Ерте темір д?уіріндегі тайпаларды? шаруашылы?ы

Ерте темір дәуірінің шаруашылығы


Сақтардың шаруашылығыМал шаруашылығыегіншілік

мал шаруашылығы
style.rotation
Егіншілік пен суару. Қыстау маңындағы егін сақтарды астықпен қамтамасыз еткен. Олар тары, арпа, бидай еккен. Оңтүстік Сырдарья алқабында сақтардың Шірік Рабат, Бәбіш-молла, Баланды секілді қоңыстарында табылған. егіншілікпен айналысуы
КәсіпшілігіСақ тайпалары арасында металл өндіру және оны өңдеу, әсіресе қола құюға байланысты кәсіпшіліктері дамыған. Б.э.д. 1 мыңжылдықта Қазақстан және Орта Азияны мекендеген сақ тайпалары темірден заттар жасауды меңгерді.Темір мен мыс, қалайы мен қорғасын, алтын мен күміс өндіру жоғары дәрежеде дамыған. Мәселен, Имантау кен орнында 3 млн. пұт мыс рудасы, ал Жезқазған мен Успенскіден 10 мың және 26 мың пұт руда өндірілген, сонда сол руданың көбісі сақтар заманында өндірілгені анықталды.Сақ зергерлері қоладан қанжарлар, оқ жебелері мен сүңгі ұштарын, аттың қайыс әбзелдерін, әшекейлер мен айна, қазандар мен құрбандық ыдыстарын жасаған
Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығына өтуЕртедегі халыктың ұлан-байтақ далалық, таулы-далалық және шелейт кеңістіктерді игеру дәуірі, Европа мен Азия далалары тайпаларының шаруашылық кәсібінің жаңа формасы — экстенсивті мал шаруашылығының қалыптасу дәуірі б. з. б. 1 мыңжылдықтың бас кезімен байланысты.Қазақстан аумағында мал шаруашылығы шаруашылықтың жетекші саласы ретінде қола дәуірінде орнықты. Алдыңғы андронов кезінде-ақ отырықшы тайпалардың кешенді шаруашылығы, үй жанында мал өсіру, кетпенді егіншілік, аң және балық аулау пайда болған. Алғашкы кездерде бұл бірыңғай өндіруші шаруашылық болды, онда мал шаруашылығы мен егіншілік әлі де дербес өндіріс салалары ретінде бөлінбегенеді. Б. з. б. II мыңжылдықтың ортасына қарай көрініс өзгерді: шаруашылықта, археологиялық деректердің көрсетіп отырғанындай, алыс жерлерге көшуге және кыстыгүні тебінгілі жайылымға бейімделген қой мен жылқы сияқты жануарлардың үлес салмағы күрт өседі. Тұрғындардың көшіп-конуы артып, далалық жайылымдық алқаптарды игеру үрдісі жүріп жатты. Мал шаруашылығының жеделдете дамуы барысында ежелгі тұрғындар арасынан шаруашылықтың осы саласымен айналысатын бақташытайпалар бөлініп шықты. rrrr Темір өндірісі б.з.д. ҮІІІ – ҮІІ ғасырларда пайда болған.Қазақстан аумағындағы тұрақтардан табылған заттар мен құралдар үш топқа бөлінеді: қару-жарақ, ат әбзелдері және әшекей бұйымдар.Ежелгі металлургияның негізгі орталықтары Орталық Қазақстан және Шығыс Қазақстан болдыЕжелгі металлургия
style.rotation

Зергерлікдің өнері қоладан жасалған бұйымдарда ізін қалдырған. Бастапқыда бұлар әйелдер тағатын әшекейлер – қоладан жасалған моншақтар мен маржан алқалар, шомбал білезіктер, айналар ретінде кездессе, одан әрі алтынмен қапталған қола бұйымдар – салпыншақ алқалар, қолаға құйылған алтын сырғалар пайда болды. Зергерлік істе құю, соғу, шекіме, өрнек салу тәсілдері кең тарады.
Қоныстар мен обаларға қазба жұмыстарын жүргізген кезде алынған негізгі материал – қыш. Ең бастысы, қыштан жасалған бұйымдар шаруашылық пен тұрмыста және кейде ғұрыптық мақсат үшін пайдаланылатын ыдыс түрі болған.