Презентация на тему Саха сылгыта выполнила ученица 3 класса Потапова Иванна, руководитель: Васильева Елена Александровна

Сылгы – саха тыына, культуратаҮлэни толордо: Иванна Потапова Көбөкөн орто оскуолатын 3 кылааһын үөрэнээччитэ. Үлэ сыала – соруга: Биһиги сахабыт сирин айылҕатыгар оһуобай боруода сылгы чочуллан үөскээбит. Саха сирин усулуобуйатыгар сылгыны иитии – хаһаайыстыба барыыстаах салаата. Хаһан аһыыр атын боруодаларга тэннээтэххэ, этэ – сыата элбэҕинэн саха сылгыта оһуобай миэстэҕэ турар. онон сиэттэрэн:Саха сылгытын үөрэтэн билиини чиҥэтии, сылгыга сыһыаннаах тыллары үөрэтии, Өбүгэ үөрэҕин ытыктааһын.саха сылыгытын сөпкө иитии.4. Сылгыга сыһыаннаах сиэри-туому үөрэтии.5. Сылгы иитиитин хаҥатыы. Алта тыһыынча сыл кэринэ анараа өттугэр өбүгэлэрбит көҥул мэччийэ сылдьар айаас хаҕыл сылгыны сыһыыттан, миинэр миҥэ, көлүнэр көлө оҥостубуттара. Сир үрдүнэн 430-ча сылгы боруодата баарыттан саха сылгыта уһук хоту сиргэ төгүрүк сыл устата аһаҕас халлаан анныгар үөскүүр ураты удьуор көрүҥ буолар. Аҕыс ыйдаах кыһын устата саха сылгыта хаар анныттан хаһан аһаан төрүүр-үөскүүр, тэнийэр. Аныгы наука сабаҕалыырынан, саха сылгыта – аан дойду былыргы боруодаларыттан биирдэстэрэ Саха сылгыта туспа боруода быһыытынан 1987 сыллаахха бигэргэтиллибитэ. Сылгы уопсай ыйааһыныттан уҥуоҕа – 13-тэн тахса бырыһыаны ылар, онтон этэ – 70,5 бырыһыаны, сыата 17 кэриҥэ бырыһыаны ылар. Сылгы этин биир уратытынан кини сыа быыстааҕа, сымнаҕаһа, минньигэһэ буолар. Саха сылгыта намыһах уҥуохтаах, түүтэ олус хойуу, сиэлэ-кутуруга уһун буолар. Тыстара олус бөҕө, ол иһин кыһын халыҥ хаар анныттан хаһан аһыырыгар улахан көмөлтөлөөх. Онон билигин Республикаҕа саха сылгытын 3 боруодатын иитэллэр: Саха боруодатын (3 көрүҥнээх-төрүт сылгы, дьааҥы уонна халыма сылгылара), Өлүөнэ эҥэринээҕи уонна мэҥэдьэк сылгыларын. Сылгы боруодаларын үөскэтии уонна ууһатан тэнитии үлэтэ 6 сылгы собуотугар уонна 27 племенной хаһаайыстыбаларга ыытыллар. Итиннэ барыта 15 тыһ. тахса племенной сылгы иитиллэр. Саха Республикатыгар сылгы ахсаана Дальнай Востоктааҕы Федеральнай уокурукка баар сылгы 91% ылар. Саха боруодата үөскүүр-ууһуур киэҥ нэлэмэн сирин тулалыыр айылҕатын уратыларыгар сөп тубэһэн 3 араас көрүннэргэ арахсар. Онуоха боруоданы төрүттээччинэн саха төрүт сылгыта буолар. Төрүт сылгы генетическай кыаҕа атыыра - 430-490 киилэ, биэтэ 415-470 киилэ.Дьааҥы сылгыта атыыра – 450-520 киилэ, биэтэ – 420-480 киилэ. Халыма сылгыта атыыра – 440-530 киилэ, биэтэ 430-530 киилэ. Биһиги Сахабыт сирин айылҕатыгар оһуобай боруода сылгы чочуллан үөскээбит. Аан дойду былыргы боруодаларыттан саха сылгыта төгүрүк сыл устата аһаҕас халлаан анныгар сылдьар, сиртэн-буортан аһын булунар биир дьикти боруода буолар. Кини тириитин анныгар мунньуллар халыҥ сыата, хойуу түүтэ – тымныыттан туорууругар көмөлөьөр. Тайҕа үрэхтэрин хочолоругар, күөллэр кытыыларыгар кини кэтит туйахтарынан хаары хаһыйан, күөх оту булан сиир. Саха сылгытын бу уратыта буолар. Сылгыны иитэр киһи, хаһаайыстыба Дьөьөгөй Айыыттан араҥаччыланар, ол көлүөнэттэн көлүөнэ ыччатыгар бэриллэр. Турук, чэгиэн буолар кэскиллээхтэр. Түмүктээн эттэххэ биһиги сахалар сылгылаах норуот буоламмыт күн бүгүнүгэр диэри үүнэ-сайда олоробут, инники олохпутугар кэскиллээхпит. Бол5омто5ут иьин махтал!