Орта ?асырларда?ы ?аза?стан ?алалары. Отырар.
К_ні:
Сыныбы: 5
СабаKтыS таKырыбы: Орта CасырлардаCы JазаKстан Kалалары. Отырар.
СабаKтыS маKсаты: а) білімділік
ОKушыларCа ортаCасырлыK JазаKстан Kалалары, оныS ішінде Отырар KаласыныS г_лденген уаKыты туралы т_сіндіре отырып, ОтырардыS ерлігі туралы толыK маCлaмат беру.
‰) дамытушылыK
ОKушыларды жаSа сабаKKа жан-жаKты Kатыстыра отырып, логикалыK ой-™рісін дамыту.
б) т‰рбиелік м‰ні
ОKушыларCа ата-бабаларымыздыS Отан _шін KасыK Kаны KалCанша шайKасKанын айта отырып, елс_йгіштікке, Отынс_йгіштікке т‰рбиелеу.
СабаKтыS т_рі: ЖаSа сабаKты меSгерту.
СабаKтыS к™рнекілігі: Интерактивті таKта, буклеттер.
СабаKтыS ‰дісі: Т_сіндіру, баяндау, сaраK-жауап.
П‰н аралыK байланыс: JазаK тілі, орыс тілі, математика, аCылшын тілі.
СабаKтыS барысы: І. `ймдастыру кезеSі:
а) С‰лемдесу
‰) Т_гелдеу
б) СабаKKа назар аударту.
ІІ. ^й тапсырмасын сaрау
а) €л-Фараби туралы оKып келген деректері бойынша жауабын тыSдау.
‰) ^й тапсырмасын «Жaлдызды с‰т» ойын ‰дісімен сaраймын.
б) Jашан? Jайда? Jандай? Ойын ‰дісі арKылы _й тапсырмасын Kорытындылау.
ІІІ. ЖаSа сабаKты т_сіндіру.
а) «АлCаш рет» ойынын пайдаланамын.
ІV. ЖаSа сабаKты бекіту.
а) «Терме диктант» ‰дісін пайдланып бекіту.
‰) «К_н диаграммасы» арKылы Отырардан шыKKан тaлCаларды жазу.
V. ^йге тапсырма беру.
VІ. ОKушыларды баCалу.
ІІ. а) «Жaлдызды с‰т» ойыны сaраKтар.
€л-Фараби кім?
Jандай Cылыммен айналысKан?
€л-Фараби Kанша тілді меSгерген?
€л-Фараби Kай елдерде білім алCан?
JазаKстандаCы Жібек ЖолыныS бойындаCы Kалаларды атаSдар?
Неліктен біз €л-Фарабиді екінші aстаз деп айтамыз?
€л-Фараби Kай Kалада д_ниеге келді?
€л-Фарабимен Kатар шыKKан Kандай Cалымдарды білесіS?
€л-ФарабидіS толыK аты-ж™ні кім?
€л-ФарабидіS ‰кесі кім болCан?
‰) ^й тапсырмасын сaраймыз
€л-Фараби
Ойшыл 8. Музыка зерттеушісі
Философ 9. Талант
Математик 10. `лы Cалым
Тарихшы 11. АKын
Физик
Астроном
Сазгер
б) Jашан? Jандай? Jайда? Ойын ‰дісі арKылы сызбанaсKа толтырып, _й тапсырмасын бекітемін.
870 жылы
Отырар ауданында
д_ниеге келді
ІІ-ХV Cасыр
Отырар ауданында
білім орталыK болCан
1931 жылы
€л-Фараби атындаCы
кітапхана ашылды
1970 жылы
€л-ФарабидіS 1100 жылдылыCы
б_кіл д_ние ж_зі тойлады
150 жуыK
Іргелі еSбектері т_рлі Cылым салаларымен
жазCан
950 жылы
Шам шаkарында
кайтыс болды
€л-Фараби атындаCы Университет
1934 жылы ашылды
Алматы Kаласында
ІІІ. ЖаSа сабаK
АрхеологиялыK зерттеулер VІ-Х Cасырларда JазаKстан аумаCында Kала м‰дениеті жаKсы дамып ™ркендегенін к™рсетеді. Орта Cасырларда Т_ркістан, Талас, Шу ™Sірінде Kол™нер мен сауда ж‰не м‰денсеттіS шоCырланCан орталыKтары-Kалалар Kалыптасты
.
ОртаCасырлыK JазаKстан Kалалары _ш б™ліктен тaрCан.
1. Цитадель 2. Шахристан 3. Рабаттан тaрCан.
Цитадельде – патша сарайы ж‰не ‰кімшілік басKару орындары орналасKан.
Шахристанды – Kызметкерлер мекендеді, яCни кіші билеуші топ ™кілдері, т_рлі к‰сіп иелері мекендеді. JаланыS екі б™лігін сыртынан _лкен дуалдар Kоршап жатты.
Рабатта – екінші халыK, Kала дуалыныS сыртында орналасты.
Орта CасырлыK Kалалар _ш б™ліктен тaрады
Цитадель Шахристан Рабат
Патша бай к™пестер Kызметкерлер еSбекші халыK
€кімшілік басKару к‰сіп иелері
кіші билеуші топ
Мына бір сызба нaсKаCа назар аударайыK
ОртаCасырлыK KаланыS атауы
Jай Cасыр атауы
JалалардыS Kазіргі атауы
Испиджаб
V Cасыр
Сайрам
Талас
VІІ Cасыр
Тараз
ШауCар (Яссы)
ІV-Х Cасыр
Т_ркістан
БаласаCaн
V Cасыр
Шу ™зенініS бойында АKт™бе деген ауыл
Фараб
VІ-VІІІ Cасыр
Отырар
Отырар – б_іл ШыCысKа танымал болCан ежелгі KалалардыS бірі.
Отырар – алCаш Фараб деп атаCан. АрабтыS бaл с™зі «парасат» дегенді білдіреді.
Отырар – VІ –VІІІ Cасырда Сырдария ™зенініS орта тaсындаCы ірі мемлекеттіS астанасы болды.
Отырар KаласыныS г_лденіп орта CасырдаCы ірі Kала орталыCына айналуына оныS орналасKан орны _лкен ‰сер етті. Иран мен Орта Азиядан Сібірге МонCолияCа ж‰не JытайCа Kатынайтын сауда жолындаCы маSызды Kала болды. ОтырарCа жан-жаKтан к™пестер келіп-кетіп жатты. Мaнда медреселер, базарлар, aстаханалар, тіпті KонаK _йлер мен мешіттер, монша, сауда д_кендері жaмыс істеген. МыKты дуалмен KоршалCан KалаCа кіретін бес KаKпа болCан. Jала билеушілері байлар, ірі саудагерлер KаланыS орталыK б™лігінде тaрды. Ал сыртында Kарапайым халыK Kоныстанды. Jала екі _лкен дуалмен KоршалCан. Біріншісі KаланыS б_кіл аумаCын Kоршай салынды. Екінші дуал KаланыS ауKатты адамдары тaратын. Отырар Kаласы ™з заманында небір KырCын шайKасты басынан кешірген.
1218 жылы ШыSCысхан басKарCан МонCолдыS KалыS Kолы JазаKстанныS Жетісу ™Sіріне аттынды. Бірнеше Kала, мыSдаCан халыK, мал-м_лік МонCолдардыS олжасына айналды. ОSт_стік JазаKстан Kалалары ішіндегі Отырар сол кездегі еS мыKты KалалардыS бірі саналды. ОныS билеушісі Jайырхан есімді ‰скербасы еді. Отырар Kаласын басып алуCа МонCолдар 1219 жылы 150 мыSCа жуыK ‰скерін аттандырады. ОтырарлыKтар ™з Kаласын Kандары KалCанша KорCап, беріспеді. Jатты KарсылыKKа aшыраймыз деп ойламаCан ШыSCысхан ашуланып, KаланыS бекініс орнын жермен-жексен етіSдер деген бaйрыK береді. Бес ай бойы жауCа берілмей шайKасKан ОтырарлыKтардыS арасынан Jараша атты сатKын шыKты. Ол KаланыS дарбазасын жауCа ашып береді. СоныS опасыздыCынан Kаланы 1220 жылы аKпанда монCолдар басып алды. АSыздарCа KараCанда, монCолдар JайырханныS тамаCына KорCасын Kaйып ™лтіреді. Jаланы бірнеше к_н бойы тонап, Kиратады.
ІV. ЖаSа сабаKты «Терме диктант» арKылы бекіту.
ІХ-Х C.C. алCашKы мaсылман бейіттері Отырар оазисінде табылды.
МонCолдардыS ОSт_стік JазаKстан мен Орта Азия аумаCына басып кіруіне сылтау болCан оKиCа: Отырарды ШыSCысханныS саудагерлерініS ™лтірілуі.
Отырар ‰міршісі: Jайырхан.
Jайырхан 80 мыS ‰скермен Отырар Kаласын ШыSCысханнан 5 ай KорCады.
ЕS соSCы жауынгері KалCанша ШыSCыс хан ‰скеріне KарсылыK к™рсеткен: Jайырхан.
€мір-Темір 1405 жылы JытайCа бара жатып Отырар Kаласында Kайтыс болCан.
Отырар билеушісі JайырханныS МонCолдардан жеSілуініS негізгі себебі: ™з жасаKтарыныS сатKындыCы.
АтаKты хирург д‰рігер М. €лиевтіS туылCан жері: Отырар.
Отырар Kаласын бес ай бойы оныS билеушісі Jайырхан KорCады.
ОртаCасырлыK Kалалар _ш б™ліктен тaрды. Олар: Цитадель, Шахристан, Рабат.
ШыSCыс хан
ОТЫРАР ШАЙJАСЫ
€) «К_н диаграммасы» арKылы жаSа сабаKты пысыKтаймыз.
б) ОKушыларды отаншылдыKKа, елс_йгіштікке баули отырып, батырлыK, ерлік, отан жайында маKал-м‰тел айтKызу.
1. Батыр туса ел ырысы,
ЖаSбыр жауса жер ырысы.
2. Отан _шін отKа т_ссеS де к_ймейсіS.
3. Отан от басынан басталады.
4. Отансыз адам ормансыз бaлбaл.
5. Ерді намыс ™лтіреді,
Jоянды Kамыс ™лтіреді.
6. Отан оттан да ыстыK.
7. Ер есімі ел есінде.
8. Ер ел _шін туады, ел _шін ™леді.
9. Ерлік білектен емес, ж_ректен.
10. Ж_к ауырын нар к™терер,
Ел ауырын ер к™терер.
Ер жігіт ел _шін ™леді.
БатырдыS Kаkары – еліне KорCан.
ІV. ЖаSа сабаKты бекіту кезінде сын тaрCысынан оKыту методикасыныS
«Бес жолды ™леS» ‰дісін пайдаланамын.
__________________ (зат есім)
____________ ______________ (сын есім)
____________ __________ _____________ (етістік)
___________ _________ _________ _________ (с™йлем)
(синоним)
V. ^йге тапсырма беру.
Отырар Kаласы жайында реферат жазып келу
Орта CасырлыK JазаKстан Kалалары.
VІ. ОKушыларды баCалау.
а) _й тапсырмасын сaрау арKылы баCалау.
‰) жаSа сабаKKа Kатысып отырCан оKушыларды сaраK-сауал арKылы баCалау.
Отырардан шыKKан тaлCалар
Сайрам 1Рисунок 3C:\Documents and Settings\64admin\Рабочий стол\Сайрам 1.jpgРисунок 2C:\Documents and Settings\64admin\Рабочий стол\Сайрам.jpgРисунок 6C:\Documents and Settings\64admin\Рабочий стол\Jарахан.jpgРисунок 8C:\Documents and Settings\64admin\Рабочий стол\турк.jpgРисунок 9C:\Documents and Settings\64admin\Рабочий стол\turkestan.jpgРисунок 11C:\Documents and Settings\64admin\Рабочий стол\Кітапхана.jpgИзображение 170Рисунок 13C:\Documents and Settings\64admin\Local Settings\Temporary Internet Files\Content.Word\Изображение 170.jpg15