XIV ?асырларда ж?не XV ?асырды? бірінші жартысында?ы ?аза?стан аума?ында?ы ханды?тар
Сабақтың тақырыбы: §19. XIV ғасырларда және XV ғасырдың бірінші жартысындағы қазақстан аумағындағы хандықтар
Сабақтың мақсаты:
Қазақстан аумағында XIV-XV ғасырларда құрылған хандық мемлекеттердің олардың әлеуметтік, экономикалық жағдайын, әкімшілік құрылысы туралы білімдерін тереңдету.
Сабақтың көрнекілігі:
«Қазақастан 14-15 ғасырларда» картасы, Алтын Орданың және Ақ орданың картасы, Шыңғыс ханның суреті, көне қалалардың суреттері.
Сабақтың жоспары:
Қазақстан аумағында хандық мемлекеттердің құрылуы.
Мемлекеттердің әлеуметтік дамуы.
Экономикалық дамуы.
Мемлекеттердің әкімшілік құрылысы
Сабақ жоспарының бірінші мәселесі- ХІІІ ғасырда Шыңғыс хан жаулап алғаннан кейінгі Қазақстан аумағында құрылған хандықтар.
Бұл кезең, Қазақстанның саяси, экономикалық, мәдени және этностық жағынан дами бастаған кезеңі.Шыңғыс хан жаулап алған соң қазақ жерін өзінің төрт баласына бөліп берді. 1.Шыңғыс хан Қазақстанды қай жылдары жаулап алды?
2.Жаулап алған жерлерді қалай атады.
Жошыға Қазақстанның орталығы, солтүстік-батыс, Сыр және Арал теңізінің аймағы тиіп, Жошы ұлысы деп аталды. Жошы қаза болған соң,баласы Бату кезінде Алтын Орда құрылған.
Міне Жошы ұлысы....
Шыңғыс әскерлерінің киімдері
Шыңғыс хан. Сонымен қатар Бату хан кезінде Алтын Орда құрылып,астанасы Сарай Бату кейін, Сарай Берке болды. Батудан кейін билікті Берке хан жүргізді.Алтын Орданы Бату оң қанат және сол қанат деп екіге бөлген. Кейіннен оның Ақ Орда және Көк Орда болып бөлінгенін, онда оң қанатын Бату билесе, Көк Орда аталса,ал сол қанатын Орда Ежен билеген.
Алтын Орда, Ақ Орда ыдырағаннан кейін Қазақстан аумағындағы мемлекеттер туралы түсіндіру барысында төмендегі сызбаны пайдалануға болады.
Алтын Орда
Ақ Орда –Әбілқайыр хандығы- Моғолстан мемлекеті
Көк Орда
Ноғай Ордасы
Сығанақ қаласының орны....
Сарайшық қаласының орны......
Сабақ жоспарының екінші мәселесі-мемлекеттердің қоғамдық құрылысы, әлеуметтік дамуы........
Міне, оқушылар бұл мемлекеттер орналасқан аймақта, әсіресе оңтүстік аудандарда өндірістік қатынастар жақсы дамығандығын, оның себебін көрсету керек.
XIV-XV ғасырларда бұл мемлекеттердегі таптың құрылымын, мемлекеттің басқару жүйесі түсіндіргенде тірек-сызбаларды пайдалануға болады.
М Алтын Орда, Ақ Орда, Әбілхайыр хандығы, НоғайОрдасы және Моғолстан мемлекетінің экономикалық дамуына тоқталғанда, экономиканың негізгі қайнар көзі жерге және оны иелену ерекшелігіне, салықтар мен оның түрлеріне ерекше көңіл аудару керек.
Жерге иелік түрлері
Икта
Інжу
Сойырғал
Тархандық
Жер иленудің түрлері:
XIV-XV ғасырлардағы салық түрлері
Сабақ жоспарының төртінші мәселесі-мемлекеттердің әкімшілік құрылысы және этностық құрамы.
Ақ Орда, Моғолстан, Әбілхайыр хандығы, Ноғай Ордасындағы әкімшілік басқару жүйесінің көп жағдайда бір-біріне ұқсас болғанын, жоғары тап, ірі тайпа өкілдерінен тұратын хан кеңесінің рөлін ерекше атап өту керек. Бұл мемлекеттердегі халықтың шаруашылығы , мәдениеті, тілі, діні, әдет-ғұрыптарының ұқсастығына тоқталып, қазіргі осы аймақтарда құрылған мемлекеттер халықтарының ұқсастықтары, айырмашылықтары туралы оқушыларды қатыстыра отырып әңгіме өткізуге, пікір алысуға болады.
Әбілхайыр хандығы, Моғолстан, Ноғай Ордасы ыдырағаннан кейін, осы аймақта Қазақ хандығы құрылып, дами бастайды. Қазақ хадығының құрылуының қазақ халқы үшін тарихи маңызы зор.
Хан кеңесі
Ұлыс
Тайпа
Бекіту сұрақ: Сонымен жерімізде құрылған мемлекеттің қандай тарихи маңызы болды?
Үйге тапсырма: §19.
Бағалау.