Конспект урока по марийскому языку на тему Пуртус — мемнан поянлыкна. А.Мичурин-Азмекей

Лудмаш урок дене конспект.
Класс: 4
Теме: А.Мичурин-Азмекей «Пÿртÿс – мемнан поянлыкна»
Базовый учебник
П.Е.Емельянов, В.В.Крылов Лудшаш книга. 4 класс- Нылияш туҥалтыш школлан учебник.- Йошкар-Ола: Марийское книга савыктыш, 2003. - 208 с.
Цель урока: А.Мичурин-Азмекей да тудын «Пÿртÿс- мемнан поянлыкна» ойлымашыж дене палдараш.
Задача - влак:
- ойлымаш, пÿртÿсын поянлыкше дене палдараш.
- сылнын лудмым, йылмым лывырташ, ушым вияҥдащ, чын лудаш туныкташ, текст дене пашам ышташ, предложений- влакым чоҥаш туныкташ.
- пÿртÿс верч, икте - весе верч тургыжланен моштымым кушташ, пÿртÿсым аралаш шумаҥдаш.
Урокын типше: у материалым тунемме урок
Планироватлыме результат- влак:
Предметный: лексический материал дене кучылт моштымаш, йодыш – влаклан чын вашмутым пуымащ.
Личностный: йоча – влакым шочмо йылмым тунемаш, пÿртÿсым аралаш, тудын моторлыкшым, сылнылыкшым ужаш, янлык – влакым, кайык – влакым саклаш, икте – весе дене мутланаш, кутыраш туныкташ.
Метапредметный:
Регулятивный: тунемше-влакын шинчымашым ден моштымашым тергымаш. Тунемме пашам шкевуя аклымаш. Шке шонымым умылтарен да каласкален моштымаш; Тушкан да коктын пашам ышташ тунеммаш. Познавательный: ойлымашым лудмаш да тудым умылаш, текстыште кулеш информацийым муын моштымаш. Шке ончылан йодышым нолталын, вашмутым пуэн моштымаш. Турло информацийым кучылт моштымаш. Библиотека дене кылым кучымаш . Турло семын йодышым шынден лудмаш.
Коммуникативный: устно шке шонымым чын чоҥаш, группышто, туныктышо дене пырля пашам ышташ.
Оборудование: мультимедийный проектор, компьютер, магнитная доска, презентация, книга выставке, писательын портретше.
Урокын эртымыже.
Орг.ужаш-Салам лийже, йоча – влак! Йыҥыр йыҥырта, тунемаш ме вашкена.
- Кидым кушко нолтена.
Вара улык волтенаКок векла шаралтенаКидкопанам перенаИкте-весым ончалнаДа изиш шыргыжалына.
Те уроклан ямде улыда?
- Ямде улына!
2. Мотивационный ужаш. Урокын темыжым да цельжым увертарымаш.
- Йоча- влак, тендан ончылно марий калыкмут – влак. Шкевуя лудын лекса.
Чодыра мемнан поянлыкна. Тудым аралаш кулеш.
Пÿртÿсым ужара сӧрастара, арулык еҥым палдырта.
Ик пушеҥым руэнат – кокытым шынде.
- Кузе шонеда, мо нерген ме таче тендан ден кутырена?
+ Пÿртÿс нерген, чодыра нерген.
- Чын, ме таче пÿртÿс нерген ойлена да А.Мичурин – Азмекейын «Пÿртÿс – мемнан поянлыкна» ойлымашыжым лудына.
У темым тунеммаш- А.Мичурин – Азмекей ден мемнам …. палдара.
+ Александр Степанович Ятманов пÿртÿсын уста мурызыжо. Тудо 1912 ий 29 октябрь кечын шочын. Йоча жапше Звенигово районысо Изи Маламас ялыште эртен.. Ончыкылык писательын шочмо верже моторлык дене ойыртемалтын. Рвезе пÿртÿсын сылнылыкшым изинекак ужын. Шочмо кундемым йӧраташ писательын возымо кумылжым эре вияҥден шоген. Тидыже Кугу сар лоҥаште лиймыж годым поснак раш койын. Лач тиде жапыште прозаикын чоныштыжо пÿртÿсым чаманыме, аралыме кумыл утларак вияҥын. Тудо, пÿртÿс дене чак кылден, айдемын тÿрлӧ шижмашыжым рашемдаш тыршен. Тыныс пагытыштат писатель пÿртÿсын моторлыкшо, сылнылыкше нерген ятыр книгам возен.
Нунын кокла гыч «Чодырасе сÿан», «Тул воктене», «Пÿртÿс мурызо», «Пÿртÿс муро» да моло сборникымат калык йӧратен лудеш.
- Тау, … .
- Тугеже, А.Мичурин – Азмекей – ко тиде тыгай? Мо нерген возен?
+…
- Эше ик гана ойлымашын лумжым лудын лекса. Кузе шонеда, пÿртÿсын поянлыкше мо тыгай?
+…
- Тидым ме ойлымашым лудын пален налына. Лудаш мый туҥалам. Чыланат 27 страницым почына.
(Туныктышо лудеш)
4.Текстым лончылымаш. Содержаний почеш паша.
(Текстыште вашмутлан келшыше предложенийым кычалмаш)
- Тугеже, пÿртсын айдемылан пуымо пӧлекшылан мо шотлалтеш? Текстыште муза.
+Чодыра- оралте, илыме пӧрт, мебель, коҥаш олтышашлык пу, кагаз, емыж, кайыквусо, янлык, поҥго.
- Писатель чодыра нерген кузе каласен? Тиде верым лудса.
+
 А ынде ойлымашым сылнылык могырымат шергал налына. Писательын шкенжын пÿртÿсым, шочмо кундемжым сайын палымыже коеш: могай пушеҥге-влак кушкыт, могай янлык ден кайыквусо-влак илат.
- Могай емыж- влакым, янлык – влакым, кайыквусым писатель ушештарен?
+…
-Чодыра айдемылан мом пуа?
+ Чодыра айдемылан воздухым шÿлаш пуа., кислородым.
- Чын.
- А могай эпитет ден танастарымаш-влакым кучылтын? Нуныжо мо нерген ойлат?
+ Ужар шӧртньӧ- чодыра, пушкыдо шӧртньӧ – янлык коваште, шымавуч гай вияш пÿнчӧ- влак, марий ÿдыр- влак гай койшо ош вургеман куэ.
-Чодырам моктен, марий калык кузе мура?
+
Физминутке.
5.Пеҥгыдемдымаш.
-Азмекей шке ойлымашыштыже пÿртÿсын понлыкше нерген воза гынат, айдемым рÿдӧ верыш луктеш. Кузе шонеда, молан?
+Писатель пÿртÿсым йӧраташ, тудын поянлыкшым шукемдаш ÿжеш. 
- Ойлымашын рÿдӧ шонымашыже могай?
+Кажне ен шочмо пÿртÿсым эреак арален, чот переген шогышаш - ойлымашын рÿдӧ шонымашыже.
-Рвезе – влак, ме пÿртÿс нерген ятыр ойлышна, ойлымашын тÿҥ шонымвшыжымат палышна, а те пÿртÿсым аралаш кузе полшеда?
+Чодырам шагалрак руаш да тудым шукырак шындаш кÿлеш.
- Эше могай проблеме – влак улыт мемнан йырым – йырна?
+ Чодыра йÿла, мусорым чодыраш кышкат. Кайык пыжаш- влакым пудыртылыт. Тыге шуко шудо, кайык- влак, янлык-влак йомыт.
- Тыге ышташ лиеш мо?
6.Рефлексия
- А кызыт тендан ончылно пушеҥге лышташ - влак кият. Урок келшен гын, чыла раш умылендан – ужар лышташым нӧлталыда. А ваштарешла гын – йошкаргым.
Моҥгӧ паша.
Текстым лудаш, сÿретым сÿретлаш.
7.Иктешлымаш
-Йоча – влак, мо нерген ме таче ойлышна?
-Кӧ тыгай А.Мичурин- Азмекей?
Тиде ойлымашын тÿҥ шонымашыже могай?
+ Пÿртÿсын поянлыкшым айдеме моштен кучылтшаш, аралышаш.
-Яндар пÿртÿс лоҥгаште айдеме шканже вийым налеш. Пÿртÿс деке мелын шогышо еҥ лывырге койышан, поро чонан лиеш. Шочмо пÿртÿсым эреак тÿзатен толаш- кажне еҥын кугу суапше, порысшо.