Конспект урока по крымскотатарскому языку Фииль заманлары

Мевзу: Фииль заманлары.
Макъсат: Фииль заманлары акъкъында талебелернинъ бильгилерини умумийлештирмек, текрарламакъ, талебелернинъ агъзавий ве язма нутукъларыны зенгинлештирмек, инкишаф этмек, талебелернинъ сез байлыгъыны арттырмакъ, талебелерде Ватангъа, тильге, башкъа миллетлерге севги чизгилерини тербиелемек.

Дерс такъымы: карточкалар, метинлер, ресимлер, музыка, презентация.
Дерснинъ чешити: пекитюв.
Дерс кетишаты:
I. Тешкилий дакъикъа.
Селямлашув.

Ана тилим – гъурурым,
Юрегимсинъ, джанымсынъ.
Сенсиз сувсыз чечек киби
Мен тез солурым.
Тувгъан тильде лаф этейик,
Тилимизни биз билейик,
Миллетлерни урьмет этейик,
Мектепке шенъ – шенъ келейик!
Айды, достлар,башлайыкъ биз дерсимизни!
Дерсте дикъкъат олайыкъ, бильгилерни алайыкъ!

II. Мевзу ве макъсатны илян этюв.
Оджа сезю:
– Балалар, бугуньки бизим мевзумыз филь заманларыдыр. Дерсимиз - пекитюв дерсидир. Биз сизлернен филь заманларыны текрарлайджакъмыз, оларны джумлелерде тапмагъа огренеджекмиз, сизинъ агъзавий ве язма нутукъларынъызны инкишаф этеджекмиз, сез байлыгъынъызны арттыраджакъмыз; ана тильге, ватангъа, башкъа миллетлерге севги чизгилерини тербиелейджекмиз. Ачынъыз дефтерлеринъизни, бугуньки санны ве мевзумызны язынъыз.

III. Инкишаф дакъикъасы.
- Дерснинъ эсас къысмына кечмезден эвель, инкишаф дакъикъасыны кечирейик.
Талебелернен субет:
– Шимди йылнынъ насыл мевсими?
– Насыл айлар къыш айлары?
– Къышта авалар насыл ола?
– Ресимлерде сиз не коресинъиз?

IV. Эв вазифени тешкерюв.
Эв вазифе тешкермеге яваш кечейик,
Фииль заманларыны текрарлап, яхшы билейик!
Ким айтар манъа, балалар,
Къач филь заманы бар?

Талебелернен субет:
– Кечкен заман фииллери насыл суаллерге джевап берелер?
– Шимдики заман фииллери насыл суаллерге джевап берелер?
– Келеджек заман фииллери насыл суаллерге джевап берелер?

– Эр группадан бирер бала тахтагъа чыкъсын. Тахтада филь заманларнынъ аффикслери ерлештирильген. Биринъиз шимдики заман, экинджинъиз кечкен заман, учюнджинъиз исе келеджек заман фииллерининъ аффикслерини деречиклерге топланъыз ве теляфюз этинъиз.

V. Дерснинъ эсас къысмы.
– Балалар, биз сизлернен карточкалар боюнджа чалышаджакъмыз.
Биринджи группа: Тапмаджаларнынъ джевабыны тапмакъ; фииллерни тапып тюбюни сызып, аффикслерини бельгилемек.
Акъ сандыгъым ачылды,
Ичинде нур сачылды.

Акъа бере – ич битмей,
Кете бере – ел битмей.

Акъшам кетер, саба келир.

Гедже бакъсам – кок толгъан,
Саба бакъсам – екъ олгъан.

Акъ кепек чевре-четке сепиле.

Ешиль япракъ салланыр,
Салландыкъча алланыр,
Къызара-къызара ал олур,
Джумле онъа хошланыр.

Джеваплар: алма, къар, кунеш, йылдызлар, озен, кунеш.

Экинджи группа: Нокъталар ерине берильген фииллерни къулланынъыз.

Танъ . Саба эрте денъиз ялысына . Мына мавы денъиз. Узакъта денъиз кокнен . Денъизден салкъын ельчик . Денъиз устюнде чагъалалар . Денъиз ялысында шенъ бала сеслери . Денъиз ялысындан тос- томалакъ ташчыкълар . Сонъ денъизде . Денъизден дюльбер къабурчакълар тапып . ве чешит - тюрлю оюнджакълар .
(Атты, эсти, кетти, битише, эшитиле, учуша, топладыкъ, ялдадыкъ, топладыкъ, ясадыкъ).

Учюнджи группа: Кечкен заман фииллеринен къулланып, «Китапханеде» мевзугъа диалог тизинъиз.

VI. Раатлыкъ дакъикъасы.

Мен сизлерни пек севем,
Дюньяны да пек севем,
Юксек дагъны, алчакъ отны,
Кенъ озенни пек севем!
Келинъ, достлар, къол тутушып,
Тегерекке турайыкъ.
Эр кесни урьмет этип,
Тебессюм багъышлайыкъ!

– Балалар, шимди исе биз сизлернен Къырым боюнджа сеяат этеджекмиз. Токътав Багъчасарай шеэринде оладжакъ. Бакъынъыз тахтагъа, бу Багъчасарай кечкен вакъытларда, 100 йыл эвель. Вазифе: кечкен заман фииллерини къулланып шеэр акъкъында кучюк метин тизмек.

– Бу исе Багъчасарай шимдики вакъытта. Коресинъиз насыл дюльбер? Вазифе: Метинни окъуп, фииллерни язып алмакъ ве заманыны къайд этмек.

Къырымнынъ энъ дюльбер шеэри – Багъчасарайдыр. Бу шеэр къырымнынъ къадимий шеэрлеринден бири сайыла. Мына мен бу шеэрге келип тюштим. Аджайип сокъакъларыны корем, орталыкъта ешилликни сезем. Мында юксек тереклер, дюльбер чечеклер осе ве адамларны къокъуларынен къувандыра. Шеэрни юксек биналар, мейданлар, парклар пек яраштыра. Онынъ ортасындан Чурюксув озени кече. Багъчасарайда Хансарайны, Зынджырлы медресени сейир этем. Олар пек дюльбер. Шеэрде яшагъан адамлар пек мераметли олмакъта, чюнки елны адаштырсанъ, олар ел косьтере, бойлеликнен, елджуларгъа ярдым этелер. Багъчасарайгъа кельген адамлар шеэрнинъ мусафири ола. Багъчасарай йыл-йылдан осе ве чечеклене.

– Балалар, биз сизлернен Багъчасарайнынъ кечмишине барып кельдик, шимдики заманны бакъып чыкътыкъ. Я келеджекте Багъчасарайны сиз насыл тасавур этесинъиз? Келеджек заман фииллерини къулланып, бирер джумле айтынъыз.

V. Дерснинъ екюни:
– Демек, балалар, бугуньки дерсимизде биз не акъкъында лаф юрьсеттик?

VI. Баалав.

VII. Эв вазифеси: саифе 69, 167 иш (берильген джедвельни мисаллернен толдурынъыз).
15