Презентация по биологии на темуС?т ?оректілер классына жалпы сипаттама

Тақырыбы : Сүт қоректілер класына жалпы сипаттама құрылысы және тіршілігі.Пәні : Биология Мақсаты: Білімділік: Сүтқоректілер класы жануарлар дүниесінің ең жоғары сатысы екендігімен таныстыру. Олардың , жер бетінде кеңінен таралуы, тіршілік ететін орта жағдайлары, өздеріне тән белгілерін ашып көрсету арқылы , сүтқоректі жануарлардың басқа жануарлармен ұқсасатығын, айырмашы- лығын ажырата білуге үйрету. 2. Тәрбиелік: Оқушыларды жауапкершілікке, ыждағаттылыққа баулу, ұлттық педагогика негізінде тәрбиелеу 3. Дамытушылық. Білімді саналылықпен меңгеруге үйретіп, есте сақтау қабілеттерін дамыту; шығармашылық мүмкіндіктерінің дамуына ықпал ету, сөйлеу мәдениеті мен сауаттылығын, ойлау қабілеттерін дамыту. Сабақтың міндеті: - сүтқоректілердің тіршілік әрекеті, ішкі , сыртқы құрылысымен таныстыру.- түрлі жұмыс істеу дағдыларын дамытуСабақтың типі: Жаңа білімді меңгертуСабақтың әдісі: сұрақ-жауап, иеархиялық кесте, топпен, жеке жұмыс Сабақтың құрал-жабдықтары: Компьютер, бейнепроектор, киіз үй (сұлбасы), суреті, сүт қоректілердің қаңқасы, суретті таблица.. Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру (сәлемдесу, түгендеу, сабақтың мақсатымен таныстыру)2. Үй тапсырмасын сұрау3. Жаңа сабақ түсіндіру.4. Бекіту.5. Үйге тапсырма. КіріспеНегізгі бөлімҚорытынды. Лездік сұрақтар.1. Қандай құстың балапаны анасын білмейді ?2. Қай құста тіс болады ?3. Қандай құс ұя жасамайды, шұңқырлар мен құмды пайдаланады ?4.Ең ұйымшыл құстар.5. Қандай аң құсша ұшады ? № І нұсқа ІІ нұсқа 1 Құқстарда қандай без бар?А) май В) құйымшақ С) тер Д) сүт Құстың терісінің қосалқы бөліміне жатады?А) құйымшақ безі В) қауырсындарС) бас Д) саусақтар 2 Құстарда қанша мойын омыртқасы бар?А)7 В) 11-25 С) 26-30 Д) 1-6 Ұшатын құстарға ғана тән сүйек?А) мойын омыртқа В) қыртөсС) тоқпан жілік Д) қабырға 3 Құстарға ғана тән ас қорыту мүшесі қайсысы ?А) жемсау В ) бауыр С) тоқ ішек Д) ащы ішек Құстардың асқорыту жүйесіне қайсысы тән емес?А) жемсау В) бауырС) етті қарын Д) тістер 4 Құстарда үлкен қан айналым шеңбері қайдан басталады?А) оң жүрекше В) сол жүрекшеС)сол қарынша Д)оң қарынша Құстарда кіші қанайналым шеңбері қайдан басталады? А) оң жүрекше В) сол жүрекшеС)сол қарынша Д)оң қарынша 5 Құстар ұшқан кезде тыныс алуы қандай?А) жиі тыныс алады В) сирек тыныс аладыС) қосарлана тыныс алады Д) тыныс алмайды Құстардың өкпе ұяшықтары неден тұрады?А) терінің түр өзгерісі В) бронхылардың тарамдары С) ішектің түрөзгерісі Д) плевраның түрөзгерісі 6 Құстарда мидың қай бөлігі жақсы дамыған?А) мишық В) сопақша миС) үлкен ми сыңарлары Д) ортаңғы ми Қай сезім мүшелері құстарда нашар дамыған? А) иіс сезу В) көруС) есту Д) ешқайсысы дамымаған 7 Төмендегілердің қайсысының балапаны қызылшақа балапандарға жатады?А) кептер В) қазС) қыран Д) тауық Қыран құстың балапаны қалай аталады?А) шәулі В) көгілдірС) ұябасар Д) ақүрпек 8 Құстардың қаңқасына не тән?А) тығыз құрылысты В) мойыны қозғалыссызС) қыр, жеңілдік, ауа қуыстары Д) үлкен ми сауыты Құстарда ғана кездесетін сүйекА) жіліншік В) саусақС) жаурын Д) төс 9 Құстарда ең дамыған бұлшық еттер қандай ?А) кеуде, бұғана асты В) аяқ, қол бұлшықеттеріС) қабырға асты Д) мойын бұлшықеттері Құстардың дене температурасы қанша ?А) +41 В) +37С) +38 Д) +39 10 Тауықтектес құстарға жататыны қайсысы?А) тырна В) көкқұсС) үкі Д) ұлар Тырнатектестерге жататын құс қайсысы ?А) үлкен құралай В) балықшы тұйғынС) реликті шағала Д) алтай ұлары В) В) А) Д) С) А) А) С) С) Д) В) В) Д) Д) В) А) Д) А) А) С) № А В С Д 1 * 2 * 3 * 4 * 5 * 6 * 7 * 8 * 9 * 10 * № А В С Д 1 * 2 * 3 * 4 * 5 * 6 * 7 * 8 * 9 * 10 * І нұсқа ІІ нұсқа А) Арбаға қандай жануарларды жегуге болады ?Ә) Бұл жануарлар ұрпағын қалай қоректендіреді ? Олай болса, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы “Сүтқоректілер класы” Кіріспе. Сүт қоректілер жануарлар дүниесінің жоғарғы сатыдағы тобын құрайды. Бұған ұрпағын тірі туып, сүтімен асырайтын жылықанды жануарлар жатады. Қазіргі кезде 5000-ға жуық түрлері жер шарының барлық аймақтарында кеңінен таралған. Олардың тұрқы 4мм салмағы 1,2 гр сондайақ тұрқы 33 м салмағы 150 т тартатыны бар. Олар түрлі экологиялық орта жағдайларында тіршілік етеді.Сүт қоректілердің табиғатта адам өмірінде маңызы ерекше. Үй жануарларының көпшілігі сүт қоректілер. Олардың жүні, терісі,еті т.б өнімдері күнделікті қажетімізді өтейді. Құрлықта мекендейтін Қалталы сүт қоректілер Ұшатын сүт қоректілер Суда тіршілік ететін ілкіаңдар Жер астында тіршілік ететін Сүт қоректілер Жайлауға бара жатқанда біз үлкен кедергіге тап болдық, арбамыздың дөңгелегі сынды . Оны жөндеуіміз қажет. Ол үшін мына сұрақтарға жауап берейік. 1. Орманшы құндыздардың тіршілігіне бақылау жүргізе отырып, олардың күдікті дыбыс шығысымен жағалауды тастай сала, суға сүңгіп кететінін аңғарды. Ол өзінің жалпақ, жалаңаш құйрығымен суды қатты шолпылдатып та үлгіреді. Құндыздардың мінез- құлқындағы ерекшелікті қалай түсіндіруге болады ? Жауабы: бұл әрекеттерімен құндыз басқаларын қауіп-қатерден сақтандырады. Құндыз 2. Жарқанатттар –негізінен түн жәндіктері. Қараңғыда ұшқанда және қорек ұстағанда қолданылатын сезім мүшелерін атаңдар. Жауабы: Жарқанаттар қараңғыда эхолокацияны қолданып, дыбыс мүшелерінің көмегімен бағдарлайды. Олар жиілігі жоғары дыбыс жібереді де, затқа тиіп кері қайтқан дыбысты мүшелері арқылы ұстайды. Жарқанаттар 3. Ыстық күндері иттер неге тілін салақтаттып жүреді ? Жауабы: Итте тер бездері өте аз, сондықтан денесін салқындату үшін ыстық күндері ит тілін салақтатып жүреді. Иттер 1.Тек сүтқоректілерге ғана тән ерекшеліктерді бір бағанға теріп жаз 2. Сүтқоректілердің тері жабыны (терінің қосалқы бөлімдерін табу) 3.Сүтқоректілердің қанайналым шеңберінің сызбасын толтыру, сөйлемдегі бос орындардағы сөздерді тауып жазу 1.Ас қорыту мүшелерін ретімен орналастыру (сүтқоректілерді зерттейтін ғылым атауы шығады) 2.Сүтқоректілердің қанқасының дұрыс орналасуын сызба арқылы көрсетіңіз 1.Жорғалаушылар, құстар, сүтқоректілердің жүйке жүйесі мен сезім мүшелерін салыстыру 2.Төмендегі сөздердің сәйкес келетін санын тұсына жазып кестені толтырындар 3.Инноворд: “Ілкіаңдар” 3.Анаграмма: «Жаңа сөздер» 1.Тек сүтқоректілерге ғана тән ерекшеліктерді бір бағанға теріп жаз Жануарларға тән белгілер Тек сүтқоректілерге тән белгілер 1.Төс сүйегі жалпақ2. Ұрықтың жатырда дамуы3. Сүт бездерінің болуы4.Терісі қабыршақтармен қапталған5.Омыртқа жотасының нақты бөліктерге бөлінуі6. Теріде түкті жамылғылардың, тер бездерінің болуы7. Аяқтарында екі саусағының ғана болуы8. Альвеолды өкпенің болуы9. Жұп жүзбеқанаттары бар10.Асқазаны жақсы дамыған (кейбіреулерінде ол көп бөлікті)11. Ми сыңарлары қыртысы,иірімді болады12. Сүйектің ішінде ауаға толы қуыс бар13. Саусақтарының ұшында мүйізді тырнақтары бар14.Баласын сүтпен қоректендіру15. Мойын омырқа саны әрдайым 7 омыртқадан тұрады 2.Сүтқоректілердің тері жабыны Мына сөздердің ішінен терінің қосалқы мүшелерін бөлек теріп жаз: тер безі, түк, мүйізді тырнақ,май безі, иіс безі, мүйіз, тұяқтар, сүт безі Жауабы: түк, мүйізді тырнақ, мүйіз, тұяқтар Кереге керу. 2,3,5,6,8,10,11,14,15 3. Сүтқоректілердің қанайналым шеңберінің сызбасын толтыру. Қанайналым шеңбері Сөйлемдегі бос орындардағы сөздерді тап:Сүт қоректілердің жүрегі ________ бөліктен: _________________________ құралады.Сүтқоректілердің жүрегіндегі қан қарқынды ағып, денесіндегі ұлпаларды ____________ ,___________________ қамтамасыз етеді және жасушаларын ыдырау өнімдерінен тазартады. 4 қуысты 2 қарынша, 2 құлақшадан оттегімен қоректік заттармен кіші қанайналым шеңбері оң жақ қарыншадан басталып өкпеге барыпсол жақ жүрекшеге құяды үлкен қанайналым шеңбері сол жақ қарыншадан басталып бүкіл денеге тарап оң жақ құлақшаға келіп құяды Кереге керу. ащы ішек 1.Ас қорыту мүшелерін ретімен орналастырғанда сүтқоректілерді зерттейтін ғылым атауы шығады тазқарын анус жұтқыншақ қатпаршақ ұлтабар Ауыз қуысы Тоқ ішек жұмыршақ Өңеш 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 т л о и е о я и г р Шаңырақ көтеру т р е о и л о г и я 2.Сүтқоректілердің қанқасының дұрыс орналасуын сызба арқылы көрсетіңіз Бассүйек Омыртқа жотасы Иық белдеуі Кеуде қуысы Жамбас белдеуі Құйрық Сегізкөз Бел омыртқа Арқа омыртқа Мойын омыртқа Артқы аяқтар Алдыңғы аяқтар Тұлға Қол Аяқ Сүтқоректілер қаңқасы Инноворд шешу: “ Ілкіаңдар” е х с ы қ а с я д и м в с т м и н т ұ а т я а н а к р п р и к а ү е ү і а л л к й р т т е к о а Жоғарыда жазылған сөздердің бір-бірімен қандай байланысы бар екендігін жаз. Жауабы: бұлардың барлығы ілкіаңдар немесе жұмыртқа салатын сүтқоректілерге жатады және олар тек Австралия, Жаңа Гвинея, Тасмания аралдарында ғана кездеседі. _____________________ ______________________ ______________________ ______________________ ______________________ ______________________ Ехидна Түрпітек Үйректұмсық Австралия Клоака Тасмания Шаңырақ көтеру. 1.Жорғалаушылар, құстар, сүтқоректілердің жүйке жүйесі мен сезім мүшелерін салыстыру Белгілері жорғалаушылар құстар сүтқоректілер Ми қыртысының нышаны бар Ми көлемі үлкен,алдыңғы ми үлкен ми сыңарларына бөлінген Иіс сезуі нашар дамыған Иіс сезуі өте жақсы дамыған Құлақ қалқаны пайда болған Ортаңғы құлақ арасы дабыл жарғағымен бөлінген Ортаңғы құлақ қуысында балға, төс, үзеңгі сүйектері бар Бір ғана үзеңгі сүйегі болады Мына кестені толтырып, сәйкес келетінінің тұсына “+”, сәйкес емесінің тұсына “-”, таңбасын қойыңдар Уық шаншу + + + + + + + + + + + + + - - - - - - - - - - - Қазіргі аңдар Төменгі сатыдағылар (қалталы сүтқоректілер) Жоғары сатыдағылар ( қағанақты сүтқоректілер 2.Төмендегі сөздердің сәйкес келетін санын тұсына жазып кестені толтырындар. Кенгуру, қалталы қасқыр, коала250-ге жуқ түрі бар4000-ға жуық түрі барМысықтар, жертесерлер, сусарларАвстралия,және көрші аралдар, Оңтүстік және Орталық Америкада кездеседіБарлық жерлерде кездеседіСүт тістері сәйкес келеді де ,өмір бойы өзгермейдіСүттістер, одан кейін тұрақты тіске ауысадыҰрық жолдасы жоқ немесе нашар дамыған Ұрық жолдасы бар. Ол әр түрлі дәрежеде дамығанҰрпағын сүтпен қоректендіредіҚалта ішінде болатын емшекшелер өзектері ашылады. Арнайы бұлшық еттің жиырылуынан ұрпағының аузына сүт бөлінедіДене температурасы тұрақтыДене температурасы өзгеріп отырадыКлоакасы жоқТек құрлықта тіршілік етедіСуда, құрлықта , ауада тіршілік етеді 1,2,5,7,9,12,14,16 3,4,6,8,10,11,13,15,17 3.Анаграмма: «Жаңа сөздер» 1. иагмадарф - “____________”______________________________ 2. льдаоеварл - “_____________”_______________________________ 3. нталпеца - “______________”__________________________________ 4. атжыр - “_____________”___________________________________ диафрагма альвеолдар плацента жатыр -кеуде мен құсақ қуыстарын бөліп тұратын көкет - газ алмасу процесі жүреді -жатырдың қабырғасында ұрық пен аналық ағзаның арасындағы арнайы мүше -ұрық аналық жыныс мүшесі дамитын орын Уық шаншу Туырлық жабу Сүтқоректілердің маңызы Кейбір мүшелері дәрі ретінде қолданылады Табиғат тазалығын сақтаушы Табиғат тепе-теңдігін сақтайды Сүті, терісі,еті, т.б өнімдерін күнделікті тұрмыста қолданамыз Көлік ретінде пайдаланылады Аң шаруашылығында пайдаланылады Туырлық жабу Алып сүтқоректілер Ең ірі сүтқоректі –алып көгілдір кит. Оның ұзыңдығы 33,5 м, салмағы 130т Ең ірі тұяқты жануарлар Ақ мүйізтұмсық ұзындығы 1,8 метр, салмағы 3000кгГиппопотамдар ұзындығы 1,5 метр, салмағы 1400 кгКеріктер ұзындығы 5,5 метр, салмағы 1200кг Ақылды сүтқоректілерШимпанзе Горилла ОрангутанБабуин Дельфин Ең.. Ең.. Ең.. Жойылып кету қауіпі бар жануарлар V. Бағалау: Оқушыларды бағалауV1 Қорытынды: Сүтқоректілер ұрпағын тірі туып, сүтімен асырайтын, жылықан-ды, жануарлар дүниесінің жоғарғы сатыдағы тобы. Сүтқоректілердің табиғат-тағы және адам өміріндегі маңызы өте зор.Сондықтан табиғатты қорғауға ерекше көңіл бөлуіміз керек. VІІ. Үй тапсырмасы: §61 оқып түсінік айту. Тақырыптың соңындағы кестені толтыру.Қазақстанда кездесетін сүтқоректілер туралы мәліметтер жинау. Пайдаланған әдебиеттер1.Р. Сәтімбеков, Әлімқұлова. Р, Шілдебаев.Ж. Алматы: Мектеп 20072. Бровкина Е.Т, Казьмина. Н.И. Уроки зоологии. М: Просвещение 1987г.3.Биология және салауаттылық негізі. Ғылыми педогогикалық журнал.4.Биология анықтамалығы . 5. Биология сабағында оқушылардың шығармашылық және танымдық қабілеттерін арттыру. Қазыбаева.К.Қ.6. Әдістемелік нұсқау . Алматы: Мектеп 2007