Баяндама Сыни т?р?ыдан ойлау ?дісін саба?та ?олдану
Сыни тaрCыдан ойлау жобасын физика п‰нінде Kолдану.
Петропавл орта мектебі, JарCалы ауданы
А.С. Мурзабекова, физика п‰ні мaCалімі.
Jазіргі уаKыттаCы білім беру KызметкерлердіS алдарында тaрCан басты маKсат – еліміздегі білім беруді халыKаралыK деSгейге к™теру, жеке тaлCаны Kалыптастыру, KоCам Kажеттілігіне ™ту, оны ‰лемдік білім кеSістігіне кіріктіру болмаK.
Физика сабаKтарында сын тaрCысынан ойлау жобасын Kолдану арKылы оKушылардыS білімін ж‰не физикалыK ойлау Kабілеттерін, физикалыK тілін дамытудыS теориялыK тaжырымдарын, ‰дістерін, Kорытындысын мектеп іс-т‰жірибесінде, жоCары оKу орындарында, студенттер курстыK жaмыс, баяндама жазу барысында, Cылыми конференцияларда осы саладан білім, білік, даCдыларын жетілдіру маKсатында пайдалануCа болады. Сын тaрCысынан ойлау баCдарламасыныS психологиясын дaрыс т_сінген мaCалім, ™зініS сабаK беру _рдісінде оныS стратегияларын тиімді Kолданып біріккен іс-‰рекетті aйымдастырады. ОKушы ™зі ойлауы барысында білімге деген ынтасын дамытады, ой-™рісін кеSейтеді, еS бастысы – оKушыны шаршатпайды. Бірте-бірте мaCалімніS айтKанынан г™рі, ™зі белсенді ойлаушы, ізденімпаз шыCармашыл таCы басKа Kабілетке ие болады. СабаKта оKушыныS ™з ойын сын тaрCысынан ойлап, д‰лелдей білуіне ж‰не еркін ойлауына м_мкіндік берілуі керек.
Сыни тaрCыдан ойлау жобасы ерекше, ™йткені – ол aзаK мерзімді, Kайта Kaру _шін KолданылCан жоба. ЖобаныS оKу жоспары мен баCдарламасы Америка Cалымдары Джинни Стилл, Куртис Мередит ж‰не Чарльз Темпл жасады.
Жоба _лгісініS алCашKы оKу _рдісініS сатылары. JызыCушылыKты ояту. МаCынаны тану. Ой-толCаныс. БaрынCы білгенін Kорытып, жаSа сабаKKа мазмaн Kалау. Бaл _лгі Жоба негізі болCан, мектепке ™згеріс енгізудіS ж_йелі бастамасы – Орава жобасы RWST баCдарламасына _лгі болды. ^лгініS 3 фазасы ™здерініS Kызметтеріне байланысты аталды: KызыCушылыKты ояту, маCынаны тану, ой-толCаныс.
1 «Сын тaрCысынан ойлау технологиясыныS» Kaрылымы
ОKу _рдісініS сатылары
JызыCушылыKты ояту
МаCынаны тану
Ой - толCаныс
БaрынCы білгенін Kорытып, жаSа сабаKKа мазмaн Kалау
ЖаSа идеяны Kалап, бaрынCыныS жаSа біліммен байланысы
ЖаSа сабаKтан алCан білімін Kорытындылап, ойлау мен саралауды _йрену
АлCашKы фаза, KызыCушылыKты ояту оKушылардыS бaрынCы білімдері мен сезімдеріне немесе ‰серлеріне еніп, жаSа білімге мазмaн Kалап, болашаKта зерттеу ж_ргізуге к_ш алуларына ж‰не орындалуы керек тапсырмалар ж™ніндегі жеке ж‰не топтыK т_сініктерді Kалыптастыруларына к™мектеседі.
МаCынаны тану фазасы болса, оKушылар жаSа м‰ліметпен, идеямен немесе жаSа мазмaнмен кез келіп KалCанда іске асады. Д‰рісті басKаратын талKылау, кітап оKу, бейнетаспа, ™нер Kойылымдары немесе басKа да нaсKау ‰дістерініS Kай-Kайсысы болмасын, осы 2 фаза оKушыларды аKпараттар мен мазмaнмен айналысып, жаSа идеяныS бaрынCы білім мен сенімдермен байланысKандыCы ж™нінде хабардар болу.
МаCынаны ажырату жаSа мазмaнды ашу жолы. ОKушы м‰тінді оKу арKылы жаSа таKырыппен танысады, таKырып бойынша жaмыс істейді, тапсырмалар орындайды.
Ой толCаныс – _йрену процесініS соSCы фазасы болады да, бaл кезде оKушылар алCан білімдерін сыртKа шыCарып, т_сінгендерін ™з с™здерімен жеткізіп бере бастайды. ОKушылардыS алCан білімдері aзаCынан, мазмaнды болып, шындыKKа aласуы _шін бaрынCы м‰ліметтермен жаSа м‰ліметті біріктіре алудаCы уаKытпен, Kaрылыммен Kамтамасыз ету – осы фазаныS маKсаты.
«ОKу мен жазу арKылы сыни тaрCысынан ойлау» жобасы к™п стратегиялардан тaрады. Олар «Топтастыру», «Болжау», «Венн диаграммасы», «екі жаKты к_нделік», «білемін, білгім келеді, білдім», «еркін жазу», «шыCарма кестесі», «бес жолды ™леS» таCы к™птеген стратегияларын атап айтуCа болады. Бaл жобаныS стратегияларын Kолданып, оKушылардыS бойындаCы KызыCушылыKты арттыруCа болады. Н‰тижесінде оKушылардыS сабаKKа деген ынтасын арттырып шыCармашылыKпен жaмыс істеуге, берілген таKырыпты жан-жаKты ашуCа, бір-бірініS пікірін тыSдай білуге, ™з ойын ашыK айтып жеткізуге болады. СТО баCдарламасыныS стратегиялары бойынша сапалы білім берумен Kатар, болашаKKа рухани адамгершілікке т‰рбиелей отырып, ‰р оKушыныS ж_регіне жол табуCа, ішкі сезімін толCанысKа т_сіруге, танымдыK ™рісін кеSейтуге болады.
2. «ОKу мен жазу арKылы сын тaрCысынан ойлауды дамыту» жобасыныS ерекшеліктері
Т‰жірибе ж_зінде технологияларды енгізу.
Жеке тaлCаныS ™зін-™зі дамытуына, шыCармашылыK KабілетініS арттыруына Kажетті іскерліктері мен даCдыларын ™зін-™зі KалыптастыруCа арналCан.
3. Бaл технологияныS артыKшылыCын пайдаланушылар т™мендегідей к™рсетеді.
М‰ні
Д‰ст_рлі педагогика
Дамытушы технологияларда
МаKсаты
Білім, ептілік, даCдыны меSгерту
ОKушы ™зін-™зі субъект ретінде ™згерту, ™зі дамытуCа жаCдай жасау
МaCалім р™лі
БасKарушы
Жетекші, баKылаушы, кеSесші, aйымдастырушы
Негізгі р™лі
Мен сияKты істе
Ойлап істе
СТО баCдарламасыныS стартегиларымен жaмыс ж_ргізгенде мынандай талаптарды ескерген ж™н.
1.ОKушыларCа топKа берілген тапсырмалар aзаKKа созылып кетпес _шін уаKытты шектеп беру. Мысалы 1 тапсырмаCа 3 минут.
2.ОKушы ™з ойын не пікірін айтKанда оны шектемеу.
3.ОKушы ™зі жауап бергенде, не ™з ойын ашыK айтKанша «сеніS айтKаныS дaрыс емес» деуге болмайды.
4.БасKа оKушылар бір-бірініS жауаптарын сын тaрCысынан баCалайды
Осы жаCдайларды ескеріп, ™ткізген сабаKтарымда KолданCан стратегияларым мынадай:
СТО
Топтау
ЖИГСО
Сaхбат
Т_ртіп алу
Бес жол ™леS
Кубик-рубик
Jос шеSбер
И‰ ЖоK
`KсастыK
Сурет арKылы болжау
INSERT -кестесі
Елестеу
ОKушыныS сыни ойлауын дамытуCа баCытталCан жаSа инновациялыK «ОKу мен жазу арKылы сыни ойлауды дамыту» жобасыныS да басты міндеттерініS бірі aстаздардыS жаSаша ойлай алатын, ™з м‰селесiн ™зi шеше алатын адам т‰рбиелеуге ж‰рдемдесуі, aстаздардыS д‰ст_рлi сабаK беруден ™згеруiне, балаCа баCытталCан сабаK процесiн aйымдастыра алуы, сабаCын белсендi, оKушымен теS KaKылы д‰режеде ж_ргiзуі, жобаныS философиясын тереS меSгерген aстаздардыS ш‰кiрттерiн ™з пiкiрiн ашыK айтып, ™зара шынайы сaхбат ж_ргiзетiн, рухани жаCынан дамыCан жеке тaлCа ретiнде дамуына ыKпал жасауы болып табылады. «Сыни тaрCыдан ойлау жобасы ерекше, ™йткені мaCалімдердіS KaндылыCы мен оKушылардыS р™лін ™з т‰жірибелерінде танытатын к‰сіби даму процесі арKылы наCыз ™згеріс енгізеді» (Джинни Л.Стилл.)
“Сын тaрCысынан ойлау” aCымы белгілі бір идеяларды Kабылдай отырып, оныS неге Kатысты екенін зерттеу, оларды жеSіл септикалыK ойларCа Kарсы Kоя білу, салыстыра алу, сол идеяларCа Kарсы к™зKарастармен тепе-теSдікте aстап зерттеу, оларCа сеніммен Kарау деп т_сіндіреді авторлар.
4.Сын тaрCысынан ойлау технологиясын ж_зеге асырудаCы оKушыныS іс-‰рекеті
КезеS
МаKсат
ОKушыныS іс-‰рекеті
Білім (танып білу кезеSі)
Берілген жаSа т_сінікті aCу, есте саKтау, бaрынCы білімді жаSарту
ТыSдайды, Kабылдайды, еске саKтайды, ойлайды.
Т_сіну
ЖаSа материалдарда берілетін материалды т_сініп, ™зінше т_сіндіріп болжам жасауы
Т_сіндіреді, айтады, к™рсетеді, жазады.
Jолдану кезеSі
ЖаSа білімді т‰жірибеде пайдалану
БaрынCы білім негізін пайдалана отырып, жаSа проблема шешеді.
Талдау кезеSі
АлCан білімді жіктеу, саралау, еS негізгісін ала білу
Ойланады, салыстырады, табады, талдайды.
ЖинаKтау кезеSі
Жеке б™лшектерден, дара aCымдардан тaтас д_ние жасау
Ойлап табады, Kaрастырады, шыCарады, байланыстырады.
БаCалау кезеSі
ЖаSа aCым жаSа материалдыS KaндылыCын аныKтау
БаCалайды, талKылайды, ™з ойын ортаCа салады.
Jорытынды.
Jорытындылай келе мына жаCдайCа к™Sіл аударCым келеді: к™п педагогикалыK технологияларCа KараCанда «ОKу мен жазу арKылы сын тaрCыдан ойлау » технологиясымен жaмыс мaCалім _шін ыSCайлы ж‰не м_мкіндіктері к™п,мaCалімніS оKыту процесінде алдына KойCан маKсатын шеше алуCа к™мектеседі.Ал енді оKыту процесініS негізі-жеке тaлCаны Kалыптастыру болCандыKтан , мазмaнды ‰рі маCыналы жaмыс aйымдастырылуы Kажет.МaCалім мен оKушылардыS жеткен жетістіктері мен оKыту н‰тижелері бaл технологияныS табысты екенін к™рсетеді.Jазіргі заман мaCалімнен тек ™з п‰нініS тереS білгірі болуы емес, тарихи танымдыK, педагогикалыK – психологиялыK сауаттылыK, саяси экономикалыK білімділік ж‰не аKпараттыK, технологиялыK сауаттылыK талап етілуде.
Ол заман талабына сай білім беруде жаSалыKKа жаны Kaмар, шыCармашылыKпен жaмыс істеп, оKу мен т‰рбие ісіне еніп, оKытудыS жаSа технологиясын шебер меSгерген жан болCанда Cана білігі мен білімі жоCары жетекші тaлCа ретінде aлаCатты саналады.
Бaл мaCалімге артылатын жауапкершіліктіS артKанын білдіреді. СондыKтан Kазіргі заманныS сaранысына лайыKты жеке тaлCаны Kалыптастыру _шін жаSаша оKыту ‰дістері к™беюде. Сол технологиялардыS бірі - «Сыни тaрCыдан ойлау технологиясы».
«Сыни тaрCыдан ойлау технологиясы» мaCалімніS берген теориялыK білімін ойша Kорытып, тапсырмаларды орындау барысында ™з ойын практикада пайдалануCа машыKтанады.
Білім беру _рдісінде жаSа оKыту технологияларды пайдалану арKылы сын тaрCысынан ойлау арKылы, дара тaлCаны баCыттап оKыту маKсаттарын ж_зеге асыра отырып, оKу – т‰рбие _рдісініS барлыK деSгейлерініS тиімділігі мен сапасын жоCарлатуды к™здейді.
Физика сабаKтарында сын тaрCысынан ойлау жобасын Kолдану арKылы оKушылардыS білімін ж‰не физикалыK ойлау Kабілеттерін, физикалыK тілін дамытудыS теориялыK тaжырымдарын, ‰дістерін, Kорытындысын мектеп іс-т‰жірибесінде, жоCары оKу орындарында, студенттер курстыK жaмыс, баяндама жазу барысында, Cылыми конференцияларда осы саладан білім, білік, даCдыларын жетілдіру маKсатында пайдалануCа болады.
Сын тaрCысынан ойлау баCдарламасыныS психологиясын дaрыс т_сінген мaCалім, ™зініS сабаK беру _рдісінде оныS стратегияларын тиімді Kолданып бірккен іс-‰рекетті aйымдастырады. ОKушы ™зі ойлауы барысында білімге деген ынтасын дамытады, ой-™рісін кеSейтеді, еS бастысы – оKушыны шаршатпайды. Бірте-бірте мaCалімніS айтKанынан г™рі, ™зі белсенді ойлаушы, ізденімпаз шыCармашыл таCы басKа Kабілетке ие болады. СабаKта оKушыныS ™з ойын сын тaрCысынан ойлап, д‰лелдей білуіне ж‰не еркін ойлауына м_мкіндік берілуі керек.
JолданылCан ‰дебиеттер:
1.МaCалім т‰жірибесін ж‰не ойлауын дамытудаCы сaраKтардыS ролі.
Алматы, 2001. /60-62б/.
2.«Физика ж‰не астрономия» №2-2007ж/13-15 б/.
3. «Физика мектепте» №4-2010ж /23-25б/.
4. «Физика негіздері ж‰не тест жауаптары», Астана -2007/24-33б/.
5.«Физика мектепте» №4-2010ж /23-25б/.
Петропавл орта мектебі
ТаKырыбы: «Сыни тaрCыдан ойлау жобасын физика п‰нінде Kолдану».
ДайындаCан: А.С. Мурзабекова
2015-2016 оKу жылы
15