Т?ра?ты тіркестер ашы? саба? жоспары
Сабақ № Тақырыбы: Тұрақты тіркестер
Күні: 15.03.16 Мұғалімнің аты-жөні: Копбаева Лаура Найманханқызы
Сыныбы 5 «А» Қатысқандар: Қатыспағандар:
Сабақ арқылы жүзеге асыратын оқу мақсаты Оқушыларға тұрақты тіркестер туралы түсінік беру және оларды сөз аралығында қолдана білуге үйрету.
Барлық оқушылар: Сөздің тұрақты тіркестер туралы мағлұмат алады.
Оқушылардың көпшілігі орындай алады: Тұрақты тіркестердің мағынасын біледі, сөйлемдер құрай алады.
Кейбір оқушылар орындай алады. Тұрақты тіркестер мен еркін тіркестерді ажырата алады, мәтін құрай алады.
Түрі Аралас сабақ
Алдыңғы оқу Оқушылар эвфемизм мен дисфемизмді түсінді
Жоспар
Жоспарланған уақыт Жоспарланған жаттығу түрлері Ресурстар
Басы
1035 - 1037
Оқушыларды топқа біріктіру
1037 - 1039
Үй тапсырмасын тексеру
1045 – 1052
Психологиялық тренинг «Өз жұлдызыңды тап» тренингі
Көздеріңді жұмыңдар. Үш рет терең демалып, оны шығарыңдар. Ал енді жұлдызды түнді елестетіңдер. Жұлдыздар үлкен және кіші, жарық және күнгірт. Жұлдыздарға мұқият қарап, ең керемет жұлдызды таңда. Өз жұлдызыңа сүйсініп, оған жетуге тырыс. Бар күшіңді сал! Аспаннан алып оны өз алдыңа қой, жақыннан қара және оның көрінісінен қандай сәуле, жарық шашқанын есте сақтауға тырыс. Енді жұлдыздар әр сабақта бізге жарығы мен нұрын шашып, мейірім, достық, өзара көмек қолдау сезімдерін бойымызға ұялатады.
Жұлдызша бойынша топқа бөлу
Жұлдызшаны қызыл түсті қағазға салғандар бірінші топ
Сары түсті қағазға салғандар екінші топ
Жасыл түсті қағазға салғандар үшінші топ
«Мина» әдісі
Эвфемизм дегеніміз не?
Дисфемизм дегеніміз не?
Эвфемизм мен дисфемизмдерден ерекшелігі неде?
Қандай айырмашылықтары бар?
Ойды бейнелеп, көркемдеп жеткізудің тәсілі?
Мағынасы жағынан эвфемизмдерге қарама-қарсы құбылыс?
Дисфемизммен сөйлейтін адамдарды қандай адамдар деп есептейміз?
Әдеби тілдің үлгісіне жатпайтын тілдік құбылыс?
Әдепті, сыпайы сөйлеу мақсатынан шыққан құбылыс?
Дисфемизм қандай ұғымды тудырады?
109-жаттығу тексеру.
Жаңа сабақ.
Тұрақты тіркестер
Оқушылар мәтінді түсініп оқиды.
Мәтін бойынша жұптық, топтық жұмыс жүргізеді. «Өз жұлдызыңды тап» тренингі
Жұлдыз арқылы топқа біріктіру
«Мина» әдісі
Ортасы
1052 – 1055
1055 – 1100
Сергіту сәті
1100 – 1103
1103 – 1113
Мағынаны тану
Оқушы түсініктерін пысықтау
«Жеті неге?» әдісі
Тұрақты тіркестер дегеніміз не?
Ж: Екі немесе бірнеше сөздің тіркесуі арқылы жасалып, бір ғана мағынаны білдіретін тіркестер – тұрақты тіркестер немесе фраезологизмдер деп аталады.
Тұрақты тіркестер сөйлем құрамында қалай жұмсалады?
Ж: Тұрақты тіркестер даяр қалпында, сөйлемде бір бүтін тұлға ретінде жұмсалады, бір ғана сөйлем мүшесінің қызметін атқарады.
Тұрақты тіркесті құрайтын сөздер бұрыннан қалыптасқан жүйемен айтылады дегенді қалай түсінесің?
Ж: Тұрақты тіркестердің сыңарларының орнын ауыстыруға немесе басқа сөзбен алмастыруға келмейді.
Тұрақты тіркестер адамдар арасындағы қарым-қатынаста қандай қызмет атқарады?
Ж: Тұрақты тіркестер ойды көркемдеп, әсерлі жеткізудің құралы болып табылады.
Неліктен тұрақты тіркестерге бір ғана сұрақ қойылады?
Ж: Тұрақты тіркестері тұтасып, бірнеше сөзден бірігіп бір ғана мағынаны береді.
Еркін тіркес дегеніміз не?
Еркін тіркестердің тұрақты тіркестерден айырмашылығы қандай?
Кері байланыс
«Бас бармақ» әдісі арқылы кері байланыс алу.
І топ. Тұрақты тіркестердің мағынасын ашып, синонимдік баламасын тауып жазыңдар.
Көз тастау – көз қырын салу (қарау)
Көзді ашып жұмғанша – кірпік қаққанша ( тез)
Зәресі ұшу – жаны мұрнының ұшына келу (қорқу)
ІІ топ. Тұрақты тіркестердің антонимін тауып жазып мағынасын ашыңдар.
Бетінен оты шықты – беті бүлк етпеді (ұялды, ұялмады)
Ат ізін салмады – ат ізін құрғатпады (келмеді, жиі келді)
Жұлдызы жарасқан – жұлдызы қарсы (тату, қас)
ІІІ топ. Тұрақты тіркестерді еркін тіркестерге айналдырып жазып мағынасын ашыңдар.
Ит өлген жер – ит өлді Он саусағынан бал тамған – бал жеді Аузына құм құю – құм төкті
Кері байланыс
Сергіту жаттығуы
Оқулықпен жұмыс. Жеке тапсырма
І топ. 113 жаттығу. Мәтіннен тұрақты тіркестерді тауып жазыңдар,осыған ұқсас бір жағдай туралы тұрақты сөз тіркестерін қолдана отырып, шағын мәтін құраңдар.
Үш ұйықтаса түсіне кірмеген - ойламаған, су сепкендей - , жер сүзіп, құмға сіңген судай, сөзінің аяғын жұтып -
ІІ топ. 116-жаттығу. Өлең жолдарындағы тұрақты тіркестерді бастапқы қалпына келтіріп жазып, өлең жолдарын қарасөзге айналдырып, «Мен нені істеймін, нені істемеймін?» дегенге жауап жазыңдар.
Босқа жүрме – босқа жүрмеу, құр қаласың – құр қалу, көңіл бөлме – көңіл бөлмеу, алға ұмтыл –алға ұмтылу, қолыңды серме – қолын сермеу, батып терге – терге бату, өнер қуған – өнер қуу
ІІІ топ. 118-жаттығу. Мәтіннен тұрақты тіркестерді теріп жазыңдар, осы үлгіге қарап досыңа мінездеме жаз, түрін, бойы, сымбатын да суреттеп бер.
Көлдей, шөлдей, тіл қатпай,
Кері байланыс
«Бас бармақ» арқылы
«Жеті неге» әдісі
«Бес бармақ» әдісі
Соңы
1113 – 1118
Үйге тапсырма
1116 – 1118
Бағалау
Кері байланыс
1118 – 1120 І топ. Сызба толтыру
Еркін сөз тіркесі Тұрақты сөз тіркесі
1. Әр сөзі жеке сұраққа жауап беріп, бірнеше мағына білдіреді. 1. Бір ғана сұраққа жауап беріп, бір ғана мағынаны білдіреді.
2. Орнын ауыстыруға болады.
Көзді ашу, көзді жұму. 2. Орнын ауыстыруға болмайды. Көзді ашып- жұмғанша.
ІІ топ. Фрейер моделі
Тұрақты тіркестер туралы мәлімет жаз.
Екі немесе бірнеше сөздің тіркесуі арқылы жасалып, бір ғана мағына береді Сөйлемде
сұраққа бір ғана
жауап беріп, бір сөйлем мүшесі
болады.
Тұрақты тіркестер Синонимдік, антонимдік баламалары болады Сөйлем құрау ІІІ топ. Кластер құрастыру
133540538100Бірнеше сөзбен тіркеседі
00Бірнеше сөзбен тіркеседі
279273048895Антонимі болады
00Антонимі болады
4953048895Орны қалыпты
00Орны қалыпты
-1714597155 Бір мағынаны білдіреді
00 Бір мағынаны білдіреді
1306830170180Тұрақты тіркестер
00Тұрақты тіркестер
279273027305 Сыңарларын басқа сөзбен алмастыруға болмайды
00 Сыңарларын басқа сөзбен алмастыруға болмайды
-45720114935Бір сұраққа жауап береді
00Бір сұраққа жауап береді
-1714592710 Сыңарларының орнын ауыстыруға болмайды
Ойды көркемдеп әсерлі жеткізудің құралы
00 Сыңарларының орнын ауыстыруға болмайды
Ойды көркемдеп әсерлі жеткізудің құралы
25069807620 Ойды көркемдеп әсерлі жеткізудің құралы
00 Ойды көркемдеп әсерлі жеткізудің құралы
13354053810 Синонимі болады
00 Синонимі болады
Кері байланыс
«Бас бармақ» әдісі бойынша кері байланыс алу
Ереже жаттау, 123-жаттығу орындау. Әдеби шығармадағы бір кейіпкерге тұрақты тіркестерді пайдалана отырып мінездеме жазу.
Критерий бойынша өзін-өзі бағалау
№ Критерий Балл Балл
1 Үй тапсырмасын орындадым 1 Дискриптор А Сұрақтарға дұрыс жауап бердім 0,2 Ә Табу сөздерге мысал жаздым 0,2 Б Эвфемизмге мысал жаздым 0,3 В Дисфемизмге мысал жаздым 0,3 2 Тұрақты тіркестердің баламасын тауып, мағынасын аштым 1 Дискриптор А Мәтінді түсіндім 0,3 Ә Жұппен, топпен талқыладым 0,3 Б Сұрақтарға жауап бердім 0,4 3 Тұрақты тіркестерді тауып, мәтін құрадым 1 А Тұрақты тіркестің баламасын табуға көмектестім 0,5 Ә Тұрақты тіркестің мағынасын ашуға көмектестім 0,5 4 Мәтінді түсініп оқып, жұппен, топпен талдау, сұрақтарға жауап беру 1 А Мәтіннен тұрақты тіркестерді таптым 0,3 Ә Мәтін құрадым 0,3 Б Мәтін құрауда тұрақты тіркестерді қолдандым 0,4 5 Тұрақты тіркестер туралы сызба толтырып, айырмашылығын табу 1 А Тұрақты тіркестің анықтамасын жазуда көмектестім 0,5 Ә Тұрақты тіркестердің ерекшелігін табуда көмектестім 0,5 Жалпы балл саны 5 Жұлдызша арқылы кері байланыс алу
«Бес бармақ» әдісі
Саралау Саралау – оқушыға мейлінше қолдау көрсетуді қалай жоспарлай
сыз?
Қабілетті оқушыға тапсырманы қалай түсіндіресіз?
Бағалау – оқушы білімін түсіндіруді қалай жоспарлайсыз? Пәнаралық байланыс – денсаулық, қауіпсіздік, АКТ-мен байланыс. Құндылықтар
мен байланыс.
Сабақ барысында оқушыларды мақтау сөздермен қолдап отырамын. Әр тапсырмадан кейін кері байланыс аламын.
Қабілетті оқушылар тұрақты тіркестерді пайдаланып мәтін құрайды. Сабақ барысында қалыптастырушы бағалау жүргіземін. Оқушылар табыс критерийі арқылы өздерін бағалайды. Әдебиет пәні, АКТ-мен байланыс жүреді.
Рефлексия
1 Сабақтың мақсаты мен міндеттері орындалды ма?
2 Бүгін оқушылар не үйренді?
3 Сабақ қалай өтті?
4 Қандай деңгейде өтті?
5Жоспарланған саралау жақсы іске асты ма?
6 Тапсырмалар сәйкес болды ма?
7 Жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және нені енгіздім? Қысқаша бағамдау
Қандай екі нəрсе ойдағыдай сəтті шықты (оқытуды да, оқуды да есепке алыңыз)?
Қандай екі нəрсені жетілдіру сабақты жақсартар еді (оқытуды да, оқуды да есепке алыңыз)?