«К?сіптік білім беру ж?йесіндегі инновациялы? технологияны пайдалануды? тиімді жолдары» (баяндама)
К‰сіптік білім беру ж_йесіндегі инновациялыK технологияны пайдаланудыS тиімді жолдары
Нуржанова Г.А.
Экономика ж‰не аKпараттыK
технологиялар колледжі
Орал Kаласы
JазаKстан РеспубликасыныS 2015 жылCа дейінгі білім беруді дамыту тaжырымдамасыныS жобасында «К‰сіптік білімді дамытудыS негізгі _рдісі мамандар даярлау сапасын арттыру, KарKынды Cылыми-зерттеу Kызметімен ыKпалдастырылCан инновациялыK білімді дамыту, жоCары Kажеттіліктермен тыCыз байланысты, білім беру ж‰не аKпараттыK технологияларды жетілдіру болып табылады» деп атап к™рсетілгендей, білім мазмaнына жаSалыK енгізудіS, тиімді мамандар даярлау болып отыр.
ЖаSа д‰уір aлттыK б‰секе, мемлекеттік сайыс, психологиялыK ™згерістер орта к‰сіптік білім беру ж_йесінде белеS орын алуда.
СабаKтыS KызыKты ™туі мaCалімніS _немі іздену, aтымды ‰діс-т‰сілдерді Kолдану, оKыту ‰дістемесін жаSартып отыруына байланысты. Jазіргі таSда мaCалімдер инновациялыK ж‰не интерактивтік ‰дістемелерін сабаK барысында пайдалана отырып сабаKтыS сапалы ‰рі KызыKты ™туіне ыKпалын тигізуде.
Jазіргі кезде білім беру саласында болып жатKан ауKымды ™згерістер т_рлі ынталы бастамалар мен т_рлендірулерге кеSінен жол ашуда. Осы тaрCыдан алCанда, aрпаK т‰рбиесімен айналысатын ‰леуметтік – педагогикалыK KызметтіS тиімділігін арттыру, оны жаSа сапада aйымдастыру Kажеттігі туындайды. Бaл _шін мaCалімдердіS инновациялыK іс-‰рекеттіS Cылыми- педагогикалыK негіздерін меSгеруі маKсат етіледі. Ал жаSа технологияны пайдалану міндетті деSгейдегі білімді Kалыптастыра отырып, м_мкіндік деSгейге жеткізеді. СондыKтан мaCалімніS біліктілігін к™теру мен шыCармашылыK педагогикалыK ‰рекетін aйымдастыруда Kазіргі педагогикалыK технологияларды меSгерудіS маSызы зор.
Ендеше, «Инновация» aCымы –педагогикалыK с™здік Kорына ежелден енген термин. Ол кейбір CалымдардыS еSбектерінде «жаSа», «жаSалыK енгізу»деп к™рсетілсе, кейбіреулер оны «™згеріс» деген терминмен аныKтайды.
Инновация термині Kазірде білім берудіS теориясы мен т‰жірибесінде кеSінен Kолданылып ж_р.
«Инновация» aCымы алCаш ХІХ Cасырда м‰дениеттанушылардыS зерттеуінен пайда болды, яCни бір м‰дениет т_рлерін ‰лі к_нге дейін саKталCан.
JазаKстан мемлекетінде «инновация» aCымын пайдалану соSCы бес жылдыS еншісінде. ЕS алCаш «инновация» aCымына KазаK тілінде аныKтама берген Cалым Н. Нaрахметова. Ол «Инновация, инновациялыK _рдіс деп отырCанымыз-білім беру мекемелерініS жаSалыKтарды жасау, меSгеру, Kолдану ж‰не таратуCа байланысты бір б™лек Kызметі» деп жазды. Ал инновация негізін Kaраушы aCымдардыS: «инновация», «нововидение», «новшество», «новые» т.б KазаKша аудармаларын жасаCан Ы.Алтынсарин атындаCы білім м‰селелерін Cылыми –зерттеу институтыныS ‰діскері J. Jaдайбергенова болып табылады. Инновация с™зі-Kазіргі барлыK ™ндіріс, «жаSа, ™згеру, жаSаша» деген маCынаны білдіреді. Бaл ‰дістеменіS негізінде _йренушініS дербес Kабілеті, белсенділігін Kалыптастыру, оKыту материалдарын ™зінше пайдалану арKылы танымдыK белсенділігін арттыру алCа шыCады. МaныS ерекшеліктері мыналар:
^йренушініS белсенділік іс-‰рекетін дамыту;
ОKыту мен _йретудіS ™зара _йлесімділігін Kалыптастыру;
Мaнда _йренушініS дербес Kабілетін дамытуCа тікелей к™мек беру;
^йренушініS танымдыK _рдіске белсенді Kатысуын аныKтау м_мкіндігі;
К™рнекілік к™бірек пайдалану арKылы сезіміне, Kабылдау эмоциясына ‰сер ету;
ИнновациялыK ‰діс-т‰сілді Kолдануда мaCалім сабаKты дайын к_йінде баCалайды, оKушыныS ™зі ізденіп, Cылыми негіздерін ™з бетінше игеріп, Cылыми зерттеуді к™здейді, ал мaCалімніS негізгі міндетінде оKушыныS іс-‰рекетін баKылау жатады.
€діскер С. К™шімбетова ™зініS зерттеуінде оKу-т‰рбие _рдісінде оKытудыS инновациялыK ‰діс- т‰сілдерін KолданудыS мынадай ерекшеліктерін атап к™рсетеді:
Ізгілендіру технологиясында педагогика CылымыныS алдыSCы Kатарлы Cылыми жаSалыKтарды т‰жірбиеде «бала-обьект» тaрCысынан енгізіле бастайды да, ал Cылыми білімдер оныS тaрмысыныS ‰леуметтік жаCдайы мен іс ‰рекетініS ‰леуметтік н‰тижесініS бірлігінде Kарастырылады:
АKпараттыK баCдарламалап оKытуды-оKытудыS мазмaнын п‰наралыK байланыс тaрCысынан aйымдастыру;
JоCам мен табиCат заSдылыKтарын кіріктіру негізінде меSгеруі;
АдамныS іс-‰рекеті тaрCысынан техника жаSалыKтарын енгізу;
Иллюстрациялы т_сіндірмелі оKытуда «адам-KоCам-табиCат» _лесімдік баCыттаCы д_ниетанымында ж_йелі саналы м‰дениет Kалыптасады;
Саралап, деSгейлеп, оKыту технологиясында оKытудыS мазмaны мен ‰дістері шыCармашылыK ізденіс іс-‰рекет жасау негізінде адамныS инновациялыK KабілеттерініS Kалыптасуына баCытталады;
ОKытушы білмейтін шыCармашылыK ізденіс негізінде ™мірге келген жаSа Kабілет;
Дербес оKыту технологиясы оKу-т‰рбие _рдісінде сабаKты «оKушы-субъект-мaCалім объект» тaрCысынан Kарастырып, оKушыны aдайы шыCармашылыK ізденіске баCыттайды.
Колледжде аталCан оKытушылар ™з іс-т‰жірибелерінде
жаSа технологияларды тиімді пайдалануда: `.Н.Сауранбаева «сатылай комплесті талдау», J.М.С‰кімбекова «сатылай комплексті талдау», А.J.Бейсембаева «интерактивті оKыту технологиясы», Б.Ж.Сейдаханова «aжымдыK оKыту технологиясы», Ж.Т.Толыбаева «кредиттік оKыту технологиясы», А.J.Сатыбалдиева «модульдік оKыту технологиясы», А.J.Жaмабаева «сатылай комплексті талдау».
Инновацияны жете т_сініп, инновациялыK ‰діс-т‰сілдерді колледж ™міріне кеSінен енгізу жас aрпаKтыS саналы да сапалы білім алуыныS бірден-бір шарты болып табылады. Jазіргі заманCа сай сабаK Kaрылымын жаSаша Kaруды Kалай ж_зеге асыруCа болады? Ол _шін сабаKты жаSаша KaрудыS Kажеттілігіне к™з жеткізе отырып оныS жаSаша ‰діс-т‰сілдерін _йрену ж‰не Kайта KaрудыS себебін аныKтау Kажет. Мaнда мaCалім ™зі сабаK беру кезінде жіберіп алCан кемшіліктерін аныKтап, оны т_зету жолдарын Kарастыру шарт. Бaл кемшіліктерді Kайдан іздейміз? ОныS мынадай т_рлері болуы м_мкін:
МaCалімніS теориялыK білімініS таяздыCы ж‰не мaCалімніS ™зі баCдарламалыK материалды жете т_сінбеуі;
СабаK беру стилініS бір жаKтылыCы;
ОKытудыS т_рлі ‰діс-т‰сілдерін тиісті кезінде, ™з д‰режесінде Kолдана білмеуі;
ОKушылардыS білімін баCалаудаCы олKылыKтар;
ОKушыныS сабаKтаCы Kажетті талап-тілектерін ескермеу;
СабаKтыS т‰жірибелік маSызын ескермей, тек теория жаCына к™Sіл б™луі,
МaCалімніS тек бaйрыK раймен жaмыс істеуі; т.б.
Міне, осы кемшіліктерді жоя отырып, сабаKты жаSашаKайта Kaру _шін сабаKтыS стратегиясы мен тактикасын меSгеру керек. СабаKтыS стратегиясы мен тактикасын алдын-ала жоспарлай отырып, сабаKты ™з д‰режесінде кемелдендіріп ™ткізу ол бір aрысKа кіріп, оныS стратегиясы мен тактикасын шебер Kолдана отырып, жеSіске жеткен KолбасшыныS еSбегімен пара-пар.
СабаKтыS стратегиясы дегеніміз- сол сабаKтыS маKсатын ашып, оны оKушыларCа жеткізу _шін ™те білгірлікпен жасалCан іс-жоспар. Ал сабаKтыS тактикасы дегеніміз-стратегиялыK жоспарды ™те жоCарCы айла – т‰сіл арKылы оKушыларCа т_сіндіре білу.
СабаKтыS стратегиялыK жоспарын жасаCанда мыналарCа к™Sіл б™лу керек:
ОKу материалыныS негізгі тобын жеке б™ліктерге б™ліп
алу, оны 80 минуттыK уаKытKа с‰йкестендіре б™ліп ж_ргізу.
СабаK _рдісініS еS маSызды белгілерін б™ліп к™рсету
немесе оKушыныS білім сапасын к™теруге септігін тигізетін аныKтамалар мен ережелерді айKын атап к™рсету;
ЖаSа материалды т_сіндіру, оны ™мірдегі к_нделікті
KоCамдыK жаSалыKтармен aштастыра жан-жаKты талдап т_сіндіру;
ОKушыныS білімін, даCдысын ескере отырып,
оKушылардыS жас шамасына с‰йкес сабаKтыS мазмaны мен маKсатын т_рлендіріп, бір-бірімен байланыстыра білу;
СтратегиялыK жоспарды сабаK т_сіндірудіS сан салалы тактикасын Kолдана отырып KaруCа болады.
ЕліміздіS болашаCы б_гінгі жас aрпаKтыS білім деSгейімен ™лшенеді. СондыKтан инновацияныS т_рлі т‰сілдерін, педагогикалыK білімдерін _немі жетілдіре отырып, оны дер кезінде Kабылдап, ™Sдеп, н‰тижелі пайдалана білу aстаздыS міндеті болу керек.
Жалпы білім беретін оKу мекемелерініS к™п т_рлілігі мен оKыту баCдарламалардыS вариативтілігі жеке дара оKуCа, халыKтыS білім алуCа деген т_рлі талаптары мен оKушылардыS KызыCушылыKтарын KанаCат етуге к™мек к™рсетеді. СоSCы жылдарда мaCалімдердіS шыCармашылыK еSбегі ерекше маSыздылыKKа ие болып отыр. МaныS б‰рі мaCалімніS инновацмялыK іс-‰рекетті жоспарлауCа, aйымдастыруCа ж‰не басKаруCа деген жаSаша к™зKараспен Kарауды ойластырады.
ПедагогикалыK, психологиялыK ж‰не ‰леуметтік ‰дебиеттерді талдау барысында мaCалімніS инновациялыK іс-‰рекеті деген aCымныS бірнеше жолын аныKтауCа м_мкіндік береді:
ИнновациялыK іс-‰рекет мaCалімніS жеке тaлCасыныS даму тaрCысынан KараCанда іс-‰рекетке деген Kарым-KатынастыS, іс-‰рекет т_рлерініS ауысуын aсынатын ™зіндік сана н‰тижесі ретінде Kарастырылады.
ТaлCаныS танымдылыK белсенділік тaрCысынан алCанда инновациялыK іс-‰рекет «инновациялыK, шыCармашылыK ‰леуметтіS» Kайнар к™зі ретінде к™рінеді.
ПедагогикалыK іс-‰рекеті тaрCысынан идеалды ‰дістемелер мен баCдарламаларды іздеу, оларды оKыту т‰жірибесіне енгізу, жаSалыKтарды игеру _рдісі, шыCармашылыK іс-‰рекеттіS ™німі, озат т‰жірибелер.
МaCалімніS инновациялыK іс-‰рекетініS ™лшемдік сипаттары: мотивациялыK шыCармашылыK баCыт; жаSалыKтар енгізуге технологиялыK дайындыCы; ™зін-™зі басKару Kабілеттілігі. ОсыныS ішіне басKарудыS жаSа K_ндылыKтары мен маKсаттары, басKарудаCы жаSа енгізулер, дамыту баCдарламасын, т_рлі типтегі оKу жоспарлары мен оKыту баCдарламаларды ‰зірлеудіS технологиясы мен методологиясы, білім беру субъектілерін ‰леуметтік – KaKыKтыK KорCауы, педагогикалыK кадрлардыS аттестациялануы да жатады.
Жалпы білім беретін оKу мекемелерініS к™п т_рлілігі мен оKыту баCдарламалардыS вариативтілігі жеке дара оKуCа, халыKтыS білім алуCа деген т_рлі талаптары мен оKушылардыS KызыCушылыKтарын KанаCат етуге к™мек к™рсетеді. СоSCы жылдарда мaCалімдердіS шыCармашылыK еSбегі ерекше маSыздылыKKа ие болып отыр.
БолашаK мaCалімдерді жаSа педагогикалыK технологияларды KолдануCа даярлыKты Kалыптастыру мына к™рсеткіштерді Kамтиды: мотивациялыK KaндылыKтар, мазмaндыK; бейімділік; танымдыK; іс-‰рекеттілік; технологиялыK; шыCармашылыK.
Осы аталCан к™рсеткіштердіS ‰серінен білім, к‰сіп, іскерлік, іс-‰рекет, игеру, н‰тиже Kaралады. Білім жалпы к‰сіби, техникалыK арнайы білім болып б™лініп к‰сіппен aштасады.Ал к‰сіп – мамандыK таSдау, мамандыKты меSгеру. Ол жалпы мектептерде, гимназия, колледждерде, жоCарCы оKу орындарында беріледі. Білім алып к‰сіп иесі болу _шін іскерлік Kажет. Іскерлік – оKу, білім, к‰сіп, т‰жірибе, ізденушілік, ™зіндік жaмыс, іс-шаралар, даCдыдан туындайды. Іскер болу _шін іс-‰рекетті меSгеру керек.
Іс-‰рекет ‰рекеттен, операция Kимыл-KозCалыстан тaрады. Бaл _рдістіS орындалып , игерілуі керек. Игеру-Kабылдау, aCыну, ойлану, пайымдалу, бекіту, ж_зеге асыру, Kолданудан тaрады. БарлыK _рдіс байланыса орындалCан соS н‰тиже к™рсеткіші пайда болады.
Jазіргі колледж жаCдайындаCы білім берудіS aлттыK модуліне ™ту оKыту мен т‰рбиелеудіS соSCы ‰діс-т‰сілдерін инновацмялыK педагогикалыK психологияны игерген, психологиялыK-педагогикалыK диагностиканы Kабылдай алатын, педагогикалыK жaмыста KалыптасKан бaрынCы «баршаCа білім беру» ескі с_рлеуінен тез арада арылып, жаSаша білім беру мазмaнына «‰р кімге таSдау бойынша білім беруге» к™шуге Kабілетті ж‰не наKты т‰жірибелік іс-‰рекет _стінде ™зіндік даSCыл жол салуCа икемді, шыCармашылыKпен, ізденушілікпен жaмыс істейтін зерттеуші болашаK мaCалімдерді даярлау Kажет етеді.
Jазіргі уаKытта оKытудыS озыK технологияларын сабаKта пайдалану-™мір талабы. СондыKтан да, сабаKKа Kойылатын талаптар оKытушыдан _лкен шеберлікті талап етеді. СоныS ішінде жаSа педагогикалыK технологияныS оKушылардыS білім сапасын арттыруCа, ™здігінен ізденуіне, ой-санасыныS дамуына м_мкіндік беретіні аныK.
ОсыCан орай, оKытушылардыS педагогикалыK шеберлігініS Kалыптасуы ж‰не шыSдалуы оKу орнында aйымдастырылып отырCан оKу-‰дістемелік жaмыспен тыCыз байланысты.
JазаKстан РеспубликасыныS «2005-2010 жылдарында білімді к™теру» мемлекеттік баCдарламасында к™рсетілген орта арнаулы білім беру саласындаCы негізгі м‰селелерді ескере отырып, ‰дістемелік кабинеттіS жaмысы педагогтардыS мамандыCына с‰йкестігін жетілдіруге ерекше к™Sіл б™луде. ЖаSа формациядаCы маман даярлау оKытушы мен оKушыныS ™зін к™рсете білуіне, оKытушылардыS біліктілігін к™теру маKсатында инновациялыK Kызметті aйымдастыруCа, білім берудіS жаSа технологияларды пайдалануCа негізделеді.
АталCан іс-шараларды басшылыKKа ала отырып, колледждіS ‰дістемелік жaмыстары т™мендегі баCытта ж_ргізіледі:
ОKытушылардыS педагогтыK шеберлігін Cылыми-теориялыK ж‰не к‰сіби деSгейде жетілдіру;
КолледждіS ‰дістемелік «ОKу-т‰рбие _рдісіне жаSаша мазмaн беру арKылы жан-жаKты дамыCан, KоCам талабына сай, шыCармашыл Kабілеті мол, к‰сіби білікті маман даярлау» проблемасын ж_зеге асыру.
ОKытушылар мен оKушылардыS Cылыми-іздену жaмыстарын aйымдастыру, оKытушыларCа ‰дістемелік к™мек к™рсету.
Бaл баCыттардаCы жaмыстарды ж_зеге асыру _шін колледждіS ‰дістеме кабинеті, он бір п‰н циклдыK комиссиясы ж‰не ‰дістемелік кеSес жaмыс ж_ргізеді. ОKу т‰рбиелеу _рдісініS диагностикасына _лкен м‰н береді. Бaл жaмыс екі баCытта ж_ргізіледі:
ОKытушыныS к‰сіби педагогтік с‰йкестік диагностикасы;
МамандаK бойынша оKушыныS тaлCа ретінде жaмыс сапасын бір ж_йеге келтіру арKылы ж_зеге асатын оKушыныS тaлCа диагностикасы.
КолледждіS б_гінгі таSдаCы алCа KойCан маKсатын ж_зеге асыру жолында Cылыми-‰дістемелік жaмыстарды aйымдастырудаCы п‰ндік циклдыK комиссиясы жaмысыныS ролі ерекше.
П‰ндік циклдыK комиссиясыныS жaмыстары мемлекеттік стандарт негізінде т™мендегі Kызметтерді ж_зеге асыруCа KaрылCан:
ОKу KaралыныS мазмaнына талдау жасауCа, инновациялыK технологиялар ретінде шыCармашылыK зертханаларда жaмыс істеуге _йрету;
ПедагокикалыK ж_йелерді молдульдеуге _йрету;
ПсихологиялыK-педагокикалыK CылымныS, п‰ндік CылымдарыныS жетістіктерімен таныстыру;
Білімге деген мынадай жаSа к™зKарастарды Kалыптастыру: ж_йе-KaндылыK-процесс-н‰тиже- Kызмет к™рсету.
€дістемелік кабинет осы аKпараттыK-‰дістемелік журнал арKылы аталCан жaмыстардыS н‰тижесін жараиялау ж‰не сабаK барысында ™ткізілетін ‰р т_рлі шаралардыS _лгілері, оKыту технологияларыныS теориялыK, практикалыK м‰селелері, оларды колледжде білім сапасын арттыру маKсатында іске асыру жолдары, сол технологиялармен оKытудаCы оKытушылар т‰жірибесі, жетістіктерніS рейтингісі, мониторингі, _лгі сабаK жоспарлары, aлттыK т‰рбиеге байланысты танымдыK д_ниелерді Kамтып, кафедра жaмысын ж_йелендіруді, насихаттауды ж_зеге асыруды к™здеп отыр.
€дістемелік кабинетініS жaмысын, баCдарлама бойынша озыK технологияларды, оKытушылардыS ой- пікірлерін ортаCа салып, оларCа Cылыми-‰дістемелік к™мек беруді оKытуCа байланысты т_рлі м‰селелерді Kарастырады.
Міне, осындай жолдан ™ткен ‰рбір оKытушы шебер де, шыCармашыл тaлCа болары аныK. `лы педагог Я. А. Коменский «ОKытушы-м‰нгі нaрдыS Kызметшісі, ол барлыK ой мен Kимыл- ‰рекетіне аKылдыS д‰нін сеуіп, нaр Kaястын тынымсыз лаулаCан жалын иесі» деп aстаздыS еSбегіне ерекше баCа беріп, _немі ізденісте, шыCармашылыK ‰рекетте болатын, жалындап ж_ретін тaлCа екендігін айтKан. Ал, шаCармашыл оKытушыныS ш‰кірті де шыCармашыл болуы керек. Дарынды балаCа дарынды оKытушы Kажет. Олай болса, оCан білімніS нaрын Kaйып, шыCармашылыK ынтмаKтастыKта ‰рекет етсе, «ЖаSа ‰лемдегі-жаSа JазаKстанCа» жету жолы аныKталары с™зсіз.
15