда т™рлеч‰ итеп ясаганнар: тал чыбыгын чистартып _реп; GиSел итеп k‰м юка такталардан ясап, аSа р‰семн‰р т™шерг‰нн‰р. Л‰кин ничек кен‰ булмасын ул чын к_Sелне биреп ясалган. Авылларда бишек _р_че чын осталар бер‰_, ик‰_ ген‰ булган. Бишект‰ _ск‰н бала сабыр, нервлары тыныч була, с‰лам‰т _с‰ дип уйланыла.
Еллар узган саен тал бишекл‰р, сил‰ле бишекл‰р кулланылмый башлый k‰м аларны заманча б‰л‰к‰й арбалар (коляскалар) алыштыра. Сез д‰, балалар, шундый заманча бишекл‰рд‰ _ск‰н саналасыз.
(Тактада «Кош очар ™чен, ‰ кеше б‰хетле булыр ™чен туа» диг‰н к_рг‰зм‰д‰ балаларныS кечкен‰ вакытлары сур‰тл‰нг‰н фотор‰семн‰ре куелган.)
в) Бишек GырларыныS халыкчанлыгы.
– €йтк‰немч‰, бишек Gырлары халык авыз иGаты буларак, буыннардан буыннарга к_чеп, б_генге к™нг‰ч‰ килеп Gитк‰н k‰м,‰лб‰тт‰, алар безд‰н соS да яш‰р. j‰р ана _з сабыен _зенч‰ бер моS, _зенч‰ с_зл‰р иGат итеп, _зенч‰ бер назлылык, ягымлылык, й™р‰к Gылысын ™ст‰п башкара.
€йд‰гез х‰зер кунаклар арасыннан да бишек Gырын тыSлап _тик ‰ле.
Алар да бит ‰ни кешел‰р.
(Килг‰н кунаклар арасыннан Gыр тыSлана.)
Бишек Gырлары авторларыбыз иGатында.
– Бишек Gырларын безнеS балалар да к_п бел‰л‰р, г‰рч‰ алар ‰ле ана булып, кулларына сабыйларын тотып карамаган булсалар да. Алар ‰нил‰рен бераз ял иттереп, _зл‰ренеS энек‰шл‰рен, сеSелк‰шл‰рен к™йл‰п йоклаталар, ‰нил‰рен‰ булышалар. Х‰зер алар сезг‰ «Су буенда» дип аталган милли музыкаль-фольклор кич‰д‰н бер ™зек к_рс‰терл‰р.
(«Йокла энем» Gыры башкарыла.Р. Абдуллин к™е, Р. В‰лиев с_зл‰ре.)
– Кызлар башкарган бу Gырны халык Gыры дип уйлыйсызмы, ‰лл‰ авторлары бармы? (...)
– Д™рес, балалар, б_генге к™нд‰ к_п кен‰ шагыйрьл‰ребез бишек GырларыныS с_зл‰рен, ‰ композиторларыбыз аларга к™й язалар ик‰н. Герой шагыйрь Муса F‰лил д‰ кечкен‰ кызы Чулпанга атап бишек Gыры язган («Кызыма»), ‰ композитор F‰_д‰т Ф‰йзи аSа к™й иGат итк‰н.
(Алин‰ шигырьне с™йли.)
Шулай ук талантлы шагыйребез Д‰рдем‰нднеS д‰ шигыре б_генге к™нг‰ кад‰р яш‰п кил‰. Композитор Резеда Ахиярова аны моSлы Gырга ‰верелдерг‰н. ТыSлап карыйк ‰ле, ишетк‰негез юк мик‰н?
(Магнитофон тасмасыннан моSлы Gыр ишетел‰:
Кыйгач кашым, Алмакаем,
Асыл ташым Аппаккаем
Йоклаек ик‰_! Йоклаек ик‰_!
Йокла ирк‰, Йокла ирк‰,
Йокла б‰бк‰, Йокла б‰бк‰,
Б‰_к‰й б‰лл_-б‰_! Б‰_к‰й б‰лл_-б‰_!)
– Бу Gыр k‰рк™нне з‰Sг‰р экраннарда яSгырый. Балаларга х‰ерле т™нн‰р k‰м т‰мле т™шл‰р тел‰п «€лли-б‰лли-б‰_» тапшыруында ишетел‰.
– Ни ™чен бу Gыр k‰р к™нне бер _к вакытта ишетел‰ ик‰н?(...)
– Билгеле бер вакытта йоклау, тыныч, моSлы к™й баланыS с‰лам‰тлеге ™чен бик файдалы. АныS нервлары тынычлана, т‰не ял ит‰, авырмый.
Йомгаклау.
– Б_генге д‰рес ошадымы _зегезг‰?(...)
– Бишек Gырлары ничек б_генге к™нг‰ кад‰р яш‰п килг‰н?(...)
– Ни ™чен бишекне «тал бишек» дил‰р?(...)
– Бишек Gырларын кемн‰р иGат ит‰? (...)
– Fыр балада нинди яхшы сыйфатлар т‰рбиял‰рг‰ булыша?
– Fыр яраткан кеше матурлыкны ярата. Ул нечк‰ к_Sелле, кешел‰рне ярата, ‰ти-‰нисен х™рм‰тли, туган авылын, туган т™б‰ген ярата, чит Gирл‰рд‰ яш‰г‰нд‰ д‰ туган ягын сагынып яши, йомшак б‰гырьле, кешел‰рг‰ ярд‰мчел, м‰рх‰м‰тле була.
– € х‰зер кунакларыбызга «К_Sелле т‰н‰фес» игълан ит‰без. Укучылар сезне балачактан арындырып, б_генге тормышка алып кайтырлар.
(Бернич‰ концерт номеры к_рс‰тел‰.)
13PAGE 15
13PAGE 14115