Сценарий по творчеству Х.Туфана«К??елк?ем – к?б?л?гем –Туган ?ск?н ягымда. К??елк?ем – к?б?л?гем –Туган ?ск?н ягымда. К??елк?ем – к?б?л?гем –Туган ?ск?н ягымда. Сценарий :К??елк?ем – к?б?л?гем –Туган ?ск?н ягымда. Сценарий:» К??елк?ем-к?б?л?гем-Ттуган ?ск
.
Тема:К_Sелк‰ем – к_б‰л‰гем –Туган _ск‰н ягымда.
(Х.Туфан)
Максат :
Федераль стандартларныS нигез ташы - балаларда гомумкешелек кыймм‰тл‰рен т‰рбиял‰_ Кайда соS алар,гомумкешелек кыймм‰тл‰ре?Алар яш‰ешьнеS _зенд‰.Яш‰ешьне чагылдыручы ‰д‰би ‰с‰рл‰рд‰.Х ТуфанныS язмышы,иGаты югарыда ‰йтелг‰н максаттан чыгып караганда бик кыймм‰тле т‰рбияви чара. Олы Ш‰хеснеS туган к™нен‰ багышланган датаны без зурлап,х™рм‰т итеп _тк‰рс‰к балаларыбыз к_Sелен‰ шигъриятнеS асыл _рн‰кл‰рен Gиткеребез.Гомумкешелек кыймм‰тл‰рен сабыйлар к_Sелен‰ сала алырбыз .Мин шушы олы б‰йр‰мнеS якынлашып кил_ен ис‰пк‰ алып,укытучыларыбыз игътибарына Х.ТуфанныS туган ягы бел‰н никад‰р аерылгысыз рухи б‰йл‰нешт‰ яш‰вен,к_Sеле бел‰н м‰Sгег‰ туган туфрагына берекк‰нлеген,н‰селен‰,туган ягына чиксез р‰хм‰т хисл‰ре тоеп яш‰вен ачырга тырышу максатында ‰д‰би-музыкаль кич‰ т‰къдим ит‰м.
С‰хн‰ матур итеп Gиkазландырыла.Х‰с‰н ТуфанныS ”Сезд‰ идем,м‰Sге сезд‰ калам...”k.б с_зл‰ре язылган плакат бел‰н биз‰л‰.Зур экран (интертакта) урнаштырыла.Экраннан k‰р куплет шигырьнеS темасына туры килерлек р‰семн‰р –к_ренешл‰р к_рс‰теп барыла.Х.Туфан портреты элен‰ .k‰м к_п ч‰ч‰кл‰р куела.
С‰хн‰д‰ чарада катнашучы балалар тезелешеп баскан.Мен‰ алар €крен ген‰ “Агыла да болыт агыла”Gырын Gырлыйлар.
“Агыла да болыт агыла
Туган _ск‰н Gирл‰р ягына,
Т‰р‰з‰г‰ чиртер д‰ яSгыр,
Н‰рс‰ ‰йтер туганнарыма?!
Агыла да болыт агыла...”
Алып баручылар алга чыгалар
1 нче алып баручы:
Кем кайтмый калыр
Туган илен‰?
Кошлар да кайта
^ск‰н Gирен‰,
Еракта да син
Й™р‰кк‰ якын:
Торган Gир – к™меш,
Туган Gир алтын
1Слайдтан
Х‰с‰н ТуфанныS Туган ягы к_ренешл‰ре к_рс‰тел‰.Авылга таба сузылган юл к_рен‰
2нче алып баручы:
Туган авыл юлы- татар халкыныS б™ек шагыйрен зур д™ньяга озатып калучы ,ераклардан сагынып кайтканда каршы алучы
1нче алып баручы:
Юл безне Б™ек шагыйрьнеS туган авылына,аныS бала чагына чакыра
“...Аk ,юлыS да,юлыS,
Туган ягым.
Ямь –яшел бит,
jаман ямь-яшел..”
2нче слайд. Экранда шагыйрьнеS туган ягы к_ренешл‰ре
2нче алып баручы:
Карм‰т авылында Х‰с‰н Туфан д™ньяга т‰_ге кабат аваз салган,балачагы монда _тк‰н.
1нче алып баручы:
“€ни минд‰: “Бар н‰рс‰неS д‰ Gаны бар ик‰н,чишм‰л‰р ген‰ т_гел,Gилл‰р д‰,яфраклар да,йолдызлар да с™йл‰ш‰ ик‰н”,-диг‰н иман тудырды”
€нисе ‰йтк‰н йолдыз шагыйрьнеS гомерлек серд‰ше.
1 нче укучы:
Fемелд‰м‰,иск‰ т™шерм‰ л‰...
Ансыз да бит
Исемд‰ минем:
Мин ул т™нд‰ - ‰ни ит‰генд‰,
Син киб‰нн‰р ™стенд‰ идеS...
2 нче укучы :
€нк‰ем хисл‰ре шикелле
Тылсымлы,шигырьле аяз т™н...
Мин бит бу йолдызлар иленд‰
Биш яшьт‰ чакта ук адаштым.
2 нче алып баручы:
Шагыйрь гомере буе шушы иманнан аерылмый.язмыш аны кая гына илтс‰ д‰ k‰рвакыт _зен туган ягыныS табигате бел‰н берб™тен итеп хис ит‰.
3 нче кучы:
Аксубайдан шундый йорак Gирд‰,
Кавказ сырты киртл‰чл‰ренд‰
Кем уйлаган шундый биеклект‰
Очрармын дип илд‰шл‰рем‰.
4 нче укучы :
К™тм‰г‰нд‰ к_реп каушап калдым,
Шуа яздым кыя астына:
Якташларым –ап-ак кыналарым –
Ак каеннар тора каршымда!
(Салмак к™йг‰ аклы к_лм‰к киг‰н кызлар,кулларына каен ботаклары тотып,н‰фис ,салмак бию башкаралар)
Алып баручы :
Таныйм сине,таныйм _смер чагым:
Син kаман шул-уйчан,‰д‰пле.
™стеSд‰ге киндер к_лм‰геS д‰
таныш миSа –з‰Sг‰р с‰д‰пле.
(Слайдтан шагыйрьнеS _смер чакта т™шк‰н фотосур‰те к_рс‰тел‰.)
Алып баручы
Киндер к_лм‰к,яSа,яшь чабата.
Ак эшл‰п‰ кара тасмалы .
5 нче укучы :
М‰гъл_м булсын ‰ле д™ньяга ,-дип
БезнеS д‰ бит “егет “ ик‰нлек!
УS кулныS без урта бармагына
Бакыр балдак киеп Gиб‰рдек..
Алып баручы:
Беренче саф м‰х‰бб‰т хисл‰рен д‰ шагыйрь туган ягында татый
6 нчы укучы :
Еллар,юллар мине
Чакырса да,
€киятт‰н д‰ ерак-еракка,
Карм‰т офыклары киSлеге д‰
Fит‰ иде миSа ул чакта.
Тик бер ген‰ кочак б‰хетк‰ д‰
Риза улыS идем мин синеS!
(ИсеSд‰ме ,Ниса,исеSд‰ме?-
Ул “бер кочак б‰хет”син идеS...)
Алып баручы:
Туган як....
Киче д‰,Gиле д‰
К_Sелле,с™йкемле,с™екле!
.
6 нчы укучы:Туган як шагыйрьнеS н‰сел тамырларын Gылы туфрагында саклый
“Б‰хил,б‰хил,и б‰бк‰ем,
К_г‰рченем “,дип...
Ис‰н булсаS,син д‰,‰ни,
^б‰р идеS бит.
7 нче укучы :
Минд‰ге Gан ™чен,кан ™чен
Р‰хм‰тл‰р китерг‰н чагымда,
Чардуган кайда соS?Д‰_ ‰ти,
Син кайсы абага астында
8 нче укучы:
Яфраклар нич‰ кат ‰йтк‰ндер:
“Кил‰ч‰к оныгыS, кил‰ч‰к!”
Син кайсы ‰рекм‰н т™бенд‰
И газиз ‰бк‰ем, Г™лч‰ч‰к?
9 нчы укучы :
Безд‰ге гад‰тл‰р,‰д‰пл‰р –
МеSъеллык тарихныS йоласы,
Безд‰ге тапкырлык,чаялык –
‰би‰р ,бабайлар мирасы.
(“Сибел‰ ч‰ч‰к “Gыры башкарыла.)
10 нчы укучы :
Аксу ягы волостнойларыннан
Комык иле ч_ле эчен‰
Качып килеп,
Шунда м‰рх_м булган
БабайларныS г_ре ™стен‰: .
Кызыл г™лл‰р куеп узып киттем,
Fырлый-Gырлый”Сибел‰ ч‰ч‰кне”не
Н‰къ аларча – эчк‰ йоттым яшьне,
Бозмадым мин безнеS гад‰тне:
1 нче укучы :
Васыять безг‰,-х‰тта кызларга да,-
Ни к_рс‰к т‰ тормыш юлында,
К_рс‰тм‰ск‰ яшьне,сыгылмаска,
Сабыр,чыдам ,кырыс булырга!
Алып баручы :
Н‰селенеS васыятен‰ шагыйрь гомере буена тугры – ул нинди ген‰ кыенлыклар к_рс‰ д‰
бирешми.Н‰селе,Туган як тир‰кл‰ре догасы аны саклый. € шигырьл‰ренд‰ге рухи ныклыклык таS калдыра.
2 нче укучы :
€лл_ле ,б‰лл_ле талларым!-
Тикк‰ д‰ тибр‰нг‰н тир‰гем!-
Н‰къ сезнеS шикелле, ‰ле д‰
Fилсез д‰ тибр‰н‰ й™р‰гем.
3 нче укучы:
Атылган уклар да тишм‰де,
Чабылган балта да кисм‰де
Сез сыйпап,сихерл‰п _стерг‰н
Ч‰ч‰кле,шигырьле хисл‰рне.
4 нче укучы:
Йомасы идем мин,якташлар,
К_зл‰рне м‰Sгег‰ йомасы...
Коткарды илемнеS,GиремнеS,
Тир‰кнеS,талымныS догасы.
...
Слайдтан фотолар к_рс‰тел‰.
Алып баручы:
Чал шагыйрь,зур сынаулар _тк‰н карт шагыйрь яSадан кадерле туган Gиренд‰:
5 нче кучы :
“...ничек,ниг‰ шагыйрь булдым соS?”диг‰н сорауга Gавап эзли башласам,минем к_Sел, ирексезд‰н,кайдадыр еракларда калган балачакларга юн‰л‰ - дип яза Х‰с‰н Туфан _зенеS ист‰лекл‰ренд‰.
Карм‰т авылы ,табигате,халкыбарысы да Туфанда т‰_ге шигъри омтылыш тудырган.
Алып баручы:
Х.Туфан :”бер елны яз к™не Gирл‰р ачылгач,туп уйнаганда,бер д‰ юктан гына кызып китеп,сугышырга керештек.Елга аша ташлар k‰м усал с_зл‰р бел‰н б‰реш‰ башладык.Шул чакны ,ничектер,_зем д‰ сизм‰ст‰н,безнеS бел‰н ызгышкан малайларныS исемн‰рен кертеп бернич‰ Gыр чыгардым да.Безнекел‰р Gырларны шунда ук отып алдылар.Мен‰ шунда GырныS йодрыктан к™члер‰к ик‰нен‰ т™шендем бугай.”
Алып баручы:Шигырьл‰ренд‰ Туфан гал‰мне гиз‰,йолдызларга мен‰,кабат авылына кайта.
6 нчы укучы:
ЯSадан шунда мин –Карм‰тт‰.
Гал‰мне к_з‰т‰м болдырда.
Алтмыш биш елдан соS энд‰ш‰м
Fидег‰нг‰,
К™янт‰ йолдызга:
1 нче укучы:
Fилл‰рг‰,бу якты айларга
Бернинди _зг‰реш керм‰г‰н;
Без к_рг‰н д‰верл‰р ‰йтерсеS
Аларны б™тенл‰й к_рм‰г‰н
2 нче укучы:
€йд‰ме,керикме бакчага, -
Бер й™реп,‰йл‰неп чыгарбыз:
Сабый чак эзл‰рен тапмасак,
Тир‰кт‰н,таллардан сорарбыз
( С‰хн‰г‰ тагын “Агыла да болыт агыла “Gырын Gырлап укучылар чыга) Кулларында ч‰ч‰кл‰р.Укучылар ч‰ч‰кл‰рне чара ахырында Х‰с‰н ТуфанныS портреты янына куялар)
: Алып баручы:
Д™нья х‰ле шулай инде,
Бер кит‰ бит килг‰нн‰р...
Сау булыгыз,каеннарым,
Сау булыгыз,им‰нн‰р!
Алып баручы :
Х.Туфан табигатьнеS _зе кебек м‰Sгелек.
Барлык балалар берг‰л‰шеп кич‰неS башында Gырлана башланган “Агыла да болыт агыла”Gырын Gырлап,Х.Туфан р‰семе тир‰сен‰ ч‰ч‰кл‰рен куеп,кич‰не т‰мамлыйлар.
(Чарада Х‰с‰н ТуфанныS “Мирас”,”Б‰хилл‰рлек”,”Офыклар уртасында”,”€ле 䉔,
“Узып барышлый”,”Йолдызлар”,”Таллар ‰йтер”,”Илг‰ с‰лам”,”Агыла да болыт агыла” шигырьл‰ре j‰м “Сибел‰ ч‰ч‰к(Халык Gыры) ,Слайдлардагы р‰семн‰р ,портретлар, Татарстан Республикасы Д‰_л‰т Советы р‰исе Ф.Х.М™х‰мм‰тшин ярд‰ме бел‰н,Н.Гыйматдинова тарафыннан т™зелг‰н ”С‰лам сиSа тормыш”Фотоальбом”ыннан алынды,Казань,2000г..)
€д‰би-музыкаль кич‰не Югары категорияле татар теле k‰м ‰д‰бияты укытучысы,Татарстан Язучылар Союзы ‰гъзасы МиSнеруй Гайфуллина –Х‰бибуллина т™зеде.
15