Открытый урок на тему Кадыкшылдын байырлалы

Кадыкшылдын байырлалы
Сорулгазы:
Ооредиглиг: уругларны долгандыр турар чуулдерге хумагалыг, кээргээчел болгашсагыш човангыр болурунга ооредири.
Сайзыралдыг: бодун арыг-силиге ооредип чанчыктырарыкадыкшыл-дээрге, аас-кежиктиг болурунга салдынган база бир амыдыралдын озээ.
Кижизидилгелиг: оскелернин болгаш бодунун кадыын камнап билиринге ооредип кижизидери. Арыг-силиг кижи амыдыралга ынак.
Башкы: Бисте бо хун кадыкшылдын байырлалы.
Улуглар-даа, бичиилер-даа Кадык болурун кузээрлер.
Кадыкшылды канчаар камнаарыл?
Кым харыылаптарыл?
Арыгбай кирип келир.
Арыгбай: Эртенгинин мендизи-биле. Мени-Арыгбай-дээр!
Эптиг-демниг таныжаалынар.
Эштежип оннуктер болуулунар.
Башкы: Бо Долаана, Чингис, Дима
Бо Артас, Айраш, Диана
Доржу, сайхана чанында Дажыма А силерни кым дээрил?
Арыгбай: Кадыкшылды камнарын Канчаптарын ооредир дээш,
Долгандыр –ла хирленген Дириг бойдус бокталган Кадыкшылга хоралыг Хирлиг черден аарыглар хоразы Химиренип буду коруп тургулаарлар.
Силерге мээн сумем боор Хирден боктан оваарнынар!
Хирлигбей эжиктен бакылап кээр.
Хирлигбей: Хирлиг боктун дугайын бе?
Орээлче халып кирип кээр.
Мен силерде чедип келдим.
Хирлигбей дырбанып, аай-дедир кордунуп, Арыгбайже чоокшулап кээрАрыгбай: Мээн чанымче чоокшулава!
Менээ черле дегбейн кор!
Хирлигбей: Ах-ах-ах! Кандыг кончуг чараш платья
Кедип алгаш турарын ол!
Мээн платьем ындыг эвес.
Шуптузунда устер болгаш чем артыы бар
Шокар кылдыр оон биле Шимметтинип коступ турар.
Бодум хевим кымга-даа Берип, орнап шыдавас мен.
Хирлигбей уруглар-биле мендилежип холл тутчуп чоруп орар. Оон соон дарый Арыгбай уругларнын холдарын аржыыл биле чодуп, холдарын бербезин чугаалап кел чыдар.
Хирлигбей: Аяк-шынак чугдунган бе?
Аяар топтап кордунуп коойн.
Арыг тряпка, щетка суглар Аралажып эдэржир-даа хоннум чогул.
Ымыраа сээк, тараканга Ынаам кончуг кижи боор мен.
Ээремчик мээн оннуктерим Эжинерже дурген менче маннажынар!
Башкы: Дурген ширбиишти туткулааштын Ундур ширбип арыглаалынар.
Башкы: Чаштар шупту арыг-силиг,
Чараштанып чунуп билир.
Кадыкшылга дузалыг,
Каткы хоглуг шимченгирХирлигбей: Чок, чок, чок! Силерге мен бузуревес мен!
Башкы: Ындыг болза ам хынап корээлинер!
Арыгбай: (уруглардан айтырар). Арыг-силиг болур дизе чуу ажыктыг болгаш херегил? (зубная паста, щетка, саван, дыргак оон-даа оске).
Башкы: Уруглар шупту эки билирлер ол чуулдерни, ам оюндан ойнаптаалынарам.
Оюн: «Кичээнгейлиг бол!»
Башкы: Ам билип алдынар бе?
Хирлигбей: Манаа менээ таарышпас-дыр Арга кирип бараалынар.
Арга черде чурттап турар Аннар база дузалаар боор.
Башкы: Кончуг эки-дир.пиге олпкаш, катыхоглуг, ырн ырлап,чрпталынар.
Алга чоруп турар. Ол уеде башкарыкчы шивини салып каар,
Оон адаанда бору чоорган шуганып алган чыдар.
Башкы: (оожум). Аргада чуу болуп турар эвес,
Амытаннар канчаар чурттап турарыл корээлинер.
Боругге чараа-чеченнер чедип кээр.
1-ги чараа-чечен: Эртенгинин мендизи-биле бору акый!
2-ги чараа-чечен: Эртенгинин мендизи-биле бору акый!
Ам-даа чуге шуглакта силер,
Азы аарып туру силер бе?
Бору: Мен кадык мен,
Турар шак ам-даа эрте-дир.
Чараа-чеченнер: Эзеп-херлип чытпас бис
Эртежик бис тургаштын,
Чанчылывыс ол зарядканы Чалгааравайн кылыр бис.
Соок суг-биле шаптанып Сонуургалдыг чоруур бис.
Бору: Аскы-дижим чугбас-даа мен
Аяк-шынаам чугбас-даа мен.
Чараа-чеченнер: Канчап чер-ле ындыг боор чувел?
Бору: Менээ шупту домей-ле,
Менден шупту коргарлар.
Мени коруп кааштын,
Медерелин чидирип сиринейни бээрлер.
Аяар шыпшын черни дилеп Ам бир шак хире чыдыптайн.
Бору чоорганы соортуп алгаш чоруптар. Чараа-чеченнер халчып ынай боорлар. Адыг чедип кээр.
Адыг: Чигирзиг мед чииринге Черле кончуг ынак мен.
Чииринин мурнунда
Чараш кылдыр чунар мен.ъАдыг чоруптар. Ховаганчыгаштар чечектер чанынга ужуп кээп, хонуп алырлар.
Ховаган: Чараштар бис-ховаганнар.
Чечектерге хонуптар бис
Агып чыдар сугжугашка Арнывысты чунуп аар бис.
Ховаганнар танцылап турарлар. Оларнын чаны-биле диинчигештер корзинкада тооруктар чыып алган чедип кээрлер.
Диинчигештер: Чемивисти кыштап чиир,
Чалгааравайн белеткеп аар.
Чурттаар черни арыг кылдыр Четтигиптер кежээлер бис!
Ажыл-ишке кызымак,
Арыг-силиг кежээлер бис.
Эртен кежээ ийи катап диштеривис,
Эдилээрге быжыг кылдыр чуурунга ынактыр бис
Диинчигештер корзинказын башкарыкчыга берип тура, сумелерни чугаалаар. Каракты камгалаар, чыдып алгаш номчуттунмас, сула шимчээшкиннерни кылыр, телевизор мурнунга чоок олуруп болбас.
Башкы: Уруглар сула шимчээшкиннерни кылып турарлар. Олар таанцылаарынга ынактар.
Уруглар танцылап турарлар. Койгунчугаш халып эртип чыдар.
Койгунчугаш: Чемненирим мурнунда,
Чунуп аарын утпас мен.
Унуп, кирип маннаарымга,
Унум база хоюг чымчак.
Бору: Аксы-дижим чугбайн чорааш,
Аарый бердим дузаланар.
Ырак чер-даа чедип албас,
Ыржым чер-даа тыпайн бардым.
Чараа-чеченнер: Эмчи сени дурген эмнээр,
Эртежик бар, дурген халы.
Арыг-силиг чораан болза,
Аарыг сенээ чедип келбес.
Башкы: Бору биле чуу болган-дыр уруглар? Ынчангаш дижин, арнын албан чунуп алыр. Оон канчаарыл? Чоттунуп алыр. Аржыыл арыг болгаш базып каан турар.

Бору чедип кээр.
Бору: Эмчилерге четтирдим.
Эртенин-не чунар мен.
Чоруптар.