Разработка внеурочного занятия по тувинскому языку и национальной борьбе Хуреш
Тыванын кадет корпузунун 5-тен 8 класстарнын оореникчи оолдарынын аразында тыва тыва дыл хунунге тураскааткан тыва Хуреш маргылдаазы.
27октябрь 2016 ч.
Эрттирикчи: Хундускунун мендизи-биле эргим оореникчилер, тренер башкылар, чалаттырган аалчылар база аарыкчылар! - Бо хун тыва дыл хунунге тураскааткан Хурешке школа чергелиг маргылдааны эртирер-дир бис. Моорейнин сорулгазы торээн дылынга ынак болурунга, тоогузун билип ап, хундулеп чоруурунга, элээди оолдарнын хей – аъдын бедидеринге, школанын сургуул оолдарын чараш чуулге бодун алдынып билиринге, база куш шыдалын хостуг коргузуп, мергежил-дуржулга алырынга улуг ооредиг бооп турар.
Ооржак С.Э. – ТКК-нин тыва дыл болгаш чогаал башкызы.
« Тывалар деп кымнарыл ол?»
Тывалар деп кымнарыл ол?
Тывызыксыг, тоолчургу,
Улуг-Хемнин унун чурттаан,
Уран-шевер улус чуве.
Тывалар деп кымнарыл ол?
Дынгылдайлыг эрес-кежээ, Алды чузун малын малдаан.
Алыс ишчи улус чуве. (Клара Сагды)
Ооржак Ч.Ш.- ТКК-нин тыва дыл болгаш чогаал башкызы.
3398520825500Тыва кижи кончуг чараш,
Дылы, дома откут, тода.
Аажы-чаны бодуун топтуг,
Арны-бажы чазык-чаагай.
Тыва кижи холлу чемзиг,
Тырткан эъдин кылып, дулер,
Аъжын-чемин делгеп, салып,
Аяк-шайын кудуп сунар.
Тыва кижи тулган шевер,
Тыппазы чок, кылбазы чок,
Сыгыт, хоомей сала бээрге,
Сыгыргага канчап деннээр. (Виктор Дандар)
(адыш часкаашкыннары)
Ынчангаш, киржикчилерни адыштан часкап уткуп алылынар. Могелерни чалап тур бис!!!
(киржикчилер хогжум уделгези-биле кирип, залды бир долгангаш, дорге барып чыскаалыптар).
Эрттирикчи: Тыванын кадет корпузунун хуреш башкызы Тыванын арзылан могези Маадыр-оол Кавааевич Монгушка состен бээрин чопшээренер.
Эрттирикчи: Ат-алдарлыг могевистин изин базып, келир уеде тыва Хурешке элээди школачы оолдардан шыырак могелер унеринге идегээр-дир мен. Ынчангаш, маргылдааны ажыттынган-деп чарладым.
Эрттирикчи: Моорейни эгелээр мурнунда моге салыкчыларын болгаш кол шииткекчини таныштыраалынар:
- кол шииткекчи – Монгуш Маадыр-оол Кавааевич.
- моге салыкчылары, башкылар Кужугет Вадим Владимирович, Монгуш Айдыс Владимирович, Монгуш Чаян Орлан-оолович база Мунзук Кан-Демир Радикович.
- моорей уезинде тайылбыр ажылын тренер башкы Бадан Кара-Хаак Дилгижекович чорудар.
Хогжумнуг чапсар:
Антон ҮержааШулук . «Ие дылым»
Кууселдеде - Александр Ховалыг 5 «б» класстын оореникчизи.
3455670952500Арга-эзим аялгазын,
Агым сугнуӊ шолураажын,
Оът-сиген сымыраныын,
Оолдуг элик огурарын,
Чуулган көшке диңмирээрин,
Шуурган хаттың улуурун-даа,
Дыңнап, билип чоруурумга,
Тывалап-ла турар боор-дур.
Кандыг-даа дыл меңээ дөмей,
Кандыызын-даа хүндүлээр мен.
Ынчалза-даа төрээн дылым –
Ыдыкшылдыг кызыл тыным.
Ийи харлыг чажымдан-на
Ием меңээ айтып бергенИгил ыры сагындырарИе дылым ындыг кончуг…
Мөңге кижи чоруур эвес,
Мөңге дыжым көре бээр мен…
Айдың дүне кырым орта
Айлаң-кушкаш ырлай-ла бээр:
Дыңнап, билип чыдарымга,
Тывалап-ла орар боор оң…
Олча Хертек«Эртинем сен»
Кууселдеде - Монгуш Олчей-Кежик 5 «б» класстын оореникчизи.
3217545635000Тыва дылым төрээн дылым,
Тыным болган, хиним тудуш,
Өгбелерден дамчып келген,
Өртээ турбас эртинем сен. 2036445-817943500
Тыва чоннуӊ тыва дылыТынгарып каан эртиневис.
Эштериӊге тыва дылынЭэлдек, чараш чугаалап чор.
Делегейде хөй-хөй дылданДыӊ-на чаӊгыс тыва дылым.
Кажанда-даа чарылбазымКайгамчыктыг чараш дылым.
Шулук Чооду Кара-Куске «Эн-не дээди эртиневис»
Кууселдеде - Алдын-Херел Ховалыг 8 «б» оореникчизиЭртинелер бисте көвей,
Эргек базып, санап четпес.
34575751206500Эң-не дээди тостуң бириЭргим тыва дылывыс бо.
Тыва дылга өртек турбас,
Тыныжывыс, тынывыс ол.
Тываларны тыва кылган Тывызыксыг хуулгаазын ол.
«Тыва» деп дыл турбаан болза,
Тывалар-даа турбас ийик.
«Тыва» деп чурт, «тыва» деп сөсТывылбас-даа турган ийик.
«Эртине» дээр сөс-даа база
Ээн черден төрүттүнмээн:
Эртинелер аттары-даа,
Элеп читпес тыва дыл бо.
Ырлаар, бижиир, чугаалажыр,
Ынакшыжар чепсээвис бо.
Херек болза, дайзынны-дааХере шааптар доктаавыс бо.
Ол чок болза, хөөмей-сыгыт Ораннарга чаңгыланмас.
Эргим тыва дылывыс ам Эң-не дээди Эртиневис!
Сыгыт - Хоомей . Кууселдеде - хоомей болгумунун оолдарыЭрттирикчи:
Содактыг оол девип ундуСорук кирген чаражын корДээскиндир самнап турда,
Дээрде эзир сагындырарЭзир ышкаш кылыйткан-даа,
Эмдик аът дег мооп-даа чоруур,
Ээлгир хаак дег эът –ханныгЭкерлернин чоргааранчыын!
Делегейни дээскиндирДевинер-ле, самнанар-ла,
Диптерге-даа, оранга-дааТиилеп чору ,тыва моге!
Осур-оол Менги – 8 «б» класстын оореникчизи.
Тыва дылымОрус дылда кожаң ырга ынаам аажок,
Ол дыл дээрге чуртталгамның чамдыы дээр мен.
Бижип, номчуп, сактып, дыңнап, боданганым,
Билип алган орус дылым үнелээр мен.
Перси дылда бижээн шүлүк аайлашкан,
Белен болгаш дүлгээзинниг чараш дээр-дир.
Француз дылды дыңнаарымга чараш-ла-дыр,
Бырлаңнашкан чалгыглар-даа сагындырар.
А англи дыл – күчү-күштүг шуурган-на,
Амыргалап, бүрээлээн дег дыңналыр-дыр.
Испан дылда ырлар дыңнааш, шыдашпас мен,
Эрим хайнып, сыным бедип хертее бээр.
Ол-ла көвей янзы-бүрү дылдар шуптуОнза, чараш үнелиг деп демдеглеп каайн…
Ынчалза-даа мээң хуумда чарылбазым,
Ынак мен деп чугаалааным чаңгыс дыл бар.
Айдың дүне өпей ырын ырлап оргаш,
Авамның мээ чаяап берген эртинези –
Чидиг чепсээм, өөрүшкүм, муңгаралым,
Чигзинижим, ынакшылым, изиг ханым,
Өлүп чыда байырлажыр сөөлгү сөзүм,
Өртек билбес байлакшылым – тыва дылым.
Игорь ИргитКуулар К.К. – ТКК-нун директорнун патриотчу кижизидилге талазы-биле оралакчызы.
Тывызыксыг тыва дылым Орус, моол, түрк болгаш,
Оон-даа өске дылдар-биле
Төрелдежип, хөгжуп орар Төрээн дылым – тыва дылым.
Чонум-биле, черим-биле
Чолукшужар ыдык дылым.
Бодалымны, дүжүмнү-даа Бодарадыр тыва дылым.
Өөрүшкүнү, муңгаралды,
Өгбелерим чагыг-сөзүн Өзээн өттүр чугаалап бээр Өткүт дылым – тыва дылым.
Өжээтенге каргыш салыр,
Өөрүмге йөрээл тудар.
Өршээл дилеп, Бурган алгаар Өңгүр дылым – тыва дылым.
Үлегер сөс, ыры-шоорнуң Үнер дөзү, чаяакчызы,
Чиге, тода, ылап сөстүг Чидиг чепсээм – тыва дылым.
Чогаал, шүлүк тарыкчызы Чоргааралым – тыва дылым.
Дыка-дыка бодап кээрге,
Тывызыксыг тыва дылым.
Тыныш-биле тыным тудуш, Дылым-биле бодум тудуш.
Ынчангаштың «тыва мен!» деп Ырлап чор мен, тейлеп чор мен
Кара-Күске Чооду
Эрттирикчи:
Моон-биле бистин байырлыг маргылдаавыс доозулду, дараазында маргылдаа февраль айда школага болуп эртер. Ужурашкыже байырлыг, шуптунарга менди-чаагай!
(бир тыва ырынын фонаграммазын чон тарагыже салыр).