Бір ?алыпты емес ?оз?алыс кезіндегі орташа жылдамды?. 7 сынып

БJО Орал Kаласы №4 ЖОББМ-ніS физика п‰ні мaCалімі Аденова Бибигуль Сериккалиевна
Бір Kалыпты емес KозCалыс кезіндегі орташа жылдамдыK
СабаKтыS таKырыбы: Бір Kалыпты емес KозCалыс кезіндегі орташа жылдамдыK
СабаKтыS маKсаты:
Білімділік маKсаты: оKушыларCа орташа жылдамдыK туралы aCымды
Cылыми т_рде т_сіндіру ж‰не мазмaнды есептер шыCаруCа пайдалана алу іскерлігін жетілдіру
ДамытушылыK маKсаты: оKушылардыS логикалыK ойлау Kабілетін дамытуж‰не жаSа aCыммен таныса отырып,оны практикада Kолдана алу даCдысын Kалыптастыру
Т‰рбиелік маKсаты: ОKушыларды адамгершілікке, aKыптылыKKа, алCырлыKKа,™з ойын ортаCа сала алатын батылдыKKа,aлтжандылыKKа, имандылыKKа т‰рбиелеу
СабаKтыS т_рі: д‰ст_рлі емес
СабаKтыS ‰діс-т‰сілдері: Баяндау, жаттыCулар орындау
СабаKтыS к™рнекіліктері: слайдтар, электронды оKулыK, демонстрациялыK к™рсетілі
СабаKтыS барысы:
`йымдастыру /2 минут/
^й тапсырмасын сaрау / 6 минут /
ЖаSа сабаKты меSгерту / 15 минут /
ЖаттыCулар / 7 минут /
ЖаSа сабаKты бекіту / 7 минут /
ОKушыларды баCалау / 5 минут /
^й тапсырмасы /3 минут/
І. `йымдастыру кезеSі:
Еске т_сіру
Ой KозCау
Ойды дамыту
Байланыс
Еркін ізденіс
Ойды Kорыту
Jосымша аKпарат
ІІ. ^й тапсырмасын сaрау
Еске т_сіру “Кім жылдам”
JоSырау, серіппеге ілінген ж_ктер, маятникті саCат, ж_рек соCысы т.б. JозCалыстыS Kандай т_ріне жатады?
БасKа KозCалыстан айырмашылыCы?
Jалай пайда болады?
Н‰тижесінде:
Тербеліс ™шпейді?
Сипаттайтын шамалар?
С™йлемді аяKтау
1.ДененіS бірдей уаKыт аралыCындаCы д‰лме-д‰л немесе жуыKтап Kайталанып отыратын KозCалысы ...
2.Дене KозCалысы толыCымен Kайталанып отыратын еS аз уаKыт аралыCын.....
3.Бірлік уаKыт ішіндегі тербелістер саны ...
4.ДененіS тепе-теSдік к_йінен еS _лкен ыCысуы .. ...
5.Уакыт ™ткен сайын амплитудасы азайып отыратын тербелістер... ...
6.СыртKы периодты к_штіS ‰рекетінен болатын тербелістер... ...
ІІІ. ЖаSа сабаKты меSгертуЕркін ізденіс
Серіппелі маятниктіS периоды неге т‰уелді?
I – топ: МатематикалыK маятник ж‰не оныS тербеліс периоды
I – топ: МаятниктердіS тарихы
II – топ: МаятниктердіS Kолданылуы
IІ – топ: Серіппелі маятник ж‰не оныS тербеліс периоды
МатематикалыK маятниктердіS тербелісі
МатематикалыK маятник дегеніміз-созылмайтын салмаKсыз жіSішке aзын жіпке ілінген ж_кті (ауыр шарды айтады)


МатематикалыK маятник периоды неге т‰уелді?
МатематикалыK маятниктіS периоды ж_ктіS массасына т‰уелді болмайды.
МатематикалыK маятниктіS периоды тербеліс амплитудасына т‰уелді болмайды.
МатематикалыK маятник жіптіS aзындыCына т‰уелді.
Серіппелі маятник периоды неге т‰уелді?
Серіппелі маятниктіS периоды ж_ктіS массасына т‰уелді болады.
Серіппелі маятниктіS периоды серіппеніS KатаSдыCына т‰уелді болады.

МаятниктердіS тарихы

Жіпке немесе серіппеге ілінген ж_ктіS тербеліс периодыныS тербеліс ампитудасына т‰уелді болмайтындыCын ашKан Cалым

Галилей ™з тaжырымын т‰жірибе ж_зінде д‰лелдей отырып , маятниктерді уаKыт ™лшеуіші ретінде саCаттарда пайдалануды aсынды.
Бaдан 70 жыл уаKыт ™ткен соS Cана, Х.Гюйгенс осы идеяны ж_зеге асырды. АлCаш рет маятникті саCат Kaрастырып шыKты.

Маятникті саCаттар
ГолландиялыK Cалым Х.Гюйгенс 1656 жылы маятникті ойлап тапты. Маятник ( aзынша салмасы бар aзын шыбыKша ) бірKалыпты тербеледі. ЯCни, оныS ‰р тербелісі бірдей уаKыт аралыCында Kайталанады. Маятниксіз саCаттар к_ніне уаKыттан 15 минут артта Kалып, немесе озып кете беретін. Ал Kазіргі маятникті саCаттардыS д‰л уаKыттан ауытKуы бір секундтан аспайды. Маятник саCаттыS ж_рісін реттеп отырады.
Серіппелі маятник


ЖаSа материалды бекіту кезеSі
Ойды Kорыту
“СиKырлы aяшыKтар” ойыны арKылы іске асады.
`яшыK сaраCы:
Серіппелі маятниктіS тербеліс периоды т‰уелді болатын физикалыK шамалар?
`яшыK сaраCы:
Серіппеде тербеліп тaрCан ж_к 4 с ішінде 16 тербеліс жасайды.ТербелістіS периоды мен жиілігін аныKта.
`яшыK сaраCы
Тербеліс периоды мен жиілігі неге теS?
МаятниктіS тербеліс периодыныS еркін т_су _деуіне т‰уелділігі т‰жірибеде жер бетініS ‰р т_рлі н_ктелеріндегі еркін т_су _деуін ™лшеу _шін пайдаланады. Еркін т_су _деуін есептеу н‰тижелері бойынша пайдалы Kазба байлыKтар Kоры жатKан аймаKты аныKтауCа болады.
ТыCыздыCы жер KыртысыныS орташа тыCыздыCынан артыK болатын пайдалы Kазба, мысалы,темір рудасы , бар болса, g-ныS м‰ні жоCары болады.Ал тыCыздыCы аз мaнай не газ кендері бар жерлерде g-ныS м‰ні т™мен болады.
Тапсырмалар
І- деSгей
1. JатаSдыCы 12,3 Н/м серіппеге ілінген массасы 211 г ж_ктіS тербеліс тербеліс периоды мен жиілігі неге теS?
2. Ай бетіндегі aзындыCы 100 см математикалыK маятниктіS тербеліс жиілігі неге теS? АйдаCы еркін т_су _деуі 1,62 м/с2
ІІ- деSгей
1. JатаSдыCы 250 Н/м серіппеде 16 с ішінде 20 тербеліс жасайтын ж_ктіS массасы неге теS?
2. `зындыCы 80 см маятник 1 мин ішінде 34 тербеліс жасаса, оKушы еркін т_су _деуініS Kандай м‰нін шыCарып алды?
ІІІ- деSгей
1. Бірдей уаKыт ішінде математикалыK маятниктердіS біреуі 10, ал екіншісі 30 тербеліс жасайтын болса, олардыS aзындыKтарыныS Kатынасы Kандай?
Тест тапсырмалары
1 - нaсKа
1. ТербелістіS неше т_рі бар?
А) 1 В) 2 С) 3 Д) 4
2. МатериалдыK н_ктеніS гармоникалыK тербелісініS теSдеуі:
X=Asin ( wt+
·0). Осы ™рнектегі физикалыK шамалардыS Kайсысы н_ктеніS тепе- теSдік Kалпынан ыCысуын аныKтайды?
А ) ( wt+
·0); В ) w; С) Х; Д) А;
3. Серіппелі маятниктіS тербеліс периоды т‰уелді болатын физикалыK шамалар:
А ) МаятниктіS массасына;
В ) ЖіптіS aзындыCы мен еркін т_су _деуіне;
С ) Ж_ктіS массасы мен KатаSдыKKа;
Д ) Тек маятниктіS aзындыCына
4. Серіппеде тербеліп тaрCан ж_к 1 минут ішінде 60 тербеліс жасайды. ТербелістіS жиілігі неге теS?
А) 30 Гц; В) 0,5 Гц; С) 120 Гц; Д) 1 Гц
5. СыртKы периодты к_штіS ‰рекетінен болатын тербелістер Kалай аталады?
А) еркін тербеліс В) гармониялыK тербеліс С) еріксіз тербеліс Д) тербеліс емес
2 - нaсKа
1. Егер математикалыK маятниктіS aзындыCын 4 есе арттырса, оныS тербеліс периоды Kалай ™згереді?
А) 2 есе артады В) 2 есе кемиді С) 4 есе кемиді Д) 4 есе артады
2. МатематикалыK маятниктіS тербеліс периоды т‰уелді болатын физикалыK шамалар:
А ) МаятниктіS массасына;
В ) ЖіптіS aзындыCы мен еркін т_су _деуіне;
С ) Ж_ктіS массасы мен KатаSдыKKа;
Д ) Тек маятниктіS aзындыCына.
3. МатериалдыK н_ктеніS гармоникалыK тербелісініS теSдеуі:
X=A cos ( wt+
·0). Осы ™рнектегі физикалыK шамалардыS Kайсысы тербелмелі KозCалыстыS бастапKы фазасын аныKтайды?
А ) cos ( wt+
·0); В ) ( wt+
·0) ; С)
·0 ; Д) А.
4.СыртKы периодтык_штіS‰рекетінсізболатынтербелістер:
А) еркін В) гармониялыK С) еріксіз тербеліс Д)тербелісемес
5. ТербелістеSдеуі: Х=5 cos ( 2Пt+8 ). Тербеліс амплитудасы неге теS?
А) х В) 8 С) 5 Д) cos (2Пt+8)
Жауаптары:
1-нaсKа 2-нaсKа
1) В 1) А
2) Д 2) В
3) С 3) С
4) Д 4) А
5) С 5) С
^йге тапсырма:
§27, 22 – жаттыCу
Рисунок 22Рисунок 25Рисунок 2Рисунок 3Рисунок 3415