Разработка урока по казахской литературе на тему: «Атадан ?ал?ан асыл с?з» (7 класс)

1Ақтан Керейұлының шығармаларын қайталау сабағы бойыншы
Аталардан қалған асыл мұраларымызды өскелең жас ұрпақтың санасына сіңіру, туған өлке мұрасы мен ұлттық құндылықтарды оқушылар санасына жеткізу-біздің ұстаздық парызымыз деп білемін. Заман жылжып бара жатса да, тарихымыз санамызда мәңгілік қалуы хақ. Осы мақсатты көздей келе, Маңғыстау әдебиеті факултатив сабағында «Атадан қалған-асыл сөз» тақырыбында жергілікті ақын,әрі жыршы-Ақтан Керейұлының шығармаларын оқыту арқылы ашық сабақ өткіздім. Сабақта сыныпты топқа бөле отырып,әр түрлі деңгейдегі тапсырмалар орындау арқылы оқушылардың бірі толғауларында берілген шумақтар бойынша суреттер салып, оны әңгімелеу арқылы мазмұнын ашса ,екінші топ оқушылары сол шумақтарға өлең жолдарын құрастыру арқылы тіл байлығы мен ой зеректігін танытты. Шығарма бойынша жан-жақты жұмыстар жүргізіле отырып, оқушылар да ашылып, өз ойларын ортаға салу арқылы еркін отырды. Бірінің берген сұрағына екіншісі жауап беру арқылы бірінің ойын бірі толықтырды, егер оның ойына келіспеген кездері болса да бүкпеді , неліктен солай екендігін сұрау арқылы оқушылырда қызығушылық, шығарманың мағынасын игеруге деген құлшыныс байқалып тұрды. Бәрінен де мені қуантқаны- өлең шығарған оқушылар. Бұл оқушылар ерекше шабытқа бөленіп, «болмасаң да, ұқсап бақ» денендей бар сөз шеберліктерімен зерделеп берді.Әдебиет-сөз өнері болғандықтан , осы аталарымыздан бергі бүгінгі күнге дейінгі тот баспаған асыл өнерімізді әнмен астастыруды жөн санап, сабақтың соңында оқушылырдың ән айтуларын өтіндім. Оқушылырым бұлбұл құстай сайрап, сабақ өз мәресіне жете отырып, мақсатына да қол жеткізді.
Пәні: Маңғыстау әдебиеті
Сыныбы: 7-сынып
Сабақтың тақырыбы: «Атадан қалған асыл сөз»
Ақтан Керейұлының шығармаларын қайталау
Сабақтың мақсаты:
1.Оқушыларды туған өлке әдебиет саңлақтарымен таныстыра отырып, туған өлке мұрасы мен ұлттық құндылықтарды оқушылар санасына жеткізу.
2. Оқушыларды түбектегі сөз өнерімен таныстыру , осы жерді мекен еткен халықтың қоғамдық-әлеуметтік тұрмысымен таныстыру.
3. Туған өлке түбегінде өмір сүрген халықтың бай әдебиетінің әр түрлі жанрдағы сөз үлгілерімен таныстыра отырып, оқушыларды жан-жақты тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Қайталау сабағы.
Сабақтың әдісі: Қайталау,сұрақ-жауап, жатқа оқу, тілдік талдау, тіл дамыту, ойландыру.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру.
Үй жұмысын тексеру. «Туған қалам-Ақтауым!» ойтолғау.
Жаңа сабақ.
-Оқушылар, сендер бүгін туған өлкеміз Маңғыстаудың 40 жыл толуына және Ақтау қаласына 50 жыл толуына байланысты «Туған қалам-Ақтауым!» атты ойтолғауларыңды оқыдыңыздар. Олай болса, бүгінгі жаңа сабағымыз осы Маңғыстау түбегінің саңлақтарының бірі ,әрі ақын, әрі жырау-Ақтан Керейұлының шығармашылығын қайталауға арнайық.
-Мен жырлауға құмармын,
Шұбалаң құйрық шұбармын,
Шапқан аттай саулаймын,
Жанған оттай қаулаймын,
Не қылғанмен дер күнім,
Бұлдыраған таудаймын.
Мен ақбауыр кер жорға
Әдемі басқан аяғын.
Тұяғым тайпақ сүргінмін,
Түгескен топта жорғалап.
-деп өзіне баға берген,қыранның қанат талар дархан даланың дүлдүлі-Ақтан Керейұлының шығармаларын қайталар алдында тақтадағы сұрақтарға назар салайық.
Сұрақтар:
Ақтан Керейұлы қай жылы, қай өңірде дүниеге келген?
Шежірелік түзілім бойынша Ақтан Адай атаның нешінші ұрпағы?
Ақтан қандай жанұяда өскен?
Ақтанның философиялық толғаулары?
Тұрмыс-салт тақырыбындағы жырлары?
Адалдық пен адамгершілікті дәріптеген жырлары?
Ерлік, батырлық тақырыбындағы дастындары?
Ақынның өмірі туралыдеректер?
Ақтан Керейұлын зерттеушілер?
2. Ақтанның термелерін жатқа айтайық.
3. Шығармаларында айтылған ойды оқушылар тарқатып айтып көрейік.
4. Сыныпты 3 топқа бөліп,әр топқа тапсырма беремін.
А. Ақындар тобы.
Қыз-бала көркем көрінер,
Беттегі нұрлы қанымен.
Еділ көркем көрінер,
Жағалай біткен талменен.
Осыған ұқсас өз ойларыңнан өлең құрап көріңдер?
Б. Суретшілер тобы.
«Аққулар көркем көрінер» толғауы юойынша сурет салып, оны әңгімелеп беру.
Г.Ойшылдар тобы.
-Бағым болып, қолға өссе,
Нәндік қалар аюдан.
Парақор болып құнықса,
Әділдік қалар ханыңнан
-осы шумақтардың мәнін ашып беріңдер?
Ақынның толғауларының шумақтарына тілдік талдау жасапу.
Аяғына қан түссе,
Айрылар жүйрік ағыннан.
Тұрасынан мертілсе,
Тұлпар қалар қарғыннан.
Аққулар көркем көрінер
Айдын шалқар көлдегі.
Құралайдың балдары,
Бұл да көркем көрінер.
Жасы жетіп мертілсе,
Ер айрылар қарудан.
Сәні болмас бұлбұлдың
Сансыз жерге саз ұрған.
5.Маңғыстау өлкесіне, Ақтау қаласына арналған әндер орындату.
Сабақты бекіту : Ақтан кім? Топтастыру.
Үй жұмысы: Маңғыстау ақын-жазушыларының өлеңдерін жаттап келу.
Оқушыларды бағалау.