Класс сэгате Гомерен синен монлы бер жыр иде
“Гомерем минем моSлы бер Gыр иде, _лемем д‰ яSгырар Gыр булып”. Патриотик т‰рбия буенча класс с‰гате. Т‰к‰неш урта гомуми белем бир_ м‰кт‰бе. Ивнова З™лхия Гал‰ветдин кызы.
Максат:
1. Шагыйрь Муса F‰лилнеS, авылдашыбыз Н‰зирGан ГабитовныS тормыш юлы, батырлыгы бел‰н танышу.
2. Укучыларда патриотик хисл‰р т‰рбиял‰_.
3. Б™ек Ватан сугышы ветераннарына х™рм‰т хисл‰ре т‰рбиял‰_.
Fиkазланыш:
Муса F‰лил турында стенд, слайдлар, Ш‰мси ХамматовныS “Муса F‰лил партия солдаты”, Х‰мит М™х‰м‰тшинныS “Еллар k‰м кешел‰р” китаплары.
Патриот кем ул? Патриотлык дип н‰рс‰ атала?( €Sг‰м‰.)
Укытучы. Быел Б™ек FиS_неS 70 еллыгын билгел‰п _т‰без. j‰м шуSа к_р‰ Б™ек Ватан сугышы ветераннары k‰м геройлары турында аеруча еш иск‰ алабыз.(1-3 слайдлар).
Класс с‰гатебезнеS темасы “Гомерем минем моSлы бер Gыр иде, _лемем д‰ яSгырар Gыр булып” дип атала.Бу юллар Муса F‰лилнеS шигыренн‰н алынган с_зл‰р. Бу очраклы гына т_гел, безнеS отрядыбыз да аныS исемен й™рт‰ бит.
Муса F‰лил – ул м‰Sге ™зелм‰с Gыр, укып бетерм‰слек китап, kичкайчан саекмас рухи чишм‰. АныS шигырьл‰рен укыган саен Муса F‰лилнеS нинди б™ек ш‰хес, киS фикерле кеше, халкын с™юче булуына инанасыS. (4 слайд)
€йд‰гез ‰ле, отрядыбызныS “ Салют сиSа Муса F‰лил” диг‰н Gырын Gырлап китик. ( Fыр башкарыла).
€ х‰зер Муса F‰лилнеS тормыш юлына тагын бер кат к_з салып китик.
1 укучы. j‰р халыкныS _лемсез шагыйрьл‰ре, батырлыклары, телд‰н-телг‰ с™йл‰неп й™ри торган легендар каkарманнары була. Мондый ш‰хесл‰р ™чен тик бер дата – туу датасы гына бар. Алар _лг‰нн‰н соS да халык й™р‰генд‰ яш‰_л‰рен д‰вам ит‰л‰р. Герой-шагыйрь Муса F‰лил шундый легендар ш‰kесл‰рнеS берсе.
Ул 1906 елда элекке Оренбург Губернасы Мостафа авылында ГабделG‰лил семьясында туган. Ул башта авыл м‰кт‰бенд‰, аннан, ш‰k‰рг‰ к_чк‰ч Х™с‰ния м‰др‰с‰сенеS башлангыч классларында укый.
F‰лил бик яшьт‰н шигырь-‰д‰бият бел‰н кызыксынып, 1916 елдан ук шигырь яза башлый.
Башта Муса F‰лил комсомол оешмасында комсомол эшл‰ре бел‰н ш™гыльл‰н‰. Аннары профессиональ шагыйрь буларак бик к_п ‰с‰рл‰р иGат ит‰.
Б™ек Ватан сугышы башлангач, Муса F‰лилне тылда калдыру м‰сь‰л‰се куела. Л‰кин F‰лил моSа каршы чыгып: “Минем урыным сугышчылар арасында”,-ди.
Муса F‰лил 1941 елныS к™зенд‰ политхезм‰тк‰рл‰р ‰зерл‰_ курсына Gиб‰рел‰, анда ике ай укыганнан сон Волхов фронтына кит‰. Бераздан фронтныS “Отвага” исемле х‰рби газетасында эшли башлый.
2 укучы. Х‰рби корреспондент F‰лил, газетада мавыгып эшли. Кызганычка каршы, 1942 Волхов фронтында х‰л бик катлаулана. F‰лил хезм‰т итк‰н Икенче удар армия чолганышта кала. 22 июньд‰ “Отвага”чылар чолганыштан чыкмакчы була k‰м дошман боGрасын ™з‰рг‰ тел‰п, j™G_м ит_че гаск‰рл‰р р‰тенд‰ сугышка кер‰. 1942 елныS 26 июненд‰ Мясной Бор диг‰н урынында яраланган F‰лил фашистларга ‰сирлекк‰ эл‰г‰.
Кичер мине, илем, синеS б™ек
ИсемеS бел‰н килеп сугышка,
Данлы _лем бел‰н к_м‰лм‰дем
Бу т‰немне соSгы сулышта.
Юк, мин сине тузан б‰ртегед‰й
Сансыз гомерем ™чен сатмадым.
Волхов шаkит: изге сугыш антын
СоS чикк‰ч‰ керсез сакладым!
3 укучы. 1942 елныS ахырында немецлар “азияле” ‰сирл‰рне Совет армиясен‰ каршы кулланырга ниятл‰п, Польшада Идел буе халыклары ‰сирл‰ренн‰н торган «Идел-Урал» легионы формалаштырыла башлый. F‰лил k‰м анын бернич‰ ипт‰ше ‰леге легионда эшл‰рг‰ ризалашкан булып, “Идел-Урал” эмигрант комитетында эшлил‰р.
ФашистларныS аSа м‰д‰ни-агарту эшл‰ре й™кл‰г‰нн‰ренн‰н файдаланып, F‰лил т™рле т™рм‰л‰рг‰ бара, яшерен элемт‰р булдыра, фашистларга каршы агитация алып бара. F‰лил k‰м анын яшьт‰шл‰ре яшерен оешма т™зил‰р.
1943 елнын августында гестаповчылар яшерен оешманыS эзен‰ т™ш‰л‰р, F‰лил k‰м анын к™р‰шт‰шл‰ре кулга алына.
Моабит т™рм‰сенеS таш капчыгына ташланган, лэкин рухы сындырылмаган шагыйрь к™р‰шен туктатмый.
F‰лилнен авыр шартларда да илен‰ бирг‰н антына, шигъриятен‰ тугры кала алу с‰л‰тен, к™чле рухын, туган ягын k‰м якыннарын ™зелеп сагынуын, ирекк‰ чиксез сусавын, ‰сирлект‰ге х‰ср‰тен “Моабит д‰фт‰рл‰ре” ачык чагылдыра.
1944 елныS 25 августында 12 с‰гать 18 минутта Плетензее т™рм‰се палачы Муса F‰лилнеS гомерен ™з‰.
^лг‰нд‰ д‰ й™р‰к тугры калыр
Шигыремд‰ге бирг‰н антына.
Бар Gырымны илг‰ багышладым,
Гомеремне д‰ бир‰м халкыма.
Туфрак к_м‰р т‰нне, к_м‰ алмас
Ялкынлы Gыр тулы к_нелне,
“^лем” диеп ‰йтеп буламы соS
FиSеп _лг‰н мондый _лемне?
1956 елда F‰лилнеS ‰сирлектэге батырлыгы зур б‰ял‰н‰, аSа Советлар Союзы Герое исеме бирел‰.
ШагыйрьнеS героик шигырьл‰ре – “Моабит д‰фт‰рл‰ре” циклы 1957 елда СССР-ныS В.И. Ленин исеменд‰ге д‰_л‰т премиясен‰ лаек була.
Батыр _л‰, _лм‰с ат алып,
Батырлыклар бел‰н макталып.
ИсемеS калсын, _зеS _лс‰S д‰
Тарихларда укып ятларлык. (5-6 слайдлар)
4 укучы. Муса F‰лил бел‰н берг‰ фашистларга каршы к™ршк‰н башка батырларныS исемн‰ре д‰ халкыбыз к_Sеленн‰н м‰Sге Gуелмас. ( Муса F‰лил k‰м аныS к™р‰шт‰шл‰ре турында материаллар карау).( 7-10 слайдлар)
3. Укытучы. Муса F‰лил исеме бел‰н безнеS авылыбыздан сугыш ветераны Н‰зирGан ГабитовныS исеме д‰ тыгыз б‰йл‰нг‰н. Н‰зирGан ага 1939 елда ук Х‰с‰н к_ле янындагы сугыш х‰р‰к‰тл‰ренд‰ катнашып “Кызыл Йолдыз” ордены бел‰н б_л‰кл‰н‰. (11 слайд)
5 укучы. Авылдашыбыз Н‰зирGан Габитов Муса F‰лилнеS якын дусты. Минем бу с_зл‰ремне Ш‰мси ХамматовныS “Муса F‰лил партия солдаты”, Яр Чаллы журналисты Х‰мит М™х‰м‰тшинныS “Еллар k‰м кешел‰р” китаплары, шулай ук тарих укытучыбыз €мир ГаниевныS ист‰лекл‰ре, 7 сыйныф укучыларыныS тикшер_ материаллары да раслый.Эзл‰н_л‰р безне Н‰зирGан ГабитовныS ™ен‰ алып килде. Анда х‰зер Н‰зирGан аганыS кызы Альбина апа яши. Ул безне ‰тисенеS шагыйрь Муса F‰лил бел‰н дуслыгы турындагы материаллар бел‰н таныштырды да инде.(12- слайд))
Ш. ХамматовныS китабында шагыйрь турында яSа ист‰лекл‰р, шулай ук авылдашыбыз турында да т‰фсилл‰п с™йл‰нел‰.
Н‰зир ага Муса сугышка кад‰р, 1939 елда таныша. “Кызыл Татарстан” газетасы журналисты Абдулла В‰лиев Х‰с‰н к_ле янындагы сугышча х‰р‰к‰тл‰рд‰ катнашкан Гаитов турында газетада язма урнаштыра . Ул Муса F‰лил бел‰н Н‰зир аганы таныштыра да инде.
“Без Муса бел‰н Бауман урамы, 19нчы йортнын Татарстан Язучылар берлеге булм‰сенд‰ очраштык,-дип иск‰ ала Н‰зир ага. –Муса минем Кызыл Йолдыз ордены бел‰н ничек б_л‰кл‰н_ем турында кызыксынды. Очерк язарга в‰гъд‰ итте. Л‰кин, ниндидер с‰б‰пл‰р аркасында. очерк язылмый калды.”
Л‰кин сугыш юллары аларны тагын очраштыра. 1941 елныS августында Н.Габитовны Курск ™лк‰се Марьино поселогына укырга Gиб‰р‰л‰р. Ул биред‰ иске танышы Муса F‰лилне очрата. Дуслашып кит‰л‰р. Икесе д‰ х‰рби хезм‰тне кызыксынып ™йр‰н‰л‰р. Бер взводта, бер б_лект‰ булалар, х‰тта б_лм‰д‰ караватлары да ян‰ш‰.Т™нн‰р буе Казан, Татарстан турында с™йл‰шеп яталар. Муса Н‰зирGанныS блокнотын алып “Артиллерист Н‰зирGан” диг‰н шигырь язып куя.
Училищеда уку т‰мамлана. Х‰р‰к‰тт‰ге армияг‰ кит‰р алдыннан язмыш аларны М‰ск‰_д‰ тагын бер кат очраштыра. Муса аны _з гаил‰се, туганнары бел‰н таныштыра.
Муса F‰лил k‰м Н‰зирGан Габитов фронттан хатлар язышалар. Н‰зир ага Муса язган шигырь k‰м хатларны кадерл‰п саклап й‰рт‰. Л‰кин аSа фашистлар кулына эл‰км‰сен дип, документларын k‰м бу ист‰лекл‰рне юк ит‰рг‰ туры кил‰.
Н‰зирGан абый сугыштан ис‰н-сау ‰йл‰неп кайта. Б™ек Ватан сугышында к_рс‰тк‰н батырлыклары ™чен ул “Кызыл Байрак” ордены бел‰н б_л‰кл‰н‰. Тик х‰зер инде ул вафат. АныS кызы Альбина апа ‰тисе турында ист‰лекл‰рне бик кадерле‰п саклый. Бик тел‰п укучылар бел‰н очраша, ‰тисе турында с™йли. (13-15 слайдлар)
( Н‰зирGан Габитов турында материаллар бел‰н танышу. Китаплардагы ™зекл‰рне уку).
Класс с‰г‰те буенча фикер алышу. Т‰эсирл‰р бел‰н уртаклашу.
Т‰к‰неш урта гомуми белем бир_ м‰кт‰бе
Патриотик т‰рбия буенча класс с‰гате.
“Гомерем минем моSлы бер Gыр иде,
^лемем д‰ яSгырар Gыр булып”.
13 SHAPE \* MERGEFORMAT 1415
Т™зеде:
Иванова З™лхия Г‰л‰ветдин кызы .
Т‰к‰неш 2015