Презентация по казахскому литературе на тему Абайды? ?ара с?здері (9 сынып)
Ш.Уәлиханов атындағы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Камбарова Бану БақытқызыАшық сабақӘдебиет
Сабақтың тақырыбы:Абайдың қара сөздері
Сабақтың мақсатыБілімділік: Абай қара сөздерінің тәрбиелік мәнін түсіну, адамгершілік тәрбие берудегі ақынның философиялық шолуларының маңызын түсінуге үйрету, жиырма тоғызыншы қара сөзінің мағынасын меңгерту.Дамытушылық: Оқушылардың өзінше ой қорытуға, ой түюге баулу, шығармашылық жұмысқа жұмылдыру арқылы таным- түсініктерін дамыту.Тәрбиелік: Оқушы дүниетанымын қалыптастыру, адамгершілік қасиеттерді оқушы бойына сіңіру, ойшыл көтерген проблемалар тығылымынан үлгі алып, оқушының азаматтық бейнесін қалыптастыру.
Сабақтың барысы:1. Ұйымдастыру кезеңі2. Жаңа сабаққа кіріспе3. Жаңа сабақ4. Жаңа сабақты бекіту5. Қорытынды6. Бағалау7. Үйге тапсырма
1845 -1904 КүйшіКомпозиторЮ.Лермонтов«Бородино» (27) Ақын 1909ж. философ
Абайдың қандай өлеңдерімен таныстық?«Ғылым таппай мақтанба»«Әсемпаз болма әрнеге»«Жасымда ғылым бар деп ескермедім»«Қансонарда бүркітші шығады аңға»«Адамның кейбір кездері»«Құлақтан кіріп бойды алар»«Қараша, желтоқсанмен сол бір екі ай»«Жазғытұры»«Жаз»«Қыс»«Күз»
Абайдың қандай күйлері бар?«Желдірме»«Май түні»«Торы жорға»
Абайдың әндері«Көзімнің қарасы»«Желсіз түнде жарық ай»«Сегіз аяқ»«Айттым сәлем, Қаламқас»«Бойы бұлғаң»«Қор болды жаным»
Желсіз түнде жарық ай,Сәулесі суда дірілдеп,Ауылдың жаны терең сай,Тасыған өзен күрілдеп.Қалың ағаш жапырағыСыбырласып өзді-өзі,Көрінбей жердің, топырағы,Құлпырған жасыл жер жүзі.Тау жаңғырып, ән қосыпҮрген ит пен айтаққа.Келмеп пе едің жол тосыпЖолығуға аулаққа?
Абай Шығыстың классик ақындары Фирдоуси, Низами, Науаи, Әл-Фараби және т.б. Шығармаларын қызыға оқыды. Оның шығыс классиктеріне деген ынтасының зор болғаны сонша, өлең жазуға деген алғашқы талпынысы соларға сиынудан басталды.
Абайдың қара сөздерінің саны 46. Бірақ біз 46-ншы қазақтардың шығу тарихы жайлы жазылған «Біраз сөз қазақтардың түбі қайдан шыққандығы туралы» деген қара сөзін өз алдына жеке тарихи шығарма, очерк ретінде қарастырып жүрміз. Абайдың қара сөздері – өмір тәжірибесінен туған ой толғамының қорытындысы. 46-шы сөз
style.rotation
Абайдың қара сөздері туралы бауырына салып тәрбиелеген немересі, Мағауияның қызы Уәсила былай дейді: «Әкем балаларын 7-8-ге шыққанда оқуға беретін, балалармен қабат, қыздарын да оқытатын, қазақ тілінде кітап жоқ болатын. Сондықтан, балалардың ойы, дүние тануы кемшін болады деп әкем көп айтып жүрді. Әлі есімде, бір күні біздің оқып отырған үйімізге әкем келді. Молдаға қарап: «Балаларға мына кітапты әкелдім. Осыны көшіріп, көбейтіп бала басына бірден таратып бер, бүгіннен бастап осы кітапты қоса оқыт» деді. Біз қуанып кеттік. Әкем үйден шыққан соң, молда әлгі кітапты алды да, бас салып оқыды, кітап қолжазба екен. Біз ол кітапты көшіріп алып оқи бастадық. Өйткені, бұл жаңа кітаптың тілі ұтымды, сөзі түсінікті, ыңғай ақыл айтып отыратын жақсы кітап болды. Кейін байқасам, сол кітап әкемнің «Ғақлия» атты қара сөзбен жазған кітабы екен». Қара сөздерінде Абай әңгіме-сұхбат жанрының өзіндік ерекшелігін пайдаланады.Абай қарасөздері туралы мүмкіндігіне орай батыл, ірі негізді пікірлер айтқан М.Әуезов еді. «...Абайдың осы қарасөз дейтін мұралары көркем прозаның өзіне бөлек, бір алуаны болып қалыптанады. Бұлар сюжетті шығармалар емес. Бұрынғы жазушылар қолданған естегі, мемуар да емес. Стиль мазмұн жағынан алғанда, осы шығармалар Абайдың өзі тапқан, бір алуан көркем сөздің түрі. Кейде бұлар сыншылдық, ойшылдық және көбінше адамгершілік, мораль мәселелеріне арналған өсиет, толғау тәрізді». (М.Әуезов. 20-том).
Абай қара сөздерінің жанрлық және стильдік ерекшелігі өсиет- ғақлия философиялық трактат көркем прозалық элементтері бар әңгіменақыл сөз сын- мақала ретіндегі публицистика кеңес әңгіме
Дүниенің тылсым сырларын тану:7, 19, 31, 38, 43Ғылым, білім, өнер:25, 32, 33, Ар-ұят, адамгершілік: 5, 9, 11, 18, 24, 40 Надандық, жалқаулық т.б. сынау:3, 6, 8, 11, 18 Еңбек:2, 4, 25, 42Қазақ мақалдары:5, 6, 37, 29Қазақтардыңмінез-құлқы:4,10, 12, 15, 22, 24, 35,38 Абайдың қара сөздері
ЖИЫРМА ТОҒЫЗЫНШЫ СӨЗБіздің қазақтың мақалдарының көбінің іске татырлығы да бар, іске татымақ түгіл, не құдайшылыққа, не адамшылыққа жарамайтұғыны да бар.Әуелі «Жарлы болсаң, арлы болма» дейді. Ардан кеткен соң, тірі болып жүрген құрысын. Егер онысы жалға жүргеніңде жаныңды қинап еңбекпенен мал тап деген сөз болса, ол - ар кететұғын іс емес. Тыныш жатып, көзін сатып, біреуден тіленбей, жанын қарманып, адал еңбекпен мал іздемек - ол арлы адамның ісі.«Қалауын тапса, қар жанады», «Сұрауын тапса, адам баласының бермейтіні жоқ» деген - ең барып тұрған құдай ұрған сөз осы. Сұрауын табамын, қалауын табамын деп жүріп қорлықпенен өмір өткізгенше, малды не жерден сұрау керек, не аққан терден сұрау керек қой.«Атың шықпаса, жер өрте» дейді. Жер өртеп шығарған атыңның несі мұрат? «Жүз күн атан болғанша, бір күн бура бол» дейді. Тәңірге жазып, мінбей-түспей арып, шөмеңдеп диуаналықпен бір күн болған буралық неге жарайды?«Алтын көрсе, періште жолдан таяды» дейді. Періштеден садаға кеткір-ай! Періште алтынды не қылсын, өзінің көрсеқызар сұмдығын қостағалы айтқаны.«Ата-анадан мал тәтті, алтынды үйден жан тәтті» дейді. Ата-анасынан мал тәтті көрінетұғын антұрғанның тәтті дерлік не жаны бар. Бұлардың бәрінен де қымбат ата-анасын малға сатпақ ең арсыздың ісі емес пе? Ата-ана шамасы келсе, михнаттанып мал жиса да, дүниелік жиса да, артымда балаларыма қалсын дейді. Ол ата-ананы малға сатқан соң, құдайға дұшпандық іс емес пе? Осындай білместікпенен айтылған сөздеріне бек сақ болу керек.
«Пікірі жоқ адамнан қорық» дейді шығыс даналығы. (Ауызша тіл, ой дамыту){5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A} Мақал-мәтелдер Абайдың сыны Өз пікірің Жарлы болсаң, арлы болма Қалауын тапса, қар жанады Атың шықпаса, жер өрте Алтын көрсе, періште жолдан таяды Ата-анадан мал тәтті, алтын үйден жан тәтті. Ардан кеткен соң, тірі болып жүргені құрысын Сұрауын табамын, қалауын табамын деп жүріп, қорлықпен өмір өткізгенше, малды не жерден сұрау керек, не аққан терден сұрау керек. Жер өртеп шығарған аттың несі мұрат? Періште алтынды не қылсын, өзінің көрсеқызар сұмдығын қоштағалы айтқанАта-анасынан мал тәтті көрінетұғын антұрған-ның тәтті дерлік не жаны бар? Ата-анасын малға сатпақ ең арсыздың ісі емес пе?
{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}р/сАбайдың сөзі Сенің сының немесе пікірің1.Адамның адамшылығы істі бастағандығынан білінеді, қалайша бітіргендігінен емес. 2.Көңілдегі көрікті ой ауыздан шыққанда өңі қашады. 1-нұсқа
{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}р/сАбайдың сөзі Абайдың айтпақ ойын анықтап, мағыналас қазақ мақал-мәтелдерін тап1.Әкесінің баласы – адамның дұшпаны. Адамның баласы – бауырың.2.Жаман дос – көлеңке:Басыңды күн шалса,Қашып құтыла алмайсың;Басыңды бұлт шалса,Іздеп таба алмайсың.2-нұсқа
{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}р/сҚазақ мақалдары Сенің сының1Ұялған сыбағасынан құр қалар 2Жаман көрген досыңаЖаман көрген малың берКөре-көре күйінсін. 3Тойған үйге тоғыз бар. 3-нұсқа
Қ о р ы т ы н д ы Сонымен, ұлы кемеңгер, ойшыл Абай ақынның сөздері халқы үшін, халқының пайдасы үшін жазылған мол мұра боп, кейінгі ұрпағына адасқанда жол сілтер, шөліркесе сусын болар мәңгі өлмес, өміршең дүниелер боп, ұрпақтан- ұрпаққа жалғасып келеді. Ақын Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы, ерінбе» деп, кейінгілерге қалдырған өнегелі сөзінің өзінен көп сырды аңғаруға болады. Абай шығармаларын оқып, қажетімізге жаратсақ, ол біздің ақын рухына деген құрметіміз болмақ.rrrr
Өлсе өлер табиғат, адам өлмес.Ол бірақ қайтіп келіп ойнап – күлмес.Мені мен, менікінің айырылғанын,“Өлді” деп ат қойыпты өңкей білмес. Көп адам дүниеге бой алдырған, Бой алдырып, аяғын көп шалдырған. Өлді деуге сыя ма, айтыңдаршы. Өлмейтұғын артына сөз қалдырған.
Үйге тапсырма:«Абай қара сөзін оқығаннан кейінгі түйген ойым» Эссе жазу немесе Абай атаға хат
style.rotation
style.rotation
Бағалау
ppt_yppt_yppt_y
Назар салып тыңдағандарыңызға рахмет!