Инновацион технологиял?р турында чыгыш
Белем бир_ технологиясенеS т™п проблемасы булып педагогика ™лк‰сенд‰ге яSалыкларны, зур т‰Gриб‰не , авторлык программаларын, новатор укытучыларныS эш системасын гомумил‰штер_, системага салу тора. “Образование – это индустрия направленная в будущее” дип яза С.П.Капица.
Б_генге к™нд‰ педагогик технология диг‰н термин еш кулланыла. Технология ул – ниндидер эшт‰, с‰нгатьт‰, осталыкта кулланылучы алымнар Gыелмасы диел‰ толковый словарьда.
Педагогик технологияг‰ т™рле автор т™рлеч‰ билгел‰м‰ бир‰. В.П. Беспалько “Педагогик технология, ул укыту – т‰рбия процессын реализациял‰_неS эчт‰лекле техникасы”, И.П.Волков “Педагогик технология – белем бир_ н‰тиG‰сен‰ иреш_ планыныS тулы эчт‰леген язу” , В.М.Монахов « Педагогик технология – белем бир_ процессын проектлаштыру, оештыру k‰м _тк‰р_неS уйланылган эшч‰нлеге моделе, процесста укытучы k‰м укучы эшч‰нлеге ™чен барлык уSай шартлар тудырылуы м™kим”дип язалар. ЮНЕСКО “Педагогическая технология – это системный метод создания, применения и определение всего процесса преподавания и усвоения знаний с учетом человических ресурсов и их взаимодействия , ставяший своей задачей оптимизацию форм образования.
Педагогик технологиянеS 3 аспекты булып а) ф‰ннилек, б) белем бир_не планлаштырып, эш н‰тиG‰сен‰ иреш_неS максаты, эчт‰леге k‰м бир_ методлары Gыелмасы алгоритмы булуы, в) педагогик процессны ш‰хес _зенч‰леген иск‰ алып, т™рле т™рле чаралар кулланып оештыру тора.
Берб™тен технология _зе технологик микроструктуралар: алымнар, звенолар, элементлар Gыелмасы:
1) технологик схема – технология процессын шартлы сур‰тл‰_л‰р аша бир_
2) технологик карта – кулланыла торган чараларны язып, этаплап адымлап бара торган эзлекле процессын бир_.
Педагогик технологиял‰рнеS структурасы:
концептуаль нигезе булу ( k‰р технологиянеS философик, психологик , дидактик, социаль – педагогик казанышларны эчен‰ алган ф‰нни концепциясе була)
системалылык (системность) ( б_лекл‰рнеS _зара б‰йл‰неше k‰м берб™тен булуы шарт
идар‰ ит_ м™мкинлеге (управляемость) (укыту- т‰рбия процессын планлаштыру, проектлаштыру, этаплы диагностикасын булдыру, соSгы н‰тиG‰се булу)
эффектлылыгы (билгеле белем бир_ стандарты гарантиясе, оптималь чыгымнар куллану, эффектлы н‰тиG‰се булу)
воспроизводимость ( бер типтагы белем бир_ учреждениел‰ренд‰ куллану м™мкинлеге)
Белем бир_ эчт‰леген к_т‰р_неS м™kим шартларыныS берсе д‰реслекл‰р. СоSгы вакытта безнеS илд‰ бик к_п вариатив д‰реслекл‰р чыга, сайлаган педагогик технологияг‰ туры киг‰н д‰реслек бел‰н укыту белем бир_неS сыйфатын к_т‰р_ м™мкинлеген бир‰.
Л‰кин шунысы да бар бер _к технологияне кулланып н‰тиG‰ т™рле булырга м™мкин. Бу педагогныS профессиональ осталыгыннан, _з эшен‰ Gаваплы карашыннан, ни д‰р‰G‰д‰ иGади якын кил_енн‰н тора. Н‰тиG‰л‰р т™рле булса да, k‰р технологияг‰ хас уртаклык бар.
Нинди ген‰ педагогик технология булмасын , ул инде ф‰нни тикшерелг‰н к_рс‰ткечл‰р синтезы k‰м т‰Gриб‰л‰рнеS тулы анализы .Т™п максатлары булып традицион эмементлар аша, гуманлашкан демакратик нигезле, прогресска омтылу тора. Педагогик технологиял‰рнеS чыганаклары k‰м состав элементлары:
- социаль _зг‰рт_л‰р k‰м яSача педагогик фикерл‰_;
- педагогика, психология ф‰не;
- алдынгы педагогик т‰Gриб‰;
- _зебезнеS k‰м чит илл‰рд‰н бу ™лк‰д‰ тупланган т‰Gриб‰;
- халык педагогикасы.
Педагогик технологиял‰рне классификациял‰_.
М‰кт‰пл‰рд‰ укыту – т‰рбия процессын оештыруныS к_п т™рле вариантлары кулланыла. j‰р автор k‰м k‰р укытучы _зенч‰ якын кил‰. Л‰кин _зенеS максаты, эчт‰леге, куллана торган методлары буенча охшаш яклар к_п.
а) эчт‰леге k‰м структурасы буенча обучающие и воспитывающие (™йр‰т_че k‰м т‰рбиял‰_че), светские и религиозные, образовательные и профессионально - ориентировачные, гуманитарные и технократические, различные отраслевые, частнопредметные.
Б)Укыту- т‰рбия эшч‰нлеген оештыру k‰м идар‰ ит_ буенча В.П.Беспалько укытучы k‰м укучы арасындагы хезм‰тт‰шлек разомкнутый(укучы эшч‰нлеге контрольг‰ алынмый), циклический (контроль, _зконтроль, _зара контроль) , фронталь, индивидуаль, автоматизированный (укыту чаралары аша). Бу билгел‰р т_б‰нд‰ге б_лешне т‰къдим ит‰
1) лекцион укыту
2) аудиовизуаль техник чаралар ярд‰менд‰ укыту,
3) д‰реслек ярд‰менд‰ укыту- м™ст‰кыйль эшл‰р
4) ”аз санлы группалар” системасы – группалап, индивидуаль, дифференциаль якын кил_
5) компьютер ярд‰менд‰ укыту
6) репетиторлык системасы индивидуаль укыту.
7) программное обучение- алдан т™зелг‰н программа нигезенд‰ укыту
‰ тормышта ешрак шуларныS комбинациясе кулланыла.
- Я.А.КоменскийныS традицион класс- д‰рес системасында лекция т™ре, м™ст‰кыйль эш, техник чаралар куллану, д‰реслек бел‰н эшл‰_.
- х‰зерге заман укыту системасында м™ст‰кыйль китап бел‰н эшл‰_, техник чара буларак компьютер кулланып д‰ресл‰р _тк‰р_;
- группалап k‰м дифференциал укыту системасы –педагог группаларда _зара аралашу м™мкинлеге тудыра, арадан берсен репетитор итеп сайлый, ‰ _зен‰ аерым укучылар бел‰н инвивидуаль эшл‰_ м™мкинлеген туа.
Нинди ген‰ педагогик булмасын т™п идеясе – укучыларныS укыту- т‰рбия процессында гомуми _сешен т‰мин ит_.
Укыту н‰тиG‰сенд‰ укучыларныS гомуми _сешен‰ иреш_ м‰сь‰л‰л‰рен‰ педагогика тарихында да зур урын бирелг‰н. Ж.Жак Руссо баланыS физик яктан _сешен‰ аеруча игътибар бирг‰н: аныS тышкы тойгыларын – к_р_ k‰м сиз_ с‰л‰тен , шулай ук к_з‰т‰ч‰нлеген k‰м Gитез уйлавын аеруча югары б‰ял‰г‰н. И.Пестолоцци кешенеS с‰л‰тен формалаштыруда аныS табигый с‰л‰тл‰рен‰ таятып эш ит‰рг‰ т‰къдим иттк‰н. А. Дистервег , _сеш м‰сь‰л‰л‰рен караганда баланыS к_з‰т_л‰рен, с™йл‰вен k‰м уйлавын т™п факторлар итеп санаган.
Рус педагогы К.Д.Ушинский, баланыS гомуми _сеше турындагы дидактик k‰м методик хезм‰тл‰рен психология k‰м физиология ф‰нн‰ре нигезенд‰ эшл‰п, кече яшьт‰ге балаларныS акыл k‰м ‰хлак ягыннан _сешен игътибар _з‰ген‰ куйган. Шулай ук бу галим – педагог баланы _з теленд‰ с™йл‰мг‰ ™йр‰т_неS х‰литкеч урын тотуын раслаган. Ул с™йл‰м _зл‰штер_ен фикер й™рт‰ бел_е бел‰н б‰йл‰нешт‰ караган. КешенеS психик _сеше укыту-т‰рбия эшен‰ б‰йле дип раслаган.
Л. С. Выготский _сешенд‰ ике д‰р‰G‰ - актуаль _сеш k‰м якындагы _сеш зонасы ( зона ближайшего развития) булуын нигезли
Беренчесе – м™kим _сеш д‰р‰G‰се – бала кайбер эш т™рл‰рен м™ст‰кыйль р‰вешт‰ эшли ала. Икенче д‰р‰G‰се – эшне башка кеше _рн‰генд‰ яки ярд‰мче сораулар ярд‰менд‰ ген‰ эшли алу. Монысы – якындагы _сеш зонасы була. Укыту процессында бала якындагы _сеш зонасыннан м™kим _сеш д‰р‰G‰сен‰ Gит‰рг‰ тиеш була. Л. С. Выготский концепциясе буенча , хезм‰тт‰шлек k‰м укыту укучыныS психик _сеше ™чен м™kим булган шартлар. БаланыS _сеше ™чен белемн‰р k‰м к_некм‰л‰р алу гына Gитми, аныS психик функциял‰ренеS ( тойгы, сиземл‰_, х‰тер, фикерл‰_, хис, ихтыяр) уSай якка _зг‰р_е кир‰к. Икенче т™рле ‰йтк‰нд‰ баланыS психик _сешен‰ ярд‰м ит‰рг‰ кир‰к.
Л. ЗанковныS дидактик системасы нигезенд‰ баланыS гомуми _сешен‰ ныклы белемн‰р k‰м к_некм‰л‰р алуына иреш_ максаты тора.Укытуда эш темпын тизл‰т_ максаты куела.
Т™рле ф‰нн‰р буенча т™зелг‰н программаларда материалларныS кайбер темаларын алданрак (с опережением) ™йр‰нерг‰ т‰къдим ител‰. Барлык укучыларныS да укыту-т‰рбя процессында оптималь ( иS яхшы) _сешен‰ иреш_ к_з алдында тотыла. Аларны кызыксындырып, мавыктыргыч итеп укытуга м™kим урын бирел‰. БаланыS иGади к™чен билгел‰ , аларны белемн‰рне _зл‰штер_ максатында файдалануга, шулай ук уйлау эш-гам‰лл‰рд‰ активлыкка k‰м м™ст‰кыйль хезм‰тк‰ ™йр‰т_ бурычлары куела.
€леге система буенча кече яшьт‰ге м‰кт‰п балаларыныS гомуми _сешен‰ иреш_ максаты бел‰н , эшне т_б‰нд‰геч‰ алып барырга м™мкин:
балада анализ ясарга ярд‰м ит‰ торган к_з‰т_ч‰нлек булдыру;
аны абсракт ( конкрет р‰вешт‰ ген‰ т_гел) фикер й™ртерг‰ ™йр‰т_;
эш гам‰лл‰рне аSлап _т‰_ к_некм‰л‰ре бир_
Эш барышында баланы к_з‰т_ч‰н булырга ™йр‰т_ зур ‰k‰миятк‰ ия. Балаларны логик яктан эзлекле итеп уйларга , анализ k‰м синтез ясарга, _з фикерл‰рен нигезл‰рг‰ k‰м исбат ит‰рг‰ ™йр‰т_ укыту- т‰рбияд‰ зур ‰k‰миятк‰ ия. Абстракт уйлау, гомумил‰штер_ k‰м йомгак ясау ( умо-заключение) – баланы, кече яшьт‰н башлап, фикер й™ртерг‰ ™йр‰т_че эшч‰нлек т™рл‰ре.
Бу система бел‰н эшл‰г‰нд‰ баланы ниндидер эшне эшл‰т_ алдыннан башкарылачак эшнеS планын т™з_г‰ зур урын бирел‰. Х‰зер н‰рс‰ эшл‰рг‰, аннан соSгы хезм‰т операциясе нинди булырга тиеш, кыскача план нигезенд‰ т™рле сораулар аша бала эшен башкара. j‰р бала _т‰г‰н хезм‰т турында телд‰н ( с_зле) отчет т™зерг‰ тиеш була. €леге эшт‰ укытучы баланыS белем сыйфатларын ™йр‰н‰, ул бирелг‰н _рн‰к буенча эшл‰деме, соSгы н‰тиG‰л‰ре нинди? Укучы башкарылачак эшнеS планын м™ст‰кыйль т™зи аламы? Эш планын т™з_неS башлангыч этатларында нинди кыенлыклар очрый? БаланыS _сеш темпы ничек _зг‰р‰?
Эш-гам‰лне алдан т™зелг‰н план буенча башкару ‰леге эшч‰нлект‰ эзлеклелек булдыруга ярд‰м ит‰, аны аSлап башкарырга ™йр‰т‰: план буенча эшл‰нг‰н эш турында отчет т™зел‰ - ул _зе д‰ баланыS эш гам‰ле була.
Шулай итеп эш гам‰лне аSлы р‰вешт‰ башкару т_б‰нд‰гел‰рд‰н гыйбар‰т:
объектны Gентекл‰п к_з‰т_ k‰м аSа анализ ясау;
иS кир‰кле эш операциял‰рен билгел‰_;
аларны башкаруныS эзлеклелеген алдан к_р_;
башкарылган эшк‰ _зконтроль ясау;
эшл‰нг‰н эшне укытучы т‰къдим итк‰н _рн‰к бел‰н чагыштырып карау;
_з вакытында _зеS башкарган эшк‰ т™з‰тм‰ керт_.
“ЯSача” эшл‰рг‰ омтылу kичшиксез уSай к_ренеш. Максатка иреш_ ™чен, иS элек теге яки бу “яSа” системаныS концепциясен k‰м теориясен ™йр‰н_ тал‰п ител‰. Укытучы ‰леге система турында махсус м‰кал‰л‰р, хезм‰тл‰р бел‰н танышырга, шул система бел‰н эшл‰_че укытучылар бел‰н фикерл‰шерг‰, аларныS эш т‰Gриб‰сен ™йр‰нерг‰ тиеш.
«Инновацион технологиял‰р»
диг‰н темага чыгыш
15