О?у?а мотивациясы т?мен о?ушылармен ж?мыс

Математика сабағындағы дидактикалық ойындардың маңызы
Дайындаған: Усенова М.К.
Жоспары:
І.Кіріспе бөлім
1. Дидактикалық ойынға анықтама
ІІ. Негізгі бөлім
Ойын-пәнге қызығушылықты арттырудың тиімді жолы
Дидактикалық ойындардың мақсаты мен міндеттері
Құрылымы
Сапалылығы
Түрлері және қолданылуы, теориясы
Даму деңгейлері
Бала ойынында педагогтың рөлі
ІІІ. Қорытынды бөлім
Дидактикалық ойынның маңызы

Ойын дегеніміз ұшқын, білімге құштарлық
пен еліктеудің маздап жанған оты.
В.М. Сухомлинский
І.Кіріспе бөлім
Ойын адамның өмір танымының алғашқы қадамы. Ойын өмірде өте ерте жастан басталып, адамның кәсіпті толық мегергенінше жалғасады. Ал оқыту процесінде жаңа технологияның маңызды бөлігі б.т. Адамның ойын әрекетерінің формалары мен әдістері және мазмұны қарапайым сылдырмақтар мен қозғалыстар жасаудан, бірте-бірте фантастикалық шындық деңгейіндегі видеокомпьютерлік ойынға дейін ауысады.
Орыс ғалымы, дәрігер, педагог К.А.Покровский «ойын-күнделікті бала еңбегі, болашақ өмірінің бастамасы.Ойын үстінде баланың ертеңгі өмірге деген қабілеті байқалады»-деген. Ойын баланы қимылға, әрекетке, денешынықтыруға төселдіреді. Сол арқылы өмір күресіне, еңбекке баулиды. Ойынсыз ақыл-ойдың қалыпты дамуы да жоқ. Ойын арқылы баланың рухани сезімі жасампаз өмірмен ұштасып, өзін қоршаған дүние туралы түсінік алады.
Математикалық ойын дегеніміз-тынысы кең, алысқа меңзейтін, ойдан-ойға жетелейтін, адамға қиял мен қанат бітіретін ғажайып нәрсе, ақыл-ой жетекшісі.
Ойын-2 немесе одан да көп адамдардан құрылатын топтардың өз мүдделерін іске асыру үшін күрес жүргізу процесі. Әрбір топтың өз мақсаты, стратегиясы болады.
Педагогика саласында пайдаланатын ойындарды - дидактикалық ойындар дейді.
ІІ. Негізгі бөлім
Дидактикалық ойындар баланың ынтасын сабаққа аударуға, көңіл қойғызуға, қабылдауын жеңілдетуге, білімді толық игеруге көмектеседі,сабаққа эмоциялық бояу береді.
Ойынның мақсаты: Баланы пәнге қызықтыру, логикалық ойлауын дамыту.
Таным әрекетін қалыптастыру, тиянақтау, пысықтау, алған білімді тексеру, қызығушылығын ояту, белсенділігін арттыру.
Міндеті: 1) Танымдық: баланың тану, іздену әрекетін дамыту.
2) Тәрбиелік: айналасымен қарым-қатынас жасауға, қажетті дағдыны,адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру.
Дидактикалық ойындарды құру мына негіздерге сүйенеді:
1) Балалардың іс-әрекетіне ойын түрлерімен оқуды байланыстыру, біртіндеп қызықты жеңіл ойындардан ойын-тапсырмалар арқылы берілген оқу-тәрбие мәселелеріне көшу.
2) Шарты мен міндеттерін біртіндеп күрделенуі.
3) Берілген тапсырмаларды шешуде баланың ақыл-ой белсенділігінің күшеюі.
4) Оқу-тәрбие мақсаттарының бірлігі.
Дидактикалық ойындардың сапалылығы:
Олардың сабақтың әр кезеңіндегі орны мен міндетін, мақсатын дәл анықтауға, оны қолданудың теориясы мен практикасын мұғалімнің жетік меңгеруіне, шеберлік танытуына, ойынға қажеті материалдарды алдын-ала дайындап алуына, ойын үрдісіне оқушыларды белсенді қатыстыруына байланысты болады.
Дидактикалық ойын түрлері:
1) Заттық дидактикалық ойындар
Бұл ойын әртүрлі ойыншықтармен және әртүрлі ойын материалдарымен ұйымдастырылады.
2) Үстел үсті ойындары: Лото, домино, қарлы кесек т.б.
3) Сөздік дидактикалық ойындар, яғни ауызша ойналатын ойындар:
Мысалы: “Егер, онда”, викториналық сұрақтар, математикалық жұмбақтар т.б.
Ойындардың ықтималдық стратегияларды зерттеудің математикалық әдісі ойындар теориясы деп аталады. Ойындар, олар жөніндегі ақпаратың толықтығына байланысты толық ақпаратты және толық емес болып бөлінеді.Толық ақпаратты ойында әрбір қатысушы ойынның кез-келген сәтінде ойынға қатысушылырдың жағдайы жөнінде біледі.(мысалы: шахмат ойыны) Толық емес ақпараты ойында ойынға қатысушы басқа ойыншылардың қандай ресурстары бары жөнінде және олардың қандай стратегияны пайдаланатыны жөнінде ақпаратта болмайды.
Оқытудың ойын теориясын қолдануда 2 жақты дидактика байқалады:
1.Ойнау үшін білу, үйренудің қажеттілігі.
2. Ойнай отырып, өзіндік білім алуы, өмір тәжірибесін жинақтау қажеттігі.
Ойнау теориясы мен практикасын отандық және шет елдік педагог-психологтар, социологтр зерттеуде.
Дидактикалық ойынға мысалға ғажайып алаң, брэйн-ринг, математикалық сайс, көшбасшы, лото, танграмм, «айырмашылығын тап,» математикалық эстафеталар, виктариналар, крассвордтар, ребустар, жұбын тап, сиқырлы шаршы, ой жазу, ұшқыр ой, сандар сөйлейді, «төртінші артық», бейнені есте сақтау, т.б.
Сонымен қатар ұлттық ойындары математика теоремаларын оқушылардың ауызша жеткізу сауаттылығы мен біліктілігін дамыту үшін пайдалануға болады. Ұлттық ойындар- ата-бабалардан бізге жеткен «ханталапай», алтын сақа ойынын топтық жарыс сабағында пайдалануға болады.
Бұл негізгі шарты бойынша шашылған асықты кімкөп жинаса, сол ұтқаны. Ал мен өз сабағымда 2 топтан 2 оқушы шығарып шаштым. Қай топтың баласы қанша асық жинаса, сонша №-лі асықтың, яғни топтаманың есебін шығарады. Бұл баланы жылдамдыққа, ептілікке үйретеді.
«Ақсүйек» ойынын айлы түнде көңіл көтерген жастар сүйекті лақтырып, оны іздеу арқылы ойнаған. Мен «ақсүйекті» 5-сыныпта теңдеу тақырыбын өткенде белгісіз айнымалының мәнін табу үшін, 8-сыныпта арифметикалық квадрат түбірдің мәнін табу үшін ойнаттым. Бұл үшін түбір таңбасы қойылған кез-келген карточканы таңдап алып, оның теріс санның квадрат түбірін табу керек.
«Арқан тартыс» ойынының негізгі шарты 2 топтың сынасуы болса, математика сабағында 2 топ білім сынасады. Мұны былай жасадым: Жуандығы 2 елідей ұзын жіпті тақтаның жоғарғы жағынғы 2 шегеге іліп, ұштарын теңестіріп қоямын. 2 топтан 1-1 оқушы шығып, 1 мезгілде есеп шығаруға кіріседі. Қай топтың оқушысы бұрын шығарса, жіптің ұшын өзіне қарай тартады. Нәтижесінде арқан қай топқа қарай көп жылжыса сол жеңді деп есептеледі. Бұл ойынды 5-сыныпта «бөлшектерді көбейту» тақырыбын өткенде пайдаландым.
«Бәйге» ойынының шартында ең жүйрік, сәйгүліктер жарысады. Ал мен «бәйгені» «ХХІ ғасыр көшбасшысы» атты бағдарламаның ойында 9-сынып пайдаландым. «Тригонометриялық функциялардың қасиеттері» тақырыбын өткенде тақырыпқа байланысты сұрақтар қою арқылы пайдаландым.
«Жорға». Мұны математикалық кеште «Жас математиктер» атты виктариналық сұрақтар түрінде өткіздім.
Ойын әрекеті негізінен 3 түрлі даму деңгейлерінен тұрады: кәсіптік ойындар, әуестену ойындары, оқу-жаттығу ойындары.
Ойын оқу үрдісінде оқытудың әрі формасы, әрі әдісі ретінде дербес дидактикалық категория бола алады. Сол сияқты ойынды студенттер мен оқушылардың, мұғалімдер мен оқушылардың, мектеп жасына дейінгі бала тәрбиешілердің бірлескен оқу әрекетінің өзара байланыста болатын технологиясы ретінде қарастыруға болады.
Педагогтың бала ойынындағы рөлі
Педагог- ұйымдастырушы, ақыл-кеңесші, ойын барысында болатын даулы мәселені шешетін әділ төреші. Ең бастысы - баланың досы.
ІІІ.Қорыта айтқанда
Дидактиклық ойындар оқушыларды өз бетінше жұмыс істеуге дағдыландырады, олардың ойлау қабілеттерін, ізденімпаздылығын арттырады, сөз қорын молайтуға көмектеседі, сабақта дидактикалық ойындарды пайдалану мектеп оқушыларын сол пәнге белсенділігін арттырады, бағдарламалық материалдарды қажет деңгейде меңгеруге ықпал етеді.
Балалар ойын барысында өздерін еркін сезінеді, ізденімпаздық, тапқырлық қасиеттері байқалады. Сезіну, қабылдау, ойлау, зейін қою, ерік арқылы түрлі психологикалық түсінікпен сезім әрекетіне сүйенеді. Ойын үстінде бала қуаныш пен реніш сезімдерін сезінеді.
Көрнекті нидерланд оқымыстысы Иохан Хейзинганың «Ойнаушы адам» деген дәлелдемесіне кең тараған еңбегінде: «ойын адамзат әрекетінің жан-жақты қамтылған әдісі, адамзат тіршілігінің универсал категориясы». Ойын өмір сүру әдісі емес, бірақ адам әрекетінің құрамды негізі. Ақылды адам дегеніміз ең алдымен ойнайтын адам»,-дейді.
Атақты француз ғалымы Луи де Брайль «Ең қарапайым мәселені қозғайтын ойындардың өзінде ғылыми жұмысқа ұқсас жалпы элементтер көп кездеседі» Екі жағдайда да (ойын мен ғылыми жұмыс) ең бастысы қойылған мақсаттың болуы, сонан соң қиындықтың болуы, оны жеңу, жаңалықты ашу-қуаныш. Міне, сондықтан адамдарды жасына қарамастан ойын өзіне тартып тұрады»,-дейді.
Пайдаланылған әдебиеттер:
Қазақтың ұлттық ойындары
«Математика және физика» журналы №1-2009, №2-2005, №2-2006, №2-2009, №3-2004
Рудик Г. А. «Игры и их педагогическое значения»
(«Значение» 1949-90 стр)
4. «Елназар» Республикалық журнал №3 2013 ж
Пәні: алгебра
Класы: 7
Сабақтың тақырыбы: Рационал бөлшектерді қосу және азайту
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Рационал, яғни алгебралық бөлшектерге амалдар қолдануды, рационал өрнекті түрлендіруге үйрету.
Тәрбиелік: Оқушыларды өз бетінше есеп шығаруға, ізденуге, шығармашылық еңбек етуге баулу.
Дамытушылық: Оқушыны ұқыптылыққа, сұрақтың жауабын нақты айтуға, өз білімін көрсетуге үйрету.
Сабақтың типі: қайталау
Сабақтың түрі: біліктілік пен дағдыны игеру және қалыптастыру
Сабақтың әдісі: практикалық, деңгейлеп саралап оқыту
Сабақтың барысы:
1.Ұйымдастыру
2.Сабақтың жоспары:
1)Оқушылық деңгей
2)Алгоритмдік деңгей
3)Эвристикалық деңгей
4)Шығармашылық деңгей
3.Оқушылық деңгей:
№1№4№7
а/п+в/п13/2(а+в)+6/2(а+в)м/а-в-п/а-в
№2№5№8
а/5+2а/55/9+2/99/11-5/11
№3№6№9
2х/у2-х/у23а+1/в+а/ва-2в/5с-2в/5с
4.Алгоритмдік деңгей: тест
1)а+в/6-а-2в/6 2)х/2+у/43)7/4ху+1/4ху
А) в/6 В) в С) 2 А) 3х+2у В) х-2у/6 С) 2х+у/4 А) 1/ху В) 2/ху С) у
4) 4/а2 - 1 5) - =
А) 4-а2 / а 2 В) 4+а2 / а2 С) 4+а / 4 А) 1 В) в/3 С) в/ 3(а+1)
5. Эвристикалық деңгей .
Бұл деңгейде математикалық лото ойналады. Әр оқушыға жеке-жеке тапсырмалар беріліп, әр орындалған тапсырмаға жаңа жылдық шыршаның ойыншықтары беріледі және шыршы безендіріледі.
№ 1. а/у + 2а / у = 3а/ у
№ 2. 3/х-4 – 1/ х+4 = = 2(х+8) / х2 – 16
№ 3. 1/ х+2 + х2 = х3 + 2х2 +1 / х+2
№ 4. х/2 + у/3 = 3х + 2у / 6
№ 5. m2 / m+n - n2 / m+n = m-n
№ 6. в- в/в-2 = в2 -2в – в/ в-2 = в2 -3в / в-2
№ 7. m/x-y + 2m / x-y = 3m / х-у
№ 8. 5-в + 3/ в2 =5в2 -2в + 3 / в2
№ 9. 2/ х-3 + 1/ х+3 = 3(х+1) / х2 -9
6. Шығармашылық деңгей :
Бұл деңгейде оқушыларға логикалық есептер беріледі .
№1.
а +а = 3 а + 2а = 5 а

№2. ==

m - m =4 m – 3 m =1 m = - 1 m7.
7. Сабақтың бекіту : жұмбақ айту
Бүтін, бөлшек бөліктерден
Үтір айырып тұрады
Осы санды кім біледі
Аты қандай болдаы? ( ондық)
Сабақты бағалау.
Үй жұмысы : шығармашылық есеп құру.
Сабақтың тақырыбы: Жай бөлшектерді қосу тақырыбын қорытындылау
Сабақтың мақсаты:
Сабақ нәтижесінде оқушыларды жеке ұжымдық жауапкершілікке баулу.
Оқушыларды өз бетінше ізденуге, шығармашылықпен еңбек етуге баулу.
Ойын арқылы жай бөлшектерді қосуда нақты және жүйелі ойлау қабілетін
арттыру.
Сабақтың түрі: Ойын түрлерін қолдана отырып дәстүрлі емес түрде жарыс сабағын өткізу.
Сабақтың көрнекіліктері:
Топ аттары: «Дұрыс бөлшек», «Бұрыс бөлшек» екі топқа бөлінеді.
Ойын элементтері: «Домино тақтайшалары», «Алма бағына саяхат», Деңгейлік
тапсырмалар, «Дөңгелек сандарды табу».
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі.
Сабақтың тақырыбы, мақсаты түсіндіріледі. Ауызша есептеулер, сұрақ-жауап, жеңіл тапсырмалар. Үш қатар екі топқа бөлінген. Топ басшылары өз топтарының аттарын, дұрыс бөлшек, бұрыс бөлшек туралы қысқаша тарихи мәліметтерді айтып таныстырады.
2. Үй тапсырмасын тексеру.
№ 643 (5,6) (ауызша тексеру)
5)1 4 5 6) 1 1 1
3 9 6 4 5 12
I.Ойынның бірінші түрі әр топқа бөлек-бөлек «Домино» тастары (карточкалар) таратылып беріледі.
1 топқа


2 топқа


Әр топқа домино тақтайшалары беріліп ойынның мазмұны түсіндіріледі. Әр оқушыға бір-бірден берілген карточка бойынша қай тақтайшаның жауабы өзінде отырғанын табады.
Тақтайшаның әр нұсқасында бөлшектерді қосу, аралас сандарды бұрыс бөлшекке айналдыру, бұрыс бөлшекті аралас санға айналдыру тапсырмалары беріледі.
Бұл ойын арқылы оқушы тез есептеуге, алғырлыққа, ұжымдық жауапкершілікке үйренеді. Ойын аяқталған соң әр топтың нәтижесі бағаланады.
II. «Алма бағына саяхат» деп аталады. Алдын-ала тақтаның артқы бетіне үлкен алма ағаштарына (суреті) жапсырылған пісіп тұрған әртүрлі алмалар беті ашылады.
Жоғарғы жағында үлкен қызыл алмалар, ортада орташа сары алмалар, төменде майдалау көк алмаларжапсырылған.
Әр алмада деңгейлі тапсырмалар жазылған.
Көк алмалар I - деңгей
Сары алмалар II - деңгей
Қызыл алмалар III – деңгей
III – деңгейде күрделі бірнеше амалдардан тұратын есептер жазылған.
Мысалы: I – деңгей
2 3 6 2 4
11 11 11 15 15
II – деңгей
3 1 7 4
4 5 12 15
III – деңгей
2 1 3 5 1 2
51 9 17 12 18 9
Оқушы алмаларда жазылған есептерді дұрыс шешсе сол алманы ұтып алады.
(орнына кәдімгі тірі алма беріледі).
Ойын қорытындысын әділқазылар алқысы жариялап, қай топтың алда екенін айтып отырады.
III. Сергіту сәті: Сергіту сәтінде
1) «МАТЕМАТИКА» сөзі тақтаға ілінеді. Әр топқа сол сөзде кездесетін әріптерден сөздер, зат есімдері қазақ және орыс тілдерінде болса да (пәнаралық байланыс) жазуға 1 минут уақыт беріледі. Қай топтың көп сөз жазғанына қарай баға беріледі.
Мысалы: Ата, мама, мата, ет, тема, катет, т.с.с.
2)Логикалық және жұмбақ есептер.
Санау үшін адамды, малды, талды....
Ертеден мұра болып қалды.
Көбейтіп, бөліп, азайтып, қосамыз
Күнделікті ол санды.
Жауабы: натурал сан
Ек таяқтың неше ұшы бар? Жауабы: 4 ұшы
Егер 1 жұмыртқаны 10 минут қайнатса, онда 5 жұмытрқаны неше минут қайнатады?
IV. Ойын. «Дөңгелектердегі сандарды табу».
Дөңгелектердегі сандарды табу көрнекілігі тақтаға ілінеді. Бөлшектерді қосу амалы берілген бағыт бойынша (стрелка) жүреді.





Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қосу амалдарын әр оқушы орнында отырып орындайды, жылдам әрі дұрыс орындаған бағаланады.
Әрбір ойын бойынша әр топтың жинаған балдары бойынша сабаққа белсенді қатысқан оқушылар марапатталады.
Сабақты бекіту: Сабақта белсенділік көрсетке оқушылар және жіберген қателіктер талданады, топқа баға беріліп қорытылып сабақ бекітіледі.
Үйге тапсырма: №631 (5,6), №635 130 беттегі есептер беріледі.