Презентация. Исим. исим япылувы

Исимлернинъ япылувы ве оларнынъ имлясы10 сыныф Исим япыджы усулларыМорфологик усулыТамыр, негизге махсус исим япыджы ялгъамалар къошулувынен янъы сёзлер япылыр:яз– языджы, языджылыкъ.Синтактик усулыЭки сёзнтнъ грамматик джеэттен тенъ багъланувынен янъы сёзлер япылыр:ашкъазан, балкъурт, ана-баба, кучь-къувет. Морфологик усулынен исим япыджы ялгъамаларИсимден -джы, -джи, -джу, -джю, -чы, -чи, -чу, -чю:авджы, демирджи, сютчю.-даш, -деш:сыныфдаш, койдеш.-шынас:эдебиятшынас, тильшынас-кяр, –кер:авескяр, ишкир.Фиильден -ма. –ме: сарма, кезме.-гъы, -къы, -гъу, -къу, -ги, -ки, гю, кю: дуйгъу, бильги, кулькю.-гъыч, -къыч, -гъуч, -къуч, -гич, -кич, -гюч, -кюч: отургъыч, ювгъуч, сюзгюч.4) -м, -ым, -им, -ум, юм: чыдам, билим, ютум. Фиильден исим япыджы ялгъамалар5) –ынты, -инти, -унты, юнти: сыкъынты, кезинти, къурунты, тёкюнти.6) –ыш(йыш), -иш(йиш), -уш, -юш: къазыш, яшайыш, уруш, сёгюш.7) –ы, -и, -у, -ю: язы, сайы, къоркъу, ортю.8) –ч: ишанч, къуванч, окюнч, къазанч.9) –вукъ, -вуч, -уч: тырнавуч, чомуч.10) –къ, -к, -акъ, -юк: таракъ, элек, тёшек.11) –ын, -ин: джыйын, келин, экин. Мешгъулиет 1.Ашагъыдаки сёзлерге исим япыджы ялгъамасыны къошып. Янъы исимлерни уйдурынъыз.Балыкъ, омюр, аш, тутмакъ, саймакъ, ичмек, акъран, зиян, къурмакъ, айланмакъ, сильмек, араба, ёл, меслек, шиве, корюшмек, ютмакъ, осьмек, туз, куреш, сабунбурмакъ, гурульдемек. Синтактик усулынен исим япувКъошма исим Ашкъазан, балкъурт, козьяш, Багъчасарай, къартана, Къарасув, байкъуш, мысырбогъдай, борюбасар, ишсевер, янардагъ, Акъяр;Орта Асия, Алтын Орду, иш акъкъы.Чифт исим Агъа-къардаш, гедже-куньдюз, дост-душман, гъам-къасевет, бахт-част, кучь-къувет. Мешгъулиет 2.Джумлелерни кочюрип язынъыз. Къошма ве чифт исимлерни тапып, имлямыны изаланъыз.Ана-бабагъа сёз къайтарма. Къарт-къурт, бала-чагъа демей, тютюн аранына къападылар. Эм меркезий устаханелерни зенаат саиби адамларнен темин этмек, эм де болюклерге уфакъ-тюфек тамирханелер ачмакъ мумкюн оладжакъ. Мектеп балалары, илле десенъ къызлар, бутюн къыш кийинип юрген, энди бир тамам безген йылтыравукъ резина чызмаларыны чыкъарып, аякъкъап киелер. Акъшамсефа, къырмызы гуль ве фесильгенлернинъ устюнде сув тамчылары мерджан киби йылтырамакъта. Пароход куньбатыгъа айлангъан киби, куньдогъуш бетте тургъан эвлеримиз къаршы къаршыгъа корюнди. Эвге вазифе 10-А: Исим япыджы ялгъамаларны бильмек.С. 62 № 120 (1-7).10-Б, В: исим япыджы ялгъамаларны бильмек.Балыкъчы, осюмлик, демирджи, тильшынас, къышлыкъ сёзлернен джумле къурмакъ.