Поурочный план на тему Бутлеровты? химиялы? ??рылыс теориясы

ТаKырыбы: «А.М.БутлеровтыS химиялыK Kaрылыс теориясы. JаныKKан к™мірсутектердіS изомериясы,номенклатурасы»

ОKыту маKсаты: ОрганикалыK химияныS Kaрылыс теориясымен, KаныKKан к™мірсутектер ж‰не олардыS Kaрылысы туралы білімді Kалыптастыру.

Т‰рбиелік маKсаты: ЖаSа материалды тиянаKты меSгеруге т‰рбилеу.

Дамыту маKсаты: АлкандардыS гомологтыK Kатарын, молекулалардыS Kaрылысын, физикалыK Kасиеттерін білу.

СабаK т_рі: ТеориялыK сабаK

€дісі: Т_сіндіру, есеп шыCару, сaраK – жауап.

Jaрал – жабдыK: электронды оKулыK «Алкандар», карточкалар, формулалар.

СабаK барысы

1. `йымдастыру с‰ті ОKушылардыS сабаKKа Kатысуын тексеру. ТаKырыптыS атауын, жоспарын, маKсатын айту. Б_гін біз А.М.БутлеровтыS химиялыK Kaрылыс теориясы. JаныKKан к™мірсутектердіS изомериясы,номенклатурасын Kарастырамыз.

2. ТеориялыK сабаKтыS таKырыбы бойынша білімін тексеру

1. ОрганикалыK химия нені оKытады?
2. ОрганикалыK химия Kaрылу барысында туындаCан проблемалар.
3. ОрганикалыK химияныS бейорганикалыK химиядан ерекшелігі.

3. Демеуші болатын білімді белсендендіру

БутлеровтыS Kaрылыс теориясы

ЖаSа материалды мазмaндау
А.М. Бутлеров 1861 жылы негізін KалаCан органикалыK KосылыстардыS химиялыK Kaрылыс теориясы т_сіндірді.
1. ОрганикалыK зат молекуласындаCы атомдар ретсіз орналаспайды, олар ™здерініS валенттіліктеріне сай белгілі бір ретпен байланысады.
2.ЗаттыS Kасиеті оныS молекуласыныS Kaрамына Kандай атомдардыS Kанша м™лшерде кіретіндігіне т‰уелді болуымен Kатар молекуладаCы атомдардыS ™зара байланысу ретіне де т‰уелді болады.
3. Молекула KaрамындаCы атомдар мен атом топтары бір-бірініS химиялыK Kасиетіне ‰сер етеді.
4. ЗаттыS Kасиеті арKылы оныS молекуласыныS Kaрылысын аныKтауCа ж‰не керісінше оныS молекуласыныS химиялыK Kaрылысы бойынша заттыS Kасиетін болжауCа болады.
Алкандар – молекула KaрамындаCы к™міртек атомдары ™зара тек дара сигма байланыстар арKылы байланысKан жалпы формуласы CnH2n+2 болатын алифатты KаныKKан к™мірсутектер.
СН4 – метан
С2Н6 -этан
С3Н8 –пропан
С4Н10 -бутан
С5Н12 -пентан
С6Н14 -гексан
С7Н16 -гептан
С8Н18 –октан
С9Н20 – нонан
С10Н22 – декан

Жалпы формулалары бірдей, химиялыK Kасиеттері aKсас, ал Kaрамдары бір немесе бірнеше СН2 тобына ™згеріп отыратын заттар гомологтар деп аталады. Гомологтарды салыстырмалы молекулалыK массаларыныS ™суіне Kарай орналастырса, гомологтыK Kатар т_зіледі. СН2 гмологтыK айырым деп аталады.
Изомерлер – молекуласыныS Kaрамы (яCни, молекулалыK формулалары) бірдей, біраK химиялыK Kaрылыстары ‰р т_рлі болCандыKтан, Kасиеттері де ™згеше заттар.

АлкандардыS Kaрылысы
JаныKKан к™мірсутектердіS еS Kарапайым ™кілі метан екенін білесіSдер. Т™менде оныS молекулалыK, KaрылымдыK ж‰не электрондыK формулалары к™рсетілген:
Н Н
СН4 Н : С : Н Н – С - Н
Н Н
JaрылымдыK формулалардаCы атомдардыS арасындаCы сызыKшалар байланыс т_зуші электрон жaбын к™рсететіндігін сендер бaрыннан білесіSдер. К™міртек пен сутек атомдарыныS электрон бaлттары т_зетін электрон тыCыздыCы атомдардыS ядроларын Kосатын т_зудіS бойында жатса сигма байланыс т_зілетінімен таныссыSдар. Метан молекуласында т™рт сигма байланыс т_зіледі:

H

H – C – H

H
Метан молекуласыныS кеSістіктік пішінін KарастырайыK. К™міртек атомыныS sp3 гибридтенген пішіні дaрыс емес гантель т‰різді т™рт электрон бaлты т™рт сутек атомдарыныS шар т‰різді эс – бaлттарымен Kаптасып, химиялыK байланыс т_зіледі. Метан молекуласыныS кеSістіктік пішіні тетраэдр т‰різді, С – Н байланыстарыныS осьтері араларындаCы бaрыштар 1090281. тетраэдрдіS т™рт бaрыштарында сутек атомдары, ал д‰л ортасында к™міртек атомы орналасады. К™міртек пен сутек атомдары арасындаCы электрон тыCыздыCыныS KоюланCан жерлеріне назар аударыSдар.
Шар™зекті модель Kандай атомныS Kай атоммен байланысKанын к™рсеткенімен, салыстырмалы ™лшемдерімен молекуланыS сыртKы пішінін к™рсете алмайды. Масштабты модель салыстырмалы ™лшемдермен молекуланыS сыртKы пішінін шамамен дaрыс береді.

5 Бекіту
5.1. СaраK-жауап, есептер шыCару
1. Алкандар немесе KаныKKан к™мірсутектер деп Kандай к™мірсутектер деп Kандай к™мірсутектерді айтады? Мысалдар келтіріSдер.
2. Гомологтар деп Kандай заттарды айтады?
3. Формулалары келтірілген к™мірсутектердіS ішінен: С2Н4, С3Н8, С4Н6, С5Н12, С6Н6 , С7Н16 формулаларын теріп жазыSдар, атаSдар.
4. АлкандардыS жалпы формуласы арKылы есептеп Kaрамында а) 13 к™міртек атомы бар ‰) 26 сутек атомдары бар метан KатарыныS к™мірсутектерініS молекулалыK формуласын жазыSдар.
5. Мына алкандардыS а) н-пентан, ‰) 2-метилбутан, б) 2,4-диметилпентан, в)триметилметанныS KaрылымдыK формулаларын жазыSдар.
6. ИзооктанныS (2,2,4-триметилпентанныS) KaрылымдыK формуласын жазып, Kaрамында Kанша біріншілік, екіншілік, _шіншілік, т™ртіншілік к™міртек атомдары бар екенін к™рсетіSдер.

^й тапсырмасы
§ ____________________________________________________________________________