«О?у ?рдісіндегі ойын технологиясын пайдалануды? тиімді ?дістері мен т?сілдері»
38 «ШаттыK» балабаKшасыныS
т‰рбиешісі Ф.З.Алтынбекова
ОKу _рдісіндегі ойын технологиясын пайдаланудыS
тиімді ‰дістері мен т‰сілдері
«Ойын-бала _шін ™мірлік т‰жірибе».
МаCжан Жaмабаев
Jай уаKытта болмасын адамзат алдында тaрCан aлы мaрат-міндеттердіS еS бастысы- ™зініS ісін, ™мірін жалCастыратын салауатты, саналы aрпаK т‰рбиелеу. Сол келешек aрпаK жан -жаKты жетілген, аKыл-парасаты мол, м‰дени-Cылыми ™ресі озыK азамат етіп т‰рбиелеу біздіS борышымыз. Ал ойлы-пайымды, білімді, іскер, еSбекшіл азамат т‰рбиелеуді адамныS барлыK жаKсы Kасиеттерін бойына игере отырып ж‰не б_гінгі aрпаKтыS санасына осыларды aстаздыK шеберлікпен біртіндеп жеткізу арKылы бастысы отбасындаCы т‰рбиемен ж_зеге асыра аламыз. Jазіргі ™мір аCымына сай, ‰р т‰рбиеші ™з білімін жетілдіріп, жаSа талапKа с‰йкес инновациялыK технологияларды ™з оKу іс-‰рекет ‰рекеттерінде к_нделікті пайдаланса, сабаK маCыналы да, м‰нді, тартымды, тиімді болары аныK. Бaл ж™нінде JазаKстан Республикасы «Білім туралы» ЗаSыныS 8-бабында «Білім беру ж_йесініS басты міндеттерініS бірі- оKытудыS жаSа технологияларын енгізу, білім беруді аKпараттандыру, халыKаралыK CаламдыK коммуникациялыK желілерге шыCу» деп атап к™рсеткен. Елбасымыз Н.€.Назарбаев жолдауында айтKандай: «БолашаKта ™ркениетті дамыCан елдердіS Kатарына ену _шін заман талабына сай білім Kажет. JазаKстанды дамыCан 30 елдіS Kатарына жеткізетін, терезесін теS ететін білім». СондыKтан, Kазіргі даму кезеSі білім беру ж_йесініS алдында оKыту _рдісініS технологияландыру м‰селесін Kойып отыр.
ОKытудыS сант_рлі технологиялары сарапталып, жаSашыл педагогтардыS іс-т‰жірибесі зерттеліп, балабаKша ™міріне де енуде. Ойын- балалардыS шынайы ойлап тапKан шындыCына тез, еркін енуіне, ™зіндік Kалыптасуына ж‰не шыCармашылыKKа, белсенділікке, ™зін-™зі дамытуCа м_мкіндік береді. Ойын ‰рдайым білім бола отырып, баланы білім алуCа, еSбекке дайындайды.
Ойын арKылы баланыS бойында алCан білімі aзаK уаKыт саKталады, ол жaмыс істеуге, ізденуге, таSдауCа, салыстыруCа т.б. _йренеді. Сол себепті «ойын технологиясын Kолдану арKылы балалардыS ой ™рісін дамыту» наCыз керекті ж‰не маSызды іс-‰рекет деп т_сінемін. Егеменді еліміздіS талабына сай мемлекеттік тілді меSгеру, оKыту, Kазіргі заманCа сай білімді де, т‰рбиелі aрпаK т‰рбиелеу педагогтар еншісінде. Мектепке дейінгі балаларCа т‰рбие мен білім беру жaмыстарын aйымдастыруда олардыS с™йлеу, тілін дамыту, байланыстырып с™йлеу м‰дениетін жетілдіруге, Kaрастыра с™йлеуге, с™здік KорыныS молаюына баса к™Sіл б™лген дaрыс. С‰билердіS д_ниетанымын кейейтіп, ойын ™рістетіп, тіл байлыCын жетілдіруде к™ркем ‰дебиеттіS алатын орны айрыKша. БалабаKшадаCы т‰рбиелеу-оKыту жaмысында балалардыS тілін дамыту, с™здік Kорларын дамыту, ауызша с™йлеуге _йрете отырып, _йренген с™здерін к_нделікті ™мірде еркін Kолдану, ‰рі оны к_нделікті іс-‰рекет кезіндегі тілдік Kарым-Kатынаста Kолдана білуге жаттыKтыру ісіне ерекше м‰н берілген. Біз балалармен с™здік жaмысын ж_ргізе отырып, оларды айналасындаCы заттармен таныстырып, атын атай білуге, Kасиеті мен сапасын, т_р-т_сі ж‰не пішінін ажырата білуге, ™мірдегі, KоршаCан ортадаCы т_рлі Kaбылыстар жайындаCы aCым, т_сініктерін дамыта отырып, белсенді т_рде тілдік Kарым-Kатынас жасай білуге _йретеміз. Мектеп жасына дейінгі балалардыS с™здік Kорларын дамыту ісінде т‰рбиешініS:-балалардыS с™здік Kорларын дамыту;-жаSа с™здерді меSгерту;-_йренген с™здерін тиянаKтап, аныKтап, ‰рі байытып отыру басты міндеті болып саналады. Осы аталCан міндеттерді т‰рбиеші _немі с™здік жaмысын ж_ргізуде басшылыKKа алып отыруы керек. БалалардыS с™здік Kорын дамытуда ойын, тапсырма, жаттыCулардыS оны ерекше. Ойын-баланыS шын тіршілігі. Ойын арKылы бала айналасындаCы н‰рседен ™зіне KызыKтысына ыKыласы ауып, таSдап алады. БаланыS бір ерекше Kасиеті с™йлеуден еш жалыKпайды. Ойын _стінде бала еш н‰рсеге т‰уелсіз, ол ™зін еркін aстайды. Ал еркіндік дегеніміз барлыK дамудыS баспалдаCы, б‰рін білуге деген талпынысы мен Kaлшынысы. БаланыS білуге деген KaштарлыCы, с™йлеуі ойын _стінде Kалыптасады. С™здік Kорды дамыту ісін aйымдастыру жaмысында ойын сабаCы еS негізгі орын алады. Т‰рбиеші баKылау, заттарды Kарау, сурет Kарау, жaмбаK шешу, Kaрастыру, саяхат, ойын-сабаKтарын aйымдастыру барысында балалардыS с™здік Kорын дамытады. Арнайы ойын-сабаK ж‰не сабаK мазмaнына Kарай танымдыK, дамытушы ойындарды, тапсырмаларды Kолдану, балаларды заттарды бір-бірімен салыстыруCа, оларды Kасиетіне Kарай ажыратуCа ж‰не
танып білуге _йретеді.
ОKу _рдістерінде ойын т_рлерін балалардыS жас ж‰не психологиялыK ерекшеліктеріне с‰йкес т_рлендіріп, жаSа таKырыпты ™ткенде, ™тілген материалды KайталаCанда, білімді тиянаKтау ж‰не тексе
·ру кезінде, яCни сабаKтыS кез келген с‰тінде оKыту ‰дісініS Kaралы ретінде пайдаланады. Бала тек ойын ойнап Kана Kоймай, осы ойын арKылы білім алып, жан-жаKты тaлCа болып дамиды. Ойын- балалардыS оKуCа деген ынтасын арттыратын Kaрал.
Міне осы жаCдайларды ескере отырып, ойын т_рлерін т™мендегідей ж_йеленеді: 1. Мазмaнды бейнелі ойын: отбасы, балабаKша, мектеп, аурухана, aшKыштар, мал фермасы, Kaрылысшылар, мaнайшылар, темір жол, теSізшілер; 2. Jимыл KозCалыс ойындары: «аK серек, к™к серек», «aшты-aшты», «аSшылар», «сиKырлы таяK», «мысыK пен торCайлар», «баKташы мен Kозылар», «соKыр теке», мысыK пен тышKан, . 3. ДидактикалыK ойындар: заттардыS т_сін аныKта, KуыршаKты серуенге дайында, орныSды тап, ойлан тап, т_сті лото, тез ретке келтір, к™ршілер, аралар, д_кен, сен жалCастыр, д‰л тауып айт, т.б. 4. Jaрылыс ойындары: лото, ж‰не басKа констукторларды пайдалану. 5. Р™лді-сюжетті ойындар: ертегі, ‰Sгімелерді ролдерге б™ле отырып орындау, сахналыK к™рініс к™рсету. Ерте жастаCы балалардыS ™зін- ™зі дамыту KaзырлыCы б_гінгі к_ні білім беру саласындаCы ™зекті м‰селе. Балаларды заман талабына сай коммуникативті Kасиеттері мен эстетикалыK талCамы – сезімі жоCары,aшKыр ойлы, белсенді, креативті, кез келген ортаCа бейімделетін, ™зін -™зі aстай алатын тaлCа Kалыптастыруда, Kaзырлы білімдерін дамытуда ойын технологиясыныS маSызды функцияларыныS атKаратын орны ерекше. Заман талабына сай ‰р т‰рбиеші ™з сабаCын жаSаша aйымдастырып, шыCармашылыK ізденіспен ™ткізеді. Ойын-т™зімділікті, алCырттыKты, тапKырлыKты, aKыптылыKты, ізденпаздыKты, іскерлікті, д_ниетаным ™рісініS к™лемділігініS, к™п білуді, сондай-аK, басKа да толып жатKан сапалылыK Kасиеттерді KалыптастыруCа _лкен м_мкіндігі бар педагогикалыK, тиімді ‰дістерініS бipi. Жалпы ойынды aйымдастыру ойынды ™ткізуге ‰зірлік, ойынды ™ткізу, ойынды талдау сияKты _ш баCытты Kамтиды. ОйынCа Kажетті Kaрал, заттарды даярлау ойынды ™ткізуге ‰зірлік болып табылады. Балаларды ойынныS мазмaнымен таныстыру ойынды ™ткізу болып табылады. Ойынды талдау, бaл ойынныS ™з маKсатына жетуі, балалардыS белсенділігі ж‰не олардыS іс-‰рекеті болып табылады. Сонымен балалардыS с™здік Kорларын дамытуда ойындарды, тапсырма-жаттыCуларды Kолдану _лкен н‰тиже береді. Ойын арKылы балалардыS с™здік Kоры дамып, ауызша с™йлеу машыCын игереді, таным белсенділіктері Kалыптаса т_сіп, аKыл-ойы ™сіп жетіледі, ‰рі адамгершілік Kасиеттер бойына сіSіреді. Міне, сондыKтан да оKу _рдісінде ‰р т_рлі ойындар арKылы баланы жан-жаKты дамыту ісіне ерекше к™Sіл б™лемін ж‰не бaл меніS еS негізгі алдыма KойCан м‰селем. Jорыта келгенде, ойын – балалардыS негізгі іс-‰рекеттерініS бір т_рі.
Бала ™мірі ойынCа байланысты. Бала ойынсыз ™сіп ™ркендей алмайды.
Бaл – ™мірдіS заSдылыCы. СондыKтан да тіл сабаCында ойын элементтерін пайдаланудыS балалардыS ой белсенділігін арттырудаCы маSызы зор.
Балалармен болCан ‰р кездесу, Kоштасу жылулыK шеSберінен басталады ЖылулыK шеSбері-бaл балалардыS зейінін белсендендіретін ж‰не топта жаCымды психологиялыK жаCдай Kалыптастыратын тамаша ‰дістемелік т‰сіл. БалаларCа шеSберге тaрып, бір-бірімен Kол aстасып амандасу, Kоштасу бір-біріне с‰ттілік тілеу, хормен таKпаKтар жаттау, Kайталау, шаCын ‰Sдерді айту, музыка ырCаCымен билеу, саусаK жаттыCуларын ойнау с‰ті ™те aнайды. БалалыK шаCында KалыптаспаCан н‰рселердіS орнын _лкен адам кейіннен толыKтыра алмайды. Баланы оKуCа мaKтаждау барысында біз одан ойынды, демек, балалыK уайымдарды, талпыныстар мен Kатынастарды тартып алатынымызды есте саKтап, aмытпауымыз Kажет. БалабаKша мен ата-аналар ынтымаKтастыKта жaмыс ж_ргізсе, балаларCа тиісті к™Sіл б™ліп, олармен санаса білсе, келешектіS шын жанашыры, елдіS арKа с_йер азаматтары т‰рбиеленіп шыCары с™зсіз. ЯCни ойын балаCа еSбек, аKыл-ой, адамгершілік, эстететикалыK, дене т‰рбиелерін берудіS тамаша Kaралы болып Kала береді.
JолданылCан ‰дебиеттер
Н.€.Назарбаев. JазаKстан халKына жолдауы.
Мектеп жасына дейінгі балалардыS тілін дамыту методикасы, Алматы-1981
БалабаKшадаCы балалардыS тілін дамыту ‰дістемесі. Алматы-1985.
JазаK халKыныS салт-д‰ст_рлері.Алматы, Рауан-1994.
Интернет желі ж_йесінен материалдар жиынтыCы.
Бала мен балабаKша. РеспубликалыK педагогикалыK журнал.№9,2014ж
Бала т‰рбиесі. РеспубликалыK JоCамдыK педагогика-психологиялыK басылым. №7, 2015ж.
15