Исатай Тайман?лы мен Махамбет ?теміс?лы баста?ан ?лт-азатты? ?оз?алыс

Үй тапсырмасын тексеруБұл адамдар кімдер? және не істеді?1.Барон Игельстром2. Тевкелев3.Цеван Рабдан 4.Сперанский5.Эссен Кім жылдам? Оқиғаның болуы1.Аңырақай шайқасы2.Қалмаққырылған3.«Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» оқиғасы Қашан болды?1. 1723-1727ж2. 1729ж3.1726ж Қазақстан тарихы Тарих пәнінің мұғалімі Давлятярова Мария Баймуратовна Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлы ұлт-азаттық қозғалыс Сабақ тақырыбы: Білімділік: Исатай мен Махамбет астаған Кіші жүз қазақтарының көтерілісінің шығу сееі, алғышарттары мен барысы жайлы жан-жақты бағдар беру;Дамытушылық: Оқушылардың ақыл-ойын, байқағыштық қабілеттерін дамыта отырып, сана-сезімін ояту.Тәрбиелік: Оқушылар бойында өз жеріне, еліне деген сүйіспеншілікке баулу, оның қадір-қасиетін ұғынуға тәрбиелеу.   Мақсаты: 1.Көтерілістің шығу себептері2.Көтерілістің барысы3.Көтерілістің жеңілу себептері4.Көтерілістің тарихи маңызы сабақтың жоспары: Бекіту сұрақтары «Өздеріндей хандардың,Қарны жуан билердіңАтандай даусын ақыртып,Лауазымын көкке шақыртып,Басын кессем деп едім,Еділдің бойы ен тоғай,Ел қондырсам деп едім,Жағалай жатқан сол елгеМал толтырсам деп едім!», 1836-1838 жж -1791-1838жж - 1837жылы қазан айы-1837жыл 15 қараша –1838жыл 12 шілде –1846 жылы - 2 минут Жәңгір хан Жәңгір кім? Жәңгір - шын есімі Жиһангер Бөкейұлы. 1801 жылы дүниеге келіп 1845 жылы қайтыс болған. 1815 жылы мұрагерлікпен Жәңгір хан болады, алайда ол жас болғандықтан билікті Бөкейдің інісі Шығай жүргізді. 1823 жылға дейін Жәңгір Астрахань губернаторы Андреевскийдің үйінде тәрбиеленді. Еуропалық білім алып, орысша тәрбиеленеді, хандықты әкімшілік жағынан басқару тәсілдерін үйренеді. Ол орыс, татар, неміс тілдерін білген. Жәңгір билік еткен кезде Бөкей ордасында Исатай мен Махамбет бастаған шаруалар көтерілісі болды. Оған Жәңгірді кінәлі деп санап, наразылық білдірді. Үй жұмысы Исатай Тайманұлы. 1791 жылы дүниеге келіп, 1838 жылы қаза болған. Бөкей хан 1812 жылы Исатайды Жайықтағы беріш руына старшын етіп тағайындаған. Бөкей қайтыс болып, Шығай билігі кезінде Исатай екеуінің арасында бас араздық туады. 1817 жылы Орынбор шегара комиссиясы Исатайды старшын Өтеміс Құлманизұлын шаптың деген кінә тағып, Сарайшық түрмесіне жабады. Ел - жұрты 20 мың сом ақша жинап босатып алады. Шығай 1823 жылы жаламен екінші рет түрмеге қаматады. Жәңгір хан кезінде Исатайдың жағдайы біршама түзеледі. Тек Каспий жағалауындағы рулардың қайынатасы Қарауылқожа басқарып озбырлық көрсеткенде ханнан Исатай қатаң талап қойды. Исатай мұнымен тынбай Орынбор генерал - губернаторына да шағым жазды. Бірақ оның талаптары ескерусіз қалды. Исатай 3,5 мыңдай қол жинап ашық көтеріліске шықты. 1838 жылы Ақбұлақ өзені түбіндегі шайқаста қоршауда қалып, қаза тапты. Махамбет Өтемісұлы. Махамбет - ақын, күйші, батыр. 1804 жылы Ішкі Ордада Бекетай аймағында дүниеге келіп, 1846 жылы қазіргі Атырау облысы Махамбет ауданына қарасты Қараой деген жерде қаза болған. 1836 -1838 жылдары болған көтерілістің көсемі әрі жалынды жыршысы. Бала кезінен мұсылманша, орысша оқыған. Әкесі Өтеміс елге ықпалды би болған. 1824 - 1828 жылдары Орынбор қаласында Жәңгір ханның ұлы Зұлқарнайын қасында болды. 1834 жылы Исатай батырмен тізе қосады. Алайда көтеріліс жеңіліс табады. 1838 жылы Исатай қаза болған шайқастан Махамбет аз ғана серіктерімен қашып құтылады. Ол Хиуа хандығына барып тағыда жасақ жинауға күш салады. Бұдан нәтиже шықпаған соң Бөкей ордасына жасырын өтіп ел ішін паналайды. Мұны естіген Жәңгір 40 адамнан қаралған жасақ жібереді. Махамбетті ұстап екі апта түрмеде ұстап Орынборға айдатады. Тұтқыннан босаған соң өмірін Жайықтың бергі бетінде ел ішінде өткізеді. Жәңгір хан қайтыс болған соң елге сұлтан болған Баймағамбет Айшуақов Махамбетті қудалауын қоймады. Ол ақынның басы үшін 1000 сом сыйақы тікті. Махамбет хорунжий Ықылас Төлеевтің қолынан қаза тапты. Махамбет " Ереуіл атқа ер салмай ", " Ұлы арман ", " Жайықтың бойы көк шалғын", " Атадан туған ардақты ер ", тағы басқа жырларында болашаққа зор сеніммен қарайды, жақсылыққа, бақытты, бостандықты күреспен ғана жеңіп алуға болады дейді. Тест жұмысы 1. Бөкей Ордасында болған көтерілістің мақсаты айқын көрінеді:А) Махамбеттің өлеңдерінде В) Исатайдың старшындар съезінде сөйлеген сөзіндеС) Көтерілісшілердің патшаға жазған үндеуінде 2. 1837 жылы хан сарайын қоршауға алғандағы көтерілісшілердің саныА) 10 мың В) 5 мың С) 2 мың3. Исатай қаза тапқан шайқас: А) Тастөбе В) Ақбұлақ С) Теректіқұм4. Исатайдың подполковник Геке мен Жәңгірдің біріккен әскерімен шайқасы болдыА) 1836 ж. Қазанда В) 1837 ж. Қазанда С) 1837 ж. қарашада5. Исатай көтерілісін тездетіп басуға әсер еткен жағдайА) Кенесары қозғалысының Кіші жүзді шарпуы В) Көтерілісшілер санының көбеюіС) Тастөбе түбіндегі көтерілісшілердің жеңілісі6. Патша үкіметінің Исатайды ұстап берушіге белгіленген сыйдың мөлшеріА) 2000 сом В) 1000 сом С) 500 сом7. 1837 жылы қазанның 15 де Исатай мен Махамбет бастаған қол Теректіқұмда кімнің ауылын ойрандадыА) Баймағамбет сұлтанның В) Жәңгір ханның С) Балқы бидің8. Патшаны қолдаушылардың ұйымдастыруымен М.Өтемісұлы өлтірілдіА) 1838 жылы В) 1842 жылы С) 1846 жылы Ой қорыту 1836-1838жж көтеріліс Бағалау