Презентация урока Аян созу

Кичээлдин темазы: Аян состери. Кичээлдин сорулгазы: 1. Аян состерин катаптап, оон болуктерин ангылап, шын бижилгезин шингээттирер;2. Аян состерин аас болгаш бижимел чугаага ажыглаарынын чанчылдарын сайзырадыр;3. Сос, ун бурузу аян созу кылдыр ажыглаттынганда ыяап-ла кандын-бир утканы илередирин билиндирип, бот-тускайлан ажылдаарын кижизидер. Чугаа кезектери Тускай Дузалал Аян созу Чижектери: Па, Ураннын улгатканын, сээн-биле ден.Ой эжен, даайым улуг-хунде аннаар дээн-дир але.Охаай! Эрес эрлер-дир силер, оолдар.Ба-а! Бо чуу адам тол боор! Дилгини канчап олуруп алдын, оглукум! Чижээлээрге, Ой эжен! Чечектин кымны ырлап чорууру ол, эштер?Дадайым ынай! Ат болдувус.Таан-даа! Оода-чадаарда онгур идик-хеп-даа садып алгай. Аян состери Сагыш-сеткил Дужаал илередир илередир аян аян состери состери 1. Оорушку, магадаашкын, амыраанын,сеткил ханыышкынын, кузел, эргеледиишкин болгаш оске-даа таарымчалыг сеткилди илередир аян состери: Оо, хоо, оой-оой, кок дээр, оой экис, оош, аа, ура, па, эр хей, уйну-уйну, ха-ха-ха. 2. Кижинин шагзырап могаанын, аарзынганын, хажыыдалын,хомудаан сеткилин, кээргээнин, мунгараанын… Уё, халак, ай, хак халак, ах,эх, пок, пок оршээзин,ынай, эве, халагым халак ынай, эче халак… 3. Кижинин кортканын, белиннээнин, чожаанын, элдепсингенин, чогенгенин илередир Ии, дадайым, дадайым ай, ии дадайым, оршээ хайыракан, ой, бурган оршээ, ок,хы, оршээзин ам, паа, ок кодек, эчигей, шо-шо, богда, аа богда, ой, эжен бо, ээ-та, даадым, даадый, ээ-хай… 4. Кижинин киленин, хорадаанын, кыжанганын, чемезин, удурланыышкынын илередир Таан-даа, уу, ча-чаа, чаа, ай-ай, ана, шунме… 5. Коор хоон чок сеткил, ческиниишкин, кочулал, тооп бодавас чорукту илередир Оък, тфу, фуу, тпук-хайт, пиш, хош, пиш-далдырт, хамаан, хувуразын… 6. Кижинин баш мунгашталганын, чигзиниишкинин, даап бодаашкынын илередир Уваа… 7. Мендилежиишкин, чарлыышкын (байырлажыышкын), четтиргенин илередир Экии, амыр, байырлыг, менди, менди-чаагай, четтирдим, уучак… 8. Байдалды кижи сеткилинден канчаар коруп турарын илередир Чаа, айым, ажырбас, талаар, хоржок, охаай/охалаай… 1. Кыйгы болгаш адалга илередир Ээй, оой, эйт, алло, курай 2. Кылдыныгны эгелээр, уламчылаар, соксадыр медээ азы дужаал уткалыг Куш-ш, чу, хо-чу, хо-лоо, тпр-р-уу, ха, сок-сок, чиип-чиип, курууг-курууг, чи-чи-чи-чи, хоог-хоог, ма,кай, че, адыр, оош, шыяан ам, опей-опей, тпо, марш, кууг, чу-чуу, тоотпа-тоотпа, сак,чук, чаа-та, шо, холба-холба, куус-куус, бирээ-ийи-уш… Аян состери Ыыт-дааш, шимчээшкин миннииш- ун оттунер болгаш хевир- кин илере-состер дурзу оттунер дир состер состер Ыыт-дааш, ун оттунер состер: ток, сыг, тог, уу-хук, карк-карк, ог-ог, моо-моо, сидирт, хылырт… Шимчээшкин болгаш хевир-дурзу оттунер состер: чавызаш, дыйлаш, чиндиш, шимеш, мондуш… Минниишкин илередир состер: чым-сырт, ажыш, палт, чылыш… Аян состерин шын бижиири: Катаптап хереглеттинген аян состерин дефистеп бижиир: ай-ай-ай, ха-ха-ха, кынгырт-кынгырт…Домакка аян состерин колдуунда биче сек-биле ангылаар: Оой, канчап бардынар! Ча-чаа, чуну билирил ол.Аян созу дынзыг ун-биле адаттынар болза, оон соолунге кыйгырыг демдээ салыр: Уваа! Силернин чугаанарнын арай чиктиин аа! Ой! Пашта судунер ажа хоореди!Ыыт-дааш, ун оттунер состерни кавычка иштинге бижиир: «У-ук,у-ук» деп эткеш, шимээни ынаар-ла ужуп чоруй барган. «Чыым-чыым» деп эдер чулерил ол, ачай?