Разработка мероприятия Тамчы-шоу для учащихся школ
Татарстан Республикасы Лаеш муниципаль районы
Муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесе
“Х‰ерби урта гомуми белем м‰кт‰бе”
“Гомрем минем моSлы бер Gыр иде”
(Тамчы-шоу)
Беренче категорияле
татар теле k‰м ‰д‰бияты укытучысы
Закирова Рузил‰ Минв‰ли кызы
2015 ел
Тамчы-шоу.
« Гомрем минем моSлы бер Gыр иде».
Максат. Муса F‰лилнеS тормышын k‰м иGат юлын иск‰ т™шер_. Укучыларда патриотизм т‰рбиял‰_.
Fиkазлау: Плакат. «Гомрем минем моSлы бер Gыр иде». Ноутбук. Мультимедиа экраны, проекторы.
“Fырларым” Gыры уйный. (М. F‰лил с_зл‰ре, С. С‰йд‰шев музыкасы.)
Укытучы. Тизд‰н татар халкыныS каkарман улы патриот-шагыйрь Муса F‰лилнеS тууына 110 ел тулачак. “Тамчы-шоу” интеллектуаль уены шагыйрьнеS тормышын k‰м иGатын _з эчен‰ ала.
Уеныбызда “F‰лилчел‰р” k‰м “Кызыл ромашка” командалары к™ч сынашачаклар. Жюри в‰кал‰тл‰рен (эшен) х™рм‰тле кунакларыбыз сезг‰ тапшырабыз.
Укытучы. Кадерле укучылар! Уеныбыз 4 турдан тора
1 тур . Викторина (F‰лилнеS тормышы k‰м иGат буенча викторина)
1. М.F‰лил кайчан k‰м кайда туган? Муса Мостафа улы F‰лилов 1906 елныS 15 февраленд‰ Оренбург ™лк‰се Мостафа авылында туган.
2. Муса нич‰ яшенд‰ укырга кер‰? Нинди м‰др‰с‰д‰ белем ала?
Муса 6 яшенд‰ авыл м‰кт‰бен‰ кер‰, 1913 елда кышын “Х™с‰ения” м‰др‰с‰сенд‰ башлангыч классларда укый.
Муса беренче шигырен кайчан яза k‰м бу шигырьнеS язмышы турында ни бел‰сез?
Беренче шигырен Муса 9 яшенд‰ (1915) яза. Мостафа абзыйларга берк™нне бер кард‰шл‰ре кунакка кил‰. Китк‰нд‰, галошлары зур булу с‰б‰пле, пычракта т™шеп калуы да бар, ул галош эчен‰ тыгу ™чен к‰газь сорап ала. €тисе т‰р‰з‰ т™бенд‰ге д‰фт‰рд‰н бер битен ертып бир‰. Ул битт‰ булачак шагыйрьнеS беренче шигыре язылган була.
Бу х‰лд‰н соS Муса нинди китапчыклар булдыра?
3 китапчык булдыра. 1 сен‰ - Гыйльми ‰би с™йл‰г‰н ‰киятл‰рне, 2 сен‰ - _зе уйлап чыгарган ‰киятл‰рне, 3 сен‰ - _зе язган шигырьл‰рен терки.
МусаныS матбугатта басылып чыккан беренче шигыре ничек атала? Кайчан k‰м нинди газетада басылып чыга?
“Б‰хет”. 1919 ел, сентябрь, “Кечкен‰ F‰лил” имзасы бел‰н Оренбургта “Кызыл Йолдыз” газетасында басылып чыга.
6. Муса туган авылында нинди балалар оешмасы оештыра?
1919 елда беренче “балалар т_г‰р‰ге” оешмасын оештыра. Бу беренче пионер оешмасы башлангычы булып кит‰.
7. Муса туган авылында нич‰нче елда комсомол оешмасы оештыра? 1920 елда
8. Муса нинди беренче балалар журналларын оештыра k‰м шул журналларныS редакторы булып эшли?
“Кечкен‰ ипт‰шл‰р”, “Октябрь баласы” беренче татар совет балалар журналларын оештыра.
9. 1927 – 1932 елларда F‰лил кайда укый? М‰ск‰_ Д‰_л‰т университетыныS ‰д‰бият-с‰нгать факультетында укый.
10. Б™ек Ватан сугышы чорында, 1942 елга кад‰р дошманга ‰сир т™шк‰нче язган шигырьл‰р Gыентыгы ничек атала k‰м ул Казанда нич‰нче елда басылып чыга? Сугыш башланганнан 1942 елга кад‰р язган шигырьл‰р Gыентыгы “Тупчы анты” дип атала. Казанда 1943 елда басылып чыга.
11. F‰лил нинди фронтка Gиб‰рел‰? Волхов фронтына Gиб‰рел‰
12.F‰лил фронтта нинди газетада эшли? “Отвага” газетасында эшли.
13. F‰лил ‰сирлект‰ нич‰ к™н була? (791)
14. F‰лил нич‰ к™н _лем G‰засын к™теп уздыра? (380).14 август 1943-25 август 1944
15. М.F‰лилг‰ Советлар Союзы Герое исеме нич‰нче елда бирел‰ (1956 ел, 2 фев.)
16. М.F‰лилнеS “Моабит д‰фт‰рл‰ре” Gыентыгы нинди б_л‰кк‰ лаек булды? (1957 елда “Моабит д‰фт‰рл‰ре” Ленин премиясен‰ лаек булды).
17. F‰лилнеS тоткынлыкта иGат итк‰н шигырьл‰ре бел‰н беренче д‰фт‰ренеS Туган илг‰ кайту тарихы нинди?
F‰л‰лилл‰р утырган т™рм‰д‰н 1944 елда алып чыгалар. Францияг‰ Габбас Ш‰рипов алып кил‰. Лю-пюи лагеренда ул аны Нигъм‰т Терегуловка тапшыра. 1946 елда элеккеге легионер-‰сир Нигъм‰т Терегулов _зе бел‰н F‰лил k‰м Алиш шигырьл‰рен д‰ алып кайта k‰м язучылар союзына тапшыра. (Немецлар сизм‰сен ™чен, М.F. бу куен д‰фт‰ре тышына “Ташенбух”-“с_злек” дип язып куйган була)
18. F‰лилнеS тоткынлыкта иGат итк‰н шигырьл‰ре бел‰н икенче д‰фт‰ренеS Туган илг‰ кайту тарихы нинди?
Икенче д‰фт‰рен Бельгия патриотлары саклап кала. F‰лил бу д‰фт‰рен _зе бел‰н бер камерада утырып дуслашкан бельгияле Андре Тимерманска Моабит т™рм‰сенд‰, _зен судка Gиб‰р_д‰н ярты ай гына элек тапшыра. Андре шигырьл‰рне саклый, киемн‰ре бел‰н ‰нисен‰ - Бельгияг‰ Gиб‰р‰. €нисе улыныS ‰ман‰те итеп сугыш бетк‰нче саклый. А.Тимерманска ис‰н-сау кайту насыйп була. Камерадаш дустыныS васыятен _т‰п, д‰фт‰рне 1947 елда Брюссельд‰ге Совет илчелеге аша Язучылар союзына Gиб‰р‰.
19. М.F‰лил Гыйльми ‰бисенеS ‰киятл‰рен кайчан иск‰ т™шер‰? j‰м бу аныS кайсы шигыренд‰ чагыла?
(Бу ‰киятл‰рне Муса тоткынлыкта иск‰ т™шер‰. Моабит т™рм‰сенеS шомлы, куркыныч таш капчыгын ‰киятт‰ге дию йорты бел‰н чагыштырып, “Серле йомгак” шигырен яза.).
20. М.F‰лил к™р‰шт‰шл‰ренн‰н кемн‰рне атый аласыз?
Абдулла Алиш
Гайнан Курмашев
Фоат Булатов
Гариф Шабаев
€хм‰т Симаев
Габдулла Батталов
Зинн‰т Х‰с‰нов
Фоат С‰йфем™лекев
€х‰т Атнашев
С‰лим Бухаров
“С‰гать ” Gырын башлангыч сыйныф укучысы башкара
Жюри 1 турга н‰тиG‰ ясый.
II тур. ШигырьнеS исемен тап. Экранда шигъри юллар бирел‰, исемен ‰йтерг‰ кир‰к булыр. Командалар чиратлап Gавап бир‰л‰р.
1 – “Тик булса иде ирек”
2 – “Кичер, илем”
3 – “Кызыл ромашка”
4 – “Сандугач k‰м чиш쉔
5 – “Шагыйрь”
6 – “Дару”
7 – “Ишек т™бен䉔
8 – “Б_рел‰р”
9 – “Ана б‰йр‰ме”
10 – “Яшь ана”
11 – “В‰хш‰т”
12 – “Ышанма”
“Ышанма” шигырен 1 укучы укый.
Жюри 2 турга н‰тиG‰ ясый.
III тур. ЯSа с_зл‰р т™з_
МАЗШАЛКЫКЫОР
Бу нинди с_з? (Кызыл ромашка) Шул с_зд‰н яSа с_зл‰р ясарга.
КомандаларныS Gавабы тыSлана.
“Кызыма” Gыры башкарыла.
Жюри 3 турга н‰тиG‰ ясый.
IV тур. Капитаннар б‰йгесе. “Тиз ‰йт”
Сорауга “€йе” яис‰ “Юк” дип Gавап бир‰се
М.F‰лилнеS абыйсыныS исеме – Ибраkим. (€йе)
“Моабит д‰фт‰ре” Gыентыгындагы соSгы шигырь А.Алишка багышланган. (Юк) ( “ЯSа ел тел‰кл‰ре” Андре Тимерманска багышланган.)
М.F‰лилнеS ‰нисе Н‰гыйм‰ исемле (Р‰хим‰)
F‰лилчел‰р _лем G‰засына х™кем ит_ суды 1944 елныS февраленд‰ була. (€йе)
Плетцензее т™рм‰сенд‰ 11 F‰лилче гильотинада _терел‰. (€йе)
1956 елныS 2 февраленд‰ М.F‰лилг‰ Советлар Союзы Герое исеме бирел‰. (‰йе)
“Муса” романыныS авторы Гом‰р Б‰широв (Ш‰йхи Маннур).
Муса беренче шигырен 11 яшенд‰ яза. (9 яшенд‰)
М.F‰лил исеменд‰ге теплоход 1966 елда ЮгославиянеS Пула ш‰k‰ренд‰ т™зел‰. (€йе)
Муса F‰лил 891 к™н ‰сирлект‰ була (791 к™н)
ШагыйрьнеS кызыныS исеме – €мин‰ (Чулпан)
F‰лилнеS А.Алишка багышланган шигыре “Ышанма” дип атала. (Дуска)
F‰лилнеS ‰тисенеS исеме – Мостафа. (€йе)
^лем G‰засына х™кем ит_ суды Дрезденда була. (€йе)
“Моабит д‰фт‰рл‰ре” – шартлы исем. (€йе)
М.F‰лилнеS “Моабит д‰фт‰рл‰ре” Gыентыгы Тукай премиясен‰ лаек була (Ленин премиясен‰)
“Моабит д‰фт‰рл‰ре”неS беренче басмасы 1953 елда басылып чыга. (€йе)
М.F‰лилнеS матбугатта басылып чыккан беренче шигыре “Ипт‰шꉔ дип атала. (“Б‰хет” дип атала.)
“Х™кем алдыннан” картинасын Иск‰нд‰р Рафиков ясаган (Харис Якупов)
ШагыйрьнеS “Барабыз” исемле беренче китабы 1925 елда д™нья к_р‰. (€йе)
“Аяксыз” шигырен с™йлил‰р.
Жюри 4 турга н‰тиG‰ ясый.
Укытучы. Фашист тоткынлыгында да F‰лил сынмаган, сыгылмаган. Батырлыгы бел‰н б™тен д™ньяны таS калдырган. Ул “батыр й™р‰кле” дибез. Шушы урында мин сезг‰ Х.ТуфанныS мондый с_зл‰рен ‰йтеп _т‰сем кил‰. “Зур т_гел, шагыйрь й™р‰ге – ул синеS учка сыя”. €йе, F‰лил й™р‰ге д‰ башкаларныкы кебек гап-гади, кеп-кечкен‰. €мма аSа илен‰ тугрылык та, ачы н‰фр‰т т‰, ялкынлы с™ю д‰, м™лаем елмаю да – кыскасы, кешелек д™ньясына хас булган, аны борчыган проблемалар да сыя. ШуSа к_р‰ шагыйрь й™р‰ген олы й™р‰к дип атыйбыз.
15