Ба?дарлама Мектепке дейінгі мекемеде ?арапайым математиканы ?алыптастыру

Мектепке дейінгі жастағы балаларға арналған бастапқы математикалық ұғымдарды қалыптастыру бойынша вариативтік оқу бағдарламасы.
Дайындағандар:
Абенова Гульнара Абаевна
Жоғары біліктілік санатты
КМҚК «Ақерке» бөбекжайының меңгерушісі
Сыздыкова Гульсара Садыковна
Бірінші біліктілік санатты
КМҚК «Ақерке» бөбекжайының әдіскері
Рахметова Жаңагуль Жарылгаповна
Бірінші біліктілік санатты
КМҚК «Ақерке» бөбекжайының тәрбиешісі
2016 жыл.Жаңаарқа.
Кіріспе
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі тұжырымдамасында және «Нақты 100 қадам» ұлт жоспарында білім беру жүйесінде білім, білік, дағды жиынтығын меңгерту ғана емес, білімгерлердің ақпаратты өздігімен табу, талдау, оларды жүйелеу және орынды да тиімді пайдалану біліктілігін бойына сіңіру, дүниежүзілік ақпараттық ағымдарды түсіну мен түрлендіру арқылы мектепке дейінгі жаста қарапайым математикалық түсініктерін қалыптастыруға айрықша көңіл бөлінген.
ҚР үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында «Мектепке дейінгі оқыту мен тәрбиелеу жүйесі балалардың өмір бойына әлеуметтік табыстылық пен бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге қажетті физикалық, тұлғалық, зияткерлік қасиеттерін дамытуға, негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыруға бағытталған» деп көрсетілген [1]. Осыған орай, балалардың ұйымдастырылған оқу және ойын әрекеті арқылы оқытудың дамытушылық қызметін жүзеге асыру мектепке дейінгі білім берудің басты бағыттарының бірі болып саналады.
Балалардың тұлғалық, зияткерлік қасиеттерін дамытуда оқыту мен дамытудың арақатынасы жөнінде мәселені зерттеуші ғалымдар түрлі тәсілдермен іздестіреді.Оқытудың дамытушылық қызметін Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдов оқытудың мазмұнын өзгертуден іздестіру керек деп есептесе,Н.А.Менчинская, Е.А.Кабанова-Миллер білімді, іскерлікті және дағдыны меңгертудің тиімділігін ақыл-ой іс-әрекеттерінің тәсілдерін жетілдірудің көмегімен арттыруға болады деп есептеді [2].
Балалар психологиясын зерттеген А.А.Люблинская оқытудың түрлі әдістерін жетілдіру арқылы оқытудың дамытушылық қызметін арттыруға ерекше мән береді. Ал Л.В.Занков оқытудың дамытушылық әдістеріне ең бірінші, оқыту үдерістің өзін жетілдіру арқылы қол жеткізуге болады деп тұжырымдайды.Т.В.Кудрявцев, А.М.Матюшкин оқытудың дамытушылық әсері педагогикалық әрекеттер мазмұнында проблемалы оқытудың ролін арттырғанда ғана жүзеге асады деп есептейді [3].
Демек, осы зерттеуші ғалымдардың пікіріне сүйеніп, анықтағанымыз, мектепке дейінгі балалардың қарапайым математикалық түсініктерін қалыптастыру барысында оқытудың дамытушылық қызметін жүзеге асыру баланың қажеттіліктерін қанағаттандырумен, таным немесе психикалық үдерістерін қалыптастырумен өзара тығыз байланыста жүргізілетініне көзіміз жетті. Олай болса, мектепке дейінгі баланы оқытудың дамытушылық қызметі өзінің мақсатымен, қызығушылығымен және орындалу тәсілдерімен ерекшеленеді. Балалардың қарапайым математикалық түсініктерін қалыптас-тыру оқытудың дамытушылық қызметінің мазмұнына, ұйымдастыру әдістеріне және мотивтеріне тікелей байланысты.
Мектепке дейінгі тәрбие беру ұйымдарында балалардың ой-өрісін, логикасын, тілін дамытуда, белгілі бір затты қабылдауын, есте сақтауын, оны қайта жаңғыртып көзге елестетуін, дүниетанымын дамытуда қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастырудың маңызы ерекше. Балаларда бар түсініктер өздігінен ұғымдарға айнала алмайды. Ұғымдарды және оларды қолдануға негізделген ойлаудың логикалық формаларын балалар ғылыми білімдерге негіздеу барысында меңгереді. Демек, мектепке дейінгі балалардың ақыл-ой қызметінің дамуы, логикалық ойлаудың дамуы қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру барысында жүзеге асырылады.
Балаларды мектепке дайындауда математиканы оқыту тек сандық және кеңістік, уақыт жайлы түсінік қалыптастырып қана қоймайды, сонымен бірге олардың ойлау үдерісін дамытуға (анализ, синтез, индукция, дедукция) ықпал етеді. Арнайы ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде баланың танымдық қызығушылығымен бірге жалпы даму қамтамасыз етіледі, яғни оқытудың дамытушылық қызметі жүзеге асырылып, баланың тұлға ретінде қалыптасуына мүмкіндік ашылады.
Балаларға қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру барысында оқытудың дамытушылық қызметіндегі бірқатар талаптар мен шарттар орындалуы қажет.
Біріншіден, дамытушы орта қажет, ол үшін мектепке дейінгі кезеңнің өзіндік ерекшелігі мен құндылықтарын сақтай отырып, қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру барысында ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті балалардың танымдық қабілеттерін дамытуға бағытталуы шарт. Балалардың танымдық қызығушылығын дамытудың негізгі факторы олардың білімі мен дағдыларының дәрежесі ғана емес, сонымен бірге, баланың маңызды психикалық қызметтерін, ақыл-ой жұмысының тәсілдерін қалыптастыруға мүмкіндік беретін оқу үрдісі болып саналады. Ойлауға үйрететін сабақтар дамыта оқыту сабақтары деп есептеледі. Дамыта оқытуды ұйымдастыру, балаға ақыл-ой әрекетін меңгеруге жағдай жасайды. Педагог бұл жағдайда дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бағалаушы емес, танымдық іс-әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана баланың интеллектісінің көзін ашып, шығармашылығын дамытады.
Екіншіден, соңғы жылдары бастауыш сынып пен балабақша арасындағы сабақтастық мәселесі жиі айтылып жүр. Бастауыш сыныпта математиканы оқытудағы қазіргі психологиялық зерттеулер балалар бақшасында да, метепалды даярлықта да математикалық дайындықтың мазмұнын қайта қарауды талап етіп отыр. Бұған дейін көбінесе баланың психологиялық даму мүмкіншілігін ескермегендіктен, қолданылып жүрген көптеген әдіс-тәсілдердің ұтымдылығы аз екені байқалап отыр. Бір ғана заттарды, көрнекіліктерді пайдалану арқылы қарапайым қосу мен азайтуды меңгерумен шектелсе, онда баланы алғашқы математикалық түсінігі кеңімейтіндігі дәлелденген. Олай болса, бұл жерде де біздің зерттеуімізде қарастырылып отырған оқытудың дамытушылық қызметі ескерілмеген деуге болады.
Үшіншіден, қазіргі таңда білім беру жүйесінің негізгі мақсаты – білім беру, тәрбиелеу, дамыту арқылы жеке тұлға қалыптастыру. Бұл мақсаттар өзара тығыз байланыста болғанда ғана нәтижелі болады. Олай болса, мектеп жасына дейінгі балалардың қарапайым математикалық түсінігін қалыптастыру барысында баланы жеке тұлға етіп тәрбиелеу, өмірге дайындау мақсатында білім берудің дамытушылық қызметі жүзеге асырылуы қажет.Бағдарлама әр түрлі ұйымдастырылған оқу қызметінің қарым-қатынасының көмегімен жүзеге асырылуы мүмкін: құрастыру, музыкалық тәрбие, бейнелеу өнері, дене шынықтыру. Негізгі міндет дамытушы ойындарды қолдана отырып, балалардың қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру кезінде балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ыңғайлы жағдай жасау. Бұл бағдарламада Б.Н.Никитинің,В.В.Воскобовичтің ,Овид Декорлидің ,Золтон Дьенештің дамытушы ойындарын қолдану арқылы ұйымдастырылған оқу қызметтерінің жоспары берілген, бұл балалардың шығармашылық қабілетін дамытуға көп септігін тигізеді.
Мақсаты :
Дамытушы ойындарды пайдаланып балалардың қарапайым математикалық ұғымдар туралы түсініктерін және балалардың шығармашылық қабілетін дамыту.
Міндеттері:
Математикалық ойлауды және шапшаңдықты дамыту;
Жұмбақтарды шешу арқылы бақылау қасиетін дамыту;
Көзбен бақылауды дамыту;
Сызу негіздерімен таныстыру;
Баланың шығармашылық зияткерлігін дамыту.
Екінші кіші топта қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру
бағдарламасы
Мақсаты:
Балалардың интеллектуалдық қабілеттерін,логикалық ойлауын дамыту,қарапайым математикалық ұғымдарының қалыптасуына көмектесу.
Міндеттері:
«Көп», «Біреу», «Бір-бірден», «Ешбір» ұғымдары туралы түсініктерін қалыптастыру.
Дағдыларды қалыптастыру:
-біртектес заттардан топтар құрастыру және олардың біреуін бөліп көрсету;
-топтық бөлмедегі заттарды ажырату және олардың санын анықтау;
-заттарды салыстыру;
-заттардың бір тобын екіншісіне бірізділікпен біріктіру және қосу;
-заттардың бір қатарға,реті бойынша,бір бағытта солдан оңға қарай оң қолымен орналастыру;
-ұзындығы мен ені бойынша екі қарама-қарсы және бірдей заттарды салыстыру;
-заттардың көлемін салыстыру түсініктерін қалыптастыру.
Геометриялық пішіндер:
-геометриялық пішіндерді тану жәнеатау дағдыларын қалыптастыру;
-өзіне тікелей жақындықтағы (оң жақта-сол жақта,алда-артта)кеңістіктік бағыттарды анықтау,оң қолымен сол жақтан оң жаққа қарай заттарды орналастыру дағдыларын қалыптастыру.
-өз денесінің бөліктерін атау және олардың қызметін бағдарлау;
-тәулік бөліктерін-таңертеңгілік,күндіз,кеш,түнді атау және тану дағдыларын қалыптастыру.
Көлем:
-Екі қарама-қарсы және бірдей заттарды ұзындығы,ені,биіктігі мен жуандығы бойынша біріктіру және үстемелеу жолымен салыстыру,заттарды шамасы бойынша салыстыру,беттестіру және қондыру дағдыларын бекіту.
Күтілетін нәтижелер:
-заттарды сол жақтан оң жаққа қарай оң қолмен орналастырады;
-екі қарама-қарсы және бірдей заттарды ұзындығы,ені ,шамасы бойынша салыстырады,салыстыру кезінде беттестіру және қондыру тәсілдерін қолданады;
-дөңгелек,төртбұрыш,үшбұрыш сияқты геометриялық пішіндерді таниды;
-заттарды түсі,өлшемі,пішіні бойынша топтастырады;
-қоршаған маңайдағы бір немесе бірдей бірнеше заттарды табады;
-«таңертең», «кеш», « күн», «түн» сөздерінің мәнін түсінеді;
-заттарды салыстыру кезінде беттестіру және қондыру тәсілдерін қолданады;
-дөңгелекті,төртбұрышты,үшбұрышты ,бұрыштары мен ірі пішіні бар заттарды ажыратады,мына белгілердің мәнін ұғынады:жоғарыға-төменге,алға-артқа,сол жақтан-оң жақтан,үстінде,астында,жоғары-төменгі;
-тәулік бөліктерін дұрыс атайды.
№ Тақырыбы Мақсат-міндеттері Көрнекіліктер
1 Жиын.«Бір,аз,көп»
ұғымдарымен таныстыру. Мақсаты: Балаларды топтардан жеке заттарды ажыратып алуға, «біреу», «көп», «аз» ұғымдары арасындағы қарым-қатынасты орнату.
«Көп», « біреу», «аз» , «бір-бірден» сөздерін сабақта қолдану.
Көрнекі құралдар: Ойыншық құстар топтамасы (ойыншық бала санына қарай), салфетка, 4 карточка,карточканың біреуінде 1 жалау,екіншісінде 3-жалау, үшіншісінде 8- жалау,төртіншісінде ешетеңе бейнеленбеген.
2 Жиын.Бір-көп.
Заттарды ортақ қасиетіне қарай біріктіру. Мақсаты: Балаларды топтың ішінен бір затты бөліп көрсету және сол бөліп алған заттардан бөлек бір топ құрастыруға үйрету.. Заттар арасында бір-біріне ұқсайтын жерлерін көрсету.
Көп, біреу,бір бірден ұғымдарын сабақ барысында қолдану. Көрнекі құралдар: Ойыншықтар (шыршалар,қояндар мен машиналар бала санына байланысты)
3
Жиын.
«Көп,біреу және бір-бірден»
Мақсаты: Балаларды топтың ішінен бір затты бөліп көрсету және сол бөліп алған заттардан бөлек бір топ құрастыру жұмыстарын бекіту.
Осы топтағы заттардың сәйкестіктерін табу, сол топтытағыны бірнеше топтарға бөлу,балалардың сөздік қорын көп,біреу, бір бірден ,біреу де емес сөздерімен толықтыру. Көрнекі құралдар: Екі құмыра,біреуінің ішінде сары және жасыл жапырақтардан құралған гүл шоғы ал екіншсіі бос.
4 Қай жерде тұр?
Кеңістікте бағдарлау:оң жағында-сол жағында. Мақсаты: Балаларды әр түрлі түсті екі жолақшаға көп және аз заттарды орналастыруға жаттықтыру.Ол заттарды жай ғана орналастыра салмай белгілі бір тәртіппен орналаструға үйрету. Жолақшалармен жұмыс істегенде оң қолмен солдан оңға қарай бағыттап қоюды үйрету.Жолақшалардың түстерін ажыратып неше ойыншық екенін санауға үйрету.Педагогтің айтқанын мұқият тыңдап, берілген тапсырманы қатесіз орындауға үйрету.
.
.
Сабаққа алдын ала дайындық: Сабақ басталмас бұрын балалардың әр қайсысының үстеліне әр түрлі тастар салынған қорапшалар қойылады.
Қызыл және сары түсті жолақшаны бір-біріне қарма-қарсы қояды. Барлық балада жолақшалар біркелкі орналасуы керек.
5 Кеңістікте бағдарлау:
«Оң жақ және
сол жақ» Мақсаты: Балаларды екі түсті сызықшаға берілген заттарды саны бойынша орналастыруға әрі қарай жаттықтыру. Берілген заттарды оң қолмен алып сол жақтан оң жаққа қарай орналастыруға үйрету. Жолақтардың түстерін атай білу, сол жолақшада орналасқан ойыншықтар санын атай білу,педагогтың нұсқауын орындауға үйрету,тек қана өз ойыншықтарын ғана қолдануға,басқа балалардың ойыншықтарын
рұқсатсыз алуға болмайтынын қалыптастыру.
Сабаққа алдын ала дайындық: Ұйымдастырылған оқу іс- әрекетінің барысы алдыңғы сабақтікіне тән,тек қана ойыншықтар түрі басқа.
Саңырауқұлақтар, шыршалар, үйректер.
6 «Бір және көп»ұғымдарын бекіту. Мақсаты: Балаларды көп заттарды тауып алуға , сол топ заттардың ішінене бір затты бөліп алуға үйрету. «Бір»сөзін қолдану.
Мысалы: «Бір тауық, қояндар көп» немесе «Қоян біреу, тауықтар көп». Көп,біреу,бір бірден,біреуі де емес барлық заттардың ішінен белгілері бірдей заттарды ажыратып алу.
Сабаққа алдын ала дайындық:
Сабаққа дейін тәрбиеші ойыншықтарды орналастырады.Бір үстелге әр түрлі ойыншықтарды біреуден ғана қойса,екінші үстелге сол ойыншықтардың бірнешеуін қояды.Барлығы 4-5 түрлі ойыншық қойылады. Ойыншықтар көлемі бойынша үлкен болмауы тиіс,бала барлық ойыншықтарды қолына сидырта ұстай алуы керек. Терезе алдына екі құмыра қояды. Бір құмырада қызыл және ақ гүлдер болса екіншісі бос болады.Балаларды жартылай шеңбер етіп ойыншық қоятын үстелге қарма-қарсы отырғызады
7
Қай жерде тұр?
Кеңістікте бағдарлау:
үстінде-астында
Мақсаты:Балаларды екі түсті жолақшаларға бірінің астына бірін берілген мөлшерде заттарды орналастыруға жаттықтыру.(көп және аз)
Жолақшалардың
түстерін,ойыншықтар санын және олардың орналасқан орнын
( астында немесе
үстінде )үйрету.Заттарды оң қолмен алып сол жақтан оң жаққа қарай қоюды үйретуді жалғастыру. Көрнекі құралдар: Фланелеграф, оған қатты қағаздан қиылған әр түрлі түсті құстар мен жапырақтар суреті.Петрушка (қуыршақ театрының кеиіпкері)
Үлестірмелі құралдар: Әр балада ұсақ ойыншық салынған қорапшалар, қағаздан кесілген екі түсті жолақшалар..
Қай жерде тұр?
Кеңістікте бағдарлау:
«Астында-үстінде,
алдында-артында » Мақсаты: Балаларды әрі қарай бір топ заттардың ішінен бір затты бөліп алуға үйрету.Балаларды үстелде неше зат бар, және олардың атауын атауды үйрету.Балаларға астында-үстінде,
алдында-артында бағыттарын бағыттауды үйрету.
Сабаққа алдын ала дайындық: Сабаққа деиін педагог ойыншықтарды орындарына орналастырып қояды.Бір үстелге екі түрлі ойыншық қояды. Мысалға: Бір қоян және көп мысықтар немесе бір мысық көп қояндар.
Көрнекі құралдар:
Әр түрліойыншықтар (6-7 түрлі) 4-5 данадан.Петрушка, әр түрлі- түсті жалаулар
( балалар санына байланысты)
9 Геометриялық. фигуралар
«Шеңбер» Мақсаты: Балаларға шеңбер жайлы мағлұмат беру, шеңбердің мөлшері әр-түрлі болатынын үйрету.Балаларды пішіндерді қимыл әрекеті арқылы танып білуге үйрету.Балаларды топтастырылған көп заттың ішінен бір затты тауып алуға әрі қарай үйрету.
Көрнекі құралдар: Үлкен көк және кішкентай қызыл шеңбер,фланелеграф.
Таратылатын материалдар:Әр балада бір конверттен, конверттің ішінде үлкен қызыл және кішкентай көк шеңберлер.
10 Геометриялық фигуралар
«Шеңбер мен шаршы» Мақсаты: Балаларды шаршымен шеңберді дұрыс атап оларды
ажырата білуге үйрету. Саусақтың ұшымен берілген пішіндірді көрсету арқылы оларды әрі қарай зерттеу. Арнайы дайындалған ортада бір немесе біренше заттарды тауып алуға дағдыландыру.
Күрделі сөз тіркестерін пайдалана отырып,неше және қандай заттарды алғандарын айтып беруге үйрету. Көрнекі құралдар: Фланелеграф,көк шеңбер және сары шаршы, ойыншықтар жйынтығыжәне тағыда басқа заттар.
11 Жаңа Жылға аңдар қалай дайындалады.
Мақсаты. Заттарды берілген классификация бойынша топтастыру(өлшемі, түсі, пішіні), арнайы белгілермен қолдану (қолдануға болатын және болмайтын), ереже бойынша заттың оймен таңдап алу.
Құрал-жабдықтар:. Шырша және шардың 3-өлшемді суреттері, әртүрлі пішінді сыйлық қорапшалары(3-түрлі)-қолдануға болатын белгісі бар 24 карточка,ойын персонаждары(кірпі, қоян, түлкі).
12 Тосапты(варенье) кім ұрлап алды?
Мақсаты. Ақпаратты алу үшін салыстыру қабілетін қолдануды үйрету. Бір әрекеттен екінші әрекетке ауысуды үйрену, бақылау, айқындауды дамыту.
Құрал-жабдықтар: Еденге қойылған іздер(картоннан), жұмсақ ойыншықтар(Карлсон,
Винни-пух,Дымбілмес, Шапокляк,Чебурашка, Үкі). Шабадан, кілт, горшоктың суреті салынған карточка
13 Дидактикалық ойын:
«Буратино кілемшесін құрастыруға көмектес»
Мақсаты:
балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, геометриялық фигуралар туралы түсініктерін бекіту. Бөлшектерді біріктіре отырып, тұтас бір фигураны құрастыра алу қабілетін дамыту. Буратиноның кілемшесіндегі саңылауларды ақ түсті әртүрлі фигуралармен жапсыру.
Балаларға алдын ала қиылған, бірнеше бөліктерге бөлінген матадан жасалынған ақ түсті, әртүрлі пішіндер мен желім беріледі Құрал-жабдықтар:
Балаларға алдын ала қиылған, бірнеше бөліктерге бөлінген матадан жасалынған ақ түсті, әртүрлі пішіндер мен желім беріледі.
14 Дидактикалық ойын:
«Менің суретімде не бейнеленген?» Мақсаты:
Балалардың геометриялық
фигуралар туралы түсініктерін толықтыру.Тәжірибе барысында балалар геометриялық фигураларды құрастырып, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.
Құрал-жабдықтар:
Геометриялық фигуралар.
15 «Кім күшті?» Геометриялық фигуралар туралы ертегі -әңгіме.
Мақсаты: Геометриялық фигуралар туралы ұғымдарын кеңейту.
Айналадағы қоршаған ортада оларға ұқсас заттарды табу, жасалу жолдары мен құрылысына мәнберу,айырмашылық-
тары мен ұқсастықтарын ажырату. Денелердің өлшемі туралы ұғым беру. Сол өлшемдер арқылы дененің көлемін анықтауға болатынын түсініп, тәжірибе арқылы көрсету жәнедәлелдеу түсініктерін қалыптастыру.
Құрал-жабдықтар:
Геометриялық фигуралар
1 Қосымша
Екініші кіші топ
Ұйымдастырылған оқу қызметін
ұйымдастырудың ерекшеліктері.
Екінші кіші топта қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру үшін арнайы жұмыс іске асырылады,балаларда математикалық негіздерді дамытуды қалайды.
Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру үшін қыркүйек айынан бастап, аптаның белгіленген бір күнінде ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті өтеді. Ұйымдастырылған оқу қызметінің ұзақтығы 15 -20
минуттан аспауы қажет.Балалардың қабілетіне байланысты, математика
ұйымдастырылған оқу қызметі бойынша,жаңа білімді балаға біртіндеп түсіндіреді.Берілген тапсырма балалардың жас ерекшелігіне сай болуы тиіс, сонымен қатар балалардың білім деңгейін ескеру қажет.
Бұл жастағы балалардың есте сақтау қабілеті тұрақсыз болып келеді.Балалардың ұйымдастырылған оқу қызметіне деген қызығушылықтарын әрдайым арттырып отыру қажет және дидактикалық ойындар кең түрде пайдаланылуы тиіс. Ойын барысында барлық балалар белсене қатысуы тиіс.Педагог ойынды ұйымдастырғанда басты назарды балалардың барлығы ойынға белсене қатысуын қамтамасыз етуі тиіс. Мысалға; ең бірінші мақсат педагог балалардың назарын өзіне аударып
алуы қажет.
Ұйымдастырылған оқу қызметіне арналған көрнекі құралдар баланың назарын өзіне аударатындай тартымды болуы қажет,сонымен қатар эстетикалық талғамға сай , артық көзге көрінер бөлшектер болмауы тиіс.
Мысалға:ұзын және қысқа ұғымын балаларға түсіндіргенде бір түсті, ұзындықтағы әр түрлі таяқшалар қолдану керек.
Балалар ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті барысында тез шаршап жалығып кетпес үшін педагог жүйелі түрде өткізу қажет. Мысалға: әртүрлі ойын түрлері,сергіту сәті, топпен жұмыс.
Қарапайым математикалық ұғымда дидактикалық ойындардың үлесі өте зор. Балалар өте күрделі іс- әрекетті белгілі бір ретпен орындауға қабілетті.
Егер баланың ұйымдастырылған оқу іс- әрекетіне деген қызығушылығы болмаса ол баланың ойы бөлініп,тез шаршағыш болады. Педагог осы жағдайы ескере отырып, оқу қызметі барысында балаларға тапсырманы орындатпас бұрын өзі мұқият әрі анық балаларға түсіндіріп алуы қажет.Тақырыпты түсіндіргенде балалардың назарын өзіне аударту үшін педагогтің дауыс ырғағы анық, түсінікті болу керек. Егер тақырып күрделі болған болса педагог балаларға 2 немсе3 рет қайталап түсіндіру керек. Балаларға бірнеше рет көрнекі құралдарды пайдалана отырып түсіндіргенде ғана бала берілген тақырыпты тез ұғып қамтып алады.
Жұмыс барысында балаларға өз қателерін көрсетіп қана қоймай, сол қатемен жұмыс істеу керек. Жасалған қателікті тек дидактикалық материалдар пайдалану арқылы ғана түзете аламыз. Педагог баланың қатесін өзіне түсіндіргенде бала жалығып кетпейтіндей етіп жеткізу қажет.
Егер балалар берілген тақырыпты тез ұғып,түсініп алған болса ,оны қайтадан қайталаудын еш қажеті жоқ. Енді осы тапсырманы балалар ауызша орндауы қажет. Ауызша орындағанның өзінде балалар берілген материалды тез ұғып әрі жалығып кетпес үшін әрдайым жаңа көрнекі материалдар қоладну керек. Бір сабақта 2 ден 4 ке деиін тапсырмалар берілуі керек. Сол берілген тапсырмаларды 2 немесе 3 рет қайталау қажет.
Балада қалыптасқан білім деңгеиіне қарай тапсырмаларды күрделендіруге болады, сонын арқасында бала алдында өткен тақырыптарды қайталап қортынды жасап бекітеді.
Ұйымдастырылған оқу қызметі барысында қолданылған әр жаңа тәсілді бала тез қабылдап алу үшін нақты сол тақырпты түсіндіру керек. Әр жаңа сөзді педагог асықпай анық, дауыс ырғағымен айтуы тиіс.Бірінші жаңа сөзді балалар жеке-жеке қайталаса артынша бәрі хормен айтуы тиіс.Берілген тапсырмамен онын орындауын жүйелі түрде қадағалап отырса ғана балаларға жаңа сөзді тез жаттап алу оңайға соғады. Балалар берілген тапсырмаға жауапты хормен әрі жеке қайталау керек.
Екінші кіші топтың балалары үшін математикалық ұғымдарды пайдалана отырып сөздік қорларына енгізіп сөйлемді ретімен құрастыру қиынға соғатын болады. Алғашқы кезеде балаларға оңай болуы үшін қосымша сұрақтар қойып отыру қажет болады. Мысалы: «Қызыл жолақта неше түйме орналсқан? Көк сызықта неше түйме?» Осы қойылған сұрақтарға жауап қайтару арқылы балалар сөздік қорын молайтады. «Қызыл жолақта бір түйме ал көк жолақта көп түйме» Педагог балаларға жауаптың үлгісін көрсетеді немесе басын өзі бастап ал балалар аяқтайды.
Балалардың сөздік қорын дамытудың тағы бір жолы ол жұмыс барысында балалар не істеп жатқандарын айтып отыру керек, кейін бала қалыптсақаннан кейін не істейтінін алдын ала айтуы тиіс. «Тақтайшаның қайсысы жалпақ екенін білу үшін не істеу керек?» «Барлық балаға қарындаш жете ме?
Оны қалай білуге болады?» Балаларды ынталандыру мақсатында педагог ұйымдастырылған оқу қызметі барысында балаларды әрдайым мақтап отыруы керек. Сабақты қорытындылау үшін педагог балаларға бірігіп ойын ойнауды ұсыну керек сонда келесі жолы балалар сабаққа қызыға қатысатын болады.
Екінші сәбилер тобында балалар математикадан қандай білім алса әр қарай солай қалыптасып кетеді. Сондықтанда педагог әрдайым балаларды ынталандырып, қызығушылықтарын арттырып отыры керек.
2 қосымша
Ұйымдастырылған оқу қызметтерінің үлгісі.
№1.
Мақсаты: Балаларды топтардан жеке заттарды ажыратып алуға, «біреу», «көп», «аз» ұғымдары арасындағы қарым-қатынасты орнату. «Көп», « біреу», «аз» , «бір-бірден» сөздерін сабақта қолдану.
Көрнекі құралдар: Ойыншық құстар топтасмасы (неше бала болса сонша ойыншық болуы қажет), салфетка, 4 карточка,карточканын біреуінде 1 жалау,екіншісінде 3-жалау, үшіншісінде 8- жалау,төртіншісінде ешетене бейнеленбеген.
Сабақ барысы:
1-ші бөлім.
Балалар үстелге қарама-қарсы жартылай шеңбер құрып отырады. Үстел үстінде табақшаның ішінде ойыншық құстар орналасқан.
шиқ-шиқ, шиқ-шиқ! – деп дыбыстап балаларға сұрақ қояды: Балалар бұл не дыбыс шығып жатқан? Салфетканың бетін ашады. Бұл не? Неше құс көріп отырсыңдар? Құстар көп екен.
Педагог балаларды кезек-кезек үстелге шақырып бір құстан алуға ұсынады. 3-4 баладан құсты қалай алғандарын сұрайды? Балалар бір құстан алу керек екенін түсіндіреді. Балалар құсты алған сайын табақ босай бастайды.
Бір- бірден, біреу ғана емес сөздерін дауыс ырғағымен айтады.
Педагог балаларға құстарды мұқият қарап шығуға ұсыныс жасайды. Әр қайсысында неше құстан ?-деп тәрбиеші балаларға сұрақ қояды. Бұл сұраққа 3-4 бала жауап қайтарады. Артынша осы сұраққа тәрбиеші өзі жауап қайтарады. «Кәусарда бір құс,Еркеназда бір құс,Дінмұхаммедте біреу,бәрінде бір –бір құстан. Ал табақшада бір де бір құс қалмады.
Бәріміз хормен : «Табақшада бір де бір құс қалмады»деп айтайық. Әрі қарай тәрбиеші құстарды тамақтандыруға ұсыныс жасайды. Қазір мен құстарға жем салып беремін. Құстар жемді көріп оны шұқып жейді. Балаларды тағы да үстел басына шақырып кім неше құс әкелгенін сұрайды. Артынша өзі де қоса айтып отырады. Аружанда бір құс,Еркеаянда да бір құс, үстелде құстар саны көбеюде. Барлық құстарды қайтадан табақшаға салғаннан кейін , тәрбиеші тағы да бір рет балалардан табақта неше құс бар екенін сұрайды. «Табаққа барлық құстар ұшып келді, құстар көп.» «Балалар ал сендерде неше құс бар?» (Мүлдем жоқ, біреу де жоқ) Өте дұрыс балалар сендерде бірде- бір құс қалмады.Ал табақшада құс көп. Содан кейін тәрбиеші 2-3 баланы шақырып ,бір-бір құстан алуды ұсынады,балаларға көрсетіп қолдарында неше құс бар екенін айтуды сұрайды. («бір құс») Қалған балаларға келесі сұраққа жауап беруді ұсынады : Гүлім,Ернұр және Еркебұлан неше құстан алды?( «бір құстан алды») Ал табақта неше құс қалды? («Көп құс») «Бір құстан,бір құс қалмады,көп құс» сөздерін балалар хормен жауап береді.
Тәрбиеші қорытындылайды: «Дұрыс айтасыңдар балалар бізде бірде- бір құс қалмады,ал Әсел,Аниса, Арманда бір-бір құстан бар».
2-ші бөлім. Педагог бір қатарға 4 карточка қояды. Балаларды біртіндеп тақтаға шақырып қай карточкада көп жалау, қай карточкада аз жалау ал қай карточкада мүлдем жалау жоқ екенін көрсетуді сұрайды. Одан кейін карточканы көрсете отырып неше жалау бар екенін сұрайды? Т.б.
№2
Мақсаты: Балаларды топтың ішінен бір затты бөліп көрсету және сол бөліп алған заттардан бөлек бір топ құрастыру. Заттар арасында бір-біріне ұқсайтын жерлерін көрсету. Көп, біреу,бір- бірден ұғымдарын сабақ барысында қолдану.
Көрнекі құралдар: Ойыншықтар (шыршалар,қояндар мен машиналар бала санына байланысты)
Сабақ барысы: Балалар үстелге қарма-қарсы жартылай шеңбер құрып отырады. Тәрбиеші машинаға салып шыршаларды алып келеді.Балалардың назарын машинада қанша шырша бар екендігіне аударады.Қолына шыршаны алып балаларға сұрақ қояды: «менде неше шырша бар? Ал көлікте неше шырша бар?»Балаларға бір-бір шыршадан алуға ұсыныс жасайды. Балаларды біртіндеп өзіне шақырып әр қайсысы неше шыршадан алғанын сұрайды және бір бала бір шыршадан алу керек екендігін айтып өтеді. Ал көлікте шыршаның азайып бара жатқанын айтады,сонында машинада бірде- бір шырша қалмай қалғанын айтады.
Бұның қалай болғанын анықтау үшін балаларға сұрақ қояды:Шыршаның түсі қандай? Айнұрда неше шырша? Әр сұраққа 2-3 баладан жауап қайтарады. Тәрбиеші балалардың сұрағын қортындылау үшін өзі жауап қайтарады: «Барлық балада бір шыршадан,ал көлікте неше шырша калды?» «Ал үстелде бірде- бір шырша жоқ». Енді үстелде көп шырша болу үшін не істеу керек ?-деп балалардан сұрайды. (Егер балалар бір- бір шыршадан үстелге әкеліп қоятын болса, үстел шыршаға толады) Әрі қарай кезекпен балаларды үстелге шақырады. Балалардан әр қайсысы неше шыршадан үстелге қойғаны туралы сұрайды. Мақсат бір шырша қойды, Арман мен Әйгерім де бір шыршадан үстел үстіне қойды. Шыршалар көбеюде.Балалар барлық шыршаларды үстел үстіне қойып болғаннан кейін педагог балаларға сұрақ қояды: «Үстелде қанша шырша бар?» «Иә үстелде шырша көп» «Біз бұл көп шыршаны қалай жинадық?»
Әрі қарай табақшада салфетканың астына жасырып қойған қояндармен жұмыс жасалынады. Тәрбиеші екі рет қояндарды таратып қайта жинап алады.Екінші рет жинағанда балалар қояндарды орманға жібереді.Балалар үстелді жағалай жүріп ойнайды. Педагог балаларға сұрақ қояды: « Орманда неше қоян бар? Ал шырша нешеу?». Соңында педагог қорытындылайды орманда қояндар мен шыршалар көп.
№ 3.
Мақсаты: Балаларды топтың ішінен бір затты бөліп көрсету және сол бөліп алған заттардан бөлек бір топ құрастыру жұмыстарын бекіту.Осы топтағы заттардың сәйкестіктерін табу, сол топты тағыда бірнеше топтарға бөлу,балалардың сөздік қорына көп,біреу, бір- бірден ,біреу де емес сөздерін жандандыру.
Көрнекі құралдар: Екі құмыра,біреуінің ішінде сары және жасыл жапырақтардан құралған гүл шоғы, ал екінші бос.
Сабақ барысы
Балалар жартылай шеңбер құрып үстелді жағалай отырады. Педагог үстел үстіне гүл жапырақтары толы құмыраны қойып,балалардың назарын соған аударады.Қолынажапырақты алып,балаларға сұрақ қояды: «Мен қолыма неше жапырақ алдым?Ал гүл шоғында неше жапырақ?» Балаларға тапсырманы түсіндіреді: «Сендер қазір бәрін бір жапырақтан аласыңдар,сосын құмыраны қайтадан жапырақтан жасалған гүл шоғына толтыру үшін, не істеу керек екенімізді ойластырамыз .» Әрі қарай балаларды бір- бірден шақырып бір жапырақтан алуға ұсыныс жасайды,балалардың назарын құмырадағы жапырақтардың азайып бара жатқанына аударады.Соңында құмырада бірде- бір жапырақ қалмайды.
«Бұл қалай болғаны?» - деп педагог балалардан сұрайды.Балалардың жауабын нақтылау үшін «Бәрін бір жапырақтан алғанда құмырада
бірде-бір жапырақ қалмады» деп жауап қайтарады. «Балалар Айнұрдың қолындағы жапырақтың түсі қандай? Медеттің қолындағы жапырақтың түсі ше? Ал Алинұрдың қолындағы жапырақтың түсі қандай? Мерекенің қолындағы жапырақтың түсі ше? Әр баланың қолында неше жапырақтан бар? Дұрыс айтасыңдар балалар бәріне бір-бір жапырақтан бар.
Ал құмырада бірде- бір жапырақ қалған жоқ. Балалар құмыраға жапырақтарды қайтадан толтыру үшін не істеу керек?
(балалар жауап қайтарады) «Дұрыс айтасыңдар балалар егер әр қайсысымыз қолымыздағы жапырақты қайтадан құмыраға салып құмыра гүл шоғына толады. Балалар қолдарындағы жапырақтарды қайтадан құмыраға біртіндеп барып салады. Сонымен қатар педагог құмырадағы гүлдің көбейіп жатқанын атап өтеді.Гүл шоғы толығымен жиналғаннан кейін педагог қайтадан балаларға сұрақ қояды; «Қазір құмырада қанша жапырақ бар?Дұрыс айтасындар балалар құмырада жапырақ көп! Ал бұл жапырақтардың түстері қандай? Дұрыс айтасыңдар балалар бұл жапрықтардың түстері жасыл әрі сары. Сары және жасыл түсті жапырақтар көп» Содан кейін педагог балаларға қайтадан жапырақтарды бір-бірден алуға ұсыныс жасайды.
Алған жапырақтардың түстерін атауды сұрайды. Содан кейін бірінші сары түсті жапырақтарды,жоғары көтеруді сұрайды одан кейін жасыл түсті жапрырақтарды көтеріп оларды сермеуді сұрайды.Жапырақтарды көтерген сайын жасыл жапырақ пен сары жапырақтың көп екендігін педагог айтып отырады.
Педагог үстелге тағы да бір құмыраны қояды.Сары жапырақтарды бір құмыраға ал жасыл жапырақтарды бір құмыраға топтастырып қоюды шешеді. Балалар барып екі құмыраға кезек- кезек жапырақтарын салып қандай түсті жапырақ салғандарын атап өтеді. Педагог қорытындылау үшін балаларға бір құмырада сары жапырақ, ал екінші құмырада жасыл жапырақтар салынғанын көрсетіп, олардың көп екендігін атап өтеді.
№ 4.
Мақсаты: Балаларды әр түрлі- түсті екі сызыққа көп және аз заттарды орналастыруға жаттықтыру.Ол заттарды жай ғана орналастыра салмай белгілі бір тәртіппен орналасытруға үйрету. Жолақшалармен жұмыс істегенде оң қолмен солдан оңға қарай бағытта қоюды үйрету.
Жолақшалардың түстерін ажыратып неше ойыншық екенін санауға үйрету.Педагогтың айтқанын мұқият тыңдап, берілген тапсырманы қатесіз орындауға үйрету.
Сабаққа алдын ала дайындық: Сабақ басталмас бұрын балалардың әр қайсысының үстеліне әр түрлі тастар салынған қорапшалар қойылады.
Қызыл және сары түсті сызықшаны бір-біріне қарма-қарсы қояды. Барлық балада сызықшалар біркелкі орналасуы керек.
Сабақ барысы
Балалар үстел үстінде жұмыс жасайды.Әр үстелде 4 баладан аспауы керек.Педагог: «Балалар үстел үстінде қорапшада түрлі -түсті тастар
жатыр, біреуін алып қараңдар қандай әдемі! Алмас, Аман және Гүлнар
неше тастан алды балалар? Дұрыс айтасыңдар бір тастан алды.Тасты
қайтадан қорапшаға салып қойыңдар. Балалар оң қолдарында көтеріңдерші. Егер де балалар оң қолмен сол қолды шатастыратын болса, мынау оң қол
ал мынау сол қол деп балаларды түзетеді. Балалар сол қолдарыңды көк жолақшаға ал,оң қолдарыңды қызыл жолақшаға қойындар.Көк жолақша
сол қолдарыңның жанында ,ал қызыл жолақша оң қолдарыңның жанында орналасқан. Көк жолақшаға бір тас ал қызыл жолақшаға көп тасттар қойыңдар.Тастарды қойғанда оң қолмен алып сол жағынан бастап қоясыңдар.Сол қолмен жолақшаларды басып ұстап тұрыңдар.
Жұмыс барысында педагог балаларға көмектесіп жүреді. Балалар тастарды орналастырып болғаннан кейін, педагог 3-4 баладан көк жолақшаға неше тас, қызыл жолақшаға неше тас қойғандарын сұрайды.
Одан кейін балаларға сызықшаларды ауыстырып қоюға нұсқау беріледі. Қызылды сол жаққа, ал көкті оң жаққа қою керек.Қызыл жолақшаға көп тас ал көк жолақшаға бір тас қою керек екендігін атап өтеді.
Соңында сабақты қорытындылау үшін педагог балаларға бірнеше сұрақтар қояды: « Қызыл жолақшада неше тас, көк жолақшада неше тас орналасқан? (көп,аз,мүлдем жоқ)
№ 5.
Мақсаты: Балаларды екі түсті жолақшаға берілген заттарды саны бойынша орналастыруға әрі қарай жаттықтыру. Берілген заттарды оң қолмен алып сол жақтан оң жаққа қарай орналастыруға үйрету. Жолақшалардың түстерін атай білу, сол жолақшада орналасқан ойыншықтар санын атай білу,педагогтің нұсқауын орындауға үйрету,тек қана өз ойыншықтарын ғана қолдануға,басқа балалардың ойыншықтарын рұқсатынсыз алуға болмайтынын қалыптастыру.
Сабаққа алдын ала дайындық: Ұйымдастырылған оқу қызметінің барысы алдыңғы сабақтағыдай ,тек қана ойыншықтардың түрі басқа.
Саңырауқұлақтар, шыршалар, үйректер.
Сабақ барысы
Сабақтың ұйымдастырылуы алдыңғы сабақтан еш айырмашылығы жоқ. Педагог балалардан әр жолақшада неше ойыншықтан орналасқаны жайлы сұрайды. Педагог сұрақ қою арқылы жауап бере алмайтын балаларға көмектеседі.
Осы сабақта тек 2-3тапсырма ғана беріліп сол тапсырмалармен жұмыс істелінеді.
№ 6.
Мақсаты: Балаларды көп заттарды тауып алуға , сол топ заттардың ішіне бір затты бөліп алуға үйрету. «Бір»сөзін қолдану. Мысалы: «Бір тауық, көп қояндар» немесе «Қоян біреу, көп тауықтар». Көп,біреу,бір бірден,біреуі де емес барлық заттардың ішінен белгілері бірдей заттарды ажыратып алу.
Сабаққа алдын ала дайындық:Сабаққа дейін тәрбиеші ойыншықтарды орналастырады.Бір үстелге әр түрлі ойыншықтарды біреуден ғана қойса,екінші үстелге сол ойыншықтардың бірнешеуін қояды.Барлығы 4-5 түрлі ойыншық қойылады. Ойыншықтар көлемі бойынша үлкен болмауы тиіс,бала барлық ойыншықтарды қолына сидырта ұстай алуы керек. Терезе алдына екі құмыра қояды. Бір құмырада қызыл және ақ гүлдер болса екіншісі бос болады.Балаларды жартылай шеңбер етіп ойыншық қоятын үстелге қарма-қарсы отырғызады.
Сабақ барысы:
І-ші бөлім. Тәрбиеші балалардың назарын үстел мен орындықтарда тұрған ойыншықтарға аударады. Тұрған ойыншықтарға нұсқап қандай ойыншық екенін айтып берулерін сұрайды. Балалар жауап береді. Педагог балаларға әрі қарай қандай тапсырама орындайтыны жайлы және ол үшін не істеу керектігін түсіндіреді. «Бүгін сендер мен қанша ойыншық әкел десем соншасын әкеліп үйренесіңдер. Егер мен сендерге бір қоян әкеліп беріңдер десем,сендер қоян тұрған орындыққа барып маған сол қоянды әкеліп бересіңдер»- деп тәрбиеші іс- қимылмен балаларға мысал ретінде көрсетіп өтеді. «Мен бір қоян әкелдім» ал егер мен сендерге көп тышқан әкеліп беріңдер десем сендер маған тышқан тұрған орындықтан алып, әкеліп бересіңдер.Балалар қандай және қанша ойыншық әкелгендерін айтып береді. Егер бала қойылған сұраққа жауап беруден қиналаса,педагог қосымша сұрақ қою арқылы, жауап алады.Мысалы: «Сен не әкелдің? Неше қоян әкелдің?»
ІІ-ші бөлім: Педагог балаларға қызыл және ақ гүлдерден құралған гүл шоғын әкеліп көрсетеді. Балалардың назарын гүл шоғында гүлдер көп екеніне аударады. Педагогтің айтуы бойынша балалар бір-бір гүлден алады.
«Гүлдің түсі қандай? Әр балада неше гүлден?»- деп педагог балаларға сұрақ қояды. Кызыл гүл де, ақ гүл де көп екенін айтып өтеді.
Балалар ақ гүлдерді бір құмыраға, қызыл гүлдерді бір құмыраға кезектесіп апарып салады. Әр құмырада неше гүлден болды және олардың түстері қандай екенін атап өтеді. Гүл шоқтары өте әдемі болып шыққанын айтады.
№ 7
Жаңа Жылға аңдар қалай дайындалады.
Мақсаты. Заттарды берілген классификация бойынша топтастыру(өлшемі, түсі, пішіні), арнайы белгілермен қолдану (қолдануға болатын және болмайтын), ереже бойынша заттың оймен таңдап алу.
Құрал-жабдық. Шырша және шардың 3-өлшемді суреттері, әртүрлі пішінді сыйлық қорапшалары(3-түрлі)-қолдануға болатын белгісі бар 24 карточка,ойын персонаждары(кірпі, қоян, түлкі).
Сюжетті дамыту.
Педагог:
Бір күні Кірпі, Қоян,Түлкі жаңа жылдың алдында орманнан шырша алып келуге барады. Оларға үш бірдей шырша ұнап қалды.
Балаларға үш өлшемі әр түрлі шырша беріледі.
Педагог:
-.Биіктігі бойынша бұлар бірдей ма әлде әртүрлі ме?
Олардың жауабын тыңдау:биік, төмен және кішкентай.
Педагог:
-Кірпі ұзын шыршаны шауып ала алмаймын,ал қысқаны алсам, үйге дейін апара алмаймын ,деп ойлайды. Кірпі қандай шыршаны таңдады?
Балалар мұны карточканың көмегімен көрсетеді.
Педагог:Қоянға қандай шырша болса да бәрібір болды, тек ол түлкімен ренжісіп қалмасам болды -деп ойлап отырды.Егер Қоян таңдағысы келсе, онда неше шырша қалар еді?
Балалар карточка арқылы көрсетеді.
Педагог:
-Түлкі әрдайым ең үлкенін таңдайтын, себебі үлкенірек болса, жақсы болады -деп ойлайтын. Ол ойланбастан қай шыршаны таңдады? Ал қоянға биіктігі бойынша қандай шырша тиесілі болды?
Балалар шыршаны карточка арқылы таңдайды.
Педагог:
-Әрбір аңның шыршаны қалай таңдағаны туралы айтап беріңдерші «ұзын...», «қысқа...».
Жауаптың нұсқасы: «Қоянның шыршасы Кірпіге қарағанда биік», «Кірпінің шыршасы Түлкі мен Қояндыкіне қарағанда төмен», «Түлкінің шыршасы Қоян мен Кірпінікінен биік», Қоянның шыршасы кірпінікінен биік, Түлкінікіне қарағанда аласа», «Ең биік шырша Түлкінікі, төмендеуі Қоянда, ал ең төмені Кірпіде».
Педагог. Достар шыршаны түрлі түсті шарлармен безендіруді ойлады. Кірпі сары түсті таңдады, себебі оған күзгі сары жапырақтар ұнайды. Қоян ештеңе таңдамады. Түлкі көк түсті шарлар оған ұнамайтынын айтты. Әрбіреуі қандай шардан таңдап алды?
Балалар карточкаларды қолданады.
Педагог. Достардың қолында 5 әдемі шар бар екен. Олар оны бірдей етіп бөліп алғысы келді. Ал қу Түлкі өзіне көп алғысы келіп, Қоян мен Кірпіге бірдей бөліп берем, деп ойлады. Қу Түлкі шарларды қалай бөлді?(балалардың жауабы).
Балалар ойланып (Түлкіге көп шар, Қоян мен Кірпіге 1шардан келеді)
Педагог. Осылай бөлгеннен кейін Түлкі, Қоян және Кірпі жақсы көңіл күйде болады деп ойлайсыңдар ма?
Содан кейін балалар өз жауаптарын айтады: «Кірпі ең төмен шыршаны таңдап алды, себебі оның ініне биік шырша сыймайды, ол шыршасын сары түсті шармен безендірді» дейді.
Тапсырманы күрделендіру мысалы.
Көп заттың ішінен қасиеті бірдей екі зат таңдап алу. Мысалы: өлшемі, мен түсі, түсі мен пішіні, өлшемі мен пішіні.
Қоян мен Кірпіге бірдей етіп затты бөліп беру.
№ 8
Тосапты кім ұрлап алды?
Мақсаты. Ақпаратты алу үшін салыстыру қабілетін қолдануды үйрету. Бір әрекеттен екінші әрекетке ауысуды үйрену, бақылау, айқындауды дамыту.
Құрал-жабдық. Еденге қойылған іздер(картоннан), жұмсақ ойыншықтар(Карлсон,
Винни-пух,Дым білмес, Шапокляк,Чебурашка, Үкі). Шабадан, кілт, құмыраның суреті салынған карточка.
Сюжетті дамыту.
Педагог:
-Балалар сендер далада серуендеп жүрген кезде балабақшада бір жағдай болып қалды. Ас бөлмесінде барлық тосап жоғалып кетті. Енді балаларға шәй ішуге ештеңе жоқ. Маған зерттеу жұмыстарын жүргізуді ұсынды, бірақ мен өзім жалғыз жүргізе алмайтын сияқтымын. Маған сендердің көмектерің қажет.Сендерге менің көмекшілерің болуды сұраймын. Сендер келісесіңдер ме?
Зерттеуді бастаймыз! Мынау менің сиқырлы шабаданым, осының ішіне зерттеуге қажет заттың барлығы бар. Бірақ, ол жабық тұр! Осы шабаданның ішінде құралсыз біз зерттеуді жүргізе алмаймыз. Мен кілтімді таба алмай отырмын, мүмкін мен оны тосапқа арналған құмыраны жасайтын досымда тастап кеткен болармын.
Балалар құмыраның суреті бар карточканы алып, ішінен ұқсасын тауып алады.
Педагог. Бәрекелді, балалар сендер сондай ақылды көмекшісіңдер!
Бұл мен іздеп жүрген құмыра ғой, міне ішінде менің кілтім де бар екен.Енді біз ұрыларды тауып алып, балаларға тосапты қайтарамыз.
Іздеуші кілтті қарап шығады.
Педагог. Мына кілттер өте көп екен.Мен құлыпқа сәйкес келетінін таба алмай отырмын. Мүмкін, менің көмекшілерім, сендер көмектесесіңдер?
Балалар шабадан мен кілттің суреті бар карточкаларды алып, сәйкес келетінін іздейді. Екі кілтті тауып алып, олардың дұрыс таңдалғанын көрсетеді.
Педагог. Мен не көріп тұрмын? Менің ақылды, тапқыр балаларым маған шабаданды ашуға көмектесті. Оның ішінде хат бар екен. Хатта: «Ұрылар болған жерде көптеген іздер қалдырады». Енді ізді қайдан іздейміз? Сендер біртүрлі күдікті ештеңені байқамадыңдар ма?
Балалардың біреуі жерде жатқан іздерді көреді.
Педагог. Міне нағыз керегі осы еді ғой! Кеттік кәне, менің ақылды тапқыр көмекшілерім, тезірек осы ізбен жүрейік, ұры біздің тосабымызды жеп қоймас үшін тезірек жүрейік балалар!
Іздер балалардың қуыршақ бұрышына алып келеді, ол жерде Карлсон, Винни-пух, Дымбілмес, Шапокляк және Чебурашка болады.
Педагог. Осыларды біреуі ұрлаған ба сонда? Ұрыны қалай іздейміз?
Балалардың көбісі Карлсон -деп болжайды:бірақ оған дәлел керек. Балалар жерде жатқан іздерді осы тұрған кейіпкерлердің аяқ киімдерімен салыстыру қажет, сонда кімнің ұры екендігін білетін боламыз дейді.Салыстырудан кейін, Карлсонның аяқ киімі іздермен сәйкес келетінін білді.
Қорытынды. Балалар Карлсон туралы ,оның шатыр астында тұратынын және оның тәттіні жақсы көретінін еске түсіріп, оны кешіреді.
Танымдық міндеттерді күрделендіру нұсқалары.
Балалар Үкінің моншағын жөндеп, оның зерттеуге қатысуын ұйымдастырады. Іздеу кезінде егер екі аяқ киімнің іздері бірдей болып сәйкес болса, онда басқа әдісті қолдануға болады:
Жерде қалған іздің ара қашықытығын өлшеуге болады. Оны баудың көмегімен өлшеуге болады.
№ 9
«Буратино кілемшесін құрастыруға көмектес» ойыны.
Мақсаты: балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, геометриялық фигуралар туралы түсініктерін бекіту. Бөлшектерді біріктіре отырып, тұтас бір фигураны құрастыра алу қабілетін дамыту. Буратиноның кілемшесіндегі саңылауларды ақ түсті әртүрлі фигуралармен жапсыру.
Балаларға алдын ала қиылған, бірнеше бөліктерге бөлінген матадан жасалынған ақ түсті, әртүрлі пішіндер мен желім беріледі. Балалар бөліктерге бөлінген ақ түсті пішіндерді бақылап, анықтай отырып, Буратиноның қызыл кілемшесіне желіммен жапсырады. Педагог-тәрбиеші балалардың санына қарай топқа бөліп, не болмаса біріктіріп жасатуға болады.
Ертеде Буратино өмір сүріпті. Оның төсегінде әдемі қызыл кілемше болыпты. Бір күні Буратино театрға кетсе, тышқан осы уақытта кілемшесін тесіп тастапты. Кілемшеде қанша саңылау болғанын сана және Буратиноның кілемшесін құрауға көмектес.
.№10
«Менің суретімде не бейнеленген?» ойыны.
Мақсаты:Балалардың геометриялық фигуралар туралы түсініктерін толықтыру. Тәжірибе барысында балалар геометриялық фигураларды құрастырып, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.
«Мынадай өрнекті тап» ойынын пайдаланғаннан кейін тапсырмалар беруді көздейтін ойынды күрделендіруге болады. Ол үшін балаға қорапты анықтап қарап, ондағы әрбір пішіннің орнын көрсетуді, одан соң есінде сақтауы бойынша өз қорабында осындай пішінді тауып беруді ұсыну қажет.
Менің суретімде не бейнеленген ойыны баланы заттың пішінін көзбен байқап, оған ауызша сипаттама беруге дағдыландыру қажет. Ол үшін ойыншықтар, түрлі гүлдер, жануарлар және басқа да құрылысы едәуір күрделі заттар бейнеленген картиналар дайындалу қажет. Ойын үшін «Жабайы және үй жануарлары», «Гүлдер», «Ыдыс-аяқтар» сияқты лото жиынтықтарының суретін пайдалануға болады.
Балаға да, ересек адамға да бірдей сурет беріледі. Үлкендер өзіндегі суреттердің біріне қарап, былай дейді: «Менің қолымдағы суретте гүл бейнеленген. Оның ортасы дөңгелекке ұқсас. Ол сары түсті. Бұл дөңгелектің жиегіне көптеген сопақша гүлдер орналасқан. Менің қолымдағы суретте не бейнеленген?».
Біз баладан күрделі пішінді анықтап қарап, оның жекелеген бөліктерін бөліп көрсетуді, оларды үлгімен салыстырып, ауызша сипаттап беруді талап еткенімізде, бұл ойын ерекше маңызды болды.
№ 11
«Кім күшті?» Геометриялық фигуралар туралы ертегі -әңгіме.
Мақсаты: Геометриялық фигуралар туралы ұғымдарын кеңейту.
Айналадағы қоршаған ортада оларға ұқсас заттарды табу, жасалу жолдары мен құрылысына мән беру, айырмашылықтары мен ұқсастықтарын ажырату. Денелердің өлшемі туралы ұғым беру. Сол өлшемдер арқылы дененің көлемін анықтауға болатынын түсініп, тәжірибе арқылы көрсету және дәлелдеу түсініктерін қалыптастыру.
 Ерте, ерте ертеде геометрия патшалығының  Планиметрия қаласында  фигуралар көшесінде сиқырлы геометриялық фигуралар яғни, тұрыпты. Күндердің күнінде олардың арасында дау болыпты «Кім күшті?» деп бір-бірімен дауласады.
 айтады: -Мен ең күштімін, менің барлық қабырғаларым тең және мен  барлық жерде ең мықтымын.
Оның сөзін бұзып: - Бекерден бекер сөйлеме, кімге керек сенің  тік бұрыштарын? Міне мен ешқандай бұрышсызбын, дөңгелекпін, көңілдімін. Менде не басым, не аяғым жоқ.
Сөзге араласады: Дауласпаңдар, барлығы біледі  күшті екенін. Біз орындарымызды ауыстырып әр түрлі бұрыштармен бірге  бола аламыз. Мысалы, сүйір бұрышпен, доғал бұрышпен және шаршының бұрыштары сияқты бірдей бола аламыз. 
Дау ұрыс қырылысқа айналды. Барлығы бір-бірін тыңдамай у-шуға айналды. Тек қана оларға қарап үндемей тұрды. Не болып жатқанын түсінбеген біраз тұрып сөзге кірісті: -Неге ұрысып жанжалдасасыңдар? Сендер барлықтарын жақсы фигураларсыңдар және адамдарға қажетсіңдер. Адамдар біздерді құрылыста пайдаланады. Әрбір үйде тәрізді заттар бар. Біз туралы адамдар зерттейді, балалар да бақшада  оқиды. Олар бізсіз еш нәрсе істей алмайды, біз оларға керекпіз. Адамдар бізді жақсы көреді.
Фигуралар үндемей тұрып өздерінің қателескендерін түсінді. Өмірде кімнің күшті немесе мықты екені маңызды емес, ал маңыздысы сен біреуге керексің, біреулер сенің көмегіңе мұқтаж, - депті . Ал, балаларға біздің көңілді фигуралар қызықты деп тапсырмалар беріп жіберіпті
Ортаңғы топта қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру бойынша бағдарлама
Мақсаты:Математикалық ойлау дағдыларын,танымдық қызығушылықтарын,білімдерін қалыптастыру.
Міндеттері:
Жиынтық.
-Балаларға әр түрлі пішіннен,өлшемнен заттардың жиынтығы тұратындығы туралы ұғымдарды беру.Осы заттарды салыстырып қою арқылы оларды санамай-ақ салыстыру негізінде теңдігін немесе теңсіздігін анықтауға үйрету.
Сан және есептеу.
-балаларды 3,4,5-ке дейін санауға үйрету,заттарды үлгісі бойынша және аталған саны бойынша санауға,сандарды тәртібі бойынша атауға және қорытынды санды атауға, «Барлығы қанша?» сұрағына жауап беруге үйрету.
Бірінің астына бірі екі қатарда орналасқан заттардың екі тобын салыстыруды үйрету.
-Теңдік және теңсіздік туралы ұғымдарды беру.Салыстырылатын топтар:бір-көп,бір және екі,екі және үш,үш және төрт,төрт және бес.
-Беске дейін тура және кері санап жаттығу.
-Әр түрлі сезім мүшелерінің көмегімен санау дағдысын дамыту(көру,есту,иіс сезу).
Көлем.
-Беске дейінгі заттарды шамасы,ұзындығы,биіктігі ,ені,жуандығы бойынша салыстыруын бекіту.Көбею және азаю тәсілдерін пайдалану,заттардың сөздермен орналасу тәртібін белгілеуге үйрету.
-Екі белгісі бойынша заттарды салыстыру дағдысын қалыптастыруды жалғастыру. Арнайы ұйымдастырылған жағдайда ұзынырақ(қысқарақ),жоғары(төмен),кең(тар),жуан(жіңішке)заттарды табу білігін дамыту.Балалардың көз өлшемін дамыту.
-Екі затты үшінші-шартты өлшем көмегімен салыстыруға жаттықтыру.
Геометриялық пішіндер.
-Шеңбер,шаршы және төртбұрыш,үшбұрыш сияқты геометриялық пішіндерді ажырату және дұрыс атауын бекіту.
-Геометриялық пішіндерді сипау және көружолымен қарастыру.
-Геометриялық пішіндер әр түрлі өлшемде және әр түрлі түсте болатындығы туралы ұғымдарды қалыптастыру.
-Геометриялық денелер,текше,шар,цилиндр жөніндегі білімдерін бекіту,оларды ажырату және атауды үйрету.
-Заттарды геометриялық фигуралардың пішінімен ара қатынасын белгілеу,мәселен,доп-шар,бокал-цилиндр және т.б.
Кеңістікті бағдарлау.
Алға,артқа,сол жақтан,оң жақтан,жоғары,төмен бағыттарды анықтай алуын жетілдіру.
-Алға,артқа,солға,оңға берілген бағыттарда қозғалуын дамыту.
Уақытты бағдарлау.
Тәулік бөліктері туралы ұғымдарын кеңейтуді,оларды атау кезіндегі дұрыс жүйелілікті сақтауға үйрету.
Кеше,бүгін,ертең ұғымдарымен таныстыру.Таяу күндердегі атаулардың жүйелілігін атауға үйрету: «Кеше аптаның қай күні болды?», «Бүгін қандай күн?», «Ертең қандай күн болады?»,әр түрлі оқиғалар негізінде:біз кеше не істедік;бүгін не істейміз,ертең не істейміз.
-Нақты мысалдарда «жылдам», «баяу ұғымдарын ашу.
Күтілетін нәтижелер:
-5-ке дейінгі сандарды ретімен және керісінше санайды;
-заттардың екі тобын салыстырады,екі тәсілмен,яғни кем топқа үстемелей отырып немесе көлемді топтан бір затты алып тастай отырып теңдікті орнатады, «Қанша еді?», «Қанша қалды?» сұрақтарына жауап береді;
-әр түрлі шамадағы 5 затты кему және арту тәртібімен орналастыра отырып салыстырады;
-геометриялық пішіндер мен денені бағдарламаға сәйкес таниды және атайды;
-өзіне қатысты белгілі бір заттың орналасуын анықтайды және сөзбен белгілейді;
-тәулік бөлігін дұрыс жүйелілікте атайды және ажырата біледі;
-өзіне қатысты кеңістіктегі заттардың:жоғары-төмен,алдында-артында орналасуын анықтайды;
-заттарды салыстырады,екі затты шамасы бойынша бір-бірінің үстіне қою немесе қатар қою негізінде салыстырады;
№ Ұйымдастырылған оқу қызметінің мақсаты Көрнекі құралдар
1 Мақсаты: Бір затты арналға топтан бөліп алу; барлық топтарға сай жалпыға бірдей ерекшеліктерді табу. Топтын ішінде арнайы қойылған бір немесе көп заттардың аты мен мөлшерін атай білу. Ұзындығы,биіктігі және енінеұарай заттарды салыстырып айыра білу.Балаларды заттарды салыстыруға әрі қарай жалғастыру.
Көрнекі құралдар: Екі табақша,олардың
біреуі бос ал екіншіснде бала санына қарай сәбіздер салынған.
Табақшаның бетін орамалмен жауып қояды.Әр түрлі көлемдегі ойыншықтар.
2 Мақсаты: Арнайы дайындалған ортада көп немесе аз заттарды тауып алуға үйрету (үстелде қандай ойыншықтар тұр және олардың сандарын айтуды қорытындылау) топтарға арнайы берілген сандарда заттарды орналастыруға үйрету. Ойыншықтарды оң қолмен алып сол жақтан оң жаққа қарай орналастыруға жаттықтыру.
.
Сабаққа алдын-ала дайындық: Сабаққа дейін педагог үстелдерге ойыншықтар қойып шығады. Олардың орналасқан реті мысалға былай болуы керек; көп қоян- бір сәбіз, көп сәбіз- бір қоян, көп аюлар-бір мысық, көп мысық- бір аю. Және осы ойыншықтарға сәйкес олардың жейтін тағамдары арнайы табақшада салынып тұру керек.
3 .
Мақсаты: Қандай кешенде заттардың көп,аз немесе бірдей екндігін анықтау. Балаларды неше,сонша,аз-көп сөздерін сабақ барысында қолдануға дағдыландыру. Балаларды дұрыс дыбыстауға жаттықтыру, шеңбер мен шаршынын өз-ара ажырата білуді қалыптастыру.
Көрнекі құралдар: Ойыншықтар топтамасы
(қуыршақтар,аюлар,
жалаушалар,
орындықтар, тиіндер,жаңғақтар 3-5данадан) барабан, таяқшалар, балға,ширма.
4 Мақсаты: «Тең, бірдей,сонша» сөздерін әрі қарай сабақ барысында қолдануға жаттықтыра беру.Екі топ арасындағы заттармен жұмыс істегенде «көп,аз»ұғымын пайдалану. Үшбұрыш пен төрт бұрышты өз ара ажырата білуге дағдыландыру.Екі заттың ұзындығына қарай «қысқа-ұзын,қысқарақ-ұзынырақ» сөздерін өзара байланыстырып қолдануға үйрету.
.
Көрнекі құралдар:
5 үлкен, 5кішкентай үшбұрыштар, 2 қарындаш,2 таблица,
бір таблицада бірінің астына бірін екі қарындаш салынған, үстіңгі жағында 4қысқа қарындаш,астыңғы жағында 3ұзын қарындаш салынған.Ал екіншісінде 4 биік және 5 қысқа пирамидалар салынған.
5 Мақсаты: Балаларды 1-2 немесе 2-3 заттан құралған топтарды ажыратуға үйрету.Тәрбиешінің санауы бойынша заттардың жалпы санын айту.Салыстыру арқылы қай зат көп немесе қай зат аз екенін ажырата білу. (Оң қол,сол қол, оң аяқ,сол аяқ, иық)дене мүшелерін көрсете білуге жаттықтыру.
Көрнекі құралдар: 3тиін, 3 қоян және 3сәбіз.
6 Мақсаты: Балаларды 1-2 немесе 2-3 заттан тұратын топтарды айыра білуге, олардың санын педагогтің айтуы бойынша өзгертіп салыстыра білуге дағыдыландыру. Оңға,солға,астына,үстіне, артқа, алдыға бағыттарын көрсете білуге үйретуді қорытындылау
Көрнекі құралдар:
3 үйрек және 3балапан.
7 Мақсаты: Балаларға 1-2 немесе 2-3 заттардың тұтастығын ажыратуды қалыптастыру. Көп-аз, бірдей сөздер арасында қарым-қатынас орнату, 3- ке дейін санау қабілеттерін арттыру, балаларды заттардың әр түрлі ұзындығын, енін ажырата білуге үйрету, балаларды берілген тапсырманы мұқият,зейін қойып аяғына дейін тыңдап,қай зат қай жерде орналасқанын есте сақтауға үйрету.
Көрнекі құралдар: Әр түрлі пішіндегі заттар,ұзын-қысқа таяқшалар, жуан-жіңішке жіптер, жалпақ-жіңішке тақтайшалар
8 Мақсаты:
Балаларды 4 санымен таныстыру,оларды
4-ке дейін санауға үйрету. Үшбұрыш, шеңбер, шаршының бір- бірнен ажырата білуге үйрету.
Көрнекі құралдар: Екі таяқша орналасқан сөре, ойыншықтар жиынтығы.(3аю, 3 тиін, 3 жаңғақ)
Таратылатын материалдар: Әр балалада екі сызықша салынған карточкалар, фигуралар салынған тәрелкелер, оның ішінде 2 шаршы, 3 үшбұрыш және 4 шеңбер болу керек.
9 Мақсаты: Балаларды 4-ке дейін санап үйретуді жалғыстыру,карточкада неше шеңбер болса,сонша ойыншықтарды тауып орналастыруға қалыптастыру, заттардың бағыттарын бағыттай білуге үйрету, (артта,алдында, оң жақта, сол жақта)
Көрнекі құралдар: Ойыншықтар жиынтығы 3-4 түрінен 4-5 данадан, карточкалар 4 шеңбердің суреті салынған. Төрт терезесі бар сызғыш.
Үлестірмелі материалдар:
Екі жолақты карточкалар, ұсақ ойыншықтар салынған тарелкалар.
10 Мақсаты: Балаларды 5 санымен таныстыру,
5-ке дейін санап үйрету. Заттарды ұзын-қысқалығына қарай салыстыра білуге үйрету.
Көрнекі құралдар: Екі жолақша орналасқан тақтайша. Төрт түрлі ойыншық әр қайсысы 5 данадан болу керек.
Таратылатын материалдар: Ұзындығы әр түрлі , түстері бірдей екі жолақша. Әр түрлі ұсақ ойыншықтар салынған табақшалар.
11 Мақсаты: Балаларды 4 және 5 санымен таныстыруды қорытындылау және 5-ке дейін санау қабілеттерін арттыру.Заттардың санын есте қалатындай етіп санауға үйрету.Өзінен орналасқан заттарды қай жағында тұрғанын атай білуге жаттықтыру.
Көрнекі құралдар:
Екі жолақша салынған полотно жиынтығы. Түрлі –түсті жемістердің суреттері. (5 алма, 5 өрік, 5 лимон)
Үлестірмелі материалдар:
3 тен 5- ке дейін заттардың суреті салынған карточкалар
12 Мақсаты: Балаларды шеңбер, шаршы және үшбұрыштардың атауымен таныстыруды әрі қарай жалғастыру,оларды бір-бірнен ажырата білуге үйрету,олардың түсін атай білу.
5 санына дейін санауды үйретуді бекіту. Балаларды неше ойыншық тауып алу керек екенін жаттап алуға қалыптастыру.
Көрнекі құралдар: Фланелеграф,оған қосымша геометриалық пішіндер жиынтығы (3 шеңбер, 3 шаршы, 3үшбұрыш олардың көлемі мен түстері әр-түрді болуы керек) Топтастырылған ойыншықтар жиынтығы.Бір топта 5 ойыншық болуы керек. Барлығы 10топ. Ол топтар балаларға көрінетін жерлерде орналасуы керек.
Үлестірмелі материалдар:
Екі жолақшасы бар карточкалар, оған қосымша әр түрлі пішіндер болуы керек.(үшбұрыш,шеңбер, шаршы) Олардың ішінде 5кішкентай және 4 үлкен пішін болуы керек.
13 Мақсаты: Балаларды заттардың ұзындығын салыстыруға мына сөздерді қодану арқылы үйрету.( ұзын,қысқа,ұзынырақ, қысқарақ, ұзындық) Санау қабілеттерін арттыра беру.
.
Көрнекі құралдар: Ені бірдей бірақ ұзындығы әртүрлі 2 тақтайшалар.
( тақтайшалардың ұзындығының айырмашылығы10 см) 4 текше, таяқшалар,
3-4 дана қуыршақтар.
Үлестірмелі материалдар: Ұзындығы екі түрлі
2 жолақша
(айырмасы 5см) Ұсақ ойыншықтар
14 Мақсаты: Берілген заттарды салыстыру арқылы енін анықтау. Заттардың ұзындығы мен енін салыстыруды бекіту.Сабақ барысында ені, енді,тар,ұзындығы,ұзындау, қысқа,қысқалау сөздерін қолдану.
Көрнекі құралдар: 3 лента, (екеуінің ені бірдей бірақ ұзындығы әр түрлі, үшіншісінің ұзындығы жағынан алғашқы біреуімен бірдей бірақ ені 4см ұзын) 3-4 түрлі ойыншықтар салынған қорапша, ойыншықтың әр түрінен 2-5 данадан болуы керек.
Үлестірмелі материалдар: Әр балада түстері әр-түрлі 4 жолақшадан, 2 жолақшаның ұзындығы мен ені бірдей болу керек.


15 Мақсаты: Балаларды тіктөртбұрышпен және оның құрылымымен таныстыру. Үшбұрыш,шаршы және тіктөртбұрышты өзара ажырата білуге үйрету.Ұзындығы, ені, ұзындығы бірдей, қысқа,жуан, жіңішке сөздерін сөздік қорларына енгізіп балалардың тілдік қорын дамыту.
Көрнекі құралдар:
Шары мен
тіктөртбұрыштың суреті салынған таблица,
Тікөртбұрыштың екі жағы шаршының еніне сәйкес болуы керек яғни бірдей болуы керек.
Ал келесі екі жағы шаршыныкіне қарағанда қысқа болуы керек.
Үшбұрыш, шаршы,
тіктөртбұрыш салынған тағыда бір таблица. Олардың түстерімен көлемдері әр-түрлі болуы керек. Суреттер жиынтығы бар ойыншық теледидар,1-5-ке дейін саны бар санамақ сызғыш.
Үлестірмелі материалдар:
Әр балада үшбұрыш,шаршы ,
Тіктөртбұрыштың
суреті салынған карточкалар,4 лента, түстері бірдей ені мен ұзындығы әр-түрлі болуы керек.
16 Том атты мысыққа қонаққа барамыз .
Мақсаты. Ұзындығы, ені, биіктігі бойынша затты салыстыра білуге үйрету. Балалардың: ұзын, қысқа, ең ұзын, ең қысқа сөздері арқылы сөздік қорын байыту. Бақылау, назар аудару, айқындау қасиеттерін дамыту.
Құрал-жабдық. Ені әртүрлі жолақты қағаз. Көлік, үй, әр түрлі пішінді ертегі кейіпкерлерінің суреттері салынған карточкалар.
17 Жужжаға арналған сыйлықты балалар қалай таңдады?
Мақсаты. Балаларға заттың геометриялық пішінін ажырату, оларды бөліктерге бөлу, олардан әр түрлі заттар жасау,үлгі бойынша силуэттер жасау, ауызша көмек көрсету арқылы дағдысын дамыту.
Құрал-жабдықтар: «Ғажайып гүл», «Логоформочки 5», «Сиқырлы баулар»
(әр балаға), коврограф, қуыршаққа арналған схематикалық суреттер. .
18 Кім қайда тұрады?
Мақсаты. Бес затты өлшемі бойынша салыстыру және орналастыру.
Құрал-жабдық.Әртүрлі пішінді бес үй.(ең үлкен, орташа, кішкентайлау, одан кішкентай және ең кішкентй).Биіктігі әртүрлі ағаш, ені әртүрлі жолақша.
5 жанауардың суреті бар карточка: пішіні мен түсі әртүрлі. Өлшемі бойынша салыстыруға арналған үлгі.(балалармен бірігіп жасалады).
1 Қосымша
Ортаңғы топтарда ұйымдастырылған оқу қызметін
ұйымдастырудың ерекшеліктері.
Ортаңғы топта қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру қыркүйек айынан бастап өтеді. Сабақтың ұзақтылығы -20-25 минут.
Әр ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде жаңа тақырыппен қатар өткен тақырыптарды да қайталау бірге өтіп отырады.
Ортаңғы топта бір немесе екі бағдарламалық тапсырмамен шектелген дұрыс. Егерде берілген тақырып бойынша сағат саны жетіспейтін болса,
жаңа тақырыптармен бірге сәйкестендіріп қайталап өтуге болады.
Төрт жасар баланың назары үш жасар баланыкіндей әлі тұрақсыз болады.Берілген тақырыпты балалар жақсы түсініп алу үшін балаларды жұмыс барысында үнемі қызықтырып отыру керек. Балалардың эмоциялық көңіл- күйі сабақта әрдайым жақсы болу үшін, педагог сабаққа мұқият дайындалу керек. Дауыс ырғағы бірқалыпты,сабақ барысын түсіндіргенде асықпай,дидактикалық материалдары эстетикалық талғамға сай ашық түсті,ойындары қызықты болуы тиіс.Ұйымдастырылған оқу қызметіне таңдалынып алынған ойын математикалық ұғымдармен байланысты болуы керек. Мысалы: « Ретімен қой. Соншасын тап» ойындары.
Ұйымдастырылған оқу қызметінің соңында балалармен қимылды ойындар ойнауға болады.Қимылды ойындар балаларды бір сергітіп алады.
Сабақ барысында көбіне педагог тақырыпты көрнекі құралдар арқылы түсіндіреді.Балалармен практикалық тапсырмалар көп орындайды.
Бес жастағы балалармен зерттеу жұмыстары басталады. Осы арқылы балалар өз беттерімен еркін жұмыс істеуге дағдыланады.
Педагог сұрақ қойғанда соған жауапты іздеп табатындай етіп қояды.
(« Неге шеңбер домалайды ал шаршы домалай алмайды?») Тәрбиеші балаларды демеп жібереді, керек болса көрсетіп көмектеседі.
Балалар білімді тәжірибе арқылы меңгереді, сөздік қорларын молайтады.
Осы жастағы балалар сөздер мен сөз тіркестерін тез меңгеріп алады.
Бірінші сабақтан бастап балаларға өз алдарына танымдық міндет қойылады.(«Сендер бүгін санауды үйренесіңдер») Балалардың алдына міндет қою арқылы педагог өзіне керекті нәтиже ала алады.
Сабаққа қолданылатын көрнекі құралдар мен үлгілер берілген тақырыптың күрделілігіне байланысты болу керек. Балаларды жаңа тақырыппен таныстырғанда педагог міндетті түрде көрнекі құралдар қолдану арқылы балалардың санасына тез жететіндей етіп түсіндіру керек. Сабақ түсіндіргенде немесе баланы тақтаға шақырғанда нұсқап көрсету арқылы педагог балаларды нақты тапсырмаға көңіл аударуы тиіс. Педагог балаларға берілген тапсырманы қысқа әрі нұсқа,нақты түсіндіру керек. Балаларға түсініксіз сөздерді мүлдем қолдануға болмайды.
Жаңа тақырыпты түсіндіру барысында педагог пен бала арасында жүйелі түрде қарым-қатынас болу керек.Мысалға: Балалар педагогпен бірге берілген таяқшаларды санау керек.Не болмаса басқада бір заттарды санап орнына қойғанда педагог балалармен бірігіп жұмыс атқару керек. Жаңа білімді балалар біртіндеп меңгеру керек. Ортаңғы топта кіші топтағыдай тақырыпты не болмаса бір тапсырманы түсіндіргенде бірнеш рет қайталап, көрсетіп отыру керек.Сонымен қатар балалар тез жалығып кетпес үшін үнемі көрнекі құралдармен үлгілерді жаңартып отыру керек әйтпесе бала тез шаршап сабаққа деген қызығушылығы артпай қалады.
Педагог сұрақ қойғанда балалар жауап қайтару арқылы өткен тақырыпты жақсы меңгеретіндей етіп қою керек.Балалар әрдайым өздері сабақ барысында не істеді,қандай тапсырмалар қандай жұмыс түрлерін атқаратындарын атап отырулары тиіс. Сонда балалардың сөздік қоры молайып,еркін сөйлеуге үйренеді. Балалар жауап қайтарғанда педагог баланы бөлмей,өзі сөзін жалғастырмай аяғына дейін тыңдау керек.Бала жауап бергеннен кеиін ғана педагог қосымша сұрақ қою арқылы немесе үлгі беру арқылы балалардың қатесін өздеріне түзетеді.Көрнекі құралдарға сүйене отырып педагог сөздерді қайталау арқылы балалардың сөздік қорын молайтады.
Одан кейінгі сабақта балалар тек қана педагогтың ауызша айтуымен ғана жұмыс жасай бастайды. Педагог тек қана кейбір іс-әрекеттерді көрсетеді.Қойылған сұраққа жауап қайтару арқылы балалар не істеу керек екенін түсініп алады.Егерде балалар педагогтің айтуы бойынша тапсырмаларды орындауға қиналатын болса педагог көрнекі құралдармен үлгілерге сүйінеді. Барлық қателерді дидактикалық материалдарды қолдану арқылы түзейді.
Бұл жастағы балаларға сабақ бергенде басынан бастап оларды сабаққа қызықтырып назарын аудармаса әрі қарай оқыту қиынға түседі. Сонымен қатар ортаңғы топтың балалары педагог беріп жатқан тапсырманы аяғына дейін тыңдамайтын әдеттері болады сондықтан да педагог оған көп назар аударуы тиіс.Педагог балаларға үнемі сабақ барысын мұқият тыңдауға, берілген тапсырманы бұлжытпай орындауға үйретіп отыруы керек. Балалар берілген тапсырманы орындағанда бір- біріне кедергі жасамай,әркім жеке жұмыс жасап, бір уақытта бастап бір уақытта аяқтап үйрену керек.
Барлық балаға қойылған сұраққа тек бір ғана бала жауап қайтарып үйренулері керек.Кей жағдайларда педагог балалардың белсенділігін арттыру үшін хормен жауап беруге сүйінеді.
Басты міндеттердін бірі ол балалар бір- бірін мұқият тыңдап үйренулері керек.Балалар бір-бірінің қатесін түзетіп,жауап беруге көмектесуге дағдыланулары керек.
2 Қосымша
Ұйымдастырылған оқу қызметінің үлгілері.
№ 1.
Мақсаты: Бір затты арналған топтан бөліп алу; барлық топтарға сай жалпыға бірдей ерекшеліктерді табу. Топтын ішінде арнайы қойылған бір немесе көп заттардың аты мен мөлшерін атай білу. Ұзындығы,биіктігі және енінеұарай заттарды салыстырып айыра білу.Балаларды заттарды салыстыруға әрі қарай жалғастыру.
Көрнекі құралдар: Екі табақша,олардың біреуі бос ал екіншіснде бала санына қарай сәбіздер салынған.Табақшаның бетімен орамалмен жауып қояды.Әр түрлі көлемдегі ойыншықтар.
Сабаққа алдын- ала дайындық: Тәрбиеші алдын-ала сөреге фланелеграфты орналастырып қояды. Үстелге,жерге әр түрлі ойыншықтарды орналастырады. Ол ойыншықтардың көлемі әр түрлі болады
Мысалы: Құрастырмалы ойыншықтардан құралған үстелдер бірақ олардың ұзындығы әр түрлі болуы керек, ұзын және қысқа шыршалар, үлкен әрі кішкентай аюлар.
Сабақ барысы:
1-ші бөлім. Тәрбиеші табақтан орамалды шешіп балаларға сұрақ қояды:
« Балалар қараңдаршы кеше мен бақшадан көп сәбіз жинап алдым! Қолына біреуін алып :Мен қолыма неше сәбіз алдым?- деп сұрайды. Содан кейін бір балаға табақтан ең үлкен сәбізді ал екінші балаға ең кішкентай сәбізді алуға ұсыныс жасайды.Содан кейін балалардан кімнің сәбізі ұзын ал кімнің сәбізі қысқа екенін сұрайды.Балалар жауап қайтарады.
Әрі қарай педагог балаларға бір сәбізден таратып береді, сол таратқан сәбіздердің мөлшері қандай және әр бала неше сәбізден алды,ал табақшада неше сәбіз қалғанын балалармен бірге анықтап жауап қайтарады. Педагог балаларда қайтадан табақшада көп сәбіз болуы үшін не істеу керек екенін сұрайды.Балалар жауап береді. «Табақшада қайтадан көп сәбіз болуы үшін біз алған сәбіздің бәрін қайтадан орнына салу керек.» Енді педагог балаларға сәбіздерді мөлшеріне қарай яғни ұзын, қысқа,үлкен, кішкентайлығына қарай екі табаққа бөліп салуға ұсыныс жасайды.Балалар кезектесіп тақтаға шығып қолдарындағы сәбізді табақшаларға салады. Балалар сәбіздерін салып болғанша педагог сәбіздердің көлемі әртүрлі екендігін және сонымен қатар табақшада қайтадан сәбіздің көбейгені жайлы айтып отырады.
2-ші бөлім. Педагог балаларға «Пойыз» ойынын ойнауға ұсыныс жасайды. Дыбыс белгісі бойынша пойыз орнынан қозғалып,балалар топты айналып жүре бастайды.Пойыз «Таяқша»мен «Үстел» бекеттеріне тоқтайды. Сол бекеттерде балалар қандай және қанша зат көргендерін айтады. Педагог заттардың көлеміне балалардың назарын аударады. Заттардың көлемін қосымша тәсілдер арқылы салыстырады.
№ 2.
Мақсаты: Арнайы дайындалған ортада көп немесе аз заттарды тауып алуға үйрету (үстелде қандай ойыншықтар тұр және олардың сандарын айтуды қорытындылау) топтарға арнайы берілген сандарда заттарды орналастыруға үйрету. Ойыншықтарды оң қолмен алып сол жақтан оң жаққа қарай орналастыруға жаттықтыру.
Сабаққа алдын-ала дайындық: Сабаққа дейін педагог үстелдерге ойыншықтар қойып шығады. Олардың орналасқан реті мысалға былай болуы керек; көп қоян бір сәбіз, көп сәбіз бірқоян, көп аюлар бір мысық, көп мысық бір аю. Және осы ойыншықтарға сәйкес олардың жейтін тағамдары арнайы табақшада салынып тұру керек.
Сабақ барысы: («Аңдарды тамақтандыр» ойын - жаттығуы) Педагог балармен бірге қоршаған ортаны бақылап болғаннан кейін, сабақ барысын түсіндіре бастайды. « Мен шақырған бала үстелде неше ойыншық тұр және олардың атауларын айтып береді» (4 бала шақырады) Бала ойыншықтардың атын атаумен бірге санап отыру маңызды. Әрі қарай педагог балаларға аңдарды тамақтандыруға ұсыныс жасайды. « Әр аюға бір кәмпиттен береміз,ал қояндарға бір сәбізден береміз. Ал мысыққа не береміз балалар?»деп педагог сұрақ қояды.
Балалар үстелге келіп аңдарға тамақ бере бастайды.Балалар тапсырманы орындау арқылы не істегендерін айтып отырады.
Сабақты қорытындылау үшін педагог берілген тапсырманы тексереді. («Барлық аңдарға тамақ бердіндер ме?») Балалар сұраққа жауап қайтарады.
№3.
Мақсаты: Қандай кешенде заттардың көп,аз немесе бірдей екендігін анықтау. Балаларды неше,сонша,аз-көп сөздерін сабақ барысында қолдануға дағдыландыру. Балаларды дұрыс дыбыстауға жаттықтыру, шеңбер мен шаршының өзара ажырата білуді қалыптастыру.
Көрнекі құралдар: Ойыншықтар (қуыршақтар,аюлар,жалаушалар,орындықтар, тиындар,жаңғақтар 3-5штуктан) барабан, таяқшалар, балға,ширма.
Таратылатын материалдар: Әр балада екі сызықшасы бар карточкалар, (карточканын үстінгі жағында 4 қызыл шеңбар салынған ал астынғы жағы бос)сонымен қатар 5дөңгелек 5 шаршы салынған қорапша,бірақ олардын түсі басқа болуы керек.
Сабақ барысы: 1-ші бөлім .
Балаларға қуырщақтарға орындықтар жете ме соны анықтауға тапсырма береді.Ал аюларға жалаулар,тиіндерге жаңғақтар.Балалар бір затты екінші затқа қою арқылы тапсырманы орындайды.
2-ші бөлім. (үлестірмелі материалмен жұмыс). Педагог балаларға шеңбер мен шаршыны алып дөңгелетіп көруге ұсыныс жасайды.Педагог балаларға сұрақ қояды: «Неге шеңбер домалайды ал шаршы жоқ?»Саусақпен шеңбер мен шаршыны айналдырып өтуге ұсыныс жасайды. Балалар пішіндерді қарап болғаннан кейін оларды қайтадан қорапшаға салып қояды.Содан кейін педагог балаларға астыңғы жолаққа үстіңгі жолақтағыдай етіп шеңберлерді орналастыруға тапсырама береді.Сұрақ қояды;« Неше шеңбер қойдыңдар? Астыңғы жолақшаның үстіңгі жолақшада шеңбер сандары бірдей ме?» Содан кейін астыңғы жолақшадан бір шеңберді алып тастауды сұрайды. «Балалар енді астыңғы жолақша мен үстіңгі жолақшаның шеңберлері
бірдей ме?Қалай ойлайсыңдар неге астыңғы жолақшада шеңбер аз?»
Балалар жауап қайтарады. Тура осындай тапсырманы шаршылармен жасайды.
3-ші бөлім.Тәрбиеші баларды шақырып барабанды таяқшамен ұрып көруді сұрайды. Таяқшаға таяқшаны ұрып көруді ұсынады. Педагог неше рет шапалақтаса балаларға да сонша рет шапалақтауға ұсыныс жасайды.
№ 4.
Мақсаты: «Тең, бірдей,сонша» сөздерін әрі қарай сабақ барысында қолдануға жаттықтыра беру.Екі топ арасындағы заттармен жұмыс істегенде «көп,аз»ұғымын пайдалану. Үшбұрыш пен төртбұрышты өз-ара ажырата білуге дағдыландыру.Екі заттың ұзындығына қарай «қысқа-ұзын,қысқарақ-ұзынырақ» сөздерін өзара байланыстырып қолдануға үйрету.
Көрнекі құралдар:
5 үлкен 5кішкентай үшбұрыштар,қарындаш, таблица,бір таблицада бірінің астында бірі екі қарындаш салынған, үстіңгі жағында 4 қысқа қарындаш,астыңғы жағында 3ұзын қарындаш салынған.Ал екіншісінде 4 биік және 5 қысқа пирамидалар салынған.
Үлестірмелі құралдар: Екі жолақшасы бар карточкалар.4 ұзын 5 қысқа пирамида салынған тарелкалар.
Сабақ барысы:
1ші бөлім. Арнайы тақтайшада педагог астыңғы жағына 3 үлкен үшбұрыш ал үстіңгі жағына 4 кішкентай үшбұрыш орналастырады.Педагог балалардан « қай үшбұрыш үлкен ал қай үшбұрыш кішкентай» - деп сұрайды. (бір-екі балаға көрсетіп айтып беруді сұрайды)Одан кейін балалар көздерін жұмады,ал педагог пирамиданың сандарын өзгертіп қояды.Балалар көздерін ашқаннан кейін қандай үшбұрыш көп ал қандай үшбұрыш аз екенін атап береді.
2-шібөлім.(үлестірмелі материалмен жұмыс) Педагог балаларға карточкаға үлкен төртбұрыштарды үстіңгі жағана кішкентай төртбұрышты астыңғы жағына бірінің астына бірі тұратындай етіп орналастыру керек екенін айтып тапсырма береді. Педагог балалардан «Қандай төртбұрыш көп ал қандай төртбұрыш аз?» –деп сұрақ қояды. «Балалар сендер үлкен төрт бұрыштар кішкентайларға қарағанда көп екенін қалай білдіңдер?»-деп педагог тағыда балаларға сұрақ қояды. «Ал енді төрт бұрышатар тең болуы үшін не істеу керек?» «Дұрыс балалар төрт бұрыштар тең болуы үшін үлкен төртбұрыштың біреуін алып тастаймыз сонда барлығы тең болады» деп педагог қорытындылайды.
3-ші бөлім. Педагог балаларға екі қарындашты көресетіп қайсысы ұзын ал қайсысы қысқа және оны білу үшін не істеу керек деп сұрайды.Бір баланы шақырып қарындаштарды бірінің үстіне бірін қоюға ұсыныс жасайды.Әрі қарай балаларға қарындаштың суреттері салынған таблицаны көрсетіп «қай қарындаштар көп ал қай қарындаштар аз? Оны біз қалай білдік ?»-деп сұрақ қояды.Екі-үш бала орнында тұрып осы сұраққа жауап қайтарады.
Егер сабақтың аяқталуына шамалы уақыт қалса пирамида салынған таблицаны да көрсетуге болады.
№ 5.
Мақсаты: Балаларды 1-2 немесе 2-3 заттан құралған заттан ажыратуға үйрету.Тәрбиешінің санауы бойынша заттардың жалпы санын айту.Салыстыру арқылы қай зат көп немесе қай зат аз екенін ажырата білу. (Оң қол,сол қол, оң аяқ,сол аяқ, иық) дене мүшелерін көрсете білуге жаттықтыру.
Көрнекі құралдар: 2-3 қатар қалталар тігілген мата, 3тиін, 3 қоян және 3сәбіз.
Үлестірмелі материалдар: Үстелдерде ішіне жалаушалар салынған екі құмыра тұрады, әр балаға ек іқызыл және екі көк жалаушадан. Жалаулардың ұстайтын таяқшаларының көлемі әр түрлі болу керек.
Сабақ барысы:
1-ші бөлім. Үстіңгі қалтаға 1 қоян ал астыңғы жағына тура қоянның астына тиінді орналастырады.Одан кейін тағыда бір тиінді қосады.Педагог балаларға берілген тапсырмада тек қай зат аз немесе көп екенін ажырата білулерін,сонымен қатар оларды өздері санап берулері керек екенін айтып өтеді.
« Неше қоян? Неше тиін? 1қоян, 1-2 тиін»-деп балар санайды.
Педагог балалардың жауабын нақтылау үшін тағы да бірнеше сұрақтар қояды. « Балалар қоян нешеу? Ал тиін нешеу?» балалармен бірігіп көрсетіп отырып санайды. «Ал енді айтыңдаршы тиін көп пе, әлде қоян көп пе?
Дұрыс, балалар тиін көп. Ал енді мен бір тиінді алып тастасам,қайсысы көп болады? Иә екеуі де тең болды. Яғни 1тиін және1 қоян. Балалар 1көп пе әлде2 көп пе?» Балалар қойылған сұраққа жауап береді.
2-ші бөлім. Сергіту сәті. Педагог балаларды орындарынан тұрғызады.Оң қолдарын жоғары көтеріп ,сосын оң тізелерін ұстайды,сол қолдарын көтеріп сол тізесін ұстайды. Тағыда оң қолдарын көтеріп оң иықтарын,сол қолдарын көтеріп сол иықтарын ұстайды.Бұл жаттығу арқылы балалар дене мүшелерін көрсетіп айыра білуге дағдыланады.
3-ші бөлім. (үлестірмелі материалдармен жұмыс) Педагог балаларға оң және сол қолдарын көрсетуді сұрайды. Балаларға оң қолдарына қызыл,ал сол қолдарына көк жалаушаларды ұстауды ұсынады. Балалардан оң қолдарымен сол қолдарына неше жалаудан алды,олдардың түстері қандай екенін сұрайды. Одан кейін оң қолдарына тағы да бір қызыл жалау қосу керек екенін айтады. «Балалар енді жалаулар саны тең бе? Қай қолдарыңда жалау көп, ал қай қолдарыңда жалау аз?»-деп педагог балаларға сұрақ қояды. Одан кейін тағы да бір көк жалау алуларын сұрайды. « Балалар, енді әр қолдарыңда неше жалаудан? Жалаулар саны тең бе?Жалаулардың түсі қандай?»- деп сұрайды педагог. Одан кейін құмыраға бірінші қызыл ,сосын көк жалауларды біреуден салу керек екенін айтады. Балалардың қолында бір-бір түсті жалаудан қалғанда ,педагог жалаулардың таяқтарына қарап оларды салыстырып көруге ұсыныс жасайды. Қай жалаудың таяғы ұзын соны бірінші, сосын қай жалаудың таяғы қысқа соны екінші етіп құмыраға салу керек екенін айтады.
№ 6.
Мақсаты: Балаларды 1-2 немесе 2-3 заттан тұратын топтарды айыра білуге, олардың санын педагогтің айтуы бойынша өзгертіп салыстыра білуге дағдыландыру. Оңға-солға,астында-үстінде, артында-алдында бағыттарын көрсете білу машықтарын бекіту.
Көрнекі құралдар: , : 2-3 қатар қалталар тігілген мата, 3 үйрек және 3балапан.
Үлестірмелі материалдар: Екі түсті сызықша салынған карточкалар,үшбұрыштар салынған ыдыстар. (әр балаға 4 түсті үшбұрыштан болуы керек)
Сабақ барысы:
1-ші бөлім.Қалташыққа педагог 1 үйрекпен 2 балапанды бірінің астына бірін орналастырады. Балалар үйрек пен балапандар санын салыстырады және қайсысы көп,қайсысы аз екенін айтады. Үйректермен балапандар саны бірдей болуы үшін не істеу керек екенін түсіндіреді. Үйрек пен балапандар саны бірдей болуы үшін педагог қалташыққа тағы да бір үйрек қосады. Енді балалар салыстырып көреді. Олар тең. Сосын педагог тағы да бір балапан қосып балалардың назарын қалташыққа аударады, енді балапандар көп . Балапандар санын нақты білуі үшін педагог балаларға оларды санауды ұсынады.Балалар санап болғаннан кейін үйрек көп пе әлде балапан көп пе соны атап өтеді.Одан кейін балалар қай сан аз,қай сан көп екенін анықтайды.Үйректермен балапандар саны бірдей болуы үшін не істеу керек екендігін айтады.
2-ші бөлім. Педагог балаларға орнынан тұрып қолдарын төмен қарай түсіру керек екенін айтады.Оң қолдарымен жоғары жақты, сол қолдарымен төменгі жақты көрсетіп, екі қолдарын алдыға созып, бұрылып ,оң қолдарымен артына қарай, сол қолдарымен алдына қарай көрсетіп,одан кейін оң қолдарымен оңға, сол қолдарымен солға бұрылуды сұрайды.
3-ші бөлім. Балаларға педагог үстіңгі жолаққа 1 қызыл үшбұрыш ал астыңғы жолаққа 2көк үшбұрыш қою керек, деп тапсырма береді. Содан кейін балалар педагогпен бірге үстіне неше үшбұрыш, ал астына неше үшбұрыш қойғанын айтады,олардың санын,түсін атайды.Қай үшбұрыш көп, қай үшбұрыш аз.
Бір саны көп пе, әлде екі саны көп пе соны анықтайды.Олардың сандары бірдей болуы үшін не істеу керек екенін балалардан сұрайды.Үш бұрыштарды теңестіру үшін педагог тағы да бір қызыл үшбұрыш қосады.Балалар тағы да салыстырып үшбұрыштарды санап,түстерін атап өтеді. 1-2баланы тақтаға шақырып жеке жұмыс жасайды. Балалар толық үшбұрыштарды салыстырып санап үйренгеше педагог балалармен жұмыс атқара береді.
№ 7.
Мақсаты: Балалардың 1-2 немесе 2-3 заттардың жиынтығын ажырату машықтарын қалыптастыру. «Көп-аз, бірдей» сөздері арасында қарым-қатынас орнату, 3- ке дейін санау қабілеттерін арттыру, балаларды заттардың әртүрлі ұзындығын, енін ажырата білуге үйрету, балаларды берілген тапсырманы мұқият,зейін қойып аяғына дейін тыңдап,қай зат қай жерде орналасқанын есте сақтауға үйрету.
Көрнекі құралдар: Әр түрлі пішіндегі заттар,ұзын-қысқа таяқшалар, жуан-жіңішке жіптер, жалпақ-жіңішке тақтайшалар.
Жұмысқа алдын-ала дайындық: Үстел үстіне алдына ала қойылған баспалдаққа педагог ойыншықтарды орналастырады. Бөлменің әр бұрышына ойыншықтарды жасырып қояды. (1 мысық, 2 үйрек, 3 балапан) Ойыншықтарды орналастырғанда балалар тез табатындай етіп орналастыру керек.
Үлестірмелі материалдар: Әр балада ұзындығы бірдей, бірақ ені әртүрлі жолақтар болу керек. Әр үстелде табақшаға салынған ұсақ ойыншықтар.
Сабақ барысы:
1-ші бөлім. Педагог екі қолына әр-түрлі заттан алып,оның қай қолындағы зат жуан немесе жіңішке,ұзын немесе қысқа,жалпақ немесе жіңішке екенін айтып беруді сұрайды. Балалар жеке және хормен жауап қайтарады.
2-ші бөлім. (үлестірмелі материалдармен жұмыс). «Балалар қай жолақ жалпақ ?Ал қайсысы жіңішке? Оны біз қалай тексереміз?»-деп ,балаларға педагог сұрақ қояды.Оны тексеру үшін жолақтарды бірінің үстіне бірін беттестіріп қойыңдар. Енді қайсысы жалпақ ал қайсысы жіңішке екенін қараңдар.Ал енді жіңішке жолақты үстіне ,ал жуан жолақты астына қойыңдар.
Педагог балаларға келесі тапсырманы түсіндіреді. « Сендер қай затты алып, қандай жолаққа қою керек екендігін үйренесіңдер.» Содан кейін балаларға жалпақ жолаққа 2-шырша ал жіңішкесіне саңырауқұлақ қоюды ұсынады.Одан кейін жіңішке жолақшаға бір шырша ,ал жалпағына екі саңырауқұлақ қояды. Барлығы 3-4 осындай тапсырма береді.
Балалар тапсырманы орындаған сайын қай затты қалай және қайда қойғандарын атап отырады.
3-ші бөлім. («Тығылыспақ» ойын- жаттығуы) Педагог балаларға ойын барысын түсіндіреді. «Үйрек,мысық және тауық өз балаларын шақырады.
Ал үйрек,кішкентай марғау және балапан тығылмақ ойнап жүреді. Балалар үйрек пен тауықта қанша балапан ал мысқта неше марғау екенін білгілерің келе ме? Ендеше біз оларға балаларын табуға көмектесейікші.» Балалар бөлме ішінен ойыншықтарды іздеп тауып педагогке әкеліп береді. Марғауларды мысық тұрған баспалдаққа, үйректерге балалапандарын өз аналары тұрған баспалдаққа орналастырады. Балалар ойыншықтарды санап олардың нешеу екенін айтып береді.
№ 8.
Мақсаты: Балаларды 4 санымен таныстыру,оларды 4-ке дейін санауға үйрету. Үшбұрыш, шеңбер, шаршыны бір- бірінен ажырата білуге үйрету.
Көрнекі құралдар: Екі таяқша орналасқан сөре, ойыншықтар жиынтығы.
3 аю, 3 тиін, 3 жаңғақ)
Үлестірмелі материалдар: Әр балада екі жолақты карточкалар, фигуралар салынған тәрелкелер, оның ішінде 2 шаршы, 3 үшбұрыш және 4 шеңбер болу керек.
Сабақ барысы:
1-ші бөлім. Сөренің үстіңгі қабатына 3-аю ал астыңғы қабатына 2 тиін орналастырылады. Балалар ойыншықтарды санайды. «Неше аю? Неше тиін? Қайсысы көп немесе қайсысы аз? Қай сан көп 2 әлде 3 пе?» Ойыншықтар саны тең болуы үшін қай ойыншықты алып тастаймыз? Екі ойыншық саны үштен болуы үшін. Қандай ойыншықты қосамыз? Дұрыс балалар ,тиінді қосамыз.Енді балалар ойыншықтар саны тең болды. Қане балалар бірге отырып санайықшы. Балалар тағы да бір аю жүгіріп келді-деп ,пеадгог ол аюды басқа аюлардың қасына қосып қояды. Ал енді санап көріңдерші?
Неше аю болды? Дұрыс төрт аю болды. Ал енді тиін көп пе әлде аю көп пе? Аю көп. Бір-екі баланы шақырып санауды ұсынады.Педагог балалармен бірге қайталап 4-ке дейін санайды. Төрт санын ерекеше дауыс ырғағымен айтып өтеді. Тиін үшеу, ал аю төртеу. Енді ойыншықтарды теңестіру үшін
не істеу керек?-деп педагог балаларға сұрақ қояды. Дұрыс балалар екі ойыншықтың сандары теңесу үшін тағы да бір тиін қосамыз. Сонда екі ойыншықтың сандары төрттен болады.Педагог ойыншықтарды қосып-алу арқылы қайта-қайта төртке дейін санатады.
Педагогтің нұсқауы бойынша балалар қолдарын оңға, солға, жоғары-төмен көтертіп жаттығу жасайды.
2-ші бөлім.(үлестірмелі материалмен жұмыс) Балалар үшбұрыштарды таңдап алып үстіңгі сөреге орналастырады, одан кейін шыршыны алып астыңғы сөреге орналастырады. Пішіндерді санап олардың мөлшерін өз ара салыстырады. Одан кейін шаршыны алып тастап оның орнына шеңберді орналастырады.
№ 9.
Мақсаты: Балаларды 4-ке дейін санап үйретуді жалғыстыру,карточкада неше шеңбер болса,сонша ойыншықтарды тауып орналастыруға қалыптастыру, заттардың бағыттарын бағыттай білуге үйрету(артында,алдында, оң жақта, сол жақта).
Көрнекі құралдар: Ойыншықтар жиынтығы 3-4 түрінен 4-5 данадан, карточкалар 4 шеңбердің суреті салынған. Төрт терезесі бар сызғыш.
Үлестірмелі материалдар: Екі жолақты карточкалар, ұсақ ойыншықтар салынған тарелкалар.
Сабаққа алдын-ала дайындық: Үстел мен орындықтар, бала санына байланысты ойыншықтар қойылады. (Бір түрлі ойыншықтар, бірақ
ойыншық сандары әр түрлі болу керек)
Сабақ барысы:
1-ші бөлім. Педагог сабақтың басында балаларға бүгін карточкада неше шеңбер болса сонша ойыншықтарды тауып үйренетіндерін айтып түсіндіреді. Бірінші тапсырманы қалай орындау керек екенін педагог өзі түсіндіріп өтеді.Балалар карточкаларын алып арнайы ойыншықтар орналасқан топтардың қасына апарып орналастырады. Бірнеше баланы қасына шақырады.Қалған балалар берілген тапсырманың дұрыс немесе бұрыс орындалып жатқанын тексеріп отырады. «Карточкалардың дұрыс таңдалғанын тағы да қалай тексеруге болады?»- деп, педагог балаларға
сұрақ қояды.
Балалар шеңбердің үстіне ойыншықтарды орналастырады.
2-ші бөлім.( үлестірмелі материалдармен жұмыс)Педагог карточкадан жайлап лентасын жылжытады. Терезелерде ұшақтардың суреттері болады. Балаларға ұшақтарды санап оларды матрешкалар орналасқан үстіңгі жолаққа орналастыруды сұрайды. Ал астыңғы жолақта балапандарды орналастырады. Балалар қай жерде қанша ойыншық орналасқанын айтып оларды санап шығады.
3-ші бөлім. «Сенің оң жағыңда,сол жағыңда,алдыңда,артыңда қандай ойыншықтар орналасқанын айт» Ортаға шақырылған бала екі орындықтың ортасына келіп тұрады. Орындықтардың үстінде ойыншықтар орналасқан. Шақырылған бала оң жағында қандай ойыншық немесе артында, алдында , сол жағында қандай ойыншық орналасқанын атап беруі керек.
Мысалы: Менің оң жағымда аю орналасқан. Егер де балаларға берілген тапсырманы орындау қиынға соқса педагог алдын-ала балаларға көрсетіп береді.
№ 10.
Мақсаты: Балаларды 5 санымен таныстыру, 5-ке дейін санап үйрету. Заттардың ұзын-қысқалығына қарай салыстыра білуге үйрету.
Көрнекі құралдар: Екі жолақша орналасқан тақтайша. Төрт түрлі ойыншық әр қайсысы 5 данадан болу керек.
Үлестірмелі материалдар: Ұзындығы әр түрлі түстері бірдей екі жолақша.. Әр түрлі ұсақ ойыншықтар салынған табақшалар.
Сабақ барысы:
1-ші бөлім. Екі затты салыстыру арқылы педагог балаларды 5 санымен таныстырады. (8 сабақ жоспарынан қарау)
2-ші бөлім. Балаларға оң және сол қолдарындағы саусақтарды санауға ұсыныс жасайды. Педагог балалармен бірге саусақтарын санап шығады.Бір қолда неше саусақ бар екенін педагог балалармен бірге санау арқылы
анықтайды.
3-ші бөлім. (үлестірмелі материалдармен жұмыс) Бірінші балаларға педагог берілген жолақшаларды ұзындығына қарай салыстыру ұсынылады. Одан кейін педагог балаларға тапсырма береді. «Қысқа жолақшаға менде неше үйрек болса,сендер де соншасын қойыңдар(4). Енді қысқа жолақшада неше ақ үйрек болса, тура сондай мөлшерде ұзын жолақшаға түсі сары үйректерді орналастырыңдар» Балалар жолақшада орналасқан үйректерді алдымен санап алады. Қайсысы аз және қайсысы көп екенін атап өтеді. Екі жолақшада үйректер саны бірдей ,яғни бесеуден болуы үшін не істеу керек екендігін сұрайды. Балалар тағы да бір ақ үйректі қосып тағы да бір рет оларды санап шығады. Ұзын жолақшада неше үйрек,қысқа жолақшада неше үйрек екенін тағы да бір рет санап олардың тең екенін атап өтеді.
№ 11.
Мақсаты: Балаларды 4 және 5 санымен таныстыруды бекіту және 5-ке дейін санау қабілеттерін арттыру.Заттардың санын есте қалатындай етіп санауға үйрету.Өзінің айналасында орналасқан заттарды қай жағында тұрғанын атай білуге жаттықтыру.
Көрнекі құралдар: Екі түспен боялған жолақша . Түрлі –түсті жемістердің суреттері. (5 алма, 5 өрік, 5 лимон)
Үлестірмелі материалдар: 3 –тен 5- ке дейін заттардың суреті салынған карточкалар.
Сабақ барысы:
1-ші бөлім. Балалар П әрпі тәріздес орналасқан үстелдерде отырады. Тәрбиеші үстіңгі жолақшаға 3 өрікті орналастырады, ал астыңғы жолақшаға 4 алманы орналастырады. Тәрбиеші өріктерді санап отырып былай дейді: «бір,екі,үш)ал алмаларды санап отырып (бір,екі, үш, төрт).Балалар бірге қосылып санайды.Олардың санын салыстырады.Әрі қарай педагог балалармен «Не өзгерді?» ойынын ойнайды.Педагог «түн» дегенде балалар көздерін жұмады, сол мезетте педагог алма мен өріктердің санын не азайтады ,не көбейтеді. Педагог «күн» дегенде балалар көздерін ашып не өзгергенін айтады.Алма мен өріктерді санап қайсысы азайғанын немесе көбейгенін атап береді. Алма мен өріктерді алып қосқанда 4-4,4-5,5-4, 5-5- тен болуы керек. Ойын барысында алманы не өрікті лимонмен алмастыруға болады.
2-ші бөлім. ( үлестірмелі материалдармен жұмыс) Педагог қай баланың карточкасында екі сурет салынған ,солардың карточкаларын жоғары көтеруін сұрайды. Балалар өз карточкаларын жоғары көтереді. Қалған балалар тапсырманың дұрыс немесе қате орындалғанын бақылап отырады. Педагог барлық қолын көтерген балалардың қолында бірдей екі заттан салынған карточкалар екеніне назар аударады. Одан кейін 3 заттың суреті салынған карточкалады жоғары көтереді. Ойын осылай жалғаса береді
3-ші бөлім. Педагог 5 баланы шақырады. Оларға бірінің артына бірі тұру керек екенін түсіндіреді. Қалған балалардан кімнің артында кім және кімнің алдында кім тұрғанын атап беруді сұрайды.
№ 12.
Мақсаты: Балаларды шеңбер, шаршы және үшбұрыштардың атауымен таныстыруды әрі қарай жалғастыру,оларды бір-бірнен ажырата білуге үйрету,олардың түсін атай білу. 5 санына дейін санай білу машықтарын бекіту. Балалардың естеріне сақтау қабілеттерін дамыту.
Көрнекі құралдар: Фланелеграф,оған қосымша геометриалық пішіндер жиынтығы (3 шеңбер, 3 шаршы, 3үшбұрыш олардың көлемі мен түстері әр-түрлі болуы керек) Топтастырылған ойыншықтар жиынтығы.Бір топта 5 ойыншық болуы керек. Барлығы 10 топ. Олар балаларға көрінетін жерлерде орналасуы керек.
Үлестірмелі материалдар: Екі жолақшалы карточкалар, оған қосымша әр түрлі пішіндер болуы керек.(үшбұрыш,шеңбер, шаршы) Олардың ішінде 5 кішкентай және 4 үлкен геометриялық пішін болуы керек.
Сабақ барысы:
1-ші бөлім.
Фланелеграфта пішіндер араласып ілініп тұрады.
Педагог балаларды бір-бірден тақтаға шақырып айтқан пішінді тауып оның көлемі мен түсін атап беруді сұрайды. Педагог басты назарды пішіндердің көптігіне және олардың түсі мен көлемі әртүрлі екенініне, сонымен қатар олар араласып кеткеніне аударады.Балалаларға пішіндерді орын-орнына қойып реттеуді ұсынады. 3 баланы тақтаға шақырып,оларға үш қатарға үш түрлі пішінді бір-бірінен ажыратып жинастыруды тапсырады.Балалар тапсырманы орындаған соң,балаларға педагог «Сен қандай пішіндерді жинастырдың? Олардың пішіндері қандай? Пішіндерді санап бер.
Олардың түстері қандай?» - деген сұрақтар арқылы берілген тапсырманы қорытындылайды.
2-ші бөлім. (үлестірмелі материалдармен жұмыс) Педагог бірінші тапсырманы түсіндіреді. «Балалар біз сендермен пішіндері бірдей геометриалық пішіндерді таба білуді үйрендік,енді қазір сол пішіндерді көлеміне қарай ажыратуды үйренеміз.Үстіңгі жолақшаға кішкентай көлемді пішіндерді, ал астыңғы жолақшаға үлкен көлемді пішіндерді орналастырыңдар.»
Балаларға пішіндер саны нешеу екенін, қайсысы көп, қайсысы аз, олардың көлемдері қандай екенін сұрау арқылы педагог берілген тапсырманы қорытындылайды.
3-ші бөлім. « Бізде қандай ойыншық 1,2,3,4,5-тен екенін тап» ойын жаттығуы. Педагог балаларға тапсырманы түсіндіреді. «Мен біртіндеп балаларды шақырамын және сол балаға неше ойыншық тауып әкелу керек екенін есте сақтап алуын сұраймын.» Бастапқыда1 баладан кейін 3 баладан шақырып ойнатады.
№ 13.
Мақсаты: Балаларды заттардың ұзындығын салыстыруға мына сөздерді қодану арқылы үйрету.( ұзын,қысқа,ұзынырақ, қысқарақ, ұзындық) Санау қабілеттерін арттыра беру.
Көрнекі құралдар: Ені бірдей, бірақ ұзындығы әртүрлі 2 тақтайшалар.
( тақтайшалардың ұзындығының айырмашылығы10 см) 4 текше, таяқшалар,3-4 дана қуыршақтар.
Үлестірмелі материалдар: Ұзындығы екі түрлі 2 жолақша .(айырмасы 5см) Ұсақ ойыншықтар.
Сабақ барысы:
1-ші бөлім:
Педагог балаларға қарап былай дейді:
« Біз бүгін Әділет екеуміз ойлана келе, қуыршақтарымызға арнап орындық жасамақшы болдық. Ол үшін біз тақтайлар дайындап алдық.Қараңдаршы біз қандай тақтайшалар таңдап алғанымызды! Олардың түсі қандай?Қайсысы ұзын ал, қайсысы қысқа? Дұрыс балалар көк тақтайша аққа қарағанда ұзынырақ,ал ақ көкке қарағанда қысқарақ. Тақтайшалардың ұзындығы әр түрлі.» Педагог тақтайшаларды қолымен ұстап балаларға қайсысы ұзын және қайсысы қысқа екенін көрсетеді. «Балалар біз бүгін сендермен осы тақтайшалардың ұзындығын салыстырып үйренеміз. Оны қалай білуге болатынын айтып беремін» Педагог тақтайшалардың ұзындығын салыстыру үшін тақтаға бір баланы шақырып,оған екі тақтайды бірінің үстне бірін қоюды сұрайды.Педагог тақтайларды салыстырғанда сол жақ шетін бірдей етіп қою керек екенін атап өтеді. Сонда оң жақ шетіне салыстыру арқылы қайсысы ұзын, ал қайсысы қысқа екенін білуге болады.
Педагог балаларды тақтаға кезекпен шақыру арқылы басқа балалармен осы тапсырманы орындайды. Әрі қарай екі балаға осы тақтайшадан орындық жасауды ұсынады. Енді орындықтардың ұзындығын, көлемін салыстырады. Қайсысы ұзын,қайсысы қысқа екенін атап өтеді. Әрі қарай педагог ұзын орындыққа екі қуыршақты, ал қысқа орындыққа бір қуыршақты отырғызуды ұсынады. Сосын балалардан қандай орындықта екі қуыршақ ал қандай орындықта бір қуыршақ отырғанының себептерін атап беруді сұрайды. Орындықтардың айырмашылығы неде екенін айтады.
2-ші бөлім. (үлестірмелі материалдармен жұмыс) Педагог балаларға жолақшаларды қолға алуды сұрайды.Ұзын жолақшаны жоғары көтеруді талап етеді. Содан кейін қысқасын көтеруді ұсынады. Олардың сол жақ шеттерін теңестіруді сұрайды. Одан кейін балаларға тапсырма береді.
«Ұзын жолақшаға 3 аюды, ал қысқа жолақшаға 2 аюды қойыңдар.
Барлығы жолақшада неше аю? Қай жолақшада аю көп ,ал
қайсысында аз? Неліктен?» осы тапсырманы педагог балалармен 2-3 рет орындайды.
№ 14.
Мақсаты: Берілген заттарды салыстыру арқылы енін анықтау. Заттардың ұзындығы мен енін салыстыруды бекіту.Сабақ барысында ені, енді,тар,ұзындығы,ұзындау, қысқа,қысқалау сөздерін қолдану.
Көрнекі құралдар: 3 лента, (екеуінің ені бірдей бірақ ұзындығы әр түрлі, үшіншісінің ұзындығы жағынан алғашқы біреуімен бірдей бірақ ені 4см ұзын) 3-4 түрлі ойыншықтар салынған қорапша, ойыншықтың әр түрінен 2-5 данадан болуы керек.
Үлестірмелі материалдар: Әр балада түстері әр-түрлі 4 жолақшадан
2 жолақшаның ұзындығы мен ені бірдей болуы керек.
Сабақ барысы:
1-ші бөлім. Педагог балалармен бірге фланелеграфта орналасқан екі лентаны қарап шығады.Ленталарды бірінің үстіне бірін қою арқылы олардың ұзындығы әр түрлі екенін ажыратады.
Фланелеграфта лентаның біреуін ғана қалдырамыз, сол лентаның қатарына ұзындығы бірдей, бірақ ені әр түрлі тағы бір лента жабыстырамыз. Педагог балаларға сұрақ қояды «Енді ленталардың ұзындығы туралы балалар не айтуға болады?»Педагог бір баланы тақтаға шақырып сол жақ шетінен бастап ленталарды бірінің үстіне бірін қойып көруді сұрайды. Балалардың назарын лентаның оң жағында ,сол жағында тең екендігіне аударады. «Балалар ленталар ұзындығы бойынша бірдей ,бірақ ені бойынша бірдей ме?»- деп педагог балаларға сұрақ қояды. Ленталарды салыстыру арқылы қайсысының ені жалпақ, ал қайсысының ені жіңішке екенін анықтайды. «Балалар байқадындар ма бұл ленталардың ені әр түрлі. Біз бүгін сендермен заттарды еніне қарай салыстыруды үйренеміз. Екі лентаны бірінің үстіне бірін қойып үстіңгі шеттерін түзетіп ұстауды көрсетеді.Ені қысқа лентаға таяқша қою арқылы , екі лентаның ендері екі түрлі екенін дәлелдейді.
2-ші бөлім. (үлестірмелі материалдармен жұмыс) Балалар екі жолақшаны тауып алады,балалардың таңдауы дұрыс екенін салыстыру арқылы тексереді.Педагогтің сұрауы бойынша балалар неге осы екі жолақшаны таңдағандарын түсіндіріп береді. Әрі қарай неше жолақша барын және олардың ендерінің қандай екенін салыстырады.
№ 15.
Мақсаты: Балаларды тіктөртбұрышпен және оның құрылымымен таныстыру. Үшбұрыш,шаршы және тіктөртбұрышты өзара ажырата білуге үйрету.Ұзындығы, ені, ұзындығы бірдей, қысқа,жалпақ, жіңішке сөздерін сөздік қорларына енгізіп балалардың тілдік қорын дамыту.
Көрнекі құралдар: Шар мен тіктөртбұрыштың сурет ісалынған таблица.
Тіктөртбұрыштың екі жағы шаршының еніне сәйкес болуы керек яғни бірдей болуы керек. Ал келесі екі жағы шаршыныкіне қарағанда қысқа болуы керек. Үшбұрыш, шаршы, тіктөртбұрыш салынған тағы да бір таблица. Олардың түстері мен көлемдері әр түрлі болуы керек. Суреттер жиынтығы бар ойыншық теледидар,1-5-ке дейін саны бар санамақ сызғыш.
Үлестірілетін материалдар: Әр балада үшбұрыш,шаршы , тіктөртбұрыштың суреті салынған карточкалар,4 лента, түстері бірдей ені мен ұзындығы әртүрлі болуы керек.
Сабақ барысы:
1-ш і бөлім. Балаларға пішіндер салынған таблицаны көрсетеді. Педагог балаларға әр пішінді жеке көрсету арқылы олардың не екенін анықтайды.(Мысалы:Педагог тіктөртбұрышты көрсетіп «Балалар мынау не?Бұл қандай пішін?» деп балаларға сұрақ қояды. «Балалар,біз бүгін сендермен шаршы мен тіктөртбұрыштың айырмашылықтарын ажыратуды үйренеміз.Таблицада тұрған пішіндерді саусағымен көрсетеді. «Саусағымды солдан оңға қарай, сосын артқа қарай жүргізіп үстінен астына қарай жылжытамын» Балаларға бірігіп жұмыс жасауды ұсынады.Ол үшін оларға сол пішіндерді саусақтың ұшымен ауада салуды көрсетеді.Балалар педагогтің артынан қайталайды. «Балалар енді айтындаршы ,шаршы мен тіктөртбұрыш несімен ерекшеленеді? Олардың ұқсастығы неде?» Балаларғатүсінікті болуы үшін берілген шаршы мен тіктөртбұрышты бірінің үстнеі бірін қойып салыстырып, айырмашылықтарын көрсетіп түсіндіреді.Тіктөртбұрыштың ені шаршыға қарағанда ұзынырақ.Оның сонысымен ерекшелентінін түсіндіреді.
2-ші бөлім.(үлестірмелі материалдармен жұмыс).
Педагог балаларға таблицада салнып тұрған пішіндерді саусақтарымен сызып көрсетуді ұсынады. Содан кейін балаларға берілген таблицадан бөлек басқа таблицаны көрсетеді.Ол таблицада сол пішінде рбірақ көлемі мен түстері әр түрлі болып келген. «Менде сары ,әрі кішкентай шаршы.Ал сендерде қандай шаршы?» т.б. Осы сұрақтарды қоя отырып балардан толық жауапты талап етеді.Бірнеше баланы шақырып жеке жұмыс атқарады.
3-ші бөлім.(үлестірмелі материалдармен жұмыс) «Балалар сендерде неше лента бар?»-деп педагог сұрақ қояды.Сосын оларға бір лентаны қолдарына алып- бірінші оның енін, сосын ұзындығын көрсетуді сұрайды. «Балалар , енін көрсеткенде ме, әлде ұзындығын көрсеткенде ме сендердің саусақтарың тез жүріп өтті? Лентаның ұзындығы көп пе? Әлде ені көп пе?» Әрі қарай берілген ленталардың ішінен ұзындығы мен ені бірдей екі лентаны тауып алуды ұсынады.
4-ші бөлім.Педагог теледидардың ішіндегі суреттерді ауыстырып отырады. Ал балалар суретте не бейнеленгенін айтып ,санайды.
№15
Том атты мысыққа қонаққа барамыз .
Мақсаты. Ұзындығы, ені, биіктігі бойынша затты салыстыра білуге үйрету. Балалардың: ұзын, қысқа, ең ұзын, ең қысқа сөздері арқылы сөздік қорын байыту. Бақылау, назар аудару, айқындау қасиеттерін дамыту.
Құрал-жабдық. Ені әртүрлі жолақты қағаз. Көлік, үй, әр түрлі пішінді ертегі кейіпкерлерінің суреттері салынған карточкалар.
Сюжетті дамыту.
Балалар Том мысығы ауырып қалғанын естиді. Тәрбиеші өзі дәрігер рөлін ойнайды.
Дәрігер. Балалар, мен Том мысыққа тезірек жетіп, ол тез жазылып кетуі үшін оған дәрі дәрмек беруім қажет. Бірақ Том өзінің мекен-жайын тастап кетпепті. Біз бәріміз бірігіп оны тауып аламыз деп ойлаймын.
Жолда келе жатып балалар және Дәрігер Қызыл телпекті көреді. Одан Том қайда тұратынын білесің бе деп сұрайды. Қызыл Телпек нақты білмеймін деп, бірақ оның үй жағына кең жол бағытталады деп айтады.
Дәрігер балаларға 3 ені әр түрлі жолға ұқсас қағаз береді.
Шартқа сәйкес балалар жолды таңдайды. Ұжым болып бірінші қағаздың енінің айырмашылғын білу үшін, балалар қағазды бірінің үстіне бірін қояды, бұл балаларға қағаздың қайсысы ені бойынша кең екендігін анықтауға мүмкіндік береді.
Жолда келе жатып, балалар және Дәрігер бірнеше ертегі кейіпкерлерін көреді(Мальвина, Буратина, Чипполино, Қарындаш, Степа), олар бір-бірімен кімнің бойы ең ұзын деп санасып келе жатады.
Балалар олардан Томның үйін қалай табуға болатынын сұрайды. Жауап ретінде олар бірінші кімнің бойы ұзын екенін сұрайды.
Балалар ертегі кейіпкерлерінің суреттерін алып,оларды бойы бойынша салытырады, ең қысқасынан үлкеніне қарай және керісінше салыстырады.
Анықтау сұрақтары келесідей болуы мүмкін: Қарындаштан ұзынырақ кім? Мальвинадан бойы қысқа кім? Степа ағайды алып тастасақ, кім ең ұзын болады? Кішкентай Балақайды алып тастасақ ең қысқа бойлы кім болады?
Ертегі кейіпкерлері балаларға алғыс айтып, оларға мысықтың қайда тұратынын дәл білмейміз, бірақ онда қаладағы ең ұзын көлігі бар деп айтады.
Біз мақсатымызға жетіп қалған сияқтымыз, тек ең ұзын көлікті табу керек, сосын біз науқастың қайда тұратынын білетін боламыз.
Балалар алдында жатқан үйлердің қасында ең ұзын көлікті тауып, сараптамалайды. Ең ұзынын табады.
Дәрігер. Міне Томның да үйін тауып алдық. Енді ол тез жазылып кетеді дейді. Ал сендерге мен алғысымды білдіремін, рахмет балалар!
Қорытынды. «Біреуге көмектесу!» ұғымын қалай түсінетінін балалардан сұрау. Олар біреуге көмектесті ме немесе оларға біреу көмектесті ме? Олардан біреу көмек сұрады ма?
Танымдық міндеттерді күрделендіру нұсқауының мүмкіндіктері.
Ұзындығы бойынша суреттер орналастыру(ені, биіктігі, көлемі) ,яғни оның ішінен ең ұзын затты табу.(жіңішке, кішкентай,төмен).
Затты таңдауға жағдаят жасау, үлкен және кішкентай заттарды ажыратуды үйрету.
Заттарды таңдау: төмен және кішкентай, биік және үлкен, ұзын және қалың, биік және қалың, биік жіне жіңішке, төмен және жіңішке. Оларды салыстыру.
№ 16
Кім қайда тұрады?
Мақсаты. Бес затты өлшемі бойынша салыстыру және орналастыру.
Құрал-жабдық.Әртүрлі пішінді бес үй.(ең үлкен, орташа, кішкентайлау, одан кішкентай және ең кішкентай).Биіктігі әртүрлі ағаш, ені әртүрлі жолақша. 5 жанауардың суреті бар карточка: пішіні мен түсі әртүрлі. Өлшемі бойынша салыстыруға арналған үлгі.(балалармен бірігіп жасалады).
Сюжетті дамыту.
Түлкі ханшайымы балаларға ертегі жануарларына көмектесуді сұрайды. Оларды көрсетеді: түлкі, қоян, кірпі, көртышқан, тышқан) болуы мүмкін. Жануарларды үйшіктерге орналастыру керек. Үйлер өте көп.
Педагог. Әр жануарды бөлек үйге орналастыру үшін үйлер жетеді ме?
Балалар үйдің жануарлар санымен бірдей екендігін айтады.
Педагог.Жануарларды орналастыру кезінде тағы нені ескеру қажет? Сендер жануар мен үйдің өлшемін қалай ескересіңдер?
Балалар үйлерді салыстырады. Балаларда карточкалар бар екен, онда қай жануар қандай үйде тұрғысы келетіні жазылған екен. Түлкі-ең үлкен үйде тұрғысы келеді.
Балалар тізбектеліп қойылған үйлердің арасынан түлкіге сәйкесін табады.
Кірпі-екінші үйдің астында.
Көртышқан- оң жақтан екінші үй.
Тышқан- ең кішкентай үйге орналасады.
Бәрін орналастырып болғаннан кейін, балалар оларды неге олай орналастырғанын түсіндіреді.
Содан кейін балалар тәрбиешімен бірге үйдің жанына жол жасап, гүл егіп, ағаш отырғызып, үйдің маңайын әдемі етіп безендіреді. Безендіру кезінде үйдің өлшемін ескеру қажет.
Ханшайым балаларға жылы лебізін білдіріп, ойынды жалғастыру үшін тағы тапсырма береді.
Танымдық міндеттерді күрделендіруге арналған мүмкіндіктер:
«Артық затты тап» ойыны. 4заттың ішінен бір бірінен көлемі-ұзындығы(ені, биіктігі) бойынша айырмашылығы бар затты табу.
Қораптың өлшемімен сәйкес келетін затты табу. Балалардың алдына қорап беріледі: үлкен, кішкентай және ең кішкентай- заттың өлшемі бойынша тауып алу. Қораптан шашылып қалған затты рет ретімен салу.
Ұзындығы бойынша 3-4 ұзындығы әртүрлі жолақты салыстыру.
№16
Жужжаға арналған сыйлықты балалар қалай таңдады?
Мақсаты. Балаларға заттың геометриялық пішінін ажырату, оларды бөліктерге бөлу, олардан әр түрлі заттар жасау,үлгі бойынша силуэттер жасау, ауызша көмек көрсету арқылы дағдысын дамыту.
Құрал-жабдық. «Ғажайып телефондар», «Ғажайып гүлдер», «Логоформалар 5», «Сиқырлы баулар»(әр балаға), кілемше, қуыршаққа арналған схематикалық суреттер, кейіпкерлер фигуралары: Краб Крабыч, қарға Каррчик, Аю .
Сюжетті дамыту.
Педагог:
Ерте-ерте, ертеде, 3 күн бұрын, сейсенбі күні кешкі тамаққа
достар Жужжаның туған күніне жиналды.
Достары- Каррчик қарға, қонжық Миша, Краб Крабыч-Күлгін түсті орманда ойланып отыр екен. Бірінші болып қарға Каррчик шешім қабылдады. Ол қыздардың қуыршақ ұнататыны есіне түсті. Ол қораптың ішінен бірнеше қуыршақты алып, қайсысын сыйласам екен деп ойланды.
Педагог кілемшеге бірнеше қуыршақтың суретін іліп қояды.
Педагог. қарға Каррчик денесі тіктөртбұрышты, басы сопақша және үшбұрышты аяғы бар қуыршақты таңдап алды.
Балалар осы сипаттау бойынша жобалап сурет құрастырып, «Ғажайып телефон» ойынынан силуэт құрастырады.
Педагог Қонжық Миша әрқашан практикалық сыйлықтарды жақсы көреді. Ол ара Жужжаға қолшатыр сыйлауды ойлады. Қолшатыр әртүрлі бөліктерден тұрады? Қолшатырдың төбесі үстіңгі жақта орналасады, ал қолы-асытыңғы жақта. Аюда бір шатыр және көптеген қолдар болды.
Балалар «Логоформалар 5» ойынынан «сызғыш» тәрізді пішіндерді алады.
Педагог. Қолшатырдың төбесі қандай пішінді?(дөңгелек). Қандай геометриялық пішіннің бөлігін аламыз?(дөңгелектің жартысын).
Балалардың алдына жарты дөңгелектің бөлшегі қойылады.
Педагог. Қолшатырдың ұстайтын қол жағы қандай пішінді болады?(сопақша, үшбұрыш, шаршы). Оны жасау үшін қандай пішінді алып қолданамыз? Тіктөртбұрыштың жартысын-шаршы, үшбұрыштың бөлігін-үшбұрыш, трапеция)
Балалар кезекпен кезек сопақшаның жартысын, тіктөртбұрыштың, шаршының және үшбұрыштың жартысын дөңгелектің жартысымен байланыстырады.
Егер бала үшбұрышты қолшатырдың ұстайтын қолын таңдаса, неге ондай таңдау жасағандығын түсіндіруі қажет.
Педагог. Қарға Каррчик және қонжық Миша сыйлықты дайындап, Краб Крабычқа қарады. Ол өзінің тұяқтарымен бір тақтайшаны іліп алыпты.
Педагог «Сиқырлы бауды» көрсетті.
Педагог: қарға Каррчик «Осы ма сыйлық! Тесіктері бар тақтайша, бұған макаронды өткізуге болады деп күледі. Сенің ойыңша ара Жужжа макарон жақсы көреді ме?» Бірақ Краб бірдеңе деп сыбырлап,өзінің жұмысын жалғастыра берді. Краб Крабыч тапқан ойынның аты қалай? («Сиқырлы бау»). Бәріміз оны қолымызға алып, Краб сияқты ойнап көрейік.
Ересектер тобы үшін бастапқы математикалық ұғымдарды қалыптастыру бағдарламасы
Мақсаты:Коммуникативтік-танымдық қабілеттіліктерін,математикалық ойлауын қалыптастыру;зейін,ес,түйсік,қабылдау,шығармашылық қабілеттерін,қиялын,ойлау вариативтілігін сияқты танымдық процестерін дамыту;
-математикалық ойлау қабілетін қалыптастыру;
Міндеттері:
1.Зейін,есте сақтау қабілеті,қабылдау,шығармашылық қабілет,ой-қиялы мен жан-жақты ойлау қабілеті сынды танымдық процестерді дамыту.
2.Баланың танып-білуге деген қызығушылығын күшейтуге бағытталған оқу процесіне ынтасын ояту.
3.Ақыл-ой әрекетінің талдау,синтез,салыстыру,жинақтау,жіктеу,үлгісін жасау (модельдеу),құрастыру,себеп-салдарлық байланысын анықтау сынды тәсілдерін үйрету.
4.Мектепке дейінгі жастағы балаларды математикалық терминдерді белсенді түрде қолдануға,оқу барысында алған білімі мен қабілетін пайдалануға үйрету.
5.Санау,әртүрлі топтардағы заттарға сандық және сапалық тұрғыдан баға беру,олардың арасындағы байланысты анықтауға үйрету.
6.Кеңістік пен уақытты бағдарлау,қағаз бетінде бағдарлай алу қабілетін дамыту.
7.Шамалар ,геометриялық фигкралар мен денелер туралы түсінікті нығайту.
Мазмұны:
Жиынтық.
-Санның белгілі бір заттың өлшемін көрсететін көрсеткіш екендігі жайлы түсінігін қалыптастыру.
-Жиынтық сапасы бойынша әртүрлі элементтерден құрастыруылуы мүмкін екендігін жаттықтыру.
- «Бір» деген ұғымның бір ғана заттың санын ғана емес, сонымен қатар бүтін бір топтың жиынтығын да білдіретіндігін ұғындыру.
Сан және санау. 6 саны көлеміндегі сан мен цифр туралы ұғымдарын қалыптастыру, оларды тану және атай білуді үйрету.
- Көрнекі негізінде 2,3,4,5,6 санының пайда болуымен таныстыру. 7 көлеміндегі санды тура және кері санауға үйрету.
- Сөйлеуде математикалық терминдарды қолдана білу қабілеттілігін қалыптастыру.
-7-ден 10-ға дейінгі сандар мен цифрлар туралы ұғымдарын қалыптастыру, оларды тану және атай білуді үйрету.
-Көрнекі негізінде 7,8,9,10 сандарының пайда болуымен таныстыру.
-10 көлеміндегі санды тура және кері санауға үйрету.
-Заттарды бірнеше бірдей бөлікке бөлуге болатыны туралы түсінікті қалыптастыру, бұл бөліктерді атап, бүтін мен бөліктерді салыстыруға үйрету. Бүтінді түсінуге баулу (бөліктен бүтін үлкен, ал бөлік бүтіннен кіші).
Көлем.
-Заттардың (5 және одан артық) ұзындығын, биіктігін, ені мен жуандығын белгілеу білуге үйрету, заттарды көлеміне қарай өсу және кему ретімен орналастыру. Көлемі бойынша заттардың арасындағы қатынастарды білдіретін математикалық терминдерді қолдану.
Геометриялық пішіндер.
-Шеңбер және тіктөртбұрышпен салыстыру арқылы сопақшамен таныстыру. -Геометриялық пішіндер (дөңгелек, сопақша, үшбұрыш, шаршы, тіктөртбұрыш) мен денелерді (шар, куб, цилиндр) дұрыс атап оларды бір-бірінен ажырата білуге жаттықтыру.
Кеңістікті бағдарлау.
-Заттың қай жерде, қалай, өзіне немесе қай затқа жақын орналасқандығын ауызша жеткізе білу шеберлігін қалыптастыру.
- Белгілі бір бағытта келе жатып, белгі бойынша бағытын өзгерте білуге жаттықтыру.
-Қағаз бетінде бағдарлай білуді бекіту.
Уақытты бағдарлау.
-Уақытты бағдарлау туралы білімдерін бекіту.
-Таңертең, күн, кеш, түн мезгілдері тәулікті құрайтыны туралы ұғымдарын қалыптастыру.
-Апта күндерін, жыл мезгілдерін атау кезінде оларды ретімен дұрыс айта білуге үйрету.
Салмақты бағдарлау.
-Зат өлшемін анықтай білу сезімдерін дамыту («салмақ сезімі»), заттардың салмағын өлшеміне қарай тең және тең еместігін алақанына салып өлшеп, анықтауға үйрету.
-Заттың салмағын таразының көмегімен өлшеу дәлірек болатынын түсіндіру. -Дүкенде қолданылатын таразы туралы ұғымдарын қалыптастыру.
-Заттың салмағын өлшеуге қызықтыру.
Күтілетін нәтижелер:
- жиынтық сапасы бойынша түрлі элементтерден тұратынын, бір заттан, сонымен қатар, тұтас топтан құралатыны туралы біледі, оның құрамдас бөліктерін бөледі;
- 10 саны көлеміндегі сандарды тура және кері санауды біледі;
- қарапайым мысалдар мен тапсырмаларды орындайды;
- заттардың мәні және көлемі бойынша ара қатынастарын көрсететін математикалық атауларды қолданады;
- заттарды бірнеше бірдей бөлікке бөледі, бүтін мен бөліктерді салыстырады;
- шартты өлшемнің көмегімен түрлі көлемдегі заттарды өсу (кему) мөлшерін ретімен салыстырады;
- геометриялық пішіндерді және денелерді атайды және оларды бір-бірінен ажыратады;
- бір заттың екінші затқа қарағандағы орнын, заттар мен адамдар арасындағы өзінің орнын сөзбен анықтайды және белгілейді, қағаз бетінде бағдарлай алады;
- түрлі жағдайларды ретімен орналастыра біледі, тәулік бөліктерін, апта күндерін, жыл айларын атайды;
- заттарды өсу және кему ретімен орналастыра отырып, салмағы бойынша анықтайды, заттың салмағы оның көлеміне байланысты емес екендігін біледі.
Ұйымдастырылған оқу қызметінің жоспар үлгісі.
(В.Воскобовичтің технологиясы бойынша балалардың зияткерлік қабілетін дамыту)
№ Ұйымдастырылған оқу қызметінің тақырыбы Мақсаты Міндеттері В.Воскобовичтің «Ойынның ертегі лабиринті қабілетін дамыту интенсивті технологиясы
Керекті құралдар Дидактикалық ойындар Мақсаты
1 «Математика әлеміне саяхат» Күлгін түсті орманның кейіпкерлерімен таныстыру. Балалардың математикалық түсініктерін қалыптастыру. Жиынтық. санды көрсеткіш ретінде қабылдауға үйрету, белгілі бір заттың жиынтығын білдіретінін түсіндіру.
Саны мен есептеу:беске дейін затты салыстырып санауға үйрету.
Уақытқа бейімделу: апта күндерін атау кезінде реттілікті сақтауын қадағалау.
Кеңістікте бағдарлау: кеңістікті бағдарлау қиялдарын бекіту.(сол, оң, артында, алдында) «Ларчик» кілемшесі
«Гүл күлтелері» гүлдер эталоны
Математикалық себет. «Не нәрсеге ұқсайды?» д/о
«Себетке
Саңырау-
құлақ жинаймыз» д/о Қиялын дамыту.
Беске дейін ретімен санауды үйрету.
2 «Құмырсқа патшалығына саяхат» 1,2 санының пайда болуын көрсету. Саны мен есептеу: сөздік жұмысы математикалық терминдерді қолдануды қалыптастыру, «Қанша?» сұрағына жауап беруді үйрету.
Көлемі: биіктігі әртүрлі заттарды ажырата білуге, биіктігінің өсуі мен кемуі бойынша ажыратуды үйрету.
Уақытқа бейімделу: тәулік уақытын ажыратуды үйрету(таң, күндіз, кеш, түн)
Кеңістікке бейімделу: қағаз бетіне бейімделу дағдысын қалыптастыру «Игровизор»,
«Сандар лабиринты» «Лабиринтте саяхаттау» ойыны Берілген санды табуға бейімдеу. Қимыл жасау кезінде нақты іс әрекет жасау.
3 «Құмырсқа патшалығына саяхат» 3,4,5 санының жасалуын көрсету Саны мен есептеу: сөйлесім кезінде математикалық терминдерді қолдануды үйрету, «Нешінші?» деген сұраққа жауап беруді үйрету.
Геометриялық пішіндер: геометриялық пішіндерді ажыратуды үйрету, оларды атау.
Уақытты бағдарлау: уақытты ажыратуды үйрету(кеше, бүгін, ертең).
Кеңістікке бағдарлау,
қағаз бетінде бағдарлау дағдысын дамыту.
Үш тілде санап және геометриялық пішіндерді атауды үйрету. «Игровизор»
«Сандар лабиринты» «Лабиринтта саяхаттау» ойыны Берілген сандардың ішінен аталған санды табуды үйрету. Қимыл жасау кезінде кеңістікті
бағдарлау.
4 «Ғажайып Геоконтты шабындықта іздейміз» Сандарды бекіту Сан мен есептеу:сандарды атау және тану.
Геометриялық пішіндер: қарапайым геометриялық пішіндерді қалыптастыруды үйрету.
Уақытты бағдарлау: таң, күндіз, кешке, түн тәулікті құрайтыны туралы мағлұмат беру.
Кеңістікте бағдарлау: үстіңгі, астыңғы, оң, сол жақ бұрыш туралы мағлұмат беру.
Ағылшын және орыс тілінде түстерді атап, санауды үйрету. «Геоконт» ойыны «Өрмекші Юканың өрмегі» ойыны Нүкте, қиынды, сызық, сәуле, бұрыш түсініктерімен таныстыру.
5 «Туған күнге барамыз». 1ден 5ке дейін тура және керісінше санауды үйрету. Көпше:заттардың сандық сипаттамасы бойынша топтастыру.
Сан мен есептеу: санау дағдысын бекіту.
Көлем: көлемнің өсуі мен кемуі,ең биік, төмен, ең төмен, одан да төмен сөздерін қолдануды үйрету.
Уақытты бағдарлау: жыл мезгілдері туралы түсінікті бекіту(күз, қыс, көктем, жаз), күз мезгілінің айларын білуді бекіту.(қыркүйек, қазан, қараша).
Орыс және ағылшын тілінде жыл мезгілдері мен айларды атауды бекіту. «Игровизор», «Сандар лабиринті» «Қайықтар» ойыны Санды сапасымен сәйкестенді
руді үйрету
6 «Әселге ойыншықтар
ды орналастыру
ға көмектесейік» Геометриялық пішіндерді дұрыс атауға бейімдеу: шеңбер, шаршы, сопақша, тіктөртбұрыш, үшбұрыш. Саны мен шоты: реттік және сандық санауды бекіту.
Геометриялық пішіндер:геометриялық пішіндерді ажыратуды үйрету.
Көлем: бау немесе таяқша арқылы заттың өлшемін өлшеу арқылы үйрету.
Кеңістікті бағдарлау:
қарапайым
жоспар бойынша бейімделу кеңістікте
орналасқан заттардың дұрыс тұрғанын анықтау. «Игровизор» «Катя,күшік және балық» «Катяның сөресі» ойыны. Кеңістіктік қарым қатынасты дамыту, қолдың ұсақ моторикасын дамыту, қойылған мақсат міндетке жетуді үйрету, жұмыс кезінде өз өзін ұстауды қадағалау.
7 «Лопушок балаларға қонаққа келді» 6 және 7 сандарының жасалуын
көрсету. Сан мен есептеу: заттың көлемін санмен сәйкестендіруге бейімдеу, заттарды санауды үйрету.
Геометриялық пішіндер: әртүрлі таяқшалардан әр түрлі геометриялық пішіндерді жасауға үйрету.
Уақытты бағдарлау: аптаның күндерін дұрыс атауды реттеу.
Сөздік жұмыс:
апта күндерін, формасы, түсі, санын ағылшын және орыс тілінде атауды үйрету. Коврограф «Ларчик»
қызықты сандар. «Үрмелі шарлар» д/о Оқыту міндетін түсінуді үйрету,
заттың көлемін санмен көрсету.
8 «Геоград қаласын құтқарамыз» Геометриялық денелермен таныстыру: шар, текше, цилиндр. Геометриялық пішіндер: геометриялық пішіндерді дұрыс атап, ажыратуды үйрету.
Сан мен есептеу: тура және кері санауды үйрету.
Көлем: үлкен денелердің көлемі бойынша ажырату.
Кеңістікте бағдарлау: кеңістіктік түсініктері
( үстінде, астында,алыста, жақында)
Геометриялық пішіндерді ағылшын және орыс тілінде үйрету. «Ларчик» кілемшелері, түрлі түсті баулар. «Пішінді сал» ойыны Түрлі түсті баулармен геометриялық пішіндердіқұрастыруды үйрету.
9 «Математика әлеміндегі күзгі орманға саяхаттау» Қоршаған ортаның көлемі, саны арқылы математикалық ойлауын қабілетін қалыптастыру. Қоршаған ортаны тану және танымдық қызғушылығын арттыру.. Көлем: заттардың әртүрлі биіктігі бойынша қарым қатынасын ажыратуды үйрету,заттың өсуі мен кемуі бойынша ажыратуды үйрету. Сөздік жұмыс: математикалық терминдерді қолдану. «Геоконт» ойыны «Өрмекші Юканың өрмегі» ойыны Нүктелердің координациясын атау, геометриялық пішіндерді ажырату.
10 «Дауды шешуге көмектесеміз» 8 және 9 санының жасалуын көрсету. Сан мен есептеу: сандардың жасалуы туралы мағлұмат беру, сандарды атауға үйрету.
Көлем: ұзын қысқа, ұзындығы бойынша бірдей, жалпақ- жіңішке, ені бойынша бірдей ұғымдарын енгізу.
Кеңістікті бағдарлау:парақтың ортасын табу, үстіңгі, астыңғы, парақтың оң және сол жағын табу, дене мүшесінің оң және сол жағын ажыратуды үйрету.
«Сан», «Дене мүшелері», «Көлем» тақырыбы бойынша сөздерді бекіту. «Ларчик» кілемшесі, қызықты сандары
«Игровизор» «Алмаларды бөлейік» ойыны
«Арыстан, тауыс, пониға сыйлық» ойыны 8 және 9 санымен таныстыру.
Кеңістіктікте бағдарлауды дамыту, нұсқаулық бойынша тапсырманы орындау.
11 «Теңіздер, толқындар» 10 санымен таныстыру Сан мен есептеу: онға жақын сандарды салыстыру, теңсіздік ұғымы. ажырату, аз санға бір санды қосуды үйрету. Онға дейін тура және кері санауды үйрету.
Көлем: мөлшерлеп өлшеу арқылы заттың ұзындығын білу.
Уақытты бағдарлау
: Жыл мезгілдері, айлардың рет ретімен атау тәртібін қадағалау.
Кеңістікте
бағдарлау: заттардың орналасуын анықтау: .үстінде, астында, артында алдында, жанында. «Ларчик» кілемшесі, түрлі- түсті баулар «Фифаның ұзындығы қандай?» Мөлшерлеп өлшеу арқылы екі заттың көлемін ажырату.
12 «Орман мектебі» Сандық және реттік санауды бекіту Сан мен есептеу: онға дейін заттарды санауды бекіту, сандық және реттік санауды ажырата алу, Неше? Нешінші? сұрақтарына жауап беруді үйрету.
Геометриялық пішіндер: пішіндерді бояп, аяқтау.
Уақытты бағдарлау: апта күндерін ретімен атау білімін нақтылау.
Геометриялық пішіндерді атау, үш тілде апта күндерін атауды үйрету. «Игровизор»
«Сиқырлы шаршы» ойыны «Пішінді аяқта» жаттығуы
«Орман тұрғындарын тап» д/о Қолдың ұсақ моторикасын дамыту, парақтың бетінде бейімделу дағдысын дамыту, тік және шеңбер тәріздес сызықтарды салу.
Қолдың ұсақ моторикасын дамыту, сараптамалауды үйрету.
13 Бәрін ортасынан бөлеміз Затты екіге бөлуді үйрету, төрт бірдей бөлікке бөлу. Көлем: бүтін затты екіге, төртке, ортасынан бөлуге үйрету; өздерінің іс әрекетін айтып беру, жарты деген бүтін затты қақ ортасынан бөлу деген мағынаны білдіреді деген түсінікті ұғындыру.
Сан мен есептеу: қарапайым тапсырмаларды орындауға бейімдеу, ауыстырмалы заттарды қолдану, затты санмен көрсетуді үйрету. «Ларчик» кілемшесі, түрлі түсті баулар «Сызықты екіге бөлеміз» ойыны Алдын ала өлшеу арқылы затты бөлу әдісіне үйрету.
14 Математикалық КБК 2-ден 4-ке дейінгі аралықтағы сандық құраммен таныстыру. Сан мен есептеу: тура және кері санауды үйрету.
Көлем: балаларды затты екіге бөлу кезінде кесу және бүктеу арқылы үйретуді жалғасытыру.
Орыс және ағылшын тілінде геометриялық пішіндер мен сандарды айтуды бекіту. «Ларчик» коврограф, цифроцирктің қызықты сандары «Шарларды достарға таратшы» ойыны 2,3,4 сандарының құрамын анықтауды үйрету.
15 Жұма Гномының құпиясы 5 санына дейінгі құраммен таныстыру, «+», «-«, «=»математикалық бірліктермен таныстыру. Сан мен есептеу: тура және кері санауды бекіту, сандық және реттік санауды бекіту.
Көпше: заттарды сипаты бойынша топтастыру.
Көлем: шамалап өлшеу арқылы заттың ұзындығы мен биіктігі бойынша салыстыру.
Уақытты бағдарлау: апта күндерін ретімен санауды бекіту.
Үш тілде апта күндері мен сандарды атауды сөйлемде қолдану. «Ларчик» кілемше, қызықты сандар,
түрлі түсті баулар, математикалық белгілер «Реті бойынша сандарды орналастыр» ойыны
«Ұзынды
ғын өлше» ойыны
«Шешейік» ойыны Тура және кері санауды бекіту. тапсырманы математикалық белгі және сан арқылы шешу.
16 Сенбі Гномына қонаққа барамыз 6 санының құрамымен таныстыру. Сан мен есептеу: балаларға жаттығуларды шешуге үйрету, математикалық бірліктер туралы білімін бекіту.
Көпше: бір заттың екінші заттан сипаты бойынша ажырату.
Геометриялық пішіндер: геометриялық пішіндер туралы білімін бекіту, шаршы мен тіктөртбұрыш екі түрлі төртбұрыш екендігін түсіндіру.
Көлемі: ені әр түрлі бес затты өсуі мен кемуі бойынша орналастыру,
Сөздік жұмыс:математикалық терминдерді қолдану.
Салмақты бағдарлау: алақанға екі түрлі затты қойып, тең және тең еместікті ажырату.
Орыс және ағылшын тілінде геометриялық пішіндер, түсі, саны, көлемін айтуды үйрету. «Ларчик» кілемшесі,
Математикалық бірліктер, сандар «Жаттығуларды шешу» ойыны Белгі бойынша білімін бекіту, математикалық іс әрекетті орындай алуын бақылау.
17 Жексенбі Гномына қонаққа барамыз 7 санының құрамымен таныстыру Көпше: суретте көрсетілген санды атауға үйрету.
Сан мен есептеу: реттік санауды үйрету, реттік санау үшін бағыт керек екендігін айту, санның сандық құрамы бойынша түсінік беру.
Кеңістікте бағдарлау:белгілі бір заттың орналасқан жерін сөзбен баяндау..
Уақытты бағдарлау: апта күндерінің ретімен атау, кеше қандай апта күні болғаны, бүгін және ертең қандай күн болатынын айтып ажырату.
Орыс және ағылшын тілінде апта күндері мен сандарды атауға үйрету. «Ларчик» «чудо кресткик»
Гном кейіпкерлері «Киімдерді құрастырамыз» ойыны
«Ретімен тұр» ойыны Шығармашылық және сенсорлық қабілетін дамыту, белгілі бір заттың орналасқан жерін сөзбен баяндауды үйрету..
Реттік санауды жаттықтыру.
18 Аю
паңның туған күніне барамыз 8 санының құрамымен таныстыру Сан мен есептеу: сегіз саны туралы түсінік беру, кері санауды үйрету.
Геометриялық пішіндер: таныс геометриялық пішіндерді салуды үйрету, төртбұрыш пішіні туралы түсінік беру.
Көлем: шамамен өлшеу арқылы ұзындығы мен енін ажырату әдістерін үйрету. Бірдей бөлуге үйрету.
Кеңістікті бағдарлау: қағаз бетінде бағдарлауға үйрету( парақтың үстіңгі астыңғы, оң , сол жақтарын ажырату).
Орыс және ағылшын тілінде геометриялық пішіндер ме сандарды айтуды үйрету. «Фонарлар»
«Игровизор» «Көлік құрастырамыз» ойыны
«Кілемді безендіреміз» ойыны Сенсорлы, құрастыру қабілеті, сандық санауды үйрету.
Қолдың ұсақ моторикасын дамыту, таныс геометрилық пішіндерді салуды үйрету.
19 Он екі ағайын Күнтізбелік түрлерімен таныстыру Сан мен есептеу : реттік және сандық санауды үйрету.
Уақытты бағдарлау: апта күндері, жыл айлары туралы білімдерін бекіту.
Көлем: биіктігі әр түрлі заттарды салыстыру, заттың өсуі мен кемуі бойынша ажыратуды үйрету. Сөздік жұмыс: математкиалық терминдерді қолдану.
Апта күндері, айларды орыс және ағылшын тілінде айтуды үйрету. «Фонтон» кемесі «Жүзуге дайындаламыз» ойыны Реттік және сандық санауға бейімдеу,
заттың биіктігін ажырату.
20 Күлгін түсті орманның сиқырлы шабындығына саяхат 9 санының құрамымен таныстыру Саны: екі түрлі заттың қабілетттерін ажырату, солдан оңға қарай заттарды топтастыруға үйрету.
Геометриялық пішіндер: шаршы, үшбұрыш, ромб пішіндерін дұрыс атап, ажыратуды үйретуді жалғастыру. Формаларды жасауды үйрету.
Шама:заттардың шамасы мен олардың шамалық байланысын білдіретін математикалық терминдерді үйрету.
Кеңістікте бағдарлау: бас, аяқ, оң қол, сол қол дене мүшелерін ажырата білуге үйрету.
Орыс және ағылшын тілінде геометриялық пішіндер мен сандарды атауды үйрету. Малыш бауы
«Геоконт» ойыны «Орманға жол» ойыны
«Пішіндер мен бұрыштар» ойыны Ойлау қабілетін дамыту.
Геометриялық пішіндерді ажыратуды үйрету.
(нүкте, сәуле, қиынды, бұрыш, үшбұрыш, көпбұрыш)
21 Математика әлеміне көмекке барамыз 10 санының құрамымен таныстыру Сан мен есептеу: реттік және сандық санауды жаттықтыру, теңдік және теңсіздік туралы ұғымды беру, математикалық теңдікпен таныстыруды жалғастыру.
Көлем: екі бірдей затты биіктігі мен қалыңдығы бойынша ажырату, жоғары, төмен, қалың, жіңішке, бірдей сөздерін қолдану.
Уақытты бағдарлау: тәулікті айтуды ажырату таң, күндіз, кеш, түн сөздерін ажыратуды үйретуді жалғастыру.
Орыс тілі және ағылшын тілінде тәулікті және санды айтуды үйрету. «Ғажайып телефондар»
ойыны «Шамдар құрастырамыз», Ыдыс аяқты дайындаймыз» ойыны. Қиялын дамыту.
22 Математика жұмбақтар әлеміне саяхат Математикалық бірлік «>», «<» көп және аз деген белгісімен таныстыру. Сан мен есептеу: заттарды әртүрлі көлемін ажырату, оларды бірдей етіп бөлу. Затты сипап санауға үйрету. «Көп», «аз» деген ұғымдарды бекіту,оларды қолдануға және теңдік- теңсіздік кезінде қолдануды үйрету.
Кеңістікте бағдарлау: графикалық диктант жазуға бейімдеу, нұсқаулық бойынша іс әрекет жасау.
Уақытты бағдарлау: апта күндерінің реттілігімен таныстыруды жалғастыру.
Апта күндері мен сандарды ағылшын және орыс тілінде үйретуді жалғастыру. «Игровизор» «Топқа немен барамыз» ойыны Графикалық диктант жазуды үйрету.
23 Математикалық лабиринт Уақыттың эталондық жүйесі туралы пікір қалыптастыруды жалғастыру Уақытты бағдарлау: апта күндерінің реттілігімен таныстыруды жалғастыру, тәулік: таң, күндіз, кеш, түн.
Сан мен есептеу:кері санауды үйрету, сандардың құрамын білу.
Кеңістікте бағдарлау:апта күндері, тәулік, сандарды ағылшын және орыс тілінде атауды бекіту. «Математикалық себеттер»
«Геоконт» «Себетке саңырау
құлақты жина» ойыны
«Қоян» кестесі Сандардың құрамын бекіту.
Қиялын дамыту, заттардың шамасы мен олардың шамалық байланысын білдіретін математикалық терминдерді дұрыс пайдалануға үйрету..
24 Сиқыршылар мектебі Пішіндер мен денелер жайлы білімін бекіту Геометриялық пішіндер: геометриялық пішіндер мен денелер туралы білімін нығайту.
Кеңістікте бағдарлау:
Берілген бағыт бойынша қозғалу және белгі бойынша бағытты өзгертіп отыру қабілетін қалыптастыру.
Уақытты бағдарлау:тәуліктің реттілігімен таныстыруды жалғастыру(таң, күндіз, кеш, түн)
Пішіндердің атауын бекіту, түсті, сандарды орыс және ағылшын тілінде атауды бекіту. ,«Геоконт» «Көлік» ойыны
«Жүздіктерді құрастыр» ойыны Қиялды, ойлауды дамыту,қолдарының ұсақ моторикасын дамыту.
Заттарды сипаты мен қасиеті бойынша ажырату.
25 Простоквашинаға қонаққа барамыз Шамалап өлшеуіш арқылы сұйық заттарды өлшеу әдісімен таныстыру. Көлем: сұйық заттарды тек арнайы өлшеуіш құралдары арқылы ғана өлшеуге болатынын айту..
Сан мен есептеу:қарапайым жаттығуларды шешуге үйрету, оннан кері және тура санауды үйрету.
Кеңістікке бейімделу: тор көзді дәптерге бейімделуді жетілдіру.
Геометриялық пішіндер: пішіндер туралы білімін бекіту. Өткен материалды орыс және ағылшын тілінде қайталау. Кілемше «Чудо крестики 2»
«Игровизор» «Бөтелке» кестесі
«Не шықты? Тауып ал» графикалық диктант. Кесте ойынша заттарды құрастыруды үйрету, қолдың ұсақ моторикасын дамыту.
Қағаз бетінде бағдарлау, тапсырманы нұсқаулық бойынша орындау.
26 Теңізге саяхат Көлемі әртүрлі заттарды салыстыру Сан мен есептеу: реттік санауды бекіту, сандардың сандық құрамын білу.
Көлем: Шамалап өлшеу арқылы заттың ұзындығын салыстыру дағдысын қалыптастыру.
Көз мөлшерін дамыту. Ұзын(қысқа), биік(төмен) бірдей сөздерін қолдану.
Кеңістікте бағдарлау: сол оң, биік төмен туралы түсініктерін қалыптастыру.
Уақытты бағдарлау: апта күндері, тәуліктің реттілігін білу. Осы сөздерді орыс және ағылшын тілінде айту. «Қайық», «Су көпіршіктері», «Геоконт» ойыны «Қайыққа барамыз» ойыны
«Ақшағала», «Балық» кестесі Кеңістіктің пікірді қалыптастыру.
Сандарды білуді бекіту, кесте бойынша құрастыруға бейімдеу.
27 Дауды шешеміз Сөйлеу кезінде математикалық терминдерді қолдану, «жалпақ» «жіңішке» заттың көлемін ажырату. Сан мен есептеу: заттың көлемі санға байланысты емес екендігін айту, сөйлеу кезінде «Неше?», «Нешінші?» математикалық терминдерін қолдану.
Көлем: қалыңдығы әртүрлі заттарды ажырату, салыстыру,көз мөлшерін дамыту.
Кеңістікті бағдарлау: берілген бағыт бойынша жүру, тек белгіден кейін ғана ауыстыру. Қағаз бетіне бейімделуді жалғастыру. «Геоконт»,
«Игровизор»
«Сандар лабиринты» альбомы «Сәбіз» кестесі
«Кімнің тоқашы қай жерде?» тапсырма Есту қабілетін,назар аудару дамыту, графикалық диктант жазуды үйретуді жалғастыру.
Санды сапасымен сәйкестендіру.
28 Күлгін түсті орманда көктемді қарсы аламыз Практикалық іс әрекетте алған математикалық білімін қолдану Кеңістікте бағдарлау:бір заттың екінші затқа қарым қатынасын бір сөзбен анықтау және білдіру,
Уақытты бағдарлау: айларды атау, әр түрлі іс әрекеттің реттілігін анықтау.
Салмаққа бейімделу: заттың салмағын өсуі мен кемуі бойынша ажырату. Заттың көлемі оның салмағына қарай өзгеретінін айту. Малыш бауы
«Чудо крестики 3» «Кілемше» графикалық диктант
«Қызғалдақ», «Күн» кестесі Қолдың ұсақ моторикасын дамыту
29 Дымбілмеске математика үйретеміз Алынған математикалық білімін бекіту Саны мен шоты: бір затты бірнеше бірдей бөлікке бөлуге болатынын, оларды салыстыру, сәйкестендіруге болатынын айту.Қарапайым математикалық тапсырма мен жаттығуларды орындау.
Көлем: затты көлемі бойынша ажырату дағдысын бекіту.
Уақытты бағдарлау: апта күндері, тәулік, жыл мезгілдері туралы мағлұмат беруді жалғастыру. «Игровизор»
«Геоконт» «Затты сал» ойыны
«Сағат» кестесі Көлемі бойынша заттарды ажыратуды түсіну.
30 Ғарышқа саяхат Геометриялық пішіндер және денелерді ажыратуды бекіту Сан мен есептеу: кері санауды үйрету.
Геометриялық пішіндер: геометриялық пішіндер мен денелерді салыстырып, ажыратуды үйрету.
Кеңістікте бағдарлау: зейінін дамыту, симметриялық сурет салу, «сол және оң» түсініктерін қалыптастыру.
Орыс және ағылшын тілінде геометриялық пішіндер мен денелер туралы мағлұмат беру. «Геоконт»
«Чудо крестики» ойыны,
Малыш баулары
«Гүл күлтелері» ойыны «Зымыран» кестесі
«Скафандрдағы ғарышкер» кестесі
«Пішіндерді есте сақтап орналастыр», «Суретті аяқта», «Кілемше», «Инопланетянин» ойындары Сызба бойынша сурет салуды үйрету, қиялын дамыту. Қолдың ұсақ моторикасын дамыту.
Графикалық
диктант жазуды үйрету. Фантазия мен қиялын дамыту.
31 Білгіштер клубы Бұрын алған математикалық білімдерін бекіту Сан мен есептеу: сандарды бекіту, бір санға артық және кем санды ажырату, «көп» және «аз» ұғымдарын ажырату.
Көлем: көлем бойынша заттарды анықтауға бейімдеу.
Уақытты бағдарлау: тәулік, апта күндері, жыл мезгілдері, айлардың тәртібін біліп, ажырату.
Кеңістікте бағдарлау: «оң және сол», «үсті,асты, ортасы» сөздерін түсініп,ажырату.
«Апта күндері» тақырыбы бойынша орыс тілі және ағылшын тілінде айтуды үйрету. «Сиқырлы шаршы» ойыны
«Чудо крестики 2,3» ойыны. «Летучая мышь» кестесі,
«Қайық» «Ұшақ»
Пішіндер альбомы Кесте бойынша пішіндерді құрастыру әдістерін бекіту,
Қолдың ұсақ моторикасын дамыту.
Бөліктерден бүтін зат шығаруды үйрету.
32 Ертегі әлеміне саяхат Математикалық сын пікірлер мен іс әрекетке қызығушылық таныту, дамыту. Сан мен есептеу: сандардың ретін білу, кері санауды үйрету.
Геометриялық пішіндер: пішіндерді ажыратып, атауды үйрету.
Уақытты бағдарлау: апта күндері, айлар, жыл мезгілдері туралы білімін нығайту.
Кеңістікте бағдарлау:: кеңістіктік қарым қатынасты ажырата білуге үйрету, оң,сол,үсті, асты, ортасы ұғымдарын түсініп, қолдану.
«Апта күндері» орыс және ағылшын тілінде айтуды үйрету. «Геоконт»
«Игровизор»
«Чудо крестики» ойыны
«Фонарики» ойыны «Кілт» кестесі
«Парақ бетіне пішіндерді орналастыру» ойыны
«Кілт» кестесі,,
«Көлік» ойыны Үлгі бойынша пішінді құрастыруды жаттықтыру, бөліктерден бүтін зат жасау,қиялын дамыту, геометриялық пішіндерді ажыратуға үйрету.
33 «Он екі ай» ертегісі Жаттығу шешуге бейімдеу. Сан мен есептеу:сандарды бекіту, аталған саннан бір сан кем, бір сан артық санды атауды үйрету. Математикалық белгілер мен сандардың көмегі арқылы жаттығуларды шешу.
Геометриялық пішіндер: геометриялық пішіндерді жанында орналасқан заттардың ішінен тауып алу, олардың пішінін сипаттап беру. Геометриялық пішіндер мен денелерді ажыратуды үйрету.
Уақытты бағдарлау: айлар мен жыл мезгілдерін атауды бекіту.
Кеңістікте бағдарлау: кеңістіктік қарым қатынасты дамыту.
«Жыл мезгілдері», «Айлар», «Геометриялық пішіндер» тақырыбы бойынша орыс тілі және ағылшын тілінде атауды үйрету. «Сиқырлы шаршы» ойыны
«Геоконт» «Сәйкес затты тап» ойыны
«Бәйшешек» кестесі Сызба арқылы пішінді құрастыруды үйрету,қиялын дамыту.
34 Жужжа араға туған күнге барамыз Шамалап өлшеуіш құралы арқылы борпылдақ заттарды өлшеуге үйрету. Сан мен есептеу: аталған саннан санауды жалғастыруды үйрету, он санының көлемінде санау.
Геометриялық пішіндер: пішіндердің формасын сараптамалап, атауды үйрету.
Кеңістікте бағдарлау: Белгілі бір заттың орналасқан жерін сөзбен баяндауға үйрету.
Көлем:борпылдақ заттардың қасиетімен таныстыру.
«Сан», «Түс» тақырыбы бойынша сөздерді ағылшын және орыс тілінде бекіту. «Геоконт»
«Чудо крестики 3» ойыны
«Фонарики» ойыны
Малыш бауы «Қызғалдақ» кестесі
«Кесе», «Кәмпит», «Кофейник» кестесі
«Үйшік» графикалық диктант Шартты өлшемнің көмегімен екі затты шамасына қарай салыстыру.
кесте бойынша құрастыру,қиялын дамыту, пішін мен кқлемін ажырату.
Гнометриялық пішіндер туралы білімін нығайту.
35 Математикалық КВН Бұрын алған математикалық білімін қолдану және бекіту Сан мен есептеу сандық санау кезінде сандарды атау реттілігін сақтау, «Қанша?» деген сұраққа жауап беру, логикалық есептерді шығаруға бейімдеу.
Геометриялық пішіндер: геометриялық пішіндерді ажыратып, атауға, пішіндердің ажырату қасиетін атуды үйрету.
Кеңістікте бағдарлау: қағаз бетінде бағдарлауды бекіту, «симметрия» деген ұғымның мағынасын түсіндіру.
«Сан», «Геометриялық пішіндер» тақырыбы бойынша сөздерді орыс тілі және ағылшын тілінде атауды үйрету. «Геоконт»,
«Чудо крестики 3» ойыны
«Игровизор» «Координат бойынша пішінді құрастыр» ойыны
«Көбелек», «Қоңыз» кестесі
«Лабиринттен өт» ойыны Сандар мен әріптерді білу, кеңістікте бағдарлау нұсқаулық бойынша жұмыс істеу.
Қиялын дамыту, «симметрия» ұғымын түсіндіру, ойлау қабілетін, көру, сабақтың міндетін түсіну, контурдан шықпай сызық жүргізу машықтарын дамыту.
36 Математика патшалығы Өтілген материалды қайталап, бекіту. Сан және есептеу: аталған санды сандық қатардан табу, көршілес сандарды атау, тура және кері санауды, жаттығуларды шешуді бекіту.
Геометриялық пішіндер: геометриялық пішіндердің атауын бекіту, зат пен пішіннің арасындағы ұқсастықты табуды дағдыландыру.
Көлемі: сөйлеу кезінде математикалық терминдерді қолдануды, көру талдағышын дамыту,заттарды салыстыруға бейімдеу.
Барлық таныс сөздерді орыс тілі және ағылшын тілінде атауды бекіту. «Сиқырлы шаршы» ойыны
Игровизор «Ұшақ» кестесі
«Моншақ» математикалық диктант
«Лабиринт» графикалық жаттығу Кесте бойынша құрастыруға үйрету.
Сабақтың міндетін түсіну, қиялын дамыту, кеңістіктік қиялы мен қағаз бетіне бейімделу, қолдың ұсақ моторикасын дамыту.
1 Қосымша
В.В.Воскобовичтің «Ойынның ертегі лабиринті» интеллектуалдық қабілеттерін дамытушы технологиясын қолдану арқылы қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру.
№ 1 Технологиялық карта.
Білім беру салалары: «Таным» , «Қатынас»
Бөлімі: ҚМҰҚ.
Тақырыбы:Математика еліне қонаққа барамыз.
Мақсаты:Күлгін орманның кейіпкерлерімен таныстыру;балалардың математикалық түсініктерін бекіту.
Міндеттері:
Жиын:Санды белгілі бір жиындар класын білдіретін көрсеткіш ретінде түсіндіру.
Сан және есептеу:5 саны көлеміндегі сандардың қалыптасуын көрнекі құралдар арқылы бекіту.Қатар тұрған сандарды салыстыруға жаттықтыру.
Уақытты бағдарлау:Апта күндерін рет-ретімен атау дағдыларын бекіту.
Кеңістікті бағдарлау:Кеңістік туралы түсініктерін бекіту (сол жақта-оң жақта,алдында-артында)
Алдын ала жүргізілетін жұмыс: «Қанша?» , «Сенің алдыңғы жағыңда кім,арт жағыңда кім тұр?», «Керек санды тап» дидактикалық ойындары.апта күндерінің атауларымен таныстыру,кемпірқосақ туралы мақал-мәтелдер жаттау.
Қолданылатын көрнекіліктер:
В.В.Воскобовичтің «Математикалық себеттер»,Ларчик коврографы «Лепестки» түстер этолоны,Күлгін орманның кейіпкері қонжық Мишкалар,1-ден 5-ке дейінгі сандар,геометриялық пішіндер:жасыл үшбұрыш,үлкен қызыл шаршы,кішкентай көк дөңгелек,ойыншықтар:қуыршақтар,машиналар,жануарлар.
Сөздік жұмысы:көптеу-аздау,үлкендеу-кішілеу.
Полингвалды компонент:
бір-один-one,екі-два-two,үш-три-three,төрт-четыре-four,бес-пять-five.
Дүйсенбі-понедельник-Monday,сейсенбі-вторник-Tuesday,сәрсенбі-среда-Wednesday,бейсенбі-четверг-Thursday,жұма-пятница-Friday,сенбі-суббота-
Saturday,жексенбі-воскресенье-Sunday.
Оқу қызметінің кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекеті
Мотивациялық -қозғаушылық Ойын-жаттығу «Апта күндерін ата»
Мақсаты:Апта күндерін рет-ретімен атауды үйрету.
Тосын сый:Қонжық Маймақты Математика еліндегі Күлгін орманға баруға шақыру.
Математика-бұл сандар,шама,көлем,түстер туралы ғылым,ол математикалық тапсырмалар мен жаттығуларды шешуге үйретеді. Апта күндерін атайды.
Сөздерді үш тілде атайды:
Дүйсенбі-понедельник-Monday,
сейсенбі-вторник-Tuesday,
сәрсенбі-среда-Wednesday,
бейсенбі-четверг-Thursday,
жұма-пятница-Friday,
сенбі-суббота-
Saturday,
жексенбі-воскресенье-Sunday.
Қонжықпен амандасады.
Күлгін орманға жол тартады.
Сиқырлы сөздерді айтады:
«Кохле-охле-желе-зеле-геле-селе-фи»
Ұйымдастырушылық-ізденістік Балалардың көңілін коврографтағы гүл күлтелеріне аударады.
Балалардан сұрайды:
-Неге ұқсайды?
Дидактикалық ойын: «Неге ұқсайды?»
Мақсаты:Балалардың қиялын дамыту
«Орманда не өседі» презентациясын көрсетеді.
«Төртінші артық»
Мақсаты:
Дидактикалық ойын:Көп заттың ішінен артығын таңдау,жалпылама атауын атау.
Күлгін орман кейіпкері қонжық Маймаққа саңырауқұлақ жинасуға көмектесу.
Ойын «Математикалық себеттер».
Дидактикалық ойын «Себетке саңырауқұлақты жинаймыз»
5 санына дейінгі қалыптасуын көрнекіліктер арқылы түсіндіру.
Полингвалды компонент:
Каврографтағы гүлдің түстерін
қарап талдайды.
Бұл кемпірқосақтың түстеріне ұқсас екендігін айтады.
Орыс мәтелін естеріне түсіреді: «Каждый охотник желает знать,где сидит фазан»
Кемпірқосақтың түстеріне қарай рет-ретімен қояды.
Каврогафтағы гүл күлтелерінен педагогтың алдын ала жасаған пішіндерін қарастырады,
олардың неге ұқсайтынын айтады.


Балалар презентацияны тамашалайды.
Слайдта не көрсетілгенін атайды,артығын таңдайды:
-Емен,шырша және жалғыз қайың жасыл жапырақтарымен,бір қайың сары жапырақпен .
-Бірнеше қарағай ағашы және бір қайың.
-Жеуге болатын саңырауқұлақтар және улы мухамор саңырауқұлағы
-Саңырауқұлақ ,қалпағында жапырақ,алқалған саңырауқұлақтардың қалпақтарында жапырақ жоқ.
Әр топ 5 саңырауқұлақтан жинайтындай Шағын топтарға бөлінеді де тапсырмаларды орындайды:
1+1+1+1+1=5
2+3=5
1+4=5
3+1+1=5
2+2+1=5
-
три-three,төрт-четыре-four,бес-пять-five.
Полингвалды компонент:
Орман дүкеніне барады.
Ойыншықтарды санайды,атайды,қай ойыншық аз-көп екенін айтады.
Сөздік жұмыс:көп-аз
Ойын-жаттығулар: «Мен қалай айтсам солай жаса»
Мақсаты:Кеңістікті бағдарлауға үйрету.
Сергіту жаттығуы: «Қонжық»
Топқа қайтады.
Жұмыс дәптеріндегі тапсырмаларды орындауды ұсынады.
Жеке балалармен жұмыс істейді. Үш тілде сөздерді қайталайды:
бір-один-one,екі-два-two,үш-три-three,төрт-четыре-four,бес-пять-five.
Сөредегі ойыншықтарды қарайды:
Бір сөреде-машиналар,екінші сөреде-қуыршақтар,
үшінші сөреде-жануарлар
Қай ойыншықтың көп-аз екенін анықтайды.
Салыстыру арқылы анықтайды.
Қайталап санайды.
Әр сөреге ойыншықтардың санына қарай сандардың таңбасын қояды.
Педагогтің айтқандарын тыңдап тапсырмаларын орындайды:
-Оң қолдарыңа үшбұрыш,ал сол қолдарыңа-дөңгелекті алыңдар.
-Алдарыңа үлкен қызыл шаршыны қойыңдар,оның сол жағына кішкентай көк дөңгелек,оң жағына –жасыл үшбұрышты қойыңдар.
Сөзін айта отырып қимыл-қозғалысын жасайды:
Аюдың үйі үлкен
(Қолдарын басынан үшбұрыш жасап көтереді)
Қоянның үйі кішкентай
(қолдарын ұстаған қалпы жүресінен отырады)
Аю үйіне келеді
(бір орында тұрып аяқтарымен топылдату)
Қоян соңынан ереді
(қоян сияқты секіру)
Қонжықпен қоштасады.
Сиқырлы сөздерін айтады:
«Кохле-охле-желе-зеле-геле-селе-фи».
Топқа қайтады. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмаларды орындайды.
Балалармен түзетушілік жұмыстарын жүргізу Ойын «Математикалық есеп»
Ойын-жаттығулар: «Сандарды ретімен қой»
Себеттің тесіктеріне сәйкес саңырауқұлақтарды жинау.
Сандарды атап,оларды 1-ден 5-ке дейін орналастырады.
Рефлексивтік -түзетушілік Ойын: «Біз Математика елінде не істедік?»
Мақсаты:Атқарған іс-әрекетін талдау.
Рефлексиялық шеңбер:
«Не ұнады?»
Болған оқиғаларды біртіндеп естеріне түсіріп,баяндайды:
Алдымен не болды,сосын не болды.
Алған әсерлерімен бөліседі.
Күтілетін нәтиже:
Біледі: Бес санына дейінгі санауды,заттарды көрнекіліктердің көмегімен салыстырады,апта күндерін атайды,кемпірқосақ түстерін атайды,педагогтің ауызша берген тапсырмаларын түсініп орындайды.
Игереді:Бір және көп ұғымының маңызын,бес санының қалыптасуын
Меңгереді:Кеңістікте және қағаз бетінде бағдарлау машықтары бар.
Қосымша 2.
№1сабақ. Тақырыбы: «6 саны мен таңбасы».
Мақсаты:балаларды 6 саны және таңбасымен таныстыру. 6-ға дейінгі сан мен таңбаны үйрету. Зат есім мен сан есімді келісімдеуді үйрету.
Көрген затты есіне сақтап, қолдану, есту арқылы қабылдау.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінде дұрыс отыру және ұйымдастырылған оқу қызметіне деген қызығушылықтарын ояту.
Құрал-жабдықтар:1-ден 6-ға дейінгі сандар жиынтығы, өрік пен алмұрттың суреті, «Назар аудару» ойынының карточкалары.
Үлестірмелі құралдар: сандар жиынтығы, геометриялық пішіндер пеналы, екі бос жолақты карточкалар, төрт қағаз, қарындаш.
Әдіс-тәсілдері: көрнекілік, ойын, сөздік жұмыс
Ұйымдастырылған оқу қызметінің барысы:
1-бөлім.
«Дыбыстарды сана» дидактикалық ойыны.
Ойынның ережесі: Балалар көздерін жауып, тәрбиеші шапалақтаған кезде олар іштен санап отыру керек. Тәрбиеші белгі бергеннен кейін, балалар көздерін ашып, біреуі қанша екендігін айтады.
2-бөлім.
Тәрбиеші балаларға санды ретімен санауды есіне түсіруді және санап беруді сұрайды.(1ден 5ке дейін). «Санап, ата» дидактикалық ойыны.
Ойынның ережесі: Тәрбиеші үстел бетіне өріктің суреттерін қояды. Сұрақ: Бірінші жолақта неше өрік бар?(5). Өріктің нөмірін санмен белгіле. Бала 5деген санды қояды.
Астыңғы жолаққа тәрбиеші 5 алмұрттың суретін орналастырады. Балалар санап, қорытынды есепті айтады. Тәрбиеші баларға тағы бір алмұртты қоссын дейді. Балалар санап, алмұрттың нөмірін айтады. Тәрбиеші 6 санын көрсеткеннен кейін, алмұртты санауды ұсынады.
3- бөлім.
Тапсырма: Үстіңгі жолаққа 5шаршыны орналастырып, оны санмен белгілеу қажет.(тәрбиеші тапсырманы тексереді). Сұрақ: Сен қанша алмұрт орналастырдың? Қандай санмен белгіледің? Неге?
Балалар осындай тапсырманы үшбұрышпен жасауды бұйырады.
4- бөлім.
«Зер сал» дидактикалық ойыны.
Балаларға сұрақ: Сендер сурет салуды жақсы көресіңдер ме?(Иә)
Тәрбиеші жаңа «Зер сал» ойынын ойнаймыз. Тапсырма: мен сендерге қарапайым салынған сурет көрсетем, сендер оған мұқият қарап, есте сақтауларын қажет, содан кейін мен оны тығып қоямын, сендер сол суретті салуларың керек болады. Дәл салуға ұмтылыңдар.
Сараптама. Балаларға сұрақ: Сабақта сендер не істедіңдер? Немен ойнадыңдар?

№ 2 сабақ.
Тақырыбы:
«Геометриялық пішіндер: шаршы, үшбұрыш, дөңгелек. Бүтін және жартысы.»
Мақсаты: Геометриялық пішіндер туралы білімін тексеру. 10 дейін затты санауды үйрету. Нүктелер салынған карточкаларды өсуі бойынша орналастыру. Бүтін және жарты дегенді ажырата алуға және оларды атауды үйрету.
Бақылауды дамыту. Оқыту міндетін түсінуді және соны өз бетімен орындауға тәрбиелеу.
Құрал-жабдық: Көрнекі: үщбұрыш, шаршы, дөңгелек пішіндерінің суреттері, 1ден 10ға дейінгі «Нүктелер» ойының карточка жиынтығы, 1ден 10ға дейінгі сандардың суреті, бүтін дөңгелек және дәл сондай 5бөлікке бөлінген дөңгелек. Үлестірмелі: геометриялық фигуралары бар пенал,екі жолақты карточка, бөліктерге бөлінген және бүтін дөңгелек.
Әдістемелік әдіс-тәсілдер: ойын, көрнекі, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «Пішінді дұрыс ата» дидактикалық ойыны.
Педагог фланелеграфқа геометриялық пішіндерді орналастырады: шеңбер, шаршы, үшбұрыш. Оларды атауды сұрайды. Балаларға сұрақ: Неге сен мұны үшбұрыш деп ойлайсың? Шаршы? Шеңбер?
Содан кейін тәрбиеші ойын ойнауды ұсынады. Ойынның ережесі: Балалар көздерін жұмады, сол кезде тәрбиеші пішіндердің орнын ауыстырып, көздерін ашқаннан кейін оларды рет-ретімен атауды сұрайды.
2-бөлім. «Нешеу екенін айт» дидактикалық ойыны.
Ойынның барысы: Тәрбиеші балаларға заттар салынған карточкаларды көрсетеді. Балалар оларды атап, санайды(8-10тапсырма).
Тапсырма: 1ден 10ға дейін нүктелерді өсуі бойынша орналастыру керек.Бір бала тапсырманы орындайды, ал қалған балалар тапсырманы тексереді.
Әрбір бала өз үстелінде нүктесі бар карточкаларды жылдам өсуі бойынша жинау керек. Тәрбиеші жеңімпазды атайды.
3-бөлім. Тәрбиеші балалардан достарыңмен алма немесе кәмпитпен бөлістіңдер ме?-деп сұрайды(Иә).Балаларға бір дөңгелекті көрсетеді, солан кейін екіншісін көрстепі, олардың бірдей екендігін айтады.Содан кейін бір дөңгелекті бес бөлікке кесіп тастайды. Балаларбөліктерді санайды.Тапсырма: балаға бір бөлікті көрсет десең, көрсетеді. Балаларға сұрақ: Бүтін бе әлде жартысы көп па? Екі бөлік немесе бүтін қайсы көп?5 бөлік немесе бүтін?
4-бөлім.Тапсырма:балаларға бөлікке бөлінген дөңгелекті бір түстіні шапшаңдыққа жинау.
Сараптама. Балаларға сұрақ: Сендер қандай жаңа нәрсе үйрендіңдер?
Сабақта не істедіңдер?
№3 сабақ.
Тақырыбы: «Шар, куб. Оң және сол жақты ажыратуды үйрету».
Мақсаты: Балаларды шар және кубпен және оның қасиетімен таныстыру. Дөңгелек және шаршы пішіндерін туралы білімін бекіту, сол, оң, үстінде, астында, ортасында сөздерін түсіндіріп, оларды сөздікте қолдану.
Балаларды сараптамалау, есте сақтау, зерттеп жатқан пішінді қағазда көрсетуді үйрету.
Сабақта тыныш отырып, қызығушылық танытуды үйрету.
Құрал-жабдық. Көрнекі: шар мен, кубтың моделі, ойыншықтар салынған карточкалар, «Зер сал» ойынына арналған карточкалар. Үлестірмелі: пішіндер салынған пенал, қарындаш, ойыншықтар салынған карточкалар.
Әдіс-тәсілдер:ойын, сөздік, көрнекілік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «10-ға дейін сана» дидактикалық ойыны.
Ойынның барысы: балалар бірінші ауызша санап, содан кейін тақтаға ілулі тұрған сандарға қарап санайды.
2-бөлім. Тәрбиеші панноға шеңбер ме шаршы пішіндерін орналастырады. Балалар ол пішіндерді атайды. Тәрбиеші үстелге шар мен текшені қояды. Балаларға сұрақ: Мына пішін қалай аталады? Сендердің ойыңша бұл пішін домалай алады ма? Үстелдіңүстінде бір орында тұра алады ма? Неліктен?
Содан кейін тәрбиеші балаларға текшені көрсетеді. Балаларға сұрақ: Бұл пішін не нәрсеге ұқсайды?Сырғанай алады ма? Әлде бір орында тұрады ма? Неліктен? Бұл пішіннің аты қалай?
Тәрбиеші бірінші балаларға шармен содан кейін текшемен ойнауды ұсынады.
3-бөлім. Тәрбиеші 3қатарға ойыншықтың суреті салынған карточканы қояды. Тапсырма: суретті зертеп, бірінші оң қолмен, сосын сол қолмен ұстау керек.
Балаларға сұрақ:Бұл карточкадағы қуыршақ қай жерде орналасқан? Оның астында не бар? Оның сол жағында ше? Қуыршақ пен көліктің ортасында не бар? Бала суретті көрсетіп, оның қай жерде орналасқанын қарындашпен көрсетеді.
4-бөлім. «Карточкада не салынған» дидактикалық ойыны.
Тапсырма:карточкаға қарап, ойыншықтардың қай жерде (оң жақ, сол, ортасы, асты, үстінде) орналасқанын айтып беру қажет.
5-бөлім. «Зер сал» ойыны. Балалар пішіннің суретін аяқтап салады, ал тәрбиеші қысқаша анықтама береді.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: Сендер не білдіңдер? Сендерге не қызықты болды?
№4 сабақ.
Тақырыбы: «Ойша сана. Сандар.»
Мақсаты: «Көрші-сандар» ұғымымен таныстыру.10дейінгі көршілес сандарды атап, санауға үйрету.Балаларды сипау арқылы санауға үйрету, Ойлауды дамыту. Сабақта отырып, қызығушылық танытуға тәрбиелеу.
Құрал-жабдық. Көрнекі: «сотни» кестесі, 1-ден 5-ке дейін түйме тігілген карточка. Үлестірмелі: 0-ден 10-ға дейін сандар жазылған карточкалар.
Әдіс-тәсілдер: ойын, көрнекі, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «10-ға дейін және керісінше санап шық» дидактикалық ойыны.
2-бөлім. «Көршілерін ата» дидактикалық ойыны.
№5 сабақ. Тақырыбы: «Үшбұрыштың қасиеті».
Мақсаты: Үшбұрыш туралы балалардың білімін білу және оның қасиеттерімен таныстыру. Қағаз бетінде пішіннің орналасуымен таныстыру. Реттік санауға үйрету. Үстінде, астында, ортасында сөздерін бекіту. Ойлауды дамыту. Сабақтың міндетін түсініп, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекілік: түсі мен пішіні әртүрлі үшбұрыш, геометриялық пішіндер салынған екі кесте, «жүздік» кесетесі. Үлестірмелі: геометриялық пішіндер пеналы.
Әдіс тәсілдер: сөздік, ойын, көрнекі.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «Ары қарай санай алсаң, жалғастыр» дидактикалық ойыны, тәрбиеші «жүздік» кесетсінен бір санды көрсетеді, бала оны атап, ары қарай санауы керек.
2-бөлім.Тақтада пішіні мен түсі әртүрлі үшбұрыштар ілулі. Балаларға сұрақ: Мына пішіндер қалай аталады?Неге оны олай атаймыз? Тәрбиеші бұрыштарын кқрсетіп, санайды. Содан кейін жан жағын сипап, олардың әртүрлі көлемді екенін, себебі ол үшбұрыш пішіні екендігін түсіндіреді.
3-бөлім. «Бағытын көрсет» дидактикалық ойыны.
Балаларға тапсырма:қолдарыңды үстіне, астына, оңға, солға бұрыңдар.
Содан кейін тәрбиеші балаларға кестені көрсетіп, оған мұқият назар аударуын сұрайды.Балаларға тапсырма: үстінде, астында және ортасында қанша пішін көріп тұрсыңдар? Дәл осы тапсырма екінші кестемен орындалады.
4-бөлім. Тәрбиеші пішіндерді есте сақтап, оларды қағаз бетіне орналастыруын ұсынады. Тапсырма:үстінде екі үшбұрыш, астында екі шаршы, ал ортасында бір дөңгелек болуы тиіс.Балалар тапсырманы қайталап, оны орындайды.
Қорытынды бөлім. Тәрбиеші балаларды мадақтайды. Бәрекелді! Сендер барлық тапсырманы орындадыңдар.
№ 6 сабақ.
Тақырыбы: «Көпбұрыш. Дөңгелек, бұрыштары бар пішіндер».
Мақсаты: балаларды көпбұрышпен таныстыру. Дөңгелек, бұрышты пішндер туралы білімін нығайту. Өсуі және кемуі бойынша санауды үйрету.
Қарапайым жұмбақтар арқылы балалардың ойын дамыту.
Математика сабағына деген қызығушылық пен тыныш отыруды тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: көпбұрыш(үшбұрыш, шаршы, төртбұрыш, бесбұрыш, сопақша, шеңбер), «жүздік» кестесі, түрлі түсті шаршы. Үлестірмелі: геометриялық пішіндері бар пенал, «Шаршыны жина» ойыны, қағаз.
Әдіс тәсілдер: ойын, көрнекі, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тақтаға көпбұрыш пен сопақша тәріздес пішіндер ілініп қойылады. Балаларға сұрақ: Сендер не көріп тұрсыңдар? Бұл пішіндер қалай аталады? Олар ұқсас па? Айырмашылығы қандай?
Балаларға тапсырма:барлық бұрыштарды көрсетіп, түсіндір. Балаларға сұрақ: Бұл пішіндерде не бар?(Балалар әр бұрышты санап, оларды бір сөзбен бұрыш деп атайды). Содан кейін тәрбиеші балаларға сопақша және шеңберді қарастыруды ұсынады. Балаларға сұрақ: Бұл пішіндердің бұрыштары бар ма? Ал жақтары ше?
Қорытынды: бұл пішіндер сопақша тәріздес.
2-бөлім. «Жүздік» кестесі бойынша онға дейін санап, содан керісінше санау керек.
3-бөлім. «Пішіндерді жина» дидактикалық ойыны.
Балаларға тапсырма: үстел үстінде тұрған пішінді қайда және қалай тұрғанын қарап, содан кейін оны солай орналастыру қажет. Саусақпен сол жақтағы үстінгі бұрышты, астыңғы сол жақтағы бұрыш, оң жақтағы үстіңгі бұрыш, сол жақтағы үстіңгі бұрыш, ортасындағыны көрсету. Сол жақтағы үстіңгі бұрышқа екі шаршы, ал сол жаққа екі тіктөртбұрыш, оң жаққа үстіңгі жағына екі сопақша, ал сол жаққа астыңғы жаққа екі шеңбер, ал ортасына бір үшбұрыш. Балалар тапсырманы екі үш рет қайталайды.
Тәрбиеші тапсырманы кім бірінші орындағанын сұрайды. Бала қайда және қанша пішін орналастырғанын сұрайды.
4- бөлім. «Шаршыны құрастыр» дидактикалық ойыны. Шаршыны бірнеше бөліктерден құрастыру қажет. Тәрбиеші шаршыны бірінші жинаған баланы мадақтайды. Содан кейін балалар бөліктерді ауыстырып, тағы шаршыны құрастырады.
Қорытынды: Балаларға сұрақ: Сендер қызықты не білдіңдер? Сендерге сабақта не ұнады?
№7 сабақ.
Тақырыбы: «Сызу негіздері. Тура және кері санау».
Мақсаты: Балаларға сызудың негіздерімен таныстыру: алдыңғы жақ, жанынан, үстіңгі жақты ажырату және көруді үйрету. Онға дейін тура және кері қарай санауды үйрету. Көршілес сандарды табу.
Математикалық ойлауды және шапшаңдықты дамыту.
Жаңа нәрсені үйренуде қызығушылықты тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: «жүздік» кестесі, екі үлкен кірпіш,үш түрлі кірпіштің сызбасы, тор қағаз, қарындаш. Үлестірмелі: тор қағаз, қарындаш, ағаштан жасалған кірпіш.
Әдіс тәсілдер: ойын, сөздік, көрнекі.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Жаттығу: «жүздік» кестесі бойынша онға дейңн және керісінше санауды жаттықтыру.
«Көршілес сандарды ата» дидактикалық ойыны. Тәрбиеші тақтадағы санды көрсетіп, оның жанында тұрған көршілес санды атауды сұрайды.
2-бөлім. «Кірпіштер» дидактикалық ойыны.
Тәрбиеші ертегі оқиды:
Архитектордың ойына үлкен, ыңғайлы, әдемі зәулім үй құрастыруды ойлады. Дәл осындай үйлерді Қарағанды, Астана және т.б. қалаларда салуды жөн көрді. Барлығы архитекторды шақыра бастады: «Бізге тезірек келіңіз, бізде кірпіш те, цемент те, тіпті үлкен крандар да бар. Тек кірпіштерді қалай және қанша керектігін айтыңыз.»
Архитектор енді не істемек? Қарағандыға барсам, астаналықтар ренжіп қалады. Ойланып, ойланып, бір шешімге келді.
Тәрбиеші балалардан: «Қалай ойлайсыңдар архитектор не ойлап тапты?»
Бірінші үйлердің сызбасын көбірек етіп салу керек, содан кейін оларды әр қалаларға жіберу керек. Сол кезде құрылысшылар үйді салуға қанша кірпіш керектігі және оларды қалай қою керектігін түсінетін болады.
Тәрбиеші балаларға дәл сол құрылысшы болуды ұсынады, оларға кірпіш және сызба беріп, құрылысты бастыуды ұсынады:
Балалардың алдына К-1 сызбасы қойылады.
Сұрау керек:Бұл жерде не салынған?(кірпіш, үй, тіктөртбұрыш). Тәрбиеші балаларды шапшаңдығы үшін мадақтайды. Бұл жерде бір кірпіш салынған. Балаларда сұрақ пайда болды: бұл жерде неге бір кірпіш, мына жерде тіктөртбұрыш салынған ғой?Тәрбиеші бір кірпішті алдыңғы жағынан көрінуі үшін қояды. Балаларға дәл осылай тағы бір кірпішті қоюды ұсынады.Архитектор кірпішті қойып, бұны «үй» деп санады. Содан кейін архитектор кірпіштің деңгейімен қарап, алдыңғы жақтан қарайды және сызбаға сызады. Астыңғы жағынан және жанынан қарап, кірпіштің сызбасын сызады.
3-бөлім. Тәрбиеші балаларға «үйдің»сызбасын салуды ұсынады. Алдыңғы жақтан көрініс: үйдің биіктігі сегіз тор, ені төрт тор. Балалар тор бойынша кірпішті салады: үстіңгі жақтан биіктігі төрт тор, ені бойынша төрт тор. Балалар үш түрін салады. Тәрбиеші балаларды осындай қиын тапсырманы орындау кезінде мадақтайды.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: Бүгін біз немен айналыстық? Сабақ сендерге несімен ұнады?
№8 сабақ.
Тақырыбы: «Сағат. Өсуі бойынша заттардың орналасуы».
Мақсаты: Балаларды сағатпен таныстыру. Балаларды заттарды тепе теңдігі бойынша және керісінше ажырата білуді, аз және көп ұғымдарын қолдануды үйрету. Заттарды санауды үйрету, өсуі және кемуі бойынша санауды үйрету. Ойлауды дамыту. Сабаққа қызығушылықты тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: сағаттың үлгісі, «Нүктелер» ойынына арналған карточкалар.
Үлестірмелі: сағаттың үлгісі, «Нүктелер» ойынына арналған карточкалар.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, ойын, сөздік.
Сабақтың барысы.
1-бөлім. Тәрбиеші жұмбақ жасырады: Аяғы жоқ, қолы жоқ, уақытты өлшеп,санап, Таппайды бір тағат, Бұл не сонда?(сағат)
Тәрбиеші балаларға сағаттың үлгісін көрсетеді. Балаларға сұрақ: Сағат қандай бөліктерден тұрады? Қанша тілі бар? Ұзындығы бойынша олар бірдей ме? Сағат нені көрсетеді? Циферблатта орналасқан сандарды ретімен сана.
Тәрбиеші:Сағат және тілі циферблатта орналасқан. Ұзын тіл тез жүретінін және минутты көрсететінін айтады. Кішкентай тілі сағатты көрсетіп, баяу жүреді. Үлкен тілі домалап айналады, ал кішкентй тілі шамалы баяу жүреді.
Бекітуге арналған сұрақ: Кішкентай тіл нені көрсетеді? Ал үлкен тіл ше?
2-бөлім. Тәрбиеші бір сағаттың тілін айналдырып шығып, бір деген санға келіп тоқтайды. Толық айналып өтуді ұзын тілмен жасау қажет.
1-тапсырма: екі, төрт, алты, сегіз, он екі санын көрсету керек.
2-тапсырма: тәрбиеші кез келген санды көрсетуді сұрайды: сағат неше деп сұрағанда бала кез келген санды көрсетіп,сол санды атауы керек.
3-бөлім. «Нүктелер» дидактикалық ойыны.
1-тапсырма:бірден онға дейінгі сандарды нүктелері бар карточкаға орналастыру.
2-тапсырма: оннан бірге дейін карточкаларды орналастыру. Бір бала тақтада осы тапсырманы орындап, ал қалған балалар бақылап отырады.
4-бөлім. «Бір санға көбірек орналастыр» дидактикалық ойыны.
Тәрбиеші бір санды артық атап, бала фланелнграфқа орналастыруды ұсынады.
Тәрбиеші: Сен қанша шеңбер орналастырдың? Неліктен?
Балалар содан кейін үшбұрышты айтылған саны бойынша орналастыру керек.
Қорытынды: тәрбиеші балаларды мадақтайды.
№ 9 сабақ.
Тақырыбы: «Жанама сандар. Сызу негіздері».
Мақсаты: Балаларды сызу негіздерін үйретуді жалғастыру. Айтылған санды бір санға кем және бір санға артық атауды үйрету. Кеңістіктік ойлауды дамыту. Оқыту мақсатын түсіну ен өз бетімен тапсырманы орындауға ұмтылу және сабақта отыра алуды тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: үтіктің кірпіші(екі кірпіштен), «жүздік» кестесі.
Үлестірмелі: тор көзді қағаз, қарындаш.
Әдіс тәсілдер: ойын, көрнекі, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тура және керісінше санауды үйрету.
«Жанама сандарды ата» дидактикалық ойыны.Тәрбиеші бір санды көрсетіп, бала бір санға артық және бір сан кем санды атайды.
2-бөлім. Тапсырма: тәрбиеш санды көрсетіп, балалар жанама карточкаларды көрсетеді.
3-бөлім. «Кірпіш» ойыны. Тәрбиеші балаларға үтіктің сызбасын көрсетіп, алдыңғы, үстінен, жанынан көрсетуді сұрады. Егер бала қиналып қалса, онда тәрбиеші көмектеседі.
Қорытынды. Бүгін біз не істедік? Не ұнады сендерге?
№ 10- сабақ.
Тақырыбы: «Сағат. Заттарды бөліктерге бөлу».
Мақсаты: Балаларды сағатпен таныстыруды жалғастыру. Балаларды заттарды екі және төрт бөлікке үйрету. Ойлау қабілетін дамыту. Жаңа нәрсені тануға, сабаққа деген қызығушылықты тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: сағаттың үлгісі, екі шаршы, екі үшбұрыш, екі тіктқртбұрыш және қайшы. Үлестірмелі: сағаттың үлгісі, геометриялық пішіндер, қайшы.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «Сағат неше?»дидактикалық ойыны. Тәрбиеші балалармен үлкен тіл мен кішкентай тіл нені көрсететінін еске түсіреді.
1-тапсырма: сағатты үшке қою, тәрбиеші тексереді.
2-тапсырма. Тәрбиеші балаларға сағаттың жартысын көрсететінін айтады, яғни үлкен тіл айналып жүреді, ал кішкентайы екі санның ортасында тұруы да мүмкін деп түсіндіреді.
3-тапсырма. Сағатты жартыға қойып, неше екендігін айту.
2-бөлім. Тәрбиеші тақтаға геометриялық пішіндерді қояды: үшбұрыш, шаршы және тіктөртбұрыш, және осы пішіндерді атауын сұрайды. Содан кейін осы екі пішіннен басқа пішін жасауға болатынын айтады.
Тәрбиеші: кәне, сиқыршы болып көрейікші: тіктөртбұрышты алып, оны қақ ортасынан бүктейміз, екі шаршыға бөліп кесеміз.
Балаларға сұрақ: Қандай пішіндер пайда болды? Олар нешеу?
Енді тәрбиеші шаршыны көлденең қойып, оны ортасынан кеседі.
Балаларға сұрақ:Қанша пішін шықты? Қандай? Үшбұрыш шығу үшін, шаршыны қалай бүктейміз?Ұзыннан егер шаршыны орналастырсақ, қандай пішін пайда болады?
3-бөлім.
1-тапсырма.тіктөртбұрышты ортасынан бүктеп, кесу.
Балаларға сұрақ:Қанша бөлік пайда болды? Олар қандай пішіндес?
2-тапсырма.Шаршыны ортасынан бүктеп, кес.
Балаларға сұрақ: Қандай пішіндер пайда болды және нешеу?
3-тапсырма.Үшбұрышты көлденең қойып, кесу.
Балаларға сұрақ: Қанша және қандай пішіндер пайда болды?
4-тапсырма. Үшбұрыштан шаршыны жасаңдар.
5-Тіктөртбұрыштан шаршы жасаңдар.
Қорытынды. Бәрекелді! Сендер керемет сиқыршысыңдар.
№ 11 сабақ.
Тақырыбы: « 0 саны мен нөмірі. 10 саны мен нөмірі».
Мақсаты: Нөл және он санымен балаларды таныстыру. Онға дейін санауды үйрету. Зейіндерін дамыту. Сабаққа қызығушылығын тәрбиелеу.
Құрал жабдық:жүздік кестесі, нөлден онға дейінгі сандар, саңырауқұлақ. Үлестірмелі:сандар жиынтығы, пішіндер салынған пенал, саңырауқұлақ.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тапсырма: Реті бойынша сандарды ата.
2-бөлім. «Жанама сандарды ата» дидактикалық ойыны. Тәрбиеші балаға бір санды көрсетеді, ол кезде бала оған жақын санды атауы керек.
3-бөлім. Тәрбиеші тақтаға бір саңырауқұлақ қояды.Балаға оны санап, санмен белгілеуін сұрайды. Содан кейін тәрбиеші саңырауқұлақты алып тастап, тақтаға бір нәрсе барма деп сұрайды? Математикалқ түсінікті, яғни нөл саны ештеңе жоқ дегенді білдіретінін түсіндіреді.
4-бөлім. Бекіту.
1-тапсырма. Тақтаға тоғыз дөңгелек қойып, оның жанына тағы бір дөңгелек қояды. (он саны шығу керек)
2-тапсырма. Бір шаршыны қойып, оны бір санымен белгілеп, содан кейін мүлдем алып тастап, нөл санымен белгілеу қажет.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: Сендер қандай сандармен таныстыңдар? Олар нені білдіреді?
№ 12 сабақ.
Тақырыбы: «Цилиндр».
Мақсаты: балаларды цилиндр және оның қасиеттерімен таныстыру. Биіктігі(биік, төмен), қалыңдығы(қалың, жіңішке) сөздерін ажыратуды үйрету. Қалың, сәл қалың, ең қалың, төмен, сәл биік, ең биік сөздерін белсенді түрде қолдану. Реттік санауды үйрету.
Қоршаған ортада цилиндр пішініне ұқсас заттарды көруді дамыту. Өз бетімен жұмыс істеуді тәрбиелеу.
Құрал жабдық. : цилиндр, шеңбер, таяқшалар жиынтығы( қалыңдығы және биіктігі бойынша), ұшақ және зымыран(суреттері). Үлестірмелі: таяқшалар жиынтығы, геометриялық пішіндер.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, ойын, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тәрбиеші үстел басына шар мен цилиндрді қояды.
Балаларға сұрақ: Пішіндер қалай аталады?Ол сырғанай алады ма? Бір орында тұра алады ма?(цилиндр). Шармен салыстырып көр: Шар сырғанай алады, бірақ бір орында тұра алмайды.(тәрбиеші іс қимылмен көрсетеді).
Тапсырма: цилиндрге ұқсас заттарды көрсет.
2-бөлім.Тәрбиеші үстелге таяқшаларды қояды.
Балаларға сұрақ: Бұл не? Бірдей ме? Айырмашылығы неде?
1-тапсырма: өсуі бойынша қалың таяқшаларды жинау керек.
2-тапсырма: биіктігі бойынша таяқшаларды жинау керек.
3-бөлім. Үстелдің үстінде үш цилиндр және екі шар.
Балаларға сұрақ: Цилиндр нешеу? Ал шар ше? Қайсысы көп? Бірдей болу үшін не істеу керек?(балалар алады немесе қосады).
4-бөлім.
Тапсырма:үстіңгі жаққа бес шаршы, астыңғы жаққа төрт шеңбер орналастыру қажет.
Балаларға сұрақ:
Шаршы нешеу? Шеңбер ше? Қайсысы көп? Аз? Бірдей болуы үшін не істеу керек?
Қорытынды. Жаңадан не білдіңдер? Қандай тапсырма орындадыңдар?
№13 сабақ.
Тақырыбы: «Екінші ондықтың пайда болуы».
Мақсаты: көрнекі материал арқылы екінші ондықтың пайда болуын көрсету. Сандарды ретімен атауды үйрету. Көрсетілген пішіндерді жаттап алып, оны сұраған кезде көрсетуін қадағалау. Көзбен бақылау машығын дамыту. Сабаққа қызығушылық танытып, отыруын тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: жиырма таяқша, нөлден жиырмаға дейінгі сандар жиынтығы, «Зер сал» ойыны, «жүздік» кестесі. Үлестірмелі: санамақ таяқша жинағы, тор көзді дәптер, нөлден жиырмаға дейінгі сандар жиынтығы.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, ойын, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Жаттығу: «жүздік» кестесі бойынша нөлден жиырмаға дейін санап шығу.
Тәрбиеші он таяқшаны алып, оны жіпке байлайды.
Балаларға сұрақ: Мен қанша таяқша байладым? Тақтаға осы санды қойыңдар. Бала барып он санын қояды.
Тәрбиеші қайтадан сұрайды: Жірке қанша таяқша байланған?
Содан кейін ол балаларға екінші ондықпен таныстыратынын айтады.
2-тапсырма. Нөлден он беске дейін сана. Балалар бәрі бірге содан кейін жеке жеке айтады.
3-тапсырма. «Зер сал» ойыны. Тәрбиеші бір секундта бір пішінді көрсетеді, содан кейін балаларға сол көрсеткен пішінді қағазға салуын сұрайды.
Бірінші біткен баланы тәрбиеші мадақтайды.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: сендер бүгін жаңадан не білдіңдер? Сендер көбіне не ұнады?
№ 14 сабақ.
Тақырыбы: «Тең математикалық ұғымымен таныстыру. Аталған саннан бастап, сана».
Мақсаты: Балаларды «тең» деген математикалық ұғыммен таныстыру. Зат есім мен сан есімді байланыстыра білуді жалғастыру. Кез келген аталған саннан бастап, санай алу машығын дамыту. Сызу негіздерімен таныстыру. Математикалық ойлау қабілетін дамыту. Жаңа нәрсені тануға, сабаққа қызығушылығын танытуды тәрбиелеу.
Құрал жабдық.:екі кірпіштің орындық тәріздес сызбасы, «тең» белгісі. Үлестірмелі:пішіндер, қарындаш, тор көзді дәптер, «теңдік» белгісі.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, сөздік, ойын.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «Кім біледі, сол ары қарай санайды» дидактикалық ойыны, тәрбиеші санап бастайды, ал бір бала санап аяқтайды.
2-бөлім. Тәриеші фланелеграфтың оң жағына бес түймедақ, сол жағына төрт гүлшоғын орналастырады. Балалар санайды.
Сұрақ: Қанша түймедақ? Гүлшоғы ше? Олар бірдей ме? Олар бірдей болу үшін не істеу керек? Математикада тең деген ұғымы бар.
3-бөлім. Тапсырма: сол жаққа төрт шыршаны және оң жаққа бес қоянды орналастыру қажет.
Балаларға сұрақ: Қанша шырша қою қажет? Ал қоян ше? Бірдей болу үшін не істеу керек?
Тәрбиеші «тең» белгісімен таныстыру.
4-бөлім. «Кірпіш» ойыны. Балаларға сызбаны көрсетеді, ол сызбана шамамен не салынағанын айту керек.
Тапсырма: жанынан, алдынан, артынан көріністі көрсетіңдер.
Тәрбиеші балаларға орындықтың сызбасын сызады ені бес тор, биіктігі тоғыз тор, биіктігі жеті тор.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: Жаңадан не білдіңдер? Осы сабақта не істедіңдер?
№ 15 сабақ.
Тақырыбы: «Сағат».
Мақсаты: Сағатпен таныстыруды жалғастыру:уақытты дәл табуды үйрету, балаларды тең және тең еместікті ажыратуға үйрету, Заттың көп, аз екендігін ажырату. Көп, аз, бірдей сөздерін қолдануды үйрету.
Пішіндерді және оның элементтерімен таныстыруды есте сақтау. Сабаққа қызығушылықты тәрбиелеу.
Құрал жабдық: жүздік кестесі, ұшақ пен зымыранның суреті.
Үлестірмелі құралдар: геометриялық пішіндер, тор көзді дәптер, қарындаш.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, ойын, сұрақ жауап.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тәрбиеші балаларға сағаттың қандай бөліктерден тұратынын еске түсіруін сұрайды.( тіл, сан, циферблат)
Тапсырма: сұраққа жауап бер: сағат неше?
2-бөлім. Тапсырма: төрт жарымға,үш жарымға, он, он екі жарымға сағатты қой. Бір бала келіп, тапсырманы орындайды, қалған балалар бақылап отырады.
3-бөлім. «Онға дейін сана» дидактикалық ойыны.
Фланелеграфқа сегіз ұшақ пен жеті зымыран қою керек.
Балаларға сұрақ: Ұшақ нешеу? Ал зымыран ше? Қайсысы көп? Оларды бірдей болуы үшін не істеу керек?(қосу немеса алу)
4-бөлім. «Зер сал» ойыны. В-4 тапсырмасын орындайды.
Тәрбиеші балалардың үлгі бойынша тапсырманы орындауын бақылап отырады.
Қорытынды. Сабақ сендерге несімен қызықты болды? Қандай ойын ойнадыңдар?
№ 16 сабақ.
Тақырыбы: « «көп» математикалық белгісі» «Жүздік» кестесімен танысу.
Мақсаты: көп математикалық белгісімен таныстыру. Жүздік кестесін зерттеу. Он беске дейін санауды үйрету. Балалардың сөздік қорын дамыту. Ойлау қабілетін дамыту. Қойылған мақсатты түсініп, оны өз бетімен орындауға тәрбиелеу.
Құрал жабдық: «жүздік» кестесі, «Нүктелер» ойынының карточкалары, «көп» белгісі, бақбақ және түймедақтың суреттері.
Үлестірмелі құралдар: «Нүктелер» ойынына арналған карточка, «көп» белгісі.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, сөздік, ойын.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «Тез көрсет» дидактикалық ойыны .
Тапсырма: 2,4,10,5,0,3,1,11,15,12,14 сандарын тауып, көрсет.
«Тауып, сана» дидактикалық ойыны. Тапсырма: екінші қатардағы екі сандарын санап шық және барлық кесте бойынша нөл санын сана.
2-бөлім. Тәрбиешә тақтаның сол жағына төрт бақбақ және сол жағына үш түймедақ гүлін қояды. Балаларға сұрақ: Неше бақбақ гүлі бар? Ал түймедақ ше? Қайсысы көп?қайсысы аз? Теңдік белгісін қоюға болады ма?(жоқ)
Тәрбиеші: басқа белгі бар, дәл осы жерге «көп» деген белгі қажет.
3-бөлім. Тапсырма: сол жаққа бес үшбұрыш, оң жаққа төрт сопақша.
Балаларға сұрақ: Үшбұрыш нешеу? Ал сопақша ше? Қандай белгі қою керек?
4-бөлім. «Нүктелер» ойыны, тәрбиеші үстелге бірден онға дейінгі карточкаларды қояды, балалар санап шығуы керек.
Қорытынды. Сендер не ойнадыңдар? Не нәрсе қатты ұнады? Не үйрендіңдер?
№ 17 сабақ.
Тақырыбы: «Тәулік»
Мақсаты: балаларды тәулік бөліктері ұғымымен таныстыру. Заттарды санауды үйрету. Ойлауды дамыту. Оқыту міндеті мен өз ббетімен жұмыс істеуді тәрбиелеу.
Құрал жабдық. : адамның әртүрлі тәулік бөліктерінде әртүрлі іс әрекетінің суреттері, пейзаж, саңырауқұлақ суреті.
Үлестірмелі құралдар: геометриялық пішіндер, матрешка.
Әдіс тәсілдер: ойын, көрнекі, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тәрбиеші балардың күні бойы істейтін іс әрекетінің суретін бақылауды ұсынады.
Балаларға сұрақ: үлкендер мен кішкентайлар қай кезде ұйықтайды? Үлкендер жұмысқа барады, ал балалары ше? Сендер қашан түскі ас ішесіңдер? Балабақшадан үйге қашан қайтасыңдар?
Қорытынды:Бұның бәрі тәулік деп аталады: таң, күндіз, кеш, түн. Балалар бәрі бірге содан кейін бір бірден қайталайды.
2-бөлім. Тәрбиеші панноға бес саңырауқұлақ қояды. Балаларға оны санап, есте сақтауларын сұрайды. Содан кейін саңырауқұлақты шеңбер сияқты орналастырады. Балаларға сұрақ:Саңырауқұлақты сана. Нешеу? Мен бір нәрсе қостым ба? Кәне тексерейікші. Содан кейін саңырауқұлақтарды үстінен астына қарай ауыстырып қояыйқ. Нешеу болды? Үстінен астына, астынан үстне қарай санаңдар. Неге олар өзгермейді?
Қорытынды: себебі оларды әртүрлі бағытта санауға болады.
3- бөлім.солдан оңға қарай балалар бір сызықтың бойымен төрт матрешканы қояды. Санайды. Ештеңе қоспай, үстінен астына қарай ауыстырып қояды, тәрбиеші балаларға астынан үстіне қарай матрешканы санауды ұсынады. 4-бөлім. «кім біледі, сол ары қарай санайды» ойыны. Тәрбиеші бастайды: 1,2,3,4,5,6,7 ары қарай бала жалғастырады.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: сендерге сабақ ұнады ма? Несімен ұнады?
3 ҚОСЫМША. Мектепке дейінге балаларға арналған дамытушы ойындар. Мақсаты бойынша топтастыру.
Модельдеуге арналған ойындар.(жұмбақ)
Классикалық: «Танграм», «Колумбиялық жұмыртқа» және т.б.
«Чудо-крестики», «Чудо-соты» («РИВ»)
Складушки ойыны («Аист»)
Сіріңкемен ойын (трансфигурация)
Орындарды алмастыру, ауыстыру «4*4» «Құрастыр».
Түсі мен пішінді ажыратуға арналған ойындар(түсі мен пішіні)
«Оюды сал», «Хамелеон», «Текше», «Унитекше»(«Корвет», «Оксва»), «Калейдоскоп», «Логоформалар», «Фонарики», «Терис», «Шаршы құрастыр»(«Оксва»), «Логикалық конструктор»(«Орыс ойыншығы»)
Мақсатқа жетуге арнайы ережелерге сүйене отырып, карточкалармен ойнау.
Матемаикалық: «Көбейту әлемі», «Домино»(«РИВ»), «Лото», «Сандарды құрастыр».
Логикалық: «Логикалық цепочка», «Логикалық үйшік», «Логикалық пойыз»(Киров)
Үлкен нәрселерді модельдеуге арналған ойындар
(логикалық текше, текшелер)
«Бұрыштар», «Құрастыр», «Жұмбақ»(«Корвет», «Оксва»), «Тетрис»
Мағынасы бойынша карточкаларды үйлестіру (пазлдар)
«Ассоциация», «Түс пен пішін», «Ойнап, үйрен», «Бүтін және бір бөлігі», «Сандар»
Трансфигурация және трансформация ойындары
«Шаршы», «Жылан», «Кескінді шаршы»(«РИВ»), «Лотос гүлі», «Змейка», «Клубок», «Куб».
Бүтін және бір бөлікті анықтауға арналған ойындар
«Дроби»(«Оксва»), «Түссіз шаршы», «Чудо-цветик», «Геоконт», «Шнур-затейник»,(«РИВ»), «Бірге ойнайық».

4 ҚОСЫМША.
Негізгі ұғымдардың сөздігі
Алгоритм-қойылған міндеттерді рет-ретімен шешіп отыру.
Бөлу- қисынды іс-әрекет.
Дискреттік көптілік- көпше,барлық көзқарас оқшаулануы мүмкін.
Екі көлемді заттың қарым-қатынасы- өлшеу кезінде екінші сан бірліктің өлшемі болса, бірінші көлем сан болып шығады.
Екі санның қарым-қатынасы-бірінші санды екінші санға бөлу.
Жаңа ақпараттық технология(ЖАТ)- бағдарламалық, техникалық жүйе, бір ақпаратты кодтау, жинау, сақтау және өңдеу,тағы жүйені қолдана алу әдістері.
Жеке басын куәландыру- бірегей, ұқсас, сәйкес келу, ұқсау,ұқсастық.
Инвариант-өрнек, сан , осы жиынтықты трансформациялау өзгеріссіз қалады объектілерінің біртұтас жиынтығы.
Инварианттік көлем-өзгермейтін өлшем, тек қана бір нақты түрлендіру кезінде,ауыстыру кезінде ғана өзгеріске ұшырайды.
Инварианттік-белгілі бір шарттарға тәуелді болмау, өзгермеу.
Кеңістіктік қарым-қатынас-бір жағынан белгілі бір оқиғаларды білдіріп, екінші жағынан нысананың материалдық ұзақтығын білдіреді.
Классификациялау-сыныпты немесе топты жалпы қасиеті бойынша нысаналарды біріктіру.
Компютерлі-ойын кешені(КОК)-компоненттердің көпфункционалды жиынтығы, заттық-дамытушылық ортаны дамыту және сол әдістемені қолдану. КОК-тың ішіне: бағдарламаланған компютер(арнайы балаларға арналған компютерлік ойындармен қамтамасыз етілуі), ойын материалдары мен модульдер жиынтығы, ойын залдарына арналған құрал-жабдық.
Кортеж- жиынтықтың реттілігі.
Көлем – геометриялық денелердің кеңістіктен алатын бөлігін сипаттайтын шама. Көлем геометриялық денелерге байланысты негізгі шамалардың бірі болып табылады.
Көпше- элементтердің жиынтығы, белгілі бір қасиеті бойынша бір топқа топтастыру.
Қарым-қатынас- екі немесе одан да көп заттың арақатынасы.
Қасиеті- айырмашылықтары мен ұқсастықтарын кепілдік және олармен өзара іс-қимыл көрініс.Бір затты екінше заттан ерекше етіп тұратын қасиет.
Қисынды-дұрыс, реттілік, нақтылық, барлық логика заңына сәйкес.
Қисын-ойлау заңы туралы ғылым; парасаттылық, дұрыстығы, ішкі жүйелілік.
Маңызды емес қасиеті- нысанның дамуына әсер етпейтін қасиет.
Маңызды қасиеті-нысанның белгілі бір қасиетісіз өмір сүре алмауы.
Модель (фр.modele, лат.modulus – өлшем)[1] – белгілі бір зерттелетін нысанның ой түсінігі арқылы немесе материалдық түрде жасалған шартты үлгісі (бейнесі, сұлбасы, сипаттамасы, т.б.).
Модельдеу - әлемді тану мен өзгертудің әдістерінің бірі. Ол сол әдістердің жаңа қызметтерін ашатын (микро-, макро-, мега әлемнің процестері мен құбылыстары, кибернетикалық және имитациялық модельдерді жасау, жүйелік техниканың тууы т.б.) модельдердің жаңа типтерін жасауға негіз болған ғылымның дамуымен байланысты кең тарады
Нөл-математикалық белгі, белгілі бір бірліктің жоқ екендігін білдіретін белгі.
Өлшем – заттың, нәрсенің сапалық және сандық сипаттарының диалектикалық бірлігін көрсететін философиялық категория
Ритм-уақытша реттілігі.
Сақтау-бір нәрсені сақтау.
Салыстыру-ішкі әлемді логикалық әдіс бойынша тану. Бір затты екінші заттан ажырату олардың туыстық қарым-қатынасына да байланысты.
Сан- нөмірді білдіретін жазбаша белгі.
Сапа– белгілі бір материалдық және рухани қажеттіліктерді қанағаттандыруға мүмкіндік беретін пайдалы қасиеттердің жиынтығы.
Сериация-заттың айырмашылығын табу.
Табиғи реті- сандардың рет-ретімен орналасуы.
Тану- айырмашылдық пен ұқсастық үзбей бірлікте болатын жүйе. Салыстыру бұл адам бойындағы практикалық іс әрекет.
Тексттік міндеті-белгілі жағдаяттарды өз ана тілінде түсіндіру,оған сипаттама беру. Міндеттің бөліктері: шарты және талабы.
Темп-музыкалық рөлдерді бірдей етіп бөлу.
Транзитивтік-(лат. Transitus-ауысу)-көлемнің қасиеті, бірінші бірлікті екінші бірлікпен, үшіншіні екіншімен, немесе үшіншіні біріншімен салыстыру, мысалы: а=Ъ немесе Ь=с, а=с
Уақытша қарым-қатынас-бір жағдайдың бірін-бірі алмастыру.
Функция (лат.functіo – орындау, атқару, жүзеге асыру) көп мағыналы сөз.
Эквивалент-математикалық қисынның операциясы, эквиваленттік.
6 қосымша
Б.Н.Никитинаның дамытушы ойындары.
Бағдарлама әр түрлі сабақтың қарым-қатынасының көмегімен жүзеге асырылуы мүмкін: құрастыру, музыкалық тәрбие, бейнелеу өнері, дене шынықтыру. Негізгі міндет Б.Н.Никитиннің дамытушы ойындарын қолдана отырып, балалардың қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру кезінде балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ыңғайлы жағдай жасау. Бұл бағдарламада Никитинаның дамытушы ойындарын қолдану арқылы сабақтың жоспары берілген, бұл баланың шығармашылық қабілетін дамытуға көп септігін тигізеді.
Мақсаты мен міндеттері.
Мақсаты: Б.П.Никитинаның дамытушы ойындарын пайдалануға балалардың қарапайым математикалық ұғымдарын түсінуді дамытуға арналған сабақтар баланың шығармашылық қабілетін дамытуға бағытталған.
Міндеттері:
Математикалық ойлауды және шапшаңдықты дамыту;
Жұмбақтарды шешу арқылы бақылау қасиетін дамыту;
Көзбен бақылауды дамыту;
Сызу негіздерімен таныстыру;
Баланың шығармашылық зияткерлігін дамыту.
Сабақтың жоспары.
№1сабақ. Тақырыбы: «6 саны мен нөмірі».
Мақсаты:балаларды 6 саны және нөмірімен таныстыру. 6-ға дейінгі сан мен нөмірді үйрету. Зат есім мен сан есімді келісімдеуді үйрету.
Көрген затты есіне сақтап, қолдану, есту арқылы қабылдау.
Сабақта дұрыс отыру және сабаққа деген қызығушылық ояту.
Құрал-жабдық.Көрнекілік: 1ден 6ға дейінгі сандар жиынтығы, өрік пен алмұрттың суреті, «Назар аудару» ойынының карточкалары. Үлестірмелі: сандар жиынтығы, геометриялық пішіндер пеналы, екі бос жолақты карточкалар, төр қағаз, қарындаш.
Әдістемелік әдіс-тәсіл: көрнекілік, ойын, сөдік.
Сабақтың барысы:
1бөлім. «Дыбыстарды сана» дидактикалық ойыны.
Ойынның ережесі: Балалар көздерін жауып, тәрбиеші шапалақтаған кезде олар іштен санап отыру керек. Тәрбиеші белгі бергеннен кейін, балалар көздерін ашып, біреуі қанша екендігін айтады.
2бөлім. Тәрбиеші балаларға санды ретімен санауды есіне түсіруді және санап беруді сұрайды.(1ден 5ке дейін). «Санап, ата» дидактикалық ойыны.
Ойынның ережесі: Тәрбиеші үстел бетіне өріктің суреттерін қояды. Сұрақ: Бірінші жолақта неше өрік бар?(5). Өріктің нөмірін санмен белгіле. Бала 5деген санды қояды.
Астыңғы жолаққа тәрбиеші 5 алмұрттың суретін орналастырады. Балалар санап, қорытынды есепті айтады. Тәрбиеші баларға тағы бір алмұртты қоссын дейді. Балалар санап, алмұрттың нөмірін айтады. Тәрбиеші 6 санын көрсеткеннен кейін, алмұртты санауды ұсынады.
3 бөлім. Тапсырма: Үстіңгі жолаққа 5шаршыны орналастырып, оны санмен белгілеу қажет.(тәрбиеші тапсырманы тексереді). Сұрақ: Сен қанша алмұрт орналастырдың? Қандай санмен белгіледің? Неге?
Балалар осындай тапсырманы үшбұрышпен жасауды бұйырады.
4 бөлім. «Зер сал» дидактикалық ойыны.
Балаларға сұрақ: Сендер сурет салуды жақсы көресіңдер ме?(Иә)
Тәрбиеші жаңа «Зер сал» ойынын ойнаймыз. Тапсырма: мен сендерге қарапайым салынған сурет көрсетем, сендер оған мұқият қарап, есте сақтауларын қажет, содан кейін мен оны тығып қоямын, сендер сол суретті салуларың керек болады. Дәл салуға ұмтылыңдар.
Сараптама. Балаларға сұрақ: Сабақта сендер не істедіңдер? Немен ойнадыңдар?

№2 сабақ. Тақырыбы: «Геометриялық пішіндер: шаршы, үшбұрыш, дөңгелек. Бүтін және жартысы.»
Мақсаты: Геометриялық пішіндер туралы білімін тексеру. 10 дейін затты санауды үйрету. Нүктелер салынған карточкаларды өсуі бойынша орналастыру. Бүтін және жарты дегенді ажырата алуға және оларды атауды үйрету.
Бақылауды дамыту. Оқыту міндетін түсінуді және соны өз бетімен орындауға тәрбиелеу.
Құрал-жабдық. Көрнекі: үщбұрыш, шаршы, дөңгелек пішіндерінің суреттері, 1ден 10ға дейінгі «Нүктелер» ойының карточка жиынтығы, 1ден 10ға дейінгі сандардың суреті, бүтін дөңгелек және дәл сондай 5бөлікке бөлінген дөңгелек. Үлестірмелі: геометриялық фигуралары бар пенал,екі жолақты карточка, бөліктерге бөлінген және бүтін дөңгелек.
Әдістемелік әдіс-тәсілдер: ойын, көрнекі, сөздік.
Сабақтың барысы:
1бөлім. «Пішінді дұрыс ата» дидактикалық ойыны.
Педагог фланелеграфқа геометриялық пішіндерді орналастырады: шеңбер, шаршы, үшбұрыш. Оларды атауды сұрайды. Балаларға сұрақ: Неге сен мұны үшбұрыш деп ойлайсың? Шаршы? Шеңбер?
Содан кейін тәрбиеші ойын ойнауды ұсынады. Ойынның ережесі: Балалар көздерін жұмады, сол кезде тәрбиеші пішіндердің орнын ауыстырып, көздерін ашқаннан кейін оларды рет-ретімен атауды сұрайды.
2бөлім. «Нешеу екенін айт» дидактикалық ойыны.
Ойынның барысы: Тәрбиеші балаларға заттар салынған карточкаларды көрсетеді. Балалар оларды атап, санайды(8-10тапсырма).
Тапсырма: 1ден 10ға дейін нүктелерді өсуі бойынша орналастыру керек.Бір бала тапсырманы орындайды, ал қалған балалар тапсырманы тексереді.
Әрбір бала өз үстелінде нүктесі бар карточкаларды жылдам өсуі бойынша жинау керек. Тәрбиеші жеңімпазды атайды.
3бөлім. Тәрбиеші балалардан достарыңмен алма немесе кәмпитпен бөлістіңдер ме?-деп сұрайды(Иә).Балаларға бір дөңгелекті көрсетеді, солан кейін екіншісін көрстепі, олардың бірдей екендігін айтады.Содан кейін бір дөңгелекті бес бөлікке кесіп тастайды. Балаларбөліктерді санайды.Тапсырма: балаға бір бөлікті көрсет десең, көрсетеді. Балаларға сұрақ: Бүтін бе әлде жартысы көп па? Екі бөлік немесе бүтін қайсы көп?5 бөлік немесе бүтін?
4бөлім.Тапсырма:балаларға бөлікке бөлінген дөңгелекті бір түстіні шапшаңдыққа жинау.
Сараптама. Балаларға сұрақ: Сендер қандай жаңа нәрсе үйрендіңдер? Сабақта не істедіңдер?
№3 сабақ.Тақырыбы: «Шар, куб. Оң және сол жақты ажыратуды үйрету».
Мақсаты: Балаларды шар және кубпен және оның қасиетімен таныстыру. Дөңгелек және шаршы пішіндерін туралы білімін бекіту, сол, оң, үстінде, астында, ортасында сөздерін түсіндіріп, оларды сөздікте қолдану.
Балаларды сараптамалау, есте сақтау, зерттеп жатқан пішінді қағазда көрсетуді үйрету.
Сабақта тыныш отырып, қызығушылық танытуды үйрету.
Құрал-жабдық. Көрнекі: шар мен, кубтың моделі, ойыншықтар салынған карточкалар, «Зер сал» ойынына арналған карточкалар. Үлестірмелі: пішіндер салынған пенал, қарындаш, ойыншықтар салынған карточкалар.
Әдіс-тәсілдер:ойын, сөздік, көрнекілік.
Сабақтың барысы:
1бөлім. «10-ға дейін сана» дидактикалық ойыны.
Ойынның барысы: балалар бірінші ауызша санап, содан кейін тақтаға ілулі тұрған сандарға қарап санайды.
2бөлім. Тәрбиеші панноға шеңбер ме шаршы пішіндерін орналастырады. Балалар ол пішіндерді атайды. Тәрбиеші үстелге шар мен кубты қояды. Балаларға сұрақ: Мына пішін қалай аталады? Сендердің ойыңша бұл пішін домалай алады ма? Үстелдіңүстінде бір орында тұра алады ма? Неліктен?
Содан кейін тәрбиеші балаларға кубты көрсетеді. Балаларға сұрақ: Бұл пішін не нәрсеге ұқсайды?Сырғанай алады ма? Әлде бір орында тұрады ма? Неліктен? Бұл пішіннің аты қалай?
Тәрбиеші бірінші балаларға шармен содан кейін кубпен ойнауды ұсынады.
3-бөлім. Тәрбиеші 3қатарға ойыншықтың суреті салынған карточканы қояды. Тапсырма: суретті зертеп, бірнші қолдың оң жағымен, сосын сол жағымен ұстау керек.
Балаларға сұрақ:Бұл карточкадағ қуыршақ қай жерде орналасқан? Оның астында не бар? Оның сол жағында ше? Қуыршақ пен көліктің ортасында не бар? Бала суретті көрсетіп, оның қай жерде орналасқанын қарындашпен көрсетеді.
4-бөлім. «Карточкада не салынған» дидактикалық ойыны.
Тапсырма:карточкаға қарап, ойыншықтардың қай жерде (оң жақ, сол, ортасы, асты, үстінде) орналасқанын айтып беру қажет.
5-бөлім. «Зер сал» ойыны. Балалар пішіннің суретін аяқтап салады, ал тәрбиеші қысқаша анықтама береді.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: Сендер не білдіңдер? Сендерге не қызықты болды?
№4 сабақ. Тақырыбы: «Ойша сана. Сандар.»
Мақсаты: «Көрші-сандар» ұғымымен таныстыру.10дейінгі көршілес сандарды атап, санауға үйрету.Балаларды сипау арқылы санауға үйрету, Ойлауды дамыту. Сабақта отырып, қызығушылық танытуға тәрбиелеу.
Құрал-жабдық. Көрнекі: «сотни» кестесі, 1-ден 5-ке дейін түйме тігілген карточка. Үлестірмелі: 0-ден 10-ға дейін сандар жазылған карточкалар.
Әдіс-тәсілдер: ойын, көрнекі, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «10-ға дейін және керісінше санап шық» дидактикалық ойыны.
2-бөлім. «Көршілерін ата» дидактикалық ойыны.
№5 сабақ. Тақырыбы: «Үшбұрыштың қасиеті».
Мақсаты: Үшбұрыш туралы балалардың білімін білу және оның қасиеттерімен таныстыру. Қағаз бетінде пішіннің орналасуымен таныстыру. Реттік санауға үйрету. Үстінде, астында, ортасында сөздерін бекіту. Ойлауды дамыту. Сабақтың міндетін түсініп, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекілік: түсі мен пішіні әртүрлі үшбұрыш, геометриялық пішіндер салынған екі кесте, «жүздік» кесетесі. Үлестірмелі: геометриялық пішіндер пеналы.
Әдіс тәсілдер: сөздік, ойын, көрнекі.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «Ары қарай санай алсаң, жалғастыр» дидактикалық ойыны, тәрбиеші «жүздік» кесетсінен бір санды көрсетеді, бала оны атап, ары қарай санауы керек.
2-бөлім.Тақтада пішіні мен түсі әртүрлі үшбұрыштар ілулі. Балаларға сұрақ: Мына пішіндер қалай аталады?Неге оны олай атаймыз? Тәрбиеші бұрыштарын кқрсетіп, санайды. Содан кейін жан жағын сипап, олардың әртүрлі көлемді екенін, себебі ол үшбұрыш пішіні екендігін түсіндіреді.
3-бөлім. «Бағытын көрсет» дидактикалық ойыны.
Балаларға тапсырма:қолдарыңды үстіне, астына, оңға, солға бұрыңдар.
Содан кейін тәрбиеші балаларға кестені көрсетіп, оған мұқият назар аударуын сұрайды.Балаларға тапсырма: үстінде, астында және ортасында қанша пішін көріп тұрсыңдар? Дәл осы тапсырма екінші кестемен орындалады.
4-бөлім. Тәрбиеші пішіндерді есте сақтап, оларды қағаз бетіне орналастыруын ұсынады. Тапсырма:үстінде екі үшбұрыш, астында екі шаршы, ал ортасында бір дөңгелек болуы тиіс.Балалар тапсырманы қайталап, оны орындайды.
Қорытынды бөлім. Тәрбиеші балаларды мадақтайды. Бәрекелді! Сендер барлық тапсырманы орындадыңдар.
№ 6сабақ. Тақырыбы: «Көпбұрыш. Дөңгелек, бұрыштары бар пішіндер».
Мақсаты: балаларды көпбұрышпен таныстыру. Дөңгелек, бұрышты пішндер туралы білімін нығайту. Өсуі және кемуі бойынша санауды үйрету.
Қарапайым жұмбақтар арқылы балалардың ойын дамыту.
Математика сабағына деген қызығушылық пен тыныш отыруды тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: көпбұрыш(үшбұрыш, шаршы, төртбұрыш, бесбұрыш, сопақша, шеңбер), «жүздік» кестесі, түрлі түсті шаршы. Үлестірмелі: геометриялық пішіндері бар пенал, «Шаршыны жина» ойыны, қағаз.
Әдіс тәсілдер: ойын, көрнекі, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тақтаға көпбұрыш пен сопақша тәріздес пішіндер ілініп қойылады. Балаларға сұрақ: Сендер не көріп тұрсыңдар? Бұл пішіндер қалай аталады? Олар ұқсас па? Айырмашылығы қандай?
Балаларға тапсырма:барлық бұрыштарды көрсетіп, түсіндір. Балаларға сұрақ: Бұл пішіндерде не бар?(Балалар әр бұрышты санап, оларды бір сөзбен бұрыш деп атайды). Содан кейін тәрбиеші балаларға сопақша және шеңберді қарастыруды ұсынады. Балаларға сұрақ: Бұл пішіндердің бұрыштары бар ма? Ал жақтары ше?
Қорытынды: бұл пішіндер сопақша тәріздес.
2-бөлім. «Жүздік» кестесі бойынша онға дейін санап, содан керісінше санау керек.
3-бөлім. «Пішіндерді жина» дидактикалық ойыны.
Балаларға тапсырма: үстел үстінде тұрған пішінді қайда және қалай тұрғанын қарап, содан кейін оны солай орналастыру қажет. Саусақпен сол жақтағы үстінгі бұрышты, астыңғы сол жақтағы бұрыш, оң жақтағы үстіңгі бұрыш, сол жақтағы үстіңгі бұрыш, ортасындағыны көрсету. Сол жақтағы үстіңгі бұрышқа екі шаршы, ал сол жаққа екі тіктөртбұрыш, оң жаққа үстіңгі жағына екі сопақша, ал сол жаққа астыңғы жаққа екі шеңбер, ал ортасына бір үшбұрыш. Балалар тапсырманы екі үш рет қайталайды.
Тәрбиеші тапсырманы кім бірінші орындағанын сұрайды. Бала қайда және қанша пішін орналастырғанын сұрайды.
4- бөлім. «Шаршыны құрастыр» дидактикалық ойыны. Шаршыны бірнеше бөліктерден құрастыру қажет. Тәрбиеші шаршыны бірінші жинаған баланы мадақтайды. Содан кейін балалар бөліктерді ауыстырып, тағы шаршыны құрастырады.
Қорытынды: Балаларға сұрақ: Сендер қызықты не білдіңдер? Сендерге сабақта не ұнады?
№7 сабақ. Тақырыбы: «Сызу негіздері. Тура және кері санау».
Мақсаты: Балаларға сызудың негіздерімен таныстыру: алдыңғы жақ, жанынан, үстіңгі жақты ажырату және көруді үйрету. Онға дейін тура және кері қарай санауды үйрету. Көршілес сандарды табу.
Математикалық ойлауды және шапшаңдықты дамыту.
Жаңа нәрсені үйренуде қызығушылықты тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: «жүздік» кестесі, екі үлкен кірпіш,үш түрлі кірпіштің сызбасы, тор қағаз, қарындаш. Үлестірмелі: тор қағаз, қарындаш, ағаштан жасалған кірпіш.
Әдіс тәсілдер: ойын, сөздік, көрнекі.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Жаттығу: «жүздік» кестесі бойынша онға дейңн және керісінше санауды жаттықтыру.
«Көршілес сандарды ата» дидактикалық ойыны. Тәрбиеші тақтадағы санды көрсетіп, оның жанында тұрған көршілес санды атауды сұрайды.
2-бөлім. «Кірпіштер» дидактикалық ойыны.
Тәрбиеші ертегі оқиды:
Архитектордың ойына үлкен, ыңғайлы, әдемі зәулім үй құрастыруды ойлады. Дәл осындай үйлерді Қарағанды, Астана және т.б. қалаларда салуды жөн көрді. Барлығы архитекторды шақыра бастады: «Бізге тезірек келіңіз, бізде кірпіш те, цемент те, тіпті үлкен крандар да бар. Тек кірпіштерді қалай және қанша керектігін айтыңыз.»
Архитектор енді не ісмтемек? Қарағандыға барсам, астаналықтар ренжіп қалады. Ойланып, ойланып, бір шешімге келді.
Тәрбиеші балалардан: «Қалай ойлайсыңдар архитектор не ойлап тапты?»
Бірінші үйлердің сызбасын көбірек етіп салу керек, содан кейін оларды әр қалаларға жәберу керек. Сол кезде құрылысшылар үйді салуға қанша кірпіш керектігі және оларды қалай қою керектігін түсінетін болады.
Тәрбиеші балаларға дәл сол құрылысшы болуды ұсынады, оларға кірпіш және сызба беріп, құрылысты бастыуды ұсынады:
Балалардың алдына К-1 сызбасы қойылады.
Сұрау керек:Бұл жерде не салынған?(кірпіш, үй, тіктөртбұрыш). Тәрбиеші балаларды шапшаңдығы үшін мадақтайды. Бұл жерде бір кірпіш салынған. Балаларда сұрақ пайда болды: бұл жерде неге бір кірпіш, мына жерде тіктөртбұрыш салынған ғой?Тәрбиеші бір кірпішті алдыңғы жағынан көрінуі үшін қояды. Балаларға дәл осылай тағы бір кірпішті қоюды ұсынады.Архитектор кірпішті қойып, бұны «үй» деп санады. Содан кейін архитектор кірпіштің деңгейімен қарап, алдыңғы жақтан қарайды және сызбаға сызады. Астыңғы жағынан және жанынан қарап, кірпіштің сызбасын сызады.
3-бөлім. Тәрбиеші балаларға «үйдің»сызбасын салуды ұсынады. Алдыңғы жақтан көрініс: үйдің биіктігі сегіз тор, ені төрт тор. Балалар тор бойынша кірпішті салады: үстіңгі жақтан биіктігі төрт тор, ені бойынша төрт тор. Балалар үш түрін салады. Тәрбиеші балаларды осындай қиын тапсырманы орындау кезінде мадақтайды.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: Бүгін біз немен айналыстық? Сабақ сендерге несімен ұнады?
№8 сабақ. Тақырыбы: «Сағат. Өсуі бойынша заттардың орналасуы».
Мақсаты: Балаларды сағатпен таныстыру. Балаларды заттарды тепе теңдігі бойынша және керісінше ажырата білуді, аз және көп ұғымдарын қолдануды үйрету. Заттарды санауды үйрету, өсуі және кемуі бойынша санауды үйрету. Ойлауды дамыту. Сабаққа қызығушылықты тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: сағаттың үлгісі, «Нүктелер» ойынына арналған карточкалар, Үлестірмелі: сағаттың үлгісі, «Нүктелер» ойынына арналған карточкалар.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, ойын, сөздік.
Сабақтың барысы.
1-бөлім. Тәрбиеші жұмбақ жасырады: Аяғы жоқ, қолы жоқ, уақытты өлшеп,санап, Таппайды бір тағат, Бұл не сонда?(сағат)
Тәрбиеші балаларға сағаттың үлгісін көрсетеді. Балаларға сұрақ: Сағат қандай бөліктерден тұрады? Қанша тілі бар? Ұзындығы бойынша олар бірдей ме? Сағат нені көрсетеді? Циферблатта орналасқан сандарды ретімен сана.
Тәрбиеші:Сағат және тілі циферблатта орналасқан. Ұзын тіл тез жүретінін және минутты көрсететінін айтады. Кішкентай тілі сағатты көрсетіп, баяу жүреді. Үлкен тілі домалап айналады, ал кішкентй тілі шамалы баяу жүреді.
Бекітуге арналған сұрақ: Кішкентай тіл нені көрсетеді? Ал үлкен тіл ше?
2-бөлім. Тәрбиеші бір сағаттың тілін айналдырып шығып, бір деген санға келіп тоқтайды. Толық айналып өтуді ұзын тілмен жасау қажет.
1-тапсырма: екі, төрт, алты, сегіз, он екі санын көрсету керек.
2-тапсырма: тәрбиеші кез келген санды көрсетуді сұрайды: сағат неше деп сұрағанда бала кез келген санды көрсетіп,сол санды атауы керек.
3-бөлім. «Нүктелер» дидактикалық ойыны.
1-тапсырма:бірден онға дейінгі сандарды нүктелері бар карточкаға орналастыру.
2-тапсырма: оннан бірге дейін карточкаларды орналастыру. Бір бала тақтада осы тапсырманы орындап, ал қалған балалар бақылап отырады.
4-бөлім. «Бір санға көбірек орналастыр» дидактикалық ойыны.
Тәрбиеші бір санды артық атап, бала фланелнграфқа орналастыруды ұсынады.
Тәрбиеші: Сен қанша шеңбер орналастырдың? Неліктен?
Балалар содан кейін үшбұрышты айтылған саны бойынша орналастыру керек.
Қорытынды: тәрбиеші балаларды мадақтайды.
№9 сабақ. Тақырыбы: «Жанама сандар. Сызу негіздері».
Мақсаты: Балаларды сызу негіздерін үйретуді жалғастыру. Айтылған санды бір санға кем және бір санға артық атауды үйрету. Кеңістіктік ойлауды дамыту. Оқыту мақсатын түсіну ен өз бетімен тапсырманы орындауға ұмтылу және сабақта отыра алуды тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: үтіктің кірпіші(екі кірпіштен), «жүздік» кестесі.
Үлестірмелі: тор көзді қағаз, қарындаш.
Әдіс тәсілдер: ойын, көрнекі, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тура және керісінше санауды үйрету.
«Жанама сандарды ата» дидактикалық ойыны.Тәрбиеші бір санды көрсетіп, бала бір санға артық және бір сан кем санды атайды.
2-бөлім. Тапсырма: тәрбиеш санды көрсетіп, балалар жанама карточкаларды көрсетеді.
3-бөлім. «Кірпіш» ойыны. Тәрбиеші балаларға үтіктің сызбасын көрсетіп, алдыңғы, үстінен, жанынан көрсетуді сұрады. Егер бала қиналып қалса, онда тәрбиеші көмектеседі.
Қорытынды. Бүгін біз не істедік? Не ұнады сендерге?
№ 10 сабақ. Тақырыбы: «Сағат. Заттарды бөліктерге бөлу».
Мақсаты: Балаларды сағатпен таныстыруды жалғастыру. Балаларды заттарды екі және төрт бөлікке үйрету. Ойлау қабілетін дамыту. Жаңа нәрсені тануға, сабаққа деген қызығушылықты тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: сағаттың үлгісі, екі шаршы, екі үшбұрыш, екі тіктқртбұрыш және қайшы. Үлестірмелі: сағаттың үлгісі, геометриялық пішіндер, қайшы.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «Сағат неше?»дидактикалық ойыны. Тәрбиеші балалармен үлкен тіл мен кішкентай тіл нені көрсететінін еске түсіреді.
1-тапсырма: сағатты үшке қою, тәрбиеші тексереді.
2-тапсырма. Тәрбиеші балаларға сағаттың жартысын көрсететінін айтады, яғни үлкен тіл айналып жүреді, ал кішкентайы екі санның ортасында тұруы да мүмкін деп түсіндіреді.
3-тапсырма. Сағатты жартыға қойып, неше екендігін айту.
2-бөлім. Тәрбиеші тақтаға геометриялық пішіндерді қояды: үшбұрыш, шаршы және тіктөртбұрыш, және осы пішіндерді атауын сұрайды. Содан кейін осы екі пішіннен басқа пішін жасауға болатынын айтады.
Тәрбиеші: кәне, сиқыршы болып көрейікші: тіктөртбұрышты алып, оны қақ ортасынан бүктейміз, екі шаршыға бөліп кесеміз.
Балаларға сұрақ: Қандай пішіндер пайда болды? Олар нешеу?
Енді тәрбиеші шаршыны көлденең қойып, оны ортасынан кеседі.
Балаларға сұрақ:Қанша пішін шықты? Қандай? Үшбұрыш шығу үшін, шаршыны қалай бүктейміз?Ұзыннан егер шаршыны орналастырсақ, қандай пішін пайда болады?
3-бөлім.
1-тапсырма.тіктөртбұрышты ортасынан бүктеп, кесу.
Балаларға сұрақ:Қанша бөлік пайда болды? Олар қандай пішіндес?
2-тапсырма.Шаршыны ортасынан бүктеп, кес.
Балаларға сұрақ: Қандай пішіндер пайда болды және нешеу?
3-тапсырма.Үшбұрышты көлденең қойып, кесу.
Балаларға сұрақ: Қанша және қандай пішіндер пайда болды?
4-тапсырма. Үшбұрыштан шаршыны жасаңдар.
5-Тіктөртбұрыштан шаршы жасаңдар.
Қорытынды. Бәрекелді! Сендер керемет сиқыршысыңдар.
№11 сабақ. Тақырыбы: « 0 саны мен нөмірі. 10 саны мен нөмірі».
Мақсаты: Нөл және он санымен балаларды таныстыру. Онға дейін санауды үйрету. Назар аударын дамыту. Сабаққа қызығушылығын тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: жүздік кестесі, нөлден онға дейінгі сандар, саңырауқұлақ. Үлестірмелі:сандар жиынтығы, пішіндер салынған пенал, саңырауқұлақ.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тапсырма: Реті бойынша сандарды ата.
2-бөлім. «Жанама сандарды ата» дидактикалық ойыны. Тәрбиеші балаға бір санды көрсетеді, ол кезде бала оған жақын санды атауы керек.
3-бөлім. Тәрбиеші тақтаға бір саңырауқұлақ қояды.Балаға оны санап, санмен белгілеуін сұрайды. Содан кейін тәрбиеші саңырауқұлақты алып тастап, тақтаға бір нәрсе барма деп сұрайды? Математикалқ түсінікті, яғни нөл саны ештеңе жоқ дегенді білдіретінін түсіндіреді.
4-бөлім. Бекіту.
1-тапсырма. Тақтаға тоғыз дөңгелек қойып, оның жанына тағы бір дөңгелек қояды. (он саны шығу керек)
2-тапсырма. Бір шаршыны қойып, оны бір санымен белгілеп, содан кейін мүлдем алып тастап, нөл санымен белгілеу қажет.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: Сендер қандай сандармен таныстыңдар? Олар нені білдіреді?
№12 сабақ. Тақырыбы: «Цилиндр».
Мақсаты: балаларды цилиндр және оның қасиеттерімен таныстыру. Биіктігі(биік, төмен), қалыңдығы(қалың, жіңішке) сөздерін ажыратуды үйрету. Қалың, сәл қалың, ең қалың, төмен, сәл биік, ең биік сөздерін белсенді түрде қолдану. Реттік санауды үйрету.
Қоршаған ортада цилиндр пішініне ұқсас заттарды көруді дамыту. Өз бетімен жұмыс істеуді тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: цилиндр, шеңбер, таяқшалар жиынтығы( қалыңдығы және биіктігі бойынша), ұшақ және зымыран(суреттері). Үлестірмелі: таяқшалар жиынтығы, геометриялық пішіндер.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, ойын, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тәрбиеші үстел басына шар мен цилиндрді қояды.
Балаларға сұрақ: Пішіндер қалай аталады?Ол сырғанай алады ма? Бір орында тұра алады ма?(цилиндр). Шармен салыстырып көр: Шар сырғанай алады, бірақ бір орында тұра алмайды.(тәрбиеші іс қимылмен көрсетеді).
Тапсырма: цилиндрге ұқсас заттарды көрсет.
2-бөлім.Тәрбиеші үстелге таяқшаларды қояды.
Балаларға сұрақ: Бұл не? Бірдей ме? Айырмашылығы неде?
1-тапсырма: өсуі бойынша қалың таяқшаларды жинау керек.
2-тапсырма: биіктігі бойынша таяқшаларды жинау керек.
3-бөлім. Үстелдің үстінде үш цилиндр және екі шар.
Балаларға сұрақ: Цилиндр нешеу? Ал шар ше? Қайсысы көп? Бірдей болу үшін не істеу керек?(балалар алады немесе қосады).
4-бөлім.
Тапсырма:үстіңгі жаққа бес шаршы, астыңғы жаққа төрт шеңбер орналастыру қажет.
Балаларға сұрақ:
Шаршы нешеу? Шеңбер ше? Қайсысы көп? Аз? Бірдей болуы үшін не істеу керек?
Қорытынды. Жаңадан не білдіңдер? Қандай тапсырма орындадыңдар?
№13 сабақ. Тақырыбы: «Екінші ондықтың пайда болуы».
Мақсаты: көрнекі материал арқылы екінші ондықтың пайда болуын көрсету. Сандарды ретімен атауды үйрету. Көрсетілген пішіндерді жаттап алып, оны сұраған кезде көрсетуін қадағалау. Көзбен бақылау машығын дамыту. Сабаққа қызығушылық танытып, отыруын тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: жиырма таяқша, нөлден жиырмаға дейінгі сандар жиынтығы, «Зер сал» ойыны, «жүздік» кестесі. Үлестірмелі: санамақ таяқша жинағы, тор көзді дәптер, нөлден жиырмаға дейінгі сандар жиынтығы.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, ойын, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Жаттығу: «жүздік» кестесі бойынша нөлден жиырмаға дейін санап шығу.
Тәрбиеші он таяқшаны алып, оны жіпке байлайды.
Балаларға сұрақ: Мен қанша таяқша байладым? Тақтаға осы санды қойыңдар. Бала барып он санын қояды.
Тәрбиеші қайтадан сұрайды: Жірке қанша таяқша байланған?
Содан кейін ол балаларға екінші ондықпен таныстыратынын айтады.
2-тапсырма. Нөлден он беске дейін сана. Балалар бәрі бірге содан кейін жеке жеке айтады.
3-тапсырма. «Зер сал» ойыны. Тәрбиеші бір секундта бір пішінді көрсетеді, содан кейін балаларға сол көрсеткен пішінді қағазға салуын сұрайды.
Бірінші біткен баланы тәрбиеші мадақтайды.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: сендер бүгін жаңадан не білдіңдер? Сендер көбіне не ұнады?
№14 сабақ. Тақырыбы: «Тең математикалық ұғымымен таныстыру. Аталған саннан бастап, сана».
Мақсаты: Балаларды «тең» деген математикалық ұғыммен таныстыру. Зат есім мен сан есімді байланыстыра білуді жалғастыру. Кез келген аталған саннан бастап, санай алу машығын дамыту. Сызу негіздерімен таныстыру. Математикалық ойлау қабілетін дамыту. Жаңа нәрсені тануға, сабаққа қызығушылығын танытуды тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі:екі кірпіштің орындық тәріздес сызбасы, «тең» белгісі. Үлестірмелі:пішіндер, қарындаш, тор көзді дәптер, «теңдік» белгісі.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, сөздік, ойын.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «Кім біледі, сол ары қарай санайды» дидактикалық ойыны, тәрбиеші санап бастайды, ал бір бала санап аяқтайды.
2-бөлім. Тәриеші фланелеграфтың оң жағына бес түймедақ, сол жағына төрт гүлшоғын орналастырады. Балалар санайды.
Сұрақ: Қанша түймедақ? Гүлшоғы ше? Олар бірдей ме? Олар бірдей болу үшін не істеу керек? Математикада тең деген ұғымы бар.
3-бөлім. Тапсырма: сол жаққа төрт шыршаны және оң жаққа бес қоянды орналастыру қажет.
Балаларға сұрақ: Қанша шырша қою қажет? Ал қоян ше? Бірдей болу үшін не істеу керек?
Тәрбиеші «тең» белгісімен таныстыру.
4-бөлім. «Кірпіш» ойыны. Балаларға сызбаны көрсетеді, ол сызбана шамамен не салынағанын айту керек.
Тапсырма: жанынан, алдынан, артынан көріністі көрсетіңдер.
Тәрбиеші балаларға орындықтың сызбасын сызады ені бес тор, биіктігі тоғыз тор, биіктігі жеті тор.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: Жаңадан не білдіңдер? Осы сабақта не істедіңдер?
№15 сабақ. Тақырыбы: «Сағат».
Мақсаты: Сағатпен таныстыруды жалғастыру:уақытты дәл табуды үйрету, балаларды тең және тең еместікті ажыратуға үйрету, Заттың көп, аз екендігін ажырату. Көп, аз, бірдей сөздерін қолдануды үйрету.
Пішіндерді және оның элементтерімен таныстыруды есте сақтау. Сабаққа қызығушылықты тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: жүздік кестесі, ұшақ пен зымыранның суреті. Үлестірмелі: геометриялық пішіндер, тор көзді дәптер, қарындаш.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, ойын, сұрақ жауап.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тәрбиеші балаларға сағаттың қандай бөліктерден тұратынын еске түсіруін сұрайды.( тіл, сан, циферблат)
Тапсырма: сұраққа жауап бер: сағат неше?
2-бөлім. Тапсырма: төрт жарымға,үш жарымға, он, он екі жарымға сағатты қой. Бір бала келіп, тапсырманы орындайды, қалған балалар бақылап отырады.
3-бөлім. «Онға деін сана» дидактикалық ойыны.
Фланелеграфқа сегіз ұшақ пен жеті зымыран қою керек.
Балаларға сұрақ: Ұшақ нешеу? Ал зымыран ше? Қайсысы көп? Оларды бірдей болуы үшін не істеу керек?(қосу немеса алу)
4-бөлім. «Зер сал» ойыны. В-4 тапсырмасын орындайды.
Тәрбиеші балалардың үлгі бойынша тапсырманы орындауын бақылап отырады.
Қорытынды. Сабақ сендерге несімен қызықты болды? Қандай оын ойнадыңдар?
№ 16 сабақ. Тақырыбы: « «көп» математикалық белгісі» «Жүздік» кестесімен танысу.
Мақсаты: көп математикалық белгісімен таныстыру. Жүздік кестесін зерттеу. Он беске дейін санауды үйрету. Балалардың сөздік қорын дамыту. Ойлау қабілетін дамыту. Қойылған мақсатты түсініп, оны өз бетімен орындауға тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: «жүздік» кестесі, «Нүктелер» ойынының карточкалары, «көп» белгісі, бақбақ және түймедақтың суреттері. Үлестірмелі: «Нүктелер» ойынына арналған карточка, «көп» белгісі.
Әдіс тәсілдер: көрнекі, сөздік, ойын.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. «Тез көрсет» дидактикалық ойыны Тапсырма: 2,4,10,5,0,3,1,11,15,12,14 сандарын тауып, көрсет.
«Тауып, сана» дидактикалық ойыны. Тапсырма: екінші қатардағы екі сандарын санап шық және барлық кесте бойынша нөл санын сана.
2-бөлім. Тәрбиешә тақтаның сол жағына төрт бақбақ және сол жағына үш түймедақ гүлін қояды. Балаларға сұрақ: Неше бақбақ гүлі бар? Ал түймедақ ше? Қайсысы көп?қайсысы аз? Теңдік белгісін қоюға болады ма?(жоқ)
Тәрбиеші: басқа белгі бар, дәл осы жерге «көп» деген белгі қажет.
3-бөлім. Тапсырма: сол жаққа бес үшбұрыш, оң жаққа төрт сопақша.
Балаларға сұрақ: Үшбұрыш нешеу? Ал сопақша ше? Қандай белгі қою керек?
4-бөлім. «Нүктелер» ойыны, тәрбиеші үстелге бірден онға дейінгі карточкаларды қояды, балалар санап шығуы керек.
Қорытынды. Сендер не ойнадыңдар? Не нәрсе қатты ұнады? Не үйрендіңдер?
№17 сабақ. Тақырыбы: «Тәулік»
Мақсаты: балаларды тәулік бөліктері ұғымымен таныстыру. Заттарды санауды үйрету. Ойлауды дамыту. Оқыту міндеті мен өз ббетімен жұмыс істеуді тәрбиелеу.
Құрал жабдық. Көрнекі: адамның әртүрлі тәулік бөліктерінде әртүрлі іс әрекетінің суреттері, пейзаж, саңырауқұлақ суреті. Үлестірмелі: геометриялық пішіндер, матрешка.
Әдіс тәсілдер: ойын, көрнекі, сөздік.
Сабақтың барысы:
1-бөлім. Тәрбиеші балардың күні бойы істейтін іс әрекетінің суретін бақылауды ұсынады.
Балаларға сұрақ: үлкендер мен кішкентайлар қай кезде ұйықтайды? Үлкендер жұмысқа барады, ал балалары ше? Сендер қашан түскі ас ішесіңдер? Балабақшадан үйге қашан қайтасыңдар?
Қорытынды:Бұның бәрі тәулік деп аталады: таң, күндіз, кеш, түн. Балалар бәрі бірге содан кейін бір бірден қайталайды.
2-бөлім. Тәрбиеші панноға бес саңырауқұлақ қояды. Балаларға оны санап, есте сақтауларын сұрайды. Содан кейін саңырауқұлақты шеңбер сияқты орналастырады. Балаларға сұрақ:Саңырауқұлақты сана. Нешеу? Мен бір нәрсе қостым ба? Кәне тексерейікші. Содан кейін саңырауқұлақтарды үстінен астына қарай ауыстырып қояыйқ. Нешеу болды? Үстінен астына, астынан үстне қарай санаңдар. Неге олар өзгермейді?
Қорытынды: себебі оларды әртүрлі бағытта санауға болады.
3- бөлім.солдан оңға қарай балалар бір сызықтың бойымен төрт матрешканы қояды. Санайды. Ештеңе қоспай, үстінен астына қарай ауыстырып қояды, тәрбиеші балаларға астынан үстіне қарай матрешканы санауды ұсынады. 4-бөлім. «кім біледі, сол ары қарай санайды» ойыны. Тәрбиеші бастайды: 1,2,3,4,5,6,7 ары қарай бала жалғастырады.
Қорытынды. Балаларға сұрақ: сендерге сабақ ұнады ма? Несімен ұнады?
7 Қосымша
«Ойнайық та,ойлайық»
математикалық ұғымдарды қолдану арқылы өткізілген ойын-сауық сценариі.
Балалабақшалардың практикасында оқу-тәрбие беру жұмыстарын ұйымдастыруда ойын-сауықтар,көңілді кештер ,ертеңгіліктер өткізу кеңінен қолданылады.
Музыка,ән шырқау,жыр шумақтар айту,әдемі жасалынған әр түрлі қажетті құрал-жабдықтар,атрибуттар,музыка залының әсем безендірілуі, ертегі кейіпкерлерінің сахна костюмі балалардың көңілін көтеріп,шаттық,қуаныш сыйлайды,эстетикалық сезімдерін дамытады.
Бұл ойын-сауықтарда әртүрлі қызықты материалдар қолданылады.:
Әзіл, күлкілі тапсырмалар,жыр шумақтар арқылы берілген тапсырмалар,жұмбақтар,мақал-мәтелдер,санамақтар,логикалық жаттығулар,түрлі басқатырғыштар,лабиринттер.. т.б.
8 Қосымша
«Үйшік» ойын-сауығы.
Қуыршақ театры арқылы көрсетіледі.
(С.Я.Маршактың шығармасының желісімен)
Қуыршақ театрына арналған ширмада картоннан жасалған әдемі өрнектелген үйшік.
Жүргізуші:
Алаңқайда үйшік тұр
Аласа да биікте емес.
Осы үйдің жанынан
Ши сияқты жіп-жіңішке
Бірлік кетіп бара жатты.
Көріп қалып үйшікті,
Есігін қақты кірмек боп.
1 саны (үйшікке тақалып келіп есігін қақты)
Кім тұрады бұл үйде?
Айтыңдаршы,
Аласа үйде кім тұрады?
Ешкім жоқ!
Олай болса мен тұрамын бұл үйде.
үйшікке кіреді)
Үйшікке қарай жүгіре басып 2 саны келді де үйшікті көріп есігін қақты.
2 саны: Кім тұрады бұл үйде?
Айтыңдаршы,
Аласа үйде кім тұрады?
1 саны: Ши сияқты жіп-жіңішке
Бірлікпін мен,ал сен кімсің?
2 саны: Ал мен болсам танып қой
Аққу мойын сыланған,
Екі саны сымбатты.
Кіруге рұқсат етіңіз!
1 саны. Жұмбағымды шешсеңіз,
Кіргіземін үйшікке.
Мұқият тыңдап алыңыз.
«Что за кукушка в квартире живет?
Утречком спать она мне не дает!
Не для забавы и не для красы
Это кукушка с названьем ......» (часы)
2 саны жұмбақтың шешуін айтады ,1 саны оны үйшікке кіргізеді
3 Саны. Кім тұрады бұл үйде?
Айтыңдаршы,
Аласа үйде кім тұрады?
1 саны: Ши сияқты жіп-жіңішке
Бірлікпін мен,ал сен кімсің?
2 саны: Ал мен болсам танып қой
Аққу мойын сыланған,
Екі саны сымбатты.
3 саны: Мен –үш санымын,
Екі ілмекке ұқсаймын
Арасында сандардың
үшінші боп тұрамын
Мені үйшіктеріңе кіргізіңдерші!
2 саны. Жақсы ,жіберейік,бірақ алдымен тапсырмамды орында:
«Ағалы –інілі бауырлардың
бір-бірден әпкелері бар
бұл отбасында неше адам бар?»
3 саны .Балалар көмектесіңдерші.Балалардың жауабы.
Балалар дұрыс жауап бергеннен кейін 3 санын үйшікке кіргізеді.
4 саны. Кім тұрады бұл үйде?
Айтыңдаршы,
Аласа үйде кім тұрады?
Үйшіктен дауыстар шығады.
1 саны: Ши сияқты жіп-жіңішке
Бірлікпін мен,ал сен кімсің?
2 саны: Ал мен болсам танып қой
Аққу мойын сыланған,
Екі саны сымбатты.
3 саны: Мен –үш санымын,
Екі ілмекке ұқсаймын
Арасында сандардың
үшінші боп тұрамын.
Бәрі бірге: Ал сен кімсің?
4 саны.
Ал мен 4 саны боламын,
Оң қолымды шынтақтан көтеріп тұрамын.
Мен сендермен бірге тұрайыншы!
3 саны .
Сен алдымен сұраққа жауап бер:
«Екі тышқанда неше құлақ бар?
Екі мысықта неше аяқ бар?
Екі есекте неше құйрық бар?
Бес керікте неше мойын ?
Екі сиырда неше мүйіз ?»
4 саны балалардан көмек сұрайды.Балалардың жауабынан кейін үйшікке кіреді.
5 саны (есік қағады)
. Кім тұрады бұл үйде?
Айтыңдаршы,
Аласа үйде кім тұрады?
Үйшіктен дауыстар шығады.
1 саны: Ши сияқты жіп-жіңішке
Бірлікпін мен,ал сен кімсің?
2 саны: Ал мен болсам танып қой
Аққу мойын сыланған,
Екі саны сымбатты.
3 саны: Мен –үш санымын,
Екі ілмекке ұқсаймын
Арасында сандардың
үшінші боп тұрамын.
4 саны.
Ал мен 4 саны боламын,
Оң қолымды шынтақтан көтеріп тұрамын.
Бәрі бірге: Ал сен кімсің?
5 саны:Мен 5 санымын иілген
Билегенді ұнатамын
Қолымды оңға созамын,
Аяғымды домалата иемін
Мен сендермен бірге тұрайыншы!
4 саны. Егер жұмбағымызды шешсең ,үйшікке кіргіземіз:
«Парақтың соңында тұрады
Дәптердің сәні
Бәрі мақтан тұтатын
Бұл қандай сан, қане?..»
Балалар 5 санымен бірге : Бұл 5 саны!
Сандар 5 санын үйшікке кіргізеді.
6 саны (есікті қағады)
. Кім тұрады бұл үйде?
Айтыңдаршы,
Аласа үйде кім тұрады?
Үйшіктен дауыстар шығады.
1 саны: Ши сияқты жіп-жіңішке
Бірлікпін мен,ал сен кімсің?
2 саны: Ал мен болсам танып қой
Аққу мойын сыланған,
Екі саны сымбатты.
3 саны: Мен –үш санымын,
Екі ілмекке ұқсаймын
Арасында сандардың
үшінші боп тұрамын.
4 саны.
Ал мен 4 саны боламын,
Оң қолымды шынтақтан көтеріп тұрамын.
5 саны:Мен 5 санымын иілген
Билегенді ұнатамын
Қолымды оңға созамын,
Аяғымды домалата иемін
Бәрі бірге: Ал сен кімсің?
6 саны:
Ал мен алтымын,есіктің ілгегімін,үсіңгі жағым иілген
Астыңғы бөлігім домалақ
Мен де сендермен бірге тұрайыншы!
5 саны.
Егер сен берілген тапсырманы орындасаң үйшікке кіргіземіз
«Бес бала футбол ойнады,
Біреуін үйге шақырып алды.
Ол терезеден қарап санады
Енді нешеуі қалды?»
«Төртеу)
6 саны балалармен тапсырманы орындап болған соң оны үйшікке кіргізеді.
7 саны.
. Кім тұрады бұл үйде?
Айтыңдаршы,
Аласа үйде кім тұрады?
Үйшіктен дауыстар шығады.
1 саны: Ши сияқты жіп-жіңішке
Бірлікпін мен,ал сен кімсің?
2 саны: Ал мен болсам танып қой
Аққу мойын сыланған,
Екі саны сымбатты.
3 саны: Мен –үш санымын,
Екі ілмекке ұқсаймын
Арасында сандардың
үшінші боп тұрамын.
4 саны.
Ал мен 4 саны боламын,
Оң қолымды шынтақтан көтеріп тұрамын.
5 саны:Мен 5 санымын иілген
Билегенді ұнатамын
Қолымды оңға созамын,
Аяғымды домалата иемін
Бәрі бірге: Ал сен кімсің?
6 саны:
Ал мен алтымын,есіктің ілгегімін,үсіңгі жағым иілген
Астыңғы бөлігім домалақ.
7 саны.
Мен жетімін-жетімін,
Бір аяқты көсеумін.
Мен де сендермен бірге тұрайыншы!
6 саны
Біздің тапсырмамызды орындасаң үйшікке кіресің.
Тапсырма: Көлде 7 үйрек жүзіп жүр,бірақ олар әрдайым ренжісіп қалады.
Үйректер керісе бермес үшін үш сызық сызып оларды бір-бірінен ажырату керек.Мұны қалай істейді?
7 саны балалармен бірге тапсырманы орындап үйшікке кіреді.
8 саны
Кім тұрады бұл үйде?
Айтыңдаршы,
Аласа үйде кім тұрады?
Үйшіктен дауыстар шығады.
1 саны: Ши сияқты жіп-жіңішке
Бірлікпін мен,ал сен кімсің?
2 саны: Ал мен болсам танып қой
Аққу мойын сыланған,
Екі саны сымбатты.
3 саны: Мен –үш санымын,
Екі ілмекке ұқсаймын
Арасында сандардың
үшінші боп тұрамын.
4 саны.
Ал мен 4 саны боламын,
Оң қолымды шынтақтан көтеріп тұрамын.
5 саны:Мен 5 санымын иілген
Билегенді ұнатамын
Қолымды оңға созамын,
Аяғымды домалата иемін
Бәрі бірге: Ал сен кімсің?
6 саны:
Ал мен алтымын,есіктің ілгегімін,үсіңгі жағым иілген
Астыңғы бөлігім домалақ.
7 саны.
Мен жетімін-жетімін,
Бір аяқты көсеумін.
Бәрі бірге: Ал сен кімсің?
8 саны.
Мен сегізбін, сегізбін,
Аяғы жоқ басы жоқ,
екі дөңгелектен тұрамын.
Мен де сендермен бірге тұрайыншы!
7 саны.
Жарайды,бірақ алдымен тапсырманы орында:
Сегіз геометриялық пішіннен зымыран құрастыр,ал балалар саған көмектеседі.
8 саны балалармен бірге геометриялық пішіндерден зымыран құрастырады.
Тапсырма орындалып болған соң 8 санын үйшікке кіргізеді.
9 саны.
Кім тұрады бұл үйде?
Айтыңдаршы,
Аласа үйде кім тұрады?
Үйшіктен дауыстар шығады.
1 саны: Ши сияқты жіп-жіңішке
Бірлікпін мен,ал сен кімсің?
2 саны: Ал мен болсам танып қой
Аққу мойын сыланған,
Екі саны сымбатты.
3 саны: Мен –үш санымын,
Екі ілмекке ұқсаймын
Арасында сандардың
үшінші боп тұрамын.
4 саны.
Ал мен 4 саны боламын,
Оң қолымды шынтақтан көтеріп тұрамын.
5 саны:Мен 5 санымын иілген
Билегенді ұнатамын
Қолымды оңға созамын,
Аяғымды домалата иемін
Бәрі бірге: Ал сен кімсің?
6 саны:
Ал мен алтымын,есіктің ілгегімін,үсіңгі жағым иілген
Астыңғы бөлігім домалақ.
7 саны.
Мен жетімін-жетімін,
Бір аяқты көсеумін.
Бәрі бірге: Ал сен кімсің?
8 саны.
Мен сегізбін, сегізбін,
Аяғы жоқ басы жоқ,
екі дөңгелектен тұрамын.
9 саны.
Мен 9 санымын,
Цирктегі акробатпын.
Егер басыммен тұрсам,
6 саны боламын.
Аяғыма тұрсам,
9 саны боламын.
Мен де сендермен бірге тұрайыншы!
8 саны
Жақсы ,алдымен мына жердегі геометриялық пішіндердің қайсы артық соны тауып,көрсет .
9 саны балалардың көмегімен тапсырманы орындайды.
9 санын үйшікке кіргізеді.
Залға Ноль кіреді.
Кім тұрады бұл үйде?
Айтыңдаршы,
Аласа үйде кім тұрады?
Үйшіктен дауыстар шығады.
1 саны: Ши сияқты жіп-жіңішке
Бірлікпін мен,ал сен кімсің?
2 саны: Ал мен болсам танып қой
Аққу мойын сыланған,
Екі саны сымбатты.
3 саны: Мен –үш санымын,
Екі ілмекке ұқсаймын
Арасында сандардың
үшінші боп тұрамын.
4 саны.
Ал мен 4 саны боламын,
Оң қолымды шынтақтан көтеріп тұрамын.
5 саны:Мен 5 санымын иілген
Билегенді ұнатамын
Қолымды оңға созамын,
Аяғымды домалата иемін
Бәрі бірге: Ал сен кімсің?
6 саны:
Ал мен алтымын,есіктің ілгегімін,үсіңгі жағым иілген
Астыңғы бөлігім домалақ.
7 саны.
Мен жетімін-жетімін,
Бір аяқты көсеумін.
Бәрі бірге: Ал сен кімсің?
8 саны.
Мен сегізбін, сегізбін,
Аяғы жоқ басы жоқ,
екі дөңгелектен тұрамын.
9 саны.
Мен 9 санымын,
Цирктегі акробатпын.
Егер басыммен тұрсам,
6 саны боламын.
Аяғыма тұрсам,
9 саны боламын.
Бәрі бірге: Ал сен кімсің?
НОЛЬ
Мен О әрпіне ұқсайтын санмын,
Нольмін немесе ештеңе емеспін.
Үйшіктен 1 саны шығып О санының жанына тұрады.
Басқа сандар бәрі бірге:
Егер сол жағынан бірді қойсақ
10 деген сан шығады.
10 саны
Мен сендермен бірге тұрайыншы!
9 саны.
Егер сен балаларға жұмбақ жасырсаң біз сені үйшікке кіргіземіз.
10 саны:
Қане балалар кім табады шешімін.
Он ағайынға ,екі тон жетеді.Бұл не?
Балалар: Қолғап
Жүргізуші:Сөйтіп сандар үйшікте тату-тәтті өмір сүрді,ешқашан бір-бірінен ажырасқан емес.
Музыка ойналып сандар билейді. Осы жерде «Дважды два-четыре» әнін қоюға болады. Музыкасын шығарған В.Шайнский, сөзін жазған М.Пляцко.
9 қосымша
Тақырыбы: «Уақыт және оны өлшеу: жыл, маусым»
Мақсаты: Көлем туралы балалардың білімін нығайту, уақыт және оны өлшеу бірлігімен таныстыру.
Мазмұны
1 жаттығу.
Мақсаты. Театрланған ойын арқылы баланың жыл мезгілдері туралы білімін нығайту.
Құрал жабдық. В.И.Дальбың ертегісі(қосымшада), түрлі түрлі жамылғылар, жасыл(көктем), қызыл(жаз), сары(күз), ақ(қыс), рөлдерді орындауға арналған қызыл, сары түсті жапырақпен, жасыл бұтақтармен әшекейленген әр түске сәйкес бас киімдер.
Орындау әдісі. Ертегіні оқу. Мазмұны бойынша рөлді орындайтындар атаған кезде алдыға қарай шығып, қолын құстың қанатындай сермеп, ұшады. Педагог балалармен бірге ол қандай құс екенін талқылайды.
2 жаттығу.
Мақсаты. Жыл мезгілдерінің ауысу тәртібін көрсету.
Құрал жабдық. Жыл мезгілдеріне сәйкес карточкалар,әр балаға төртеуден, фланелеграф.
Орындау әдісі. 1.Жыл мезгілдерін көрсететін балалар қатар қатар тұрады. Топтың міндеті: оларды анықтау, рет ретімен атап шығу. 2. Педагогтың бұйрығымен балалар көздерін жұмады. «Жыл мезгілдері» орындарын ауыстырады. Топтың міндеті: «жыл мезгілдерін» бірінші рет қалай тұрды, солай орналастыру қажет. 3. «Таны және ата» ойыны. Ойынның шарты: карточканың түсін жыл мезгілімен сәйкестендіру. Ойынның барысы. Бір жыл мезгілі шығып, соған балалар түсіне сәйкес келетін карточканы көрсетуі керек және педагогтың ауызша сипаттауын да мұқият тыңдап отыруы қажет. Ойынды топпен өткізуге болады.
3 жаттығу.
Мақсаты. Жұмбақ жасыру арқылы балалардың жыл мезгілдері туралы білімін тексеру. Жұмбақты таңдау критерийі: жыл мезгілерінің сипаттамасы.
Орындау әдісі. Тапсырманы практика жүзінде оырндау.
Қыста жылытады, көктемде ериді, жазда болмайды, күзде қайта болады.(қар)
Орманнан биік не нәрсе?(күн, аспан, бұлт)
Қыстың күні қар қатып калғанда, не нәрсеге айналады?(мұз)
Өзі аппақ тон кигендей.(қар)
Өзі жерде өседі, кіп кішкентай, әдемі, қызыл қалпағы болады(саңырауқұлақ)
Сары көзі, аппақ кірпігі бар гүл.(бақбақ)
Қыстың күні мұз айдынында не тебеміз?(шаңғы)
Сіркіреп, ол жауады, барлық жерді көл қылады.(жаңбыр)
Бірінші кішкентай жасыл болады, содан кейін өсіп, қызыл түске боялатын жеміс?(шие)
Біреуі құяды, екіншісі ішеді, ал үшіншісі жасыл болып өседі.(жаңбыр, жер, шөп)
Орманда жайқалып өседі, ақ көйлек киген, жасыл ас киімі бар ағаш. (ақ қайың)
4 жаттығу.
Мақсаты. Айлардың аттарымен таныстыру.
Орындау әдісі. 1.ертегі оқылады, сол ертегі бойынша сұрақ қойылады: ертегіде қыста қандай құстар ұшып жүреді? Олар қандай құстар? Әр жыл мезігілінде қанша құстан ұшып шығады? 2. Қыс, көктем, жаз, күз жезгілдерінің айларын атап шығу. Әр жыл мезгіліне сипаттама беру. 3. Материалды жалпылау: (жыл ол төрт мезгіл: қыс, көктем, жаз, күз; бір жылда он екі ай бар, әр мезгілде үш айдан).
5 жаттығу. Айлар туралы, олардың рет ретімен айтылуын бақылау, құрастыру машықтары мен қиялын дамыту.
Құрал жабдық. С.Я. Маршактың «Он екі ай» ертегісі, оригами стиліндегі «Бәйшешек гүлдері» көлемді аппликация, көк, ашық сары түсті шаршылар, жасыл түсті қағаздан жасалған сызықтар, әр балаға фломастер, қайшы.
Орындау әдісі: шаршыны алып, одан корзина қиямыз, түрлі түсті қағаздан гүлдерді жасаймыз, сабын жасыл сызықшалардан жасаймыз.
Жұмысты орындап болғаннан кейін, балалар: «Менде бес гүл шықты: екі ақ және үш сары түсті».
Тақырыбы «Уақытты өлшеу. Күнтізбелік».
Мақсаты. Уақытқа бейімделуге үйрету, күнтізбелікпен таныстыру, онымен қолдануды үйрету.
Мазмұны
1 жаттығу.
Мақсаты.Жыл мезгілдерінің қасиеттерін қайталау.
Құрал жабдық. Фланелеграф, суреттер: әр мезгілдегі ағаштың суреттері.
Орындау әдісі.Тапсырманы практика жүзінде орындау. Балалар фланелеграфқа ілінген үлгі бойынша қай жыл мезгілі екендігін табуы қажет.
2 жаттығу.
Мақсаты. Бірінші жаттығудан қарау.
Орындау әдісі. «Жыл мезгілдерінің сипаттама қасиеттері» тақырыбына әңгіме: қай жыл мезілінде қар жауады? Гүлдер қашан гүлдейді? Ағаштан қашан жасыл түске боялады? Балалар қашан шаңғы тебеді? Алмалар қашан піседі?
Ескерту. Сұрақтар аумақтың ауа райына қарай сәйкес болуы керек.
3 жаттығу.
Мақсаты. Бірінші жаттығудан қарау.
Құрал жабдық. Жыл мезгілдерін көрсететін суреттер.
Орындау әдісі. Тапсырманы практика жүзінде орындау. ТЬөртінші артық суретті тап: а) шаңғы, қар, күнбағыс, аққала, б) бұлт және жаңбыр, ағаш, шаңғы, қарбыз және қауын; в)күн және гүл, мұз, теңіз және өзен, ағаш.
4 жаттығу.
Мақсаты. Күнтізбелікпен таныстыру.
Құрал жабдық. Әр түрлі қабырғаға ілетін күнтізбеліктер.
Ескерту. Бұл сабаққа алдын ала үлкен ватманға күнтізбеліктің суреті салынады.Жұмысқа балаларды да ынталандыруға болады. Бейнелеу өнері сабағында балаларға тапсырма: суреттерді әдемі қиып, оны сәйкес жерге жапсырып қою керек. Балаға алғашында күнтізбелік арқылы күнді атау қиындық тудырады: сондықтан әр сабақ сайын күнде (ай, маусым, күн, апта) нақтылап отыру керек.
Орындау әдісі. 1. Әңгімелесу, алдыңғы сабақты қайталау, уақытты өлшеу бірліктерімен таныстыру. Педагог үш жыл мезгілін атап, төртіншісін атамайды. Қайсысын атамағанын табу керек. Сұрайды: жыл мезгілдерін қандай бірлік өлшейді?(жыл) 2. Материалды бекіту: екінші жаттығуды қайталау( «уақыт және оны өлшеу, жыл, маусым» тақырыбы бойынша). Балалар бір жылда қанша ай, әр маусымда қанша ай бар екенін атайды. Педагог қорытындылайды: «Бір жылда он екі ай бар. Уақытты, айды, күнді тез әрі жеңіл табу үшін адамдар күнтізбелікті жасап шығарды. Күнтізбелік бұл кесте(көрсетеді), бұл жерде ай және бір айда қанша күн бар екендігі белгіленген. Кімнің үйінде осындай күнтізбелік бар? Күнтізбеліктер қандай болады?
5 жаттығу. Мақсаты. Күнтізбелікке бейімделуді үйрету.
Құрал жабдық. Үлкен қабырғаға ілетін күнтізбелік, открытка пішіндес күнтізбелік, түрлі түсті қарындаштар.
Орындау әдісі. Күнтізбелікпен жұмыс істеу. Балалар оқу білмесе де, педагогтың нұсқаулығы бойынша олар айларды басынан бастап, орналастырып, санауды үйренеді.
Тәрбиеші. Бірінші айды табыңдар. Оны қарындашпен домалатыңдар. Ол қалай аталады? Қаңтар айында біз қандай мерекелер тойлаймыз? Қаңтарда кімнің туған күні? Қаңтар айында неше күн бар? Неге кейбір түстер қызыл түспен боялған? Санап, аташы: қаңтар айында қанша мерекелік күндер бар? Қанша демалыс күндері бар?(жауаптар)
Күнтізбелік бойынша, қай ай ең қысқа екенін айтыңдаршы?Ең ұзақ ай ше?
6 жаттығу.
Мақсаты. Он екі айдың қасиеті мен атауын бекіту.
Құрал жабдық. «Жыл мезгілдер» тақырыбына арналған суреттер.
Орындау әдісі. Тапсырманы практика жүзінде орындау. 1. Бұл тапсырмаға балалар С.Я.Маршактың «Жыл мезгілі» тақпағын жаттату керек. 2. Тақпақ бойынша аталған айды белгілеп, оны сипаттайды.
7 жаттығу.
Мақсаты. Он екі айдың атауын жаттатып, бекіту.
Құрал жабдық. «Жыл мезгілдері» дөңгелек пішінді диаграмма(шеңбер он екі айға сектор бойынша бөлінген)
Орындау әдісі. Шеңбер тәріздес диаграммада балалар қыс айларын белгілейді. Қалған айлар сәйкес келетін түстері бойынша боялады, жасыл, қызыл, сары.
«Уақытты өлшеу: тәулік, апта» тақырыбы
Мақсаты. Тәулік, апта, күндерін рет ретімен атауды бекіту.
Мазмұны
1 жаттығу.
Мақсаты. Уақыттың категорияларын реттілігін қайталау.
Орындау әдісі. Әңгімелесу.
Тәрбиеші. Кеше біз сендермен жылды құрайтын, айлар атауларымен таныстық. Сендер қай жыл мезгілін жақсы көресіңдер? Неге? Бүгін біз сендермен уақытты өлшеу туралы әңгіме айтамыз. Шығыс жақтан күнде күн шығады. Ол уақытты қалай атаймыз?(таң). Күн биікке кқмерілгенде, таң қайда ауысады....(күндіз). Біртіндеп күн батысқа қарай ауысады, ол яғни кеш. Кешке адамдар не істейді? Міне енді күн батты, аспанда жұлдыздар пайда болды, енді түн келді. Мінеки осылайша бір күн өтті.
2 жаттығу.
Мақсаты. Күн мен түннің ауысуы, оның себептері туралы мағлұмат беру.
Құрал жабдық. Глобус(допты да қолдануға болады), үстел шамы.
Орындау әдісі. Әңгімелесу.
Тәрбиеші. Жер күнді айналып тұрады. Түсінікті болу үшін мына глобусқа қарайықшы(педагог шамды қосып, рефлекторға бағыттап, глобусқа апарады). Айтыңдаршы, жердің қай жерінде күндіз, ал қай жерінде түн екенін. Қай жаққа қарай күн түсіп тұр?ол жерде қай тәулік? Содан кейін орындарын ауіыстырып, тағы да сұрайды. Егер біздің жерде күндіз болса, Америкада онда қазір түн.
3 жаттығу.
Мақсаты. «тәулік» туралы балалардың білімін бекіту.
Орындау әдісі. Әңгімені жалғастыру.
Тәрбиеші. Біз сендермен күн шыққанда, таң содан кейін күндіз, одан кейін күн тығылып, кеш, сосын түн болатынын білеміз. Осылайша ауысып отыруды, біз тәулік деп атаймыз.
4 жаттығу.
Мақсаты. Тәулік бөліктерін қолдану білімін тексеру.
Құрал жабдық. Тілі бар сағаттың үлгісі.
Орындау әдісі. Қуыршақтармен сахналау.
Тәрбиеші. Н.Носовтың «Дымбілместің саяхаты» ертегісінің кейіпкерлері Дымбілмес және Гунька балық аулаға барады. Сағат бесте кездесуді ұйғарды. Гунька түні бойы қорқып, қалып қоямын, ұйықтап қаламын деп уайымдап шықты. Гунька айтылған жерге уақытында келді, ал Дымбілмес жоқ әлі. Гунька күтіп, күтіп, шаршады. Дымбілмеске жүгіріп барса, ол ұйықтап жатыр екен. Гунька ашуланды, ал Дымбілмес одан: «Сен неге ашуланасың? Сағат беске дейін әлі қанша уақыт бар, әлі ұйқымды қандырып, қыдырып, қаншама шаруамды бітіре аламын» дейді.(фланелеграфқа сағаттың үлгісі ілінеді, оның тілі бесте тұрады). Сағат тілі қай санда тұр? Сендер қалай ойлайсыңдар, бұл таң ба , әлде кеш пе? Адамдар сағатты қалай ажыратады? (Тапсырамның мақсаты неде? Педагогтың міндеті балаларға «күндіз», «кеш» ажыратуды үйрету). Қорытынды: егер күндіз және кеш сөздерін қоспаса, сағатқа қарап, ажырату, қай жылы мезгілі туралы әңгіме құрастыру.
5 жаттығу.
Мақсаты. Апта күндерінің атауларымен таныстыру.
Орындау әдісі. Жұмбақтар жасыру.
Тәрбиеші. Бұл ағайындар жетеу. Бірінің соңынан бірі олар айналып жүреді. Біреуі қоштасып жатса,екіншісі келеді.
Қандай ағайындар бойынша әңгіме айтылып жатыр?Апта деген не?(жауаптар). В.Дальдің «Старик годовик» ертегісінен үзінді оқылады.
6 жаттығу.
Мақсаты. Күнтізбелікте қанша апта барт екенін көрсету,үйрету.
Құрал жабдық. Күнтізбелік.
Орындау әдісі. Күнтізбелікпен жұмыс істеу. Педагог балалардың назарын күнтізбеліктің қатарының формасын «Қатар бұл апта күндерін белгілейді. Егер бір қатар бір аптаны көрсетсе, онда төрт қатар төрт апта деген. Апта дегеніміз ол дүйсенбіден жексенбіге дейін саналады».
7жаттығу.
Мақсаты.Апта күндері туралы білімін бекіту.
Орындау әдісі. Әңгіме. Педагог балаларға апта күндерін атауға көмектеседі, сейсенбі екінші, сәрсенбі ортасы, бейсенбі төртінші, жұма бесінші деп түсіндіруге де болады. Осы тақырыпты бірнеше рет қайталауға да болады.
8 жаттығу.
Мақсаты. Күнтізбелік бойынша күнтізбелік құрылымымен, айдың құрылымымен таныстыру.
Құрал жабдық. Күнтізбелік.
Орындау әдісі. Әңгімелесу.
Тәрбиеші. Төрт апта толық айды, күнтізбелікте көрсетіңіз, бір айда төрт дүйсенбі, бес дүйсенбі, бес жексенбі деп саналады. Алты жексенбі, алты сенбі, алты дүйсенбі болуы мүмкін бе?
9 жаттығу.
Мақсаты. «Апта» туралы түсінікті қалыптастыру.
Құрал жабдық. Трафарет; түрлі түсті, ақ қағаз, қайшы.
Орындау әдісі. Әңгіме.
Тәрбиеші. Бір аптада неше күн бар? Неге жеті деп айлайсыңдар? Қандай ертегілерде біз жеті санын кездестіреміз?(кемпірқосақтың жеті түсі, жеті гном,жеті лақ, жеті рет өлшеп, бір рет кес). Жеті саны киелі, сиқырлы деп саналады.
Аппликацияны дайындау реттілігі және дайындау әдістері: ақ қағазды аламыз, түрлі түсті жеті қағаз аламыз, оны трафаретке қойып, жеті жапырақ қиып, «цветик семицветик» гүлін жасаймыз.
Ескерту. Ересек топта бұл сабақты екіге бөліп жасауға болады.
«Уақытты өлшеу: күнтізбелікпен жұмыс жасау» тақырыбы.
Мақсаты.Күнтізбелікпен жұмыс істеуді бекіту, сағатпен таныстыру.
Мазмұны
1 жаттығу.
Мақсаты. Апта күндерінің реті бойынша атауды үйрету.
Орындау әдісі. Әңгіме. «Кеше», «бүгін», «ертең» түсініктерімен таныстыру, оны апта күндеріне сәйкестендіріп, рет ретімен атауды үйрету.
2 жаттығу.
Мақсаты. Апта құрылымын модельдеу,нөмірлеуді үйрету.
Құрал жабдық. Дидактикалық жиыннан екі түсті домалақ, санау таяқшалары.
Орындау әдісі. Санау таяқшаларымен практика жүзінде қолдану.
Тәрбиеші. Қораптан жеті таяқша санап, алыңдар. Оны алақандарыңа қысыңдар. Енді бір таяқшаны бір жаққа қарай қойыңдар. Алақандарыңда қанша таяқша қалды? Санаңдар. Енді үстелге жеті таяқшаны қойыңдар. Біріншісін көрсетіңдер. Бұл дүйсенбі деп елестетейкші, апта шығу үшін тағы қандай таяқшалар қажет? (алты жасыл, бір қызыл), қызыл түс нені білдіреді?(жексенбі) осылайша рет ретімен таяқшаларды қойып, атайды.
3 жаттығу.
Мақсаты. Күнтізбелікпен жұмыс істеуді үйрету.
Құрал жабдық. Күнтізбеліктің үлкен үлгісі, әр балаға бір күнтізбелік.
Орындау әдісі. Күнтізбелікпен практикалық жұмыс жасау.
Тәрбиеші. Қазір қай ай? Санайықшы, жыл бойынша ол нешінші болып тұр? Мамыр айы саны бойынша нешінші? Қыркүйек ше? Желтоқсан ше?(жауаптар). Неліктен сендер санамай бірден желтоқсан айы он екінші ай екенін білдіңдер?(жалпы бір жылда он екі ай, желтоқсан ең соңғысы).
Күнтізбелікте сәуір айын көрсетіңдер. Сәуір айында қанша жексенбі бар? Оны қалай анықтадыңдар? Күнтізбелікте жексенбі қай жерде тұрғанын көрсетіңдер. Ал сенбі нешеу? Олар қай жерде орналасқан? Біреудің анасы сенбі күні жұмыс істейді, ал біреудікі демалады. Сенбі мен жексенбі күндерін санамағанда, адам неше күн жұмыс істейді аптасына? Сәуір айында дүйсенбі күндері нешеу? Сол күндерді күнтізеліктен көрсетіңдерші. Сәуір айында неше апта бар? Күнтізбелікте апта күндері қалай орналасқан?(қатарынан). Сәуір айындағы бірінші сәрсенбіні тауып беріңдерші. Осы айдың сәрсенбісі қай күнге түсіп тұр? Сәрсенбіні қайдан іздеу керек?(үшінші жолда). Неліктен үшінші?(себебі аптаның үшінші күні). Айдың ең соңғы сәрсенбісін көрсетіңіз.
Бүгінгі күнді күнтізбелікте көрсет. Бүгін нешесі? Ертең нешесі? Ол қай апта күні болады?(балалардың жауабы). Қарап, айт: осы жылы ең соңғы күнді ата.қай жыл мезгіліне ол түсіп тұр? Қалай ойлайсыңдар, келесі жылдың бірінші күні қай күнге түсіп тұр? Неліктен?
4 жаттығу.
Мақсаты. Құм сағаттың қасиетімен таныстыру.
Құрал жабдық. Құм сағат.
Орындау әдісі. «Сағаттың құрылысы, оны бұрыңғы заманда қалай қолданды» тақырыбына әңгіме.үлгіні көрсету кезінде 2,3,5 минут көрсету керек, ол кезде бала сағатты бақылап, уақыттың ұзақ өтуін сезінуі керек. Топ құм сағаттың ағуын бақылап отырғанда, бір бала бір минуттың ол үшін қалай өткенін сезіну керек болады, осындай мысалға тәжірибе өткізуге болады.
Қорытынды. Өзінің сезіміне сүйене отырып, уақытқа бейімделу қиындық тудырады.
5 жаттығу.
Мақсаты. Практикалықө іс әрекет пен уақыттың ұзақтығын сәйкестендіру.
Құрал жабдық. Құм сағат, су сағаттың түрлі түсті суреті, будильник, электронды сағат, сурет салатын қағаз, фломастерлер.
Орындау әдісі. Практикалық жұмыс, әңгіме. Алдын ала балаларға берілген уақытты айтып, сол аралықта балалар суретті салып бітіруі керек болады. Уақытты бақылау құм сағатпен жүргізіледі.
Қорытынды. Тәрбиеші: «Құм сағат тек белгілі уақыт аралығын өлшеуге ғана арналған, ол уақытты өлшемейді. Онымен белгілі уақыттың интервалын есептеуге болмайды. Бірақ ерте заманда адамдар осылайша қолданған болатын. Бірақ бұрыңғы заманда сағатты анықтау үшін осындай құм сағаттарды қолданды. Ол уақытта құм барлығы ағып болғаннан кейін, колбаны ауыстыру керек болатын. Ондай сағаттарды кейде сумен толтырып қоятын. Сондықтан да оны «сулы» деп те атайтын. (суретті көрсетеді). Ең бірінші сағатты адамдар көлеңкенің күннің айналуымен бататынын байқаған. Ең ұзын көлеңке күн отырғанда пайда болады, ал күн ең төбеде орналасқан кезде ең қысқа көлеңке пайда болады. Егер күн төбеде тұрса, қандай тәулік онда?(күндіз). Егер күн төмен тұрса(кеш, таң). Сондықтан да бұрыңғы заманда адамдар шеңберді бірдей бөліктерге бөліп, оны уақыт деп атаған. Күн сағатында бөліктердің нешеу екенін санайықшы? Неге оны бұрында он екіге бөлген, неге онға бөлмеген? Ол әлі күнге дейін жұмбақ болып келеді, мүмкін бұрыңғы заманның адамдарында он екі саусақ болған шығар, бәлкім өзге планетаның адамдары осылай есептеген болар, белгісіз. Ал сағаттағы он екі саны бұрыннан бері уақыт өлшеуіш құралы болып есептеледі. Бір тәулікте екі рет он екі сағат болатынына үйреніп қалғанбыз. Ал механикалық сағатты ойлап тапқан кезде, адамдар оны күн жүйесіне ұқсатып, бөліктерге бөлетін болған.
Сағаттың кемшілігі қандай? Бұрыңғы заманда онымен қолдана алды ма?(күн түскен кезде ғана). Ал механикалық сағат күнсіз жұмыс істейді. Бұл өте күрделі механизм. Ойланып көріңдерші: механикалыө сағатты не жылжытып тұрады?(пружина) егер сағатты қоспаса, ол жүрмейді. Бір рет қосу бір тәулікке жетеді. Бірақ қосуы керек жоқ сағаттар бар. Ол қандай сағат?(электорнды) осы элестронды сағатты мұқият қараңыз. Ол механикалық сағаттан немен ерекшеленеді? Дұрыс онда тіл жоқ. Электорнды сағаттан уақытты анықтау жеңіл, яғни онда уақыт та, минут та көрсетілген. Тек қана оны оқи білу керек.
Ескерту. Тілі бар сағатты түсіну қиын. Сағатты білу үшін, циферблаттағы сағат және минутты көрсететін тілдің сандарын сәйкестендіру қажет. 24сағат -60минут -60 секунд.
6 жаттығу.
Мақсаты. Тілі бар сағатты тануға үйрету.
Құрал жабдық. Тілі бар сағаттың үлгісі, ине, картон, қатты қағаз, шаблон, қайшы, тілдер, желім, сым, түйме.
Орындау әдісі. Әңгіме. Практикалық жұмыс.
Тәрбиеші. Бүгін біз тілі бар сағат арқылы уақытты анықтауды үйренеміз. Бірінші өзіміз сол сағатты жасап көрейік. Қатты қағаздан домалақ шаблон қиып алайық, оны картонға жабыстырамыз. Содан кейін инені алып, тура ортасынан тесіп, тілдерді сыммен және түймемен бекітеміз.
Тәрбиеші. Бір күні Дым білмес және Гунька сағат жасаймыз деп шешті. Жасап, кім жұмысты әдемі жасады деп сөзге келді. Қалай ойлайсыңдар, кім дұрыс жасады?(екеуі де) неге? Дұрыс, екі тіл де бір өлшемді.
Шынайы сағатқа қарап балалар өздерінің сағаттарына тілді де сандарды да орналастырады. Педагог 11 және 12 санының жазылуына назар аударады. Бұрында олар жазылмай, тек ауызша айтылатын. Содан кейін тәрбиеші балаларға тілдің бірнеше орналасу түрін көрсетеді: 12 сағат,3 сағат,6 сағат,9 сағат. Балалар оны өз үлгілерінде көрсетеді. Содан кейін педагогтың нұсқаулығы бойынша сағат тілін бес, жеті, алты, он, төртке ауыстырып көрсетіп отырады.
10 қосымша
Сюжетті дидактикалық ойындар.
«Цирк»
Ойынның мақсаты: сандар туралы білімін тексеру, жаңа жағдайларда қарапайым математикалық есептерді шығаруды үйрету.
Ойынның іс әрекеті. Көрермендер рөлін орындау, есептерді дұрыс шығару, жүргізушінің сұрағына дұрыс жауап беруді бақылау.Ойынның ережесі. Жүргізушінің қойған сұрақтарына дұрыс және тез жауап беру. Әрбір дұрыс айтылған жауапқа бір фишка беріледі. Фишкалардың саны бойынша жеңімпаз анықталады.
Құрал жабдық. Әрбір балаға бір конверт беріледі. Оның ішінде сандық карточкалар болады.
Ойынның барысы. Балалар көрермен рөлін орындайды, тәрбиеші жүргізуші.
Жүргізуші. Балалар бүгін бізде цирк ашылды. Сендер циркке барғыларың келеді ме?
Барлық балалар келіскеннен кейін, барлығы кассаға назар аударады, ол жерде кассир болып Арайлым отырады, олар оларға билет сатып алуды ұсынады.Балалар тез тез бірінің соңынан бірі тұрып, билет сатып алады, олар билетті қарастырып, қызығушылық танытады( қызыл түсті қарындашпен орынның қатары, ал көк түспен орын белгіленеді) Барлық балалар әдемі безендірілген залға кіреді, бұл цирк. Цирк туралы әңгіме айтып, сайқымазақ, аңдар және т.б. жануарларды әңгіме қылады. Қоңырау соғылады, көрермендер өз орындарына отырады.
1 тапсырма реттік санау.
Жүргізуші. Сендер барлығын қызыл түсті қарындашпен қатардың нөмірі, ал көк қарындашпен орын нөмірі жазылған билеттер сатып алдыңдар. Сол бойынша сендер әрқайсысын өз орындарыңда табу керексіңдер. «Асан сен қандай орында отырсың? Сен қалай санадың? Сен неге жетінші орынға отырдым деп ойлайсың?» деп сұрайды. Тапсырманы дұрыс орындаған балаға фишка беріледі.
Барлығы орналасып, өз орындарын тауып болғаннан кейін контроллер(тәрбиеші) барлық қатарды аралап, билеттерді тексеріп, әркім өз орында отыруын қадағалайды.
Петрушка пайда болады№
Петрушка. Сәлеметсіңдерме құрметті достар, балалар, ханымдар мен мырзалар!Мен өзім жалғыз келгенім жоқ, достарымды алып келдім. Жәй дос емес, қолға үйретілген аңдар. Кім екенін жұмбақтап айтамын.
Өзі адаммен жақсы дос болады,
Үйді қорғайды,
Әрқашан құйрығымен ойнайды.
Не бұл? Дұрыс. Бұл ит. Оның аты Жучка. Сендер билейтін, аунайтын, әртүрлі иттер көрген шығарсыңдар. Ал бүгін сендер санау білетін Жучка деген итпен танысасыңдар. Сендер бірақ мұқият болыңдар. Ит қателесіп кетуі мүмкін. Жучкаға сұрақ қойған кезде, сендер бірге ойланып, іштей санап отырыңдар. Содан кейін карточкамен дұрыс санды көрсетіңдер. Дайындалыңдар!
Сахнаның сыртынан ит пайда болады. Жучка балалармен амандасып, олардың сұрақтарына жауап беруге дайын екендігін айтады.
2 тапсырма. 10-ға дейін санау.
Петрушка. Жучка балалар сенің санау білетінін білмейтінін білгісі келеді. Кәнеки Жучка мына жерде қанша текше бар, санашы?(үстел үстінде жеті текше тұрады, Жучка алты рет үреді)
Петрушка. Жучка дұрыс санады ма?
Балалар: Жоқ! Жучка дұрыс санамады.
Петрушка. Жучка тағы бір рет санашы. (Жучка тағы алты рет үреді)
Петрушка. Балалар Жучкаға мына жерде қанша текше бар? (балалар жеті деген саны бар карточканы көрсетеді)
Петрушка.Ал Жучка нешеу санады? Карточканы көрсетіңдер. (Балалар көрсетеді)
Петрушка. Бәрекелді! Санау біледі екенсіңдер!
Бір, екі, үш, төрт.бес!
Бәрі санай алады!
Санай, өлшей, таразылай аламыз!
Бөлмеде қанша бұрыш бар?
Торғайдың неше аяғы бар?
Қолымызда қанша саусақ бар?
Аяғымызда башпай қанша?
Балабақшада қанша орындық бар?
Бәрекелді!(балаларға фишка береді)
3 тапсырма онға дейінгі сандардың арасында жақын тұрған сандарды салыстыру.
Петрушка. Мен қазір бір сан атаймын, сендер Жучкамен бірге қайсысы үлкен, қайсысы кішкентай екендігін анықтауларың қажет: жеті ма алты ма? Карточканы көрсетіңдер. Жучка шатасып барлығын керісінше көрсетеді. Ал, балалар оның қатесін түзейді. Дұрыстап санауға тырысшы, мен саған қазір басқа тапсырма беремін дейді. (петрушка төрт шыршаны қояды. Жучка төрт рет үреді. Балалар қуанышпен шапалақтайды) Балалар Жучкаға айтыңдаршы төрт санынан үлкен санды көрсетіңдерші! (балалар бес санын көрсетеді). Қай сан төрт санынан бір санға кем? ( балалар бәрі бірге үш дейді)
Тапсырманы дұрыс орындағаны үшін балаларға фишка береді.
4-тапсырма. Заттың көлемі санға тәуелді екендігін анықтау.
Сахнаның артынан жеті үлкен қаз және сегіз кішкентай қаз,оның артынан түлкі шығады. Қаздар түлкіден қашамыз деп, бірінші тапалдырыққа түлкілер, ал екінші баспалдаққа қаздар тығылып қалады.
Петрушка. Қаздар балапандарымен түлкіден тығылып қалды. Дұрыс болған екен! Қайсысы көп? Қаздар ма, әлде балапандар ма? (балалармен хормен балапандар көп дейді, ал Жучка қаздар көп дейді) Кім дұрыс айтты? Жучка ма, әлде балалар ма? Қалай білеміз?
Балалар. Петрушка, сен санашы.
Петрушка. Жарайды, мен санайын, бірақ сендер қаздарды санаңдар. Содан кейін сол сан салынған карточканы көрсетіңдер. Бәрекелді! Қаздарды дұрыс санадыңдар! Ал балапандары қанша? Қазір сұрақ қиындайды. Барлығын зер салып тыңдаңдар. Ал сен де Жучка тыңдашы, жеті үлкен қаз және сегіз кішкентай балапандар. Карточканы көрсетіңдер! Өте жақсы. Ал енді қай сан үлкен(кішкентай) екенін көрсетіңдер 7ма әлде 8 ба?
5-тапсырма. Сандар мен заттың арасындағы ара қатынасты есіңде сақта.
Жучка Петрушканың құлағына бір нәрсе деп сыбырлайды.
Петрушка. Балалар сендерге қонаққа жеті қоян және бес түлкі келе жатыр. Олар «Талқан» ертегісін көргісі келіп отыр. Сендер оларды көрдіңдер ме?
Балалар. Жоқ!
Петрушка. Оларды күтіп алу керек. Барып қарсы алайын. Ой, мен кім және олар нешеу екенін ұмытып қалдым. Менің есіме түсіріңдерші, өтінемін.(балалар атайды, Петрушка балаларға рахметін айтады)
6- тапсырма. Он санының сандық құрамы.
«Талқан» ертегісі көрсетіледі.
Петрушка. Талқанды кім тартты? Талқанды жұлу үшін қанша кейіпкерлер келді? Олар нешеу болды? Немересі қай жерде? Жучка ше? Тышқан ше? Қалай санадыңдар? Бәрекелді.
Ал енді әрқайсысында қана фишка екенін санаңдар!
Бұл ойынды топпен немесе 9-10 балаға бөлініп ойнауға болады. Бұл балалардың жеке қабілетін анықтауға мүмкіндік тудырады.Бұл ойында сүйікті кейіпкерлер ғана сұрақ қояды: петрушка, «санау білетін» Жучка иті және т.б.Бұл ойында балалар бір бірімен жарысып ойнағанды жақсы көреді, кім бірінші санды атайды, кім азырақ қате жасайды. Көрермендер бақылап отырады, ал Жучка қате жібермеуі тиіс болады.Бұл ойында балалардың математикалық білімі анықталады.
Әр баланың жеке математикалық білімінің деңгейін анықтау үшін, арнайы мынандай кесте толтыруына болады:
Тапсырма №
Баланың аты жөні І ІІ ІІІ IV V VI
Арайлым М.
Асан.Б -
+ +
+ +
- +
- +
+ +
+
Тапсырманы орындап болғаннан кейін, тәрбиеші балалардың жетістіктерін саралайды.
«Цирк» ойынындағы тапсырмалар көбінесе балаларға қиындық тудырмайды.
Бірінші кезеңде балалар затты санау кезінде еркін қолданады. Қайта санау, кері санау, оны бала практика жүзінде де қолданады.
Екінші кезеңде балалар қашықтықтан заттарды санайды, және оны ым ишарамен көрсетеді. Содан кейін олар сол санды сырттай, одан кейін ақырын, сосын ішінен қайталайды. Осы кезеңде балалардың көбісі белсенді болып келеді, санау кезінде мұқият болып, достарымен жарысып отырады, сұрақ қояды, санау кезінде дұрыс немесе дұрыс еместігін сұрайды, дәлелдейді. Кейбір балалар тек санап қана қоймай, өздері ойларынан есеп тауып, оларды шешуге балаларды қызықтырады.
Сюжетті дидактикалық ойындарды алты жастағы балалармен ойналады, бұл балалардың жады мен ойлау қабілетін дамытуға жақсы септігін тигізеді.
Жиһаз жасау шеберханасы
Ойынның мақсаты. Бір затты практика түрінде өлшеу(ұзындығы, ені, биіктігі). Жиһаз жасаушы және ағаштан зат жасайтын адамның еңбегі туралы білімін практика жүзінде жүзеге асыру. Шеберлер сияқты тез, жеңіл және әдемі жұмыс істеуді қалыптастыру. Әрбір адамның еңбегін бағалау керек.
Ойынға дайындық. Серуендеу кезінде тәрбиеші балаларды столяр қызметкерімен және оның шеберханасымен таныстырады. Балалар столяр қызметкерінің еңбектенуін бақылайды: әдемі жұмыс істейді, шегелерді дұрыс және нақты қағып, үстелдерді жөндеп, орындық пен есіктерді дайындайды. Столяр балаларға құрал жабдығын көрсетіп, оларға мынандай бөліктерден әдемі қызықты заттар жасауға болатынын айтады, мысалға қуыршаққа арналған кішкентай үстел. Содан кейін үстелді жасау үлгісін көрсетеді. Шамалап столяр балаларды жұмыс істеуге шақырады(ұстап тұруға, алып беруге, шеге қағуға), техника қауіпсіздік ережесін ұстануды талап етеді.
Балаларға столярлар үлкен шеберхана, жиһаз жасау фабрикаларында жұмыс істейтіні айтылады. Балаларға нақты түсінікті болу үшін оларға әр затты жасау кезінде оны дұрыс өлшеп алу керек екендігі ескеріледі, берілген стандарт бойынша есік, жиһаз, басқа да заттар жасау кезінде әлбетте оны өлшеп алу керек.
Құрал жабдық. Екі өлшемді тақтайша(айырмашылығы 1-1.5см), рейка, өлшеуіш құралдары(таяқша, картоннан жасалған жолақшалар), шеге, халат, фартук, шәпке.
Ойын рөлдері мен шарты. Столяр, плотник, шеберхана меңгерушісі, жүргізуші рөлдері бөлінеді. Шеберхана меңгерушісі тапсырыс келгенін хабарлайды, столярға үлгіні көрсетіп, осындай әртүрлі өлшемді үстел жасау үшін әртүрлі тақтайша алу керек, оған соған сәйкес үлгі бойынша үстел үстіне жабатын қақпақ дайындау қажет болады. Ол сол жұмысты қабылдап, шебердің жасаған жұмысын бағалайды. Столяр үстелдің қақпағының ұзындығы мен енін өлшеуіш құралмен өлшеп, қоймаға барып, қоймашыға өлшемдерді беріп, сәйкес келетін материалды алу керек. Биіктігі әртүрлі үстелдер үшін белгілі өлшемдегі аяқтарды плотникқа жасауға тапсырылады.
Ойынның барысы. Ойынның барысын дамыту үшін кіші топтағы балаларға көлемі әртүрлі үстел дайындауға тапсырма берілуіне болады. «Үстел жасау шеберханасы» ашылады, балаларлың көбісі онда жұмыс істегісі келетінін айтады. Сол жерде балалар екі кезекпен жұмыс істеу керектігін шешеді, бір балалар бір санын алады, ал қалғандары екі санын алады, солайша олар екі кезекке бөлінеді.
Ойын басталады. Вахташы Арман жұмыскерлерді арнайы саны жазылған пропускпен кіргізеді. Барлығы белсенді, біреу шегені қаққысы келіп, бірақ оған сәйкес келетін қақпақ пен үстелдің аяғын дайындау керек.
Заттың ұзындығын, биіктігі мен енін өлшеу кезінде балалар өлшеу кезінде мұқият болуы керек, әрбір өлшем жасау кезінде арнайы белгі қойып, белгілерді санап, өлшеу нәтижесін нақтылау керек.
Балалардың жасайтын қателері. Кейбір «шеберлер» өлшеп алмай, бір қақпақты әзірлеуге дайын тұрады. Олар үстелдің үлгісін алып, қоймаға барып, оның үстіне дайын тұрған қақпақты қоя салады. Мысалы, Асан үш қақпақты алып, қоймада сәйкес келетін қақпақ жоқ деп айтады. Ал кейбіреулері тіпті көзбен өлшей салады, ол да дұрыс емес.Шеберхана меңгерушісі нағыз шеберлер бұлай жасамайды, олар әрдайым бәрін өлшеп, мұқият болады. Балалар соған еліктеп, өлшеуіш құралдарына назар аударады.
Өлшеу кезінде кей кезде балалар қателесіп кетуі мүмкін, өлшем дұрыс болмай, белгі дұрыс сызылмай, жылжып кетеді. Ол кезде көмекке контроллерды шақыруға болады.
Мысалы, контроллер Абай Армн жасаған үстелді алып, айтады:
Абай. Қазір сенің қандай үстел жасағаныңды көреміз. Ұзындығы бойынша сен неше рет өлшедің?
Арман. Үш рет.
Абай өлшеуіш құралын алып, қақпақты өлшейді. Өлшеу үш ретке сәйкес келеді, қалдық қалып қояды.
Абай. Көрдіңбе сенің үстелін үш өлшемнен артық болып кетті. Сен неге дұрыс емес үстел жасап жатсың?балабақшадағы барлық үстелдер бірдей, ал сенікі үлкен. Үстелдің өлшемі бойынша емес. Біз мұндай үстелді қабылдамаймыз. Қайтадан әзірле.
Арман. Мен бәрін дұрыс жасадым, өлшедім.
Абай. Кәне тексерейікші.өзің өлшеп көр, мен бақылап тұрамын. Ең соныңда бала дұрыс өлшемегені анықталады.
Жұмыстағы қателіктрді жою үшін, үш түрлі өлшемді қолдануға болады.
Ойынның сюжеті мен мазмұнының ары қарай дамуы.
Ойын белсенді түрде өтеді, барлық балаларға өлшеу, қағу, аралау ұнайды. Бұл кезде әр бала бір біріне көмектесіп, тәжірибесімен бөлісіп, кеңес айтып: «Менің қақпағымның ені екі өлшем, ал биіктігі мен аяөтары үш өлшем. Мен балаларға арналған үстел жасап жатырмын, ал сен ше?», «мен жақсылап өлшеп, қақтым. Менің үстелімді бірден балабақшаға алып кетті» . егер жиһаз көп дайындалса, онда оны жиһаз дүкендеріне,базаға, мектептерге жібереді.Ойынның сюжеті әртүрлі жоспарлы болуы мүмкін.
Әртүрлі рөлдерді ойнау кезінде, балалар жұмыс бойы дұрыс өлшеуді талап етеді. Барлық балалар шеберхананың жұмысына, өлшеу жұмыстарына қызығушылық танытады. Мектепке дейінгі балалар өздеріне қызықты рөлдерді де таңдай біледі. Өлшеу басқа ойындарда да қолданылады.
Осылайша, бір пәтерге жиһаз алып келеді, ол жиһазды орналастыру үшін, балалар бірінші қабырға мен шкафтың өлшемін өлшеп алады(«новоселье» ойыны). Балалардың ішінен біреуі үй құрастыруды ұсынды. Осылайша «Құрылысшы» ойыны басталды. Міне үйдің бір іргесі пайда болды. Құрылысшы Абай өзінің еңбегі туралы балаларға айтып береді.
Бетон қалаушылар бұл кезде жаңа жол салып жатыр. Жайық және Нұрәлі жол белгілерін қобды шешті. Осы кезде «Біздің көше» ойының бастап жіберуге болады.
Хайуанаттар бағы.
Ойынның мақсаты.он санына дейін санауды бекіту. Хайуанаттар бағында жұмыс істейтін адамдардың еңбегі туралы мағлұмат беру.
Ойынға дайындық. Хайуанаттар бағына саяхат жасау кезінде балаларға әртүрлі ертегілер оқылып, «Жануарлар әлемі» деген бағдарламаның жануарлар туралы үлестірмелі материалдары мен суреттері, хайуанаттар бағында жұмыс істейтін адамдардың еңбегі туралы
Ойынға дайындық. Хайуанаттар бағына саяхат жасау кезінде балаларға әртүрлі ертегілер оқылып, «Жануарлар әлемі» деген бағдарламаның жануарлар туралы үлестірмелі материалдары мен суреттері, хайуанаттар бағында жұмыс істейтін адамдардың еңбегі туралы әңгіме жүргізіледі. Балалар жануарлардың хайуанаттар бағындағы өмірі туралы, қандай жағдайда, немен қоректенетіні, қалай ауырып, емделетіні туралы мағлұмат беріп, таныстырады. Хайуанаттар бағынын қызметкері ғана торда қанша жануар бар екенін, бақ бойынша қанша жануар бар екендігі, оларға қанша тамақ керек екендігін сол адам ғана біледі.
Құрал жабдық.тәрбиеші балалармен бірге ойыншық жануарлар, құрылыс материалдары, әртүрлі инвентарь(шелек, сыпырғыш, тегеш, сүрткіштер). Фанера мен картоннан ұзын емес қоршау және ағаштар кесіп дайындайды. Түрлі түсті қағаз және пластилиннан жануарларға ас әзірлейді. Ол үшін әлбетте алжапқыш, қолға киетін қолғап, орамал немесе бас киім болу керек.
Ойынның рөлі мен ережесі. Жүргізуші, хайуанаттар бағының жұмыскерлері, зообақтың директоры, дәрігер, асхана қызметкерлері және т.б.
Ойынның барысы. Ойын хайуанаттар бағын құрастырудан басталады.
Бір топ бала тор, хауыз, асхана,дәрігердің кабинетін құрастырудан бастаса, басқасы басқа жерде қорық, шөл бұрыштарын жасайды. Барлығы бірге құрасытырып, белсенді түрде сұрақ қойып, хайуанаттар бағында қанша аң орналастыруға болады? Олардың қайсысы мықты? Жылқы қалай ұйықтайды? Қай жануар ең қызықты? Т.б.
Барлығы қонақты қарсы алуға дайын болғанда, зообақтың директоры барлығына бағыттау парағын береді.
Директор(тәрбиеші). Құрметті жолаушылар сендер бүгін жануарларды қайдан алып келесіңдер?
Абай. Мен шөл далаға түйе алып келуге барамын.
Жәнібек. Мен тайгаға аюларды алып келейін. Директор балаларға бағыттау билеттерін беріп, ішінде жеті және сегіз саны таяқша түрінде жазылғанын айтады.
Директор. Сендердің біреулерің хайуанаттар бағы үшін жеті түйе, ал қалғандарың аю алып келіңдер.
Асан. Қанша аю ұстау керек?
Директор. Аюды түйеден бір санға көбірек әкеліңдер.
Асан. Сонда мен сегіз аю алып келемін.
Жолаушыар өздеріне тиіесілі көліктің түрін таңдап, әртүрлі қорықтарға барады: біреуі шөл даладан түйе алып келу үшін пойызбен кетеді, ал басқасы ұшақпен тайгаға аюға кетеді.
Қалған балалар хайуанаттар бағында еңбек етуге қалады. Барлығы жануарлармен кездесуді асыға күтеді: жұмыскерлер тор жасап, едендерді жуып жатса, аспазшылар тамақтану рационын дайындап, дәрігер дәрі дәрмектерін дайындап жатыр екен.
Бірер уақыттан кейін зообаққа Абай мен Жәнібек келеді. Оларды зообақ директоры мен дәрігер күтіп алады. Дәрігер Айжан барлық жануарларды тексеріп, олардың дені сау және хайуанаттар бағына кіргізуге болатынын айтады. Барлығының жағдайын, денсаулығын тексеріп болғаннан кейін, директор жолаушылардан әрқайсысы қанша жанур алып келгенін сұрайды.
Абай. Мен жеті түйе алып келдім.
Жәнібек. Ал мен сегіз аю алып келдім.
Директор. Сендер жеті түйе және сегіз аю алып келгендеріңе сенімдісіңдер ме?
Абай. Менің жолдамамда жеті таяқша белгіленіп тұр. Түйенің саны да жеті. Мен санадым. Осы кезде Жәнібек ойыншық аюларды қатар қатар тізіп қойып жатты.
Жәнібек. Міне менің сегіз аюым да осы жерде. Санап көріңіз. Аюды түйеден бір санға көбірек ауласын деген тапсырма берілген болатын. Санаңыз.
Директор. Бәрі дұрыс. Сендер шынымен де жеті түйе және сегіз аю алып келген екенсіңдер. Айтыңдаршы, сендердің қайсың бір жануарға көбірек алып келдіңдер?
Жәнібек. Мен көп әкелдім. Себебі сегіз саны жеті санынан бір санға көбірек дейді.
Директор.(Абайға қарап): сен қалай ойлайсың? Жеті саны үлкен ба , әлде сегіз саны ма?
Абай. Жеті саны сегіз санынан кіші. Егер мен бір түйеге көбірек әкелсем, онда аюдың санымен бірдей болушы еді.
Директор. Сендер керемет жолаушысыңдар. Ал енді жануарларды тамақтандырып, орындарына орналастыру қажет. Жәнібек аюды салқын торға, ал Абай түйелерді күн түсетін жаққа орналастырады. Содан кейін жұмыскерлерге оларды тамақтандыруды тапсырып, өздері келесі кезекте жолға шығу үшін демалуға барады.
Хайуанаттар бағына тағы бір жолауша келеді. Ол Витя. Ол бес түлкі алып келеді.
Директор. Түлкілерге қанша тор керек?
Витя. Түлкілер қатты шаршады. Біз кқлікпен де, пойызбен де жүріп келдік. Оларды бөлек торларға орналастыру керек шығар.
Директор. Жақсы, онда оларға жеке жеке тор дайындайық. Әрбір торға бір түлкіден орналастыру үшін қанша тор керек?
Витя. Егер бес түлкі болса, онда бес тор қажет болады.
Директор. Хайуанаттар бағын аралап, қанша бос тор қалғанын санап келіңіз.
Бала ос тұрған торды санап келеді. Олар тек төртеу ғана болып шығады.
Витя. Тек қана төрт бос тор бар. Бір тор жетіспейді.
Директор. Неге жетпейді?
Витя. Себебі түлкі саны бесеу, ал тор болса төрт, ал төрт саны бестен бір санға кем. Енді не істейміз?
Директор. Ашуланбаңыз. Қазір жұмыскерлерге тағы бір тор жасауын сұраймыз. Сонда бес түлкіні әр торға орналастыра алатын боламыз.
Балалар ұзақ уақыт бойы, қызығушылық танытып, ойнайды. Әрқайсысы өз жұмысымен шұғылданып жатыр, біреулері торларды жуып жатыр, екіншісі аңдарды серуенге алып шығып жатыр, үшіншісі балаларға экскурсия жасап жатыр. Балалар хайуанаттар бағы «санитарлы күнге» жабылмағанша ойнай алады.
Балалардың жіберетін қателері. Көрсетілген үлгі бойынша балалардың барлығы сандарды дұрыс атап, салыстырып, олардың қайсысы үлкен, қайсысы кішкентай екендігін ажыратып жатты. Бірақ барлық балалар бұлай салыстыра алмайды.
Кейбір балалар практика жүзінде салыстырғанда, қателесіп жатады. Мысалға, Айгүл жолға шығудың алдында Айжаннан пингвиндерді аз әкеледі деп айтылған болатын. Бірақ ол оны әкелгенде аз екендігін дәлелдей алмады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ
1.«ҚР Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты» - Астана. 2009., кіріспе, 12-13, 16б.
2Н.А.Менчинская, Е.А.Кабанова-Миллер Развитие элементарных математических представлений детей младшего школьного возраста. – Краснодар. 2000., - 5-10, 28-32б.
3. Т.В.Кудрявцев, А.М.Матюшкин Детская психология.
4. Леушина А.К. Формирование элементарных математических представлений у дошкольников.- М., 1996.
5. И.В.ДубринаПреемственные связи ДОУ, школы и родителей будущих первоклассников. Методическое пособие. −М., 2006., − 29с.
6.Е.И.Кравцова Ребенок и общество. - М. 2003.,- 25-27б.
7. В.С.Мухина, Детская психология.
8. Д.Б.Эльконинн Психология интеллекта. - М. 97., - 22-26б.
9. Д.Л.Волковский "Детский мир в числах»НИИОП. 1982., − 132б.
11. А.М. Леушинаның "Обучение счёту в детском саду"М., 1996.
12. Ф.Н.Блехер Маленькие дети и и математика – Москва, 1983.-23.
13 Н.Айғабылов Қазақ мектебі үшін мектепке дейінгі балаларды оқытуды өзіндік әдістемелік жүйесін жасауға
14. Ғ.Нығыметова, // 5-6 жастағы балаларды мектепке бейімдеу мәселесі // Бастауыш мектеп. №6, 2006., - 13-14б.
15. Б.Дабылова, Г.Қасымова, М.Бапаева, // Мектепке дейінгі білім беру мазмұнын жаңарту тұжырымдамасы // Қазақстан мұғалімі. №2., 20.01.04.- 3-6б.
16. Выгодский Л.С. Мышление и речь. Сборник соч.- 6-ти томах.- Москва: 1986.
17. Выгодский Л.С. Мышление и речь. Сборник соч.- 6-ти томах.- Москва: 1986.
18. Выгодский Л.С. Мышление и речь. Сборник соч.- 6-ти томах.- Москва: 1986.
19. Выгодский Л.С. Мышление и речь. Сборник соч.- 6-ти томах.- Москва: 1986.
20. Выгодский Л.С. Мышление и речь. Сборник соч.- 6-ти томах.- Москва: 1986.
21. М.Сәтімбекова // Балалардың қарапайым математикалық түсініктерін қалыптастырудың тәсілдері // Білім технологиялары. - 2000ж., №2., 14-15б.
22. «ҚР Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты» - Астана. 2009., кіріспе, 12-13, 16б
23. «Біз мектепке барамыз». Мектепке дейінгі ересек жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқыту бағдарламасы. – Астана. 2009., - 30-32б.
24. А.Н.Джуринский. Зарубежная педагогика. - М. 2008., - 45-49б.
25. О.А.Шаграева. Детская психология. - Москва. 2001., 274-279б.
26. А.Н.Джуринский. Развитие образования в современном мире. - Москва. 2004., - 136-166б.
27. А.М.Леушина. Формированме элементарных математических представлений. - М. 1974., - 44-49б.
28. В.Г.Каменская. Готов ли Ваш ребенок к школе. - С. 96., - 6-9б.
29. С.Елубаев. Қазақтың байырғы қара есептері. - Алматы. 96., - 4-5б.
30. А.Балабаева // Қарапайым математикалық ұғымдармен таныстыру мазмұнын жетілдіру // Бастауыш мектеп. №2., - 2007., 33-34б
31. Е.А.Носова. Использование игровых методов при формирований у дошкольников математических представлений. - Л. 1990., - 47-60б.
32. Л.Б. Баряева. Формирование элементарных математических представлений у дошкольников. Учебно-методическое пособие.
СПб.2002., − 3,5,8,10,15,18,20,35.
33. В.Л. Валентиновна. Инновационная модель математического образования дошкольников − The Emissia.Offline Letters РГПУ им. А.И.Герцена. ISSN 1997-8588Январь 2011.
34. М.В. Кларин. Интерактивное обучение – инструмент освоения нового опыта // М.В. Кларин // Педагогика № 7. – 2000., – 12-18б.
35. Ә.Қ.Қабденова // Мектепке дейінгі мекеме мен бастауыш буын арасындағы сабақтастық // Солтүстік Қазақстан // www.google.kz.