Онтогенез – организмдерді? жеке дамуы
СабаKтыS
таKырыбы: Онтогенез – организмдердіS жеке дамуы
МаKсаты: 1. ОрганизмдердіS жеке дамуы, оныS ерекшелігін,
маSызын т_сіндіру
2. ОрганизмніS дамуы мен байланысты танымдыK
KызыCушылыCын дамыту.
3. Біліктілікке, ынтымаKтыKKа, ізгілікке т‰рбиелеу.
К™рнекілігі: Интерактивті таKта, слайдтар топтамасы.
€дісі: СaраK-жауап
Барысы: І. `йымдастыру (сыныпты 3 топKа б™лу)
ІІ. ^й тапсырмасын сaрау
ІІІ. ЖаSа материалды т_сіндіру
1. Эмбриология CылымыныS даму тарихы
2. Онтогенез:
3. ПостэмбриондыK даму:
IV. Бекіту
1. С‰йкестендіру тесті:
2. Терминдермен жaмыс
3. Кітаппен жaмыс Тест жaмысы
^. Jорытынды
Барысы: Ой KозCау. ^й тапсырмасын сaрау
1.АналыK жыныс жасушасыныS дамуын сипаттау
2.АталыK гаметалардыS дамуын сипатау
3. Jосарланып aрыKтанудыS м‰ні неде?
Кім жылдам?
1.`рыKтану дегеніміз не?
2.`рыKтанCан жасуша Kалай аталады?
3.ЖасушаныS б™ліну жолдарын ата?
4. Митоз Kандай б™ліну?
5.Телу дегеніміз не?
6.ЖыныстыK к™беюдіS ерекше т_р™згерісі?
ІІІ. ЖаSа сабаK
Жоспары: 1. Эмбриология CылымыныS даму тарихы
К.БэрдіS еSбегі
К.Бэр «`рыKтыS aKсастыCы» ж™ніндегі ілімінде барлыK омыртKалы жануарлардыS aKыртыK дамуыныS бастапKы кезеSі ™т е aKсас екендігін д‰лелдеді. Н‰тижесінде «aрыKтыS aKсастыCы заSын» ашты. Бaл заS бойынша aрыKтыK даму кезінде, алдымен, типтіS, одан кейін кластыS, туыстыS, т_рдіS, еS соSында, организмніS ™з белгілері пайда болады.
Ковалевский мен Мечников еSбектері
А.О.Ковалевский ланцетниктіS эмбрион жасушаларын зерттеді. ЗерттеудіS н‰тижесінде, aрыKтыS бастапKы кезінде пайда болCан жапыраKшалар соSынан эктодерма, энтодерма ж‰не мезодерма Kабаттарына айналатындыCын д‰лелдеді.
Мюллер мен Геккель еSбектері
ЭволюциялыK даму ж™ніндегі Ч.ДарвинніS пікірлері, К.Бэр, А.О.Ковалевский мен И.И.МечниковтіS ж‰не т.б. эмбриологтардыS еSбектері неміс Cалымдары Ф.Мюллер мен Э.ГеккельдіS биогенетикалыK заSыныS негізініS Kалануына ‰серін тигізді. БиогенетикалыK заS бойынша онтогенез дегеніміз – филогенездіS (тарихи даму) KысKаша Kайталануы болып табылады.
2. Онтогенез: а) эмбриогенез(aрыKтыK даму)
‰) постэмбриогенез (aрыKтан кейінгі даму)
Бір Kабатты бластуланыS т_зілуі.
`рыKтанCан жасуша, алдымен, екіге, одан соS т™ртке б™лінеді. Бaдан кейінгі б™ліну к™лденеS баCытта ж_ріп, сегізге, одан кейін бойлай б™ліну мен к™лденеS б™ліну кезектесіп, н‰тижесінде, 16,32,64,128,т.б бластомерлерге айналады. Бір Kабатты іші Kуыс бластулаCа айналады.
Гаструла. ^ш Kабатты aрыKтыS пайда болуы
Гаструла – іші Kуыс екі Kабат жасушалардан тaратын aрыK. Бaл екі Kабат aрыK жапыраKшалары деп те аталады. Гаструла сатысындаCы сыртKы Kабатты – энтодерма немесе сыртKы aрыK жапыраKшасы деп атайды. ЭнтодерманыS ішкі Kуысы бірінші реттік ішектіS, ал оныS сыртKы ашылатын тесігі бірінші реттік ауыздыS бастамасы болып есептеледі.
Нейрула.
Нейрулла сатысы кезінде дерн‰сілдіS немесе ересек организмніS жеке м_шелері дами бастайды. Эктодерма Kабатынан бірнеше жасушалар б™лініп т™мен т_седі де, одан ж_йке таKташасы т_зіліп, ол ж_йке т_тігіне айналады.
3. ПостэмбриондыK даму: а) тура даму (ересегіне aKсас болу)
‰) т_рленіп даму (дерн‰сілініS
ересегіне aKсас болмауы)
Тура даму
Тура даму-организмніS бірден ересек т_ріне aKсап тууы. БaCан омыртKалы жануарлардан жорCалаушылардыS, KaстардыS, с_тKоректілердіS ж‰не т.б. дамуы, ал омыртKасыздардан с_ліктердіS, к™паяKтылардыS, ™рмекшілердіS ж‰не т.б. дамуы жатады.
Т_рленіп даму - толыK
Т_рленіп даму – эмбриондыK дамудан соS дерн‰сілдіS пайда болуы. ДамудыS бaл т_рі омыртKасыз жануарларCа, сондай-аK омыртKалылардан Kосмекенділерге т‰н.
: Т_рленіп даму – шала
ЖaмыртKа – дерн‰сіл – имаго
Мысалы: шегіртке, таракан, т.б.
IV. Бекіту
1. С‰йкестендіру тесті:
Митоз жеке даму
Мейоз тарихи даму
Амитоз дене жасушасы
Жынысты екі дара
Филогенез тарихи даму
Онтогенез aрыKтыS дамуы
Эмбриогенез жеке даму
3. Терминдермен жaмыс
Эмбриогенез, Онтогенез, Овогенез, Гаметагенез, Сперматагенез
4. Кітаппен жaмыc
№176 орта мектеп
ТаKырыбы: `лпалар
Сыныбы: 10 «А»
Сынып жетекшісі: Г.Ы.Игембаева
Jызылорда Kаласы
15