А?ылшын тіліндегі етістікті? ша?ты? формаларыны? жасалуын ?йретуді? тиімді т?сілі.

АCылшын тілін оKып _йренуде оKушыларCа елеулі KиындыK тудыратын грамматиканыS бір саласы – етістік. Етістік іс – Kимылды, ‰рекетті білдіре отырып, осы іс - ‰рекеттіS с™йлеушініS с™йлеп тaрCан с‰тімен байланысты ™ту кезеSін де к™рсетеді.
JазаK тіліндегі т‰різді аCылшын тілінде де етістіктіS жаK, сан, шаK категориясы бар. Негізінен етістіктер жекеше т_рде осы шаKта 3 – ші жаKта Cана ™згеріске aшырайтындыKтан, етістіктіS жаK категориясы к™п KиындыK тудырмайды. Тек to be етістігініS жіктелу ерекшеліктерін есте саKтау керек.
Ал, шаK категориясы ™те к_рделі. Active Voice –те 16 шаKтыK форма, Passive Voice - те 10 шаKтыK форма. Осы шаKтыK формалардыS барлыCын бір – бірімен шатастырмай жаттап алу оKушыCа KиындыK тудырады.МaCалім міндеті – оKытудыS неCaрлым тиімді ‰діс – т‰сілін Kолдана отырып, оKушыны ™здігінен , KызыCушылыKпен жaмыс істей білуге _йрету. ШаKтыK формалар белгілі бір KаCиданы саKтай отырып жасалады. Осы KаCиданы оKушыларCа жете т_сіндіріп берсе, бaл оKушыныS материалды меSгеруін оSайлата отырып, осы шаKтыK формаларды оKушыныS ™зі саналы т_рде жазып шыCаруына м_мкіндік береді
АCылшын тілінде етістіктіS шаKтары басты 4 шаKKа Present, Past, Future, Future – in the Past негізделеді. Бaл топтар маCынасы мен жасалуына Kарай ‰рKайсысы 4 т_рге б™лінеді. Оны т™мендегі кестеден к™руге болады:



Indefinite
( - )
Continuous
( be + V4 )
Perfect
( have +V3 )
Perfect
Continuous
( have been + V4 )

1
Present ( V1 )





2
Past ( V2 )





3
Future
( will +V1 )





4
Future – in the Past
( would +V1 )






Кестеден к™ріп отырCанымыздай, Present – V1 ( етістіктіS 1 – ші формасы ), Past – V2 (етістіктіS 2 – ші формасы ),
Future – will + V1 ( will к™мекші етістігі ж‰не етістіктіS 1 – ші формасы ), Future – in the Past – would +V1 ( к™мекші етістігі ж‰не етістіктіS 1 – ші формасы ) арKылы жасалады.
Ал енді топтарCа келсек, Indefinite – те ™згеріс жоK, Continuous – be +V4, Perfect – have +V3, арKылы жасалады. Мaны оKушыCа жете т_сіндіріп берсе, оKушы Perfect Countinuous – ты осыCан с_йене отырып, ™зі жасап шыCара алады. Ол _шін мына ‰дісті Kолданамыз:
Perfect Continuous

have + V3 be + V4
К™мекші етістік алдында тaрCан етістіктіS формасына ауысады, яCни Present Continuous – have + be +V4 немесе have + been + V4 арKылы жасалады. Мaндай соSCы етістік с™йлемніS маCынасын ашатын негізгі етістік екенін оKушыCа т_сіндіріп кетеміз. Осы ‰діспен оKушыныS ™зіне т™менде берілген кестені толыKтыруCа болады. МысалCа to invite етістігін алайыK.
V1 V2 V3 V4
invite invited invited inviting
Осы етістікті Past Indefinite - те жазуCа тапсырма берсек:
Past – V2 , Indefinite - те ™згеріс жоK, олай болса Past Indefinite - те етістік invited болып т_рленеді. Немесе Future Perfect Continuous - те жазсаK:
Future Perfect Continuous

will+V1 have+V3 be+V4
Олай болса to invite Future Perfect Continuous - те will + have + been + inviting болады. Осы KаCиданы оKушыCа жете т_сіндіргеннен кейін кестені толтыруCа тапсырма береміз.



To invite



Indefinite
Continuous
Perfect
Perfect
Continuous

1
Present





2
Past

was/were+
inviting



3
Future



Will + have + been +
inviting

4
Future-in the Past






Past Continuous
V2 be + V 4 бaдан was/were + inviting шыCады.
Бaл KаCиданы меSгерген оKушыCа Passive Voice шаKтарын да ™зі жазып шыCу KиынCа т_спейді. ОKушыCа Passive Voice - те етістіктіS Perfect Continuous тобы м_лдем жоK екeндігін, Continuous тобында Future ж‰не Future – in the Past болмайтынын ескереміз.

Passive Voice – be + V3



Indefinite
Continuous
Perfect
Perfect Continuous

1
Present





2
Past


had + been +
invited


3
Future





4
Future-in the Past






To invite
Past Perfect Passive

V2 have + V3 be + V3 бaдан had + been + invited шаK формасы жасалады.
МaCалім осы т‰різді біраз жаттыCу жасатKаннан кейін ‰р оKушыCа бір етістіктіS барлыK шаK формаларын жасап кесте толтыруCа тапсырма беріп, таKырыпты бекітуіне болады.
Бaл ‰діс материалды меSгеруді оSайлатумен Kатар оKушыларды белсенділікке, ™здігінен жaмыс істеуге, Kорытынды жасауCа даCдыландырады.














































15