Презентация по химии на тему Бейметалдар мен металдар

Қазақстан Респубпикасының ғылым және білім министрлігіЕ.Бекмаханов атындағы мектеп-гимназиясы Бейметалдар мен металдар Орындаған: Химия пәнінің мұғалімі Кончибаева Динара Төле би 2009ж. Сабақтың тақырыбы : Бейметалдар мен металдар Сабақтың мақсаты: 1.Бейметалдар мен металдардың периодтық жүйедегі орны және электрондық құрылысы, физикалық қасиеттері, бейметалдар мен металдардың және олардың қосылыстарының Қазақстанның аймақтарында таралуы туралы білімдерін бекіту. 2. Бейметалдар мен металдарды алу әдістері туралы білімдерін тереңдету.Элемент,жай және күрделі заттар туралы білімдерін кеңейту. 3.Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру. Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта Сабақтың түрі : бекіту сабағы Сабақтың әдіс –тәсілі: жеке, жалпы, топпен жұмыс Пәнаралық байланыс: география, биология Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі а) оқушылармен амандасу б) оқушыларды түгендеу в) топқа бөлу І топ: Металдар ІІ топ: Бейметалдар Бейметалдар мен металдар Міндеттері І топ: Бейметалдар. 1.Периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы2.Табиғатта таралуы3.Физикалық қасиеттері4.Химиялық қасиеттері5.Алынуы6.Маңызды қосылыстары7.Қолданылуы8.Биохимиялық рөлі. 9.Металдарды айыру10.Генетикалық байланыс11.Есеп шығару12,Пороблемалық сұрақ13.Эссе жазу Міндеттері ІІ топ: Металдар. 1.Периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы2.Табиғатта таралуы3.Физикалық қасиеттері4.Химиялық қасиеттері5.Алынуы 6.Маңызды қосылыстары7.Қолданылуы8.Биохимиялық рөлі9.Бейметалдарды айыру10.Генетикалық байланыс11.Есеп шығару12,Пороблемалық сұрақ13.Эссе жазу Толықтырғанэнергетикалықдеңгейдіңнөмірі IV-VII топтағы бейметалдардың валенттіліктері мен тотығу дәрежелері I C IV II +4 -4 +2 N V III +5 -3 O II +2 -2 II Si IV II +4 -4 P V III +5 -3 S VI IV II +6 +4 -2 III Ge IV II +4 -4 As V III +5 -3 Se VI II +6 -2 Бейметалдардың валенттілігі мен тотығу дәрежесі Тұрақты Айнымалы I II VIII +1 +2 +2 +3 Li2O BeO FeO Fe2O3 Na2O MgO CoO Co2O3 K2O CaO NiO Ni2O3 Металдардың валенттігі мен тотығу дәрежелері Бейметалдардың табиғатта таралуы Бос күйінде Қосылыс күйінде Малекулалық күйінде S, P, Si, CaCO3, Cl2, O2, H2 ,F2 MgCO3, CaCO3 *MgCO3, CH4, SiO2, Al2O3* 2SiO2* 2H2O, K2O* Al2O3* 6SiO2, PbS, Cu2S, Ag2S, JnS, FeS2, CuFeS2, CaSO4* 2H2O, BaSO4, Na2SO4*10H2O,MgSO4*H2O, KCL*MgSO4*3H2O, NaNO3, KNO3, NH3, Ca3(PO4)2 N2 P, C-алмаз, графит Металдардың табиғатта таралуы Бос күйінде Оксидтер мен сульфидтер Тұздар күйінде сульфаттар Au,Ag,Pt күйінде Al2O3, FeO, Fe2O3 FeSO4*7H2O Fe3O4, Cr2O3, ZnO CuSO4 H2O FeS2 , Cu2S KCl, MgCl2 CaCl2 , K2CO3 CuSO4*5H2O MgSO4 Газ Сұйық Қатты O2,N2, CL2 , H2, F2 Br2 S, P, C He, Ar, Kr, Xe Rn, Ne Бейметалдардың физикалық қасиеті Қатты және сұйық күйде болады Металдардың физикалық қасиеттері Түсіне қарай Тығыздығына қарай ( p-5г\мл ) қара түсті Fe Au, Cu, Ag, Al Os Na, K, Li, Mg, Al,Ti Тоқпен жылуды Fe ,Cu ,W Металдық жылтыры бар жақсы өткізеді Cr Hg Au, Ag, Al ауыр жеңіл Балқу температурасына ( t-1000°C ) оңай балқитын қиын балқитын Ga-30°C W-3370°C Cs-28°C Re-3170°C Hg-(-39°C) Ta-3000°C Электр шамы Бейметалдардың химиялық қасиеттері. Ca3 R2 RCl5 RH3 R2S3 R R2O5 Me3P2 MeO Фосфиті негіздік оксиді Металдарлың химиялық қасиеттері MeH2 MeS MeCl2 гидриді сульфиді хлоридіБекетов қатары немесе металдардың активтік қатарыLi K Ca Na Mg Al Zn Fe Ni Sr Pb H2 Cu Ag Au Hg Pt Li k Ca Mg Al Zn Cr Fe Ni Sn Pb H Cu Hg Ag Pt Au Атомдардың тотықсыздандырғыш қабілеті артады Кәдімгі жағдайда тотығады Қыздырғанда тотығады Қыздырғанда да тотықпайды Сумен кәдімгі жағдайда әрекеттеседі Ме(ОН)n ж/е Н2 түзіледі Сумен қыздырғанда әрекеттеседі МеО ж/е Н2 түзіледі Сумен әрекеттеспейді Қышқылдармен (концентрациялы H2SO4 ж/е HNO3- тен басқалары) H2 бөле әрекеттеседі Қышқылдармен (концентрациялы H2SO4 ж/е HNO3- тен басқалары) әрекеттеспейді Белсендірек металл өзінен белсенділігі төмен металды тұздарының ерітіндісінен ығыстырып шығарады: Me1 + Me2 = Me1 + Me2 Табиғатта тек қосылыстар түрінде кездеседі(тұздар мен оксидтер) Табиғатта қосылыстар түрінде де,бос күйінде де кездеседі 2Ca(PO4)2+10C+6SiO2=6CaSiO3+P4+10CO 2HgO=2Hg+O2 2KMnO4=K2MnO2+MnO2+O2 2NaI+Cl2=I2+2NaCl MnO2+4HCl=MnCl2+Cl2+2H2O 2NaCl+2H2O=H2+Cl+2NaOH SiO2+C=Si+CO2 SiO2+2Mg=Si+2MgO NH4+NO2=N2+2H2O NaNO3+NH4Cl=N2+NaCl+2H2O 3SiO2+4Al=3Si+2Al2O3 Бейметалдардың алынуы Бейметалдардың маңызды қосылыстары Ca3R2 фосфиті Ag3 RO4 R2O5Сапалық реакциясы Қышқылдық оксидтері R RH3 Гидридтері H3RO4 Қышқылдары Na3 RO4Тұздары H2S Күкіртсутек қышқылы BaSO4 Тұздары H2SO4 SO2, SO3 Оксидтері Күкірт қышқылы H2SO3 Күкіртті қышқыл S NaNO3 Тұздары NH3 Ca3N2Нитриді Оксидтері HNO3 Қышқылдары N N2O,NO,N2O3,NO2,N2O5 NH4CL Аммоний тұздары Гидридтері Металдардың маңызды қосылыстары MeH2 MeO гидридтер негізгі оксид Ме Me(OH)2 MeCO3 негіз Тұздар Na NaCl Na2SO4*10H2O NaHCO3 NaOH K KClO3 KNO3 KOH KMnO4 Ca CaO CaSO4*2H2O Ca(OH)2 CaCO3 Қолданылуы N P S Si Cl J O Na Металдардың қолданылуы K Ca Ag Cu Fe Zn Cr Al Алтын мен күмістен жасалған әшекей бұйымдар Тайқазан Алтын адам Көне мәрмәр мүсін(Греция Сталактиттер мен сталагмиттер Құрамында кальций бар табиғи қосылыстар: жұмыртқа қабығы, маржандар, ұлутастар Элемент Таралуы Қазақстанның қай аймақтарында кездеседі? Бос күйінде Қосылыс күйінде C алмаз,графит,карбин Корбанаттар мен гидрокорбанаттар.Мұнай,тас көмір, газ. Маңғыстау,Екібастұз,Қарағанды. N Ауаның78% N2 Селитраларда,нәруызда, нуклеин қышқылында Ақтауда тыңайтқыштары, Теміртада P Қызыл фосфор Р4 Фосфорит Ca3(PO4)2 апатит Ca5(PO4)3OH нуклеин қышқылдарында Ақтөбе,Қаратау, Шымкент тыңайтқыштары. Өндірісі Тараз,Жаңатас S Вулкан газдарында Сульфидтер Fes,Zns Сульфаттар CaSO4*2H2O MgSO4*7H2O Балқаш,Шығыс Қазақстан. Мұнайдың құрамында Маңғыстау, Қостанай Si Жер қыртысында SiO2 (кварц) силикаттар Қостанай, Жетіқара. Бейметалдардың және олардың қосылыстарының Қазақстанда шоғырланған аймақтары Қазақстандағы металдардың кендері және металл өндірісінің шоғырланған аймақтарыPb,Zn-Текелі,Мелеевск,Ащысай,Шымкент,Өскемен.Mg,Zn,In,Be,Ta,Nb-Өскеменде өндіріледі.Mn-Қаражал жезді,Жәйрем Қарағанды обл.Cr-Кемпірсайда,Ақтөбе обл.Cu- Жезқазған,Ақтоғай,Айдарлы,Балқаш,Ақсу,Семей обл.W,Mo-Ағадыр,ҚатонқарағайдаSn-Көкшетауда(Сырымбет),ҚорғалжыңRu-Большевик,Бестөбе,Бақыршық,Өскемен обл. Бейметалдардың биохимиялық роліС- көміртек тірі организмдер үшін ең басты органоген. Бірақ күйе түріндегі көміртек және оның монооксиді СО адам үшін зиянды. Ұзақ уақыт күйеменНемесе көмір шаңымен жұмыс істегенде қатерлі тері ісігін тудырады.Көміртек монооксиді СО өте улы. СО-ның уландырғыш әсері, ол қанның Гемоглобиніне жеңілқосылып, оны оттекті өкпеден ұлпаларға тасымалдауғаҚабілетсіз етеді. СО – мен уланғанда антидот ретінде карбоген деп аталатын 3-5%-ті СО2 мен О2 –нің қоспасы қолданылады. Бұл қоспадағы О2 –нің жоғары қысымы Ұлпадан СО-ны ығыстырады, ал СО2 -нің қанды қышқылдандыру, сондай –ақ СО2 СО-ның ығыстырады. Карбонаттары СаСО3, NaHCO3 медициналықПрепараттардың антиацидтік /қышқылға қарсы/ әсері бар және асқазан сөлінің Қышқылдығын төмендету үшін қолданылады. Si- кремний қоспа элемент деп аталады. Оның адам организміндегі мөлшері өте азЖәне 10-3 –тін құрайды. Кремнийдің бауырда, бүйректе, шашта және көздің Қарашығында болатыны анықталған. Р- адам организмдегі мөлшері бойынша(0,95%) макрозлементке жатады. Фосфор-органоген-элемент және зат алмасуда маңызды рол атқарады. Ол жануар қаңқасының құрамына-кальций ортофосфаты, гидроксилапатит, тіс құрамына- гидроксилапатит, фторапатит ретінде кіреді. S-Белок құрамына SH-атомымен байланысқан SH-тобы түрінде кіреді. Көптеген құрамында күкірті бар қосылыстар дәрі ретінде қолданылады. Күкірт S цианидпен уланғанда(CN) қолданылады. Күкірттің газтектес қосылыстары H2 S және SO2 – улылығы жоғары заттар. Күкіртсутек H 2S зиянды әсері тыныс алу тізбнгіне электрондарда тасымалдауға жауапты цитохромоксидозаның ферментінің қызметін тежейді және H 2S-тің организмге түсуі тыныс алу циклін бұзады. Сu- өсімдік және жануарлар организмінде 10 -5 тен 10 -3 %-ке аралықта болады.Мысқа кейбір омыртқасыздар – былқылдақ денелер мен бунақаяқтылар / теңіз шаяндары , кальмарлар, сегізаяқтылар/ бай болады. ХІХ ғасырдың өзінде ұлулардың көгілдір қанын зерттегенде ғалымдар мынадай қорытындыға келді: көгілдір түс қанда мыстың болуын көрсетеді. Ол адамның қанында шамамен 0,001мг/л мөлшерде болады. Жануар мен адам организмінде мыс бауырда концентрленеді. Ол қан түзу процесін күшейтетін ферменттердің құрамына кіреді,көмір алмасуын, және майлар синтезін, витаминдердің түзілуін қамтамасыз етеді.Мыс өсімдіктерге де қажет.Адам организмінде мыс жетпесе, қаназдық /анемия/ ауруы пайда болады, ал өсімдіктерде мыс жетпесе, олардың дамуы мен жеміс беруі нашарлайды. Бірақ оның артық мөлшері де зиянды. Адам үшін мыстың барлық улы. Мыс қосылыстарын өсімдіктердің зиянкестеріне және саңырауқұлақтарға қарсы күресте қолданады. Металдардың биохимиялық ролі Zn –адам организмінде мырыштың жетіспеуі иіс және дәм сезуді толық өзгертеді. Мырыш қызыл қан түйіршіктерінде болады және организмнен органикалық заттардың негізгі тотығу өнімдерін шығаруға әсер ететін ферментердің құрамына кіреді. Көптеген теңіз омыртқасыздар мырышты жинақтаушы. Әсіресе устрицада мырыш көп, мөлшері 0,7%-ке жетеді. Жер бетіндегі өсімдіктерден мырышқа саңырауқұлақтар –түлкі және майқұлақ бай. Топырақта мырыш жетпесе, өсімдіктің өсуі баяулайды. Сондықтан мырыш микроэлементтері бар арнайы тыңайтқыштардың құрамына кіреді. Fe- темір тірі организмдерде болады. Үлкен адамның денесінде 4-5 г темір болады, ал оның 65% -і қанның гемоглобинінде. Қандатемірдің жетіспеуі адаманың денсаулығына әсер етеді, қаназдық пайда болады. Байланысқан темір көптеген тамақ өнімдерінде : қара нанда, картопта, ашада, өрікте, қарақұмықта болады.Бұл өнімдерді қаназдықтың алдын алу үшін тамақ рационына енгізу керек «Айқыштар мен нөлдер» ойыны1.Металдарды –айқышпен бейнелеңізБейметалдарды -нөлдермен бейнелеңіз1-топ 2-топ In Ce Al Be Mg Ca Si S Na Be N Si Al Na C Cl Mg Ge  2. Бекіту Металл Бейметалл Металл оксиді Бейметалл оксиді Негіз Қышқыл Тұз Есептер шығару.І топМассасы 3,42 грамм сілтілік металл сумен әрекеттескенде (қ.ж.) 0,448л сутегі бөлінді.Бұл қандай металл? ІІ топ3.Массасы 13,7 грамм металл заряды +2-ге тең катион түзіп сумен реакцияласқанда қалыпты жағдайда 2,24л газ бөлінеді.Бұл қандай металл? І топ:Химиялық ластағыштарІІ топ:Қазақстандағы топырақтың химиялық элементтермен ластануы Негiзгi химиялық ластағыштар Ластағыштар Негiзгi көздерi Ластағыш заттардың зияны Көмiрқышқыл газы Энергетика, өнеркәсiп, жылу қазандықтары Жылыжай эффектici, климаттың өзгеруi, шөлге айналу, улы түмшалар Көмiртек оксидi Металлургия өнеркәсiбi, жанармайлар, тұрмыстық отындар. Мұнай-газ кешендерi Атмосфераның жылу теңдестiгiнiң бұзылуы Күкiрттi газ Өнеркәсiп, энергетика, тұрмыстық отындар Ғимараттардың бүлiнуi, фауна мен флораның азаюы, аурулар, улы түмшалар, қышқыл жауындар Азот оксидi Автокөлiктер, ұшақ моторлары, домна пештерi, химия өнеркәсiбi, өрт Улы түмшалар, қышқыл жауындар, фауна мен флораның құруы, су, ауа сапасының бұзылуы Фосфат Лас сулар, химиялық ақаба сулар,тыңайтқыштар Су, азық-түлiк сапасының нашарлауы Сынап Кен байыту, целлюлоза-қағаз өнеркәсiбi Улану, жүйке жүйесiнiң тозуы, ұлпалардың бұзылуы Қорғасын Жанармайлар, қорғасын кендерiн байыту, химия өндiрiсi, пестицидтер Улы заттармен улану, зат алмасудың бұзылуы Мұнай Мұнай-газ кешендерi, кемелер апаты Фауна мен флораның өзгеруi немесе жойылуы Гербицидтер, пестицидтер Ауыл шаруашылығын химияландыру Адамның улануы, фауна мен флораның өзгеруi Радиация Ядролық қаруларды сынау, АЭС, радиоактивтi қалдықтар Қатерлi iciк аурулары, қаназдық, сәулелiк аурулар Қазақстандағы жарамсыз жерлер,1996 жылғы мәлiмет бойынша Аймақтар Бүлiнгенi, мың га Себептерi Қостанай 24,6 Тиiмсiз пайдалану Қарағанды 23,5 Тиiмсiз пайдалану Павлодар 23,0 Тиiмсiз пайдалану Жезқазған 19,4 Тиiмсiз пайдалану Ақтөбе 17,8 Тиiмсiз пайдалану Топыраққа түсетiн әр түрлi химиялық заттардың қауiптi топтары Қауiптiлiк тобы Химиялық элементтер I II III Мырыш, камдий, сынап, селен, фторБор, кобальт, никель, молибден, мыс, хром, сынапБарий, ваннадий, вольфрам, марганец, стронций Топырақтың ауыр металдармен ластануының аймақтар мен елді мекендер бойынша көрсеткіші Аймақтар мен елдi мекендер Ластағыш заттар ШРМ(ПДК) Себебi Орталық және Батыс Қазақстан Фтор, бром, темiр, қорғасын, нитрат, пестицид 100 Өндiрiс орындарының химиялық қалдықтарымен ластануы Темiртау қаласы Сынап 8-14 Өндiрiс орындарының қалдықтарымен ластануы Екiбастұз Темiр, хром, никель, қорғасын Мәлiмет жоқ Өндiрiс орындарының қалдықтарымен ластануы Тараз Фтор 21 Өндiрiс орындарының қалдықтарымен ластануы Ақтөбе Хром, никель, ванадий 100-500 Өндiрiс орындарының химиялық қалдықтарымен ластануы Шымкент Қорғасын, мырыш, темiр 15 Өндiрiс орындарының химиялық қалдықтарымен ластануы Жезқазған Қорғасын, мырыш, темiр 15 Өндiрiс орындарының химиялық қалдықтарымен ластануы Семей Цезий, кобальт, европий, стронций 50 Ядролық жарылыс қалдықтарының ластануы Металдар мен бейметалдарға эссе жазу Нені білдім? Нені үйрендім? Нені білгім келеді? Қорытындылау. Мониторинг Үйге тапсырма.Мына өзгерістерді жүзеге асыруға болатын реакция теңдеулерін жазыңдар: