Шарын шат?алы презентациясы 9 сынып

Шарын шатқалы Орындаған: Оразалы Амина 9- сынып оқушысы «Екпінді орталау мектебі» КММ ,Екпінді ауылы. Жетекшісі: Раимбекова Гульайхан Калиевна география пәнінің мұғалімі. «Екпінді орталау мектебі»КММ, Екпінді ауылы. Зерттеудің мақсаты:Шарын шатқалының тарихи зерттеулері туралы мәлімет бере отырып, Қазақстандағы алатын орны, көлемі, аумағы туралы материалдар жинай, жұмбақ сырын ашу.Зерттеу жұмысының жалпы сипаттамасы:Шарын шатқалы жасы 12 миллион жылға жуық шөгінді тау жыныстардан қалыптасқан табиғат ескерткіші,биіктігі 150-300 метрге жетеді.Шарын шатқалы, Шарын өзені бойымен солтүстік-шығыстан оңтүстік- батысқа 154 км созылып жатыр.Бұл аймақтың рельефі әртүрлі, жарқабақтың бағаналары,баурай, жыралары 150-300 метірге жетеді.Жарқабақ түсі Америкадағы Үлкен жарқабақтарға қарағанда ашық- қызғылт. Қазақстан бойынша мұздану кезеңінен өткен, Шарын шатқалында сирек кездесетін ерен ағашы кездеседі.Сирек кездесетін «согдиандық» түрі 25 млн. жыл бұрын жер бетінде кең таралған, ал қазір қорғалатын аумаққа жатады, демалушылар «Қорғандар қамалдар аңғары», «Темірлік», «Жалмауыз кемпір шатқалы» т.б. атаумен қалған жерлеріне барады. Аннотация         «Шарын шатқалы » атты ғылыми жобада жас зерттеуші, географиялық орнынан бастап, олардың пайда болғандығына ерекше көңіл аударды. Шарын шатқалы – ең ірі экзотикалық орындардың бірі болып , ерекше шайылған формалар, желденген рельефтер Сізді ертегідегі құм тауларынан жасалған ескерткіштер әлеміне алып кетеді. Жергілікті халық бұл жерді «Қорғанды қамалдар аңғары» , “Жалмауыз кемпір шатқалы” деп атап кеткен. Зерттеу барысында өзіндік көзқарасын білдіріп, Қазақстан аумағында орналасқан табиғатының інжу-маржаны ортасында сирек кездесетін ерен ағашы табылған , әсем табиғатымен көз тартатын, демалыс орнын және туризмді дамыуына қатысты ұғымдарын жұмбақ сырын аша білген. Аннотация Уделяя особое внимание уникальным формам размыва и выветривания рельефа перенесут Вас в сказочный мир фантастических скульптур «Долины Замков» , где открываются грандиозные виды на каньоны. Поэтому каньон имеет еще одно название - Долина Замков. Он чрезвычайно интересен, живописен и разнообразен в своих формах, которые очень похожи на причудливые башни какого-нибудь сказочного замка.  В своём научном исследовании автор «. Чарынский каньон» сумел раскрыть принципиальные особенности живописен и разнообразен в своих формах, которые очень похожи на причудливые башни какого-нибудь сказочного замка. Красные глиняные стены каньона, словно изборожденные глубокими морщинами, в которых пещеры, гроты и затененные ниши ассоциируются с древним городом, населенным фантастическими существами.   В ходе исследований расказчик выразил свой взгляд, что в Казахстане должен процветать и разиватся туризм. Кіріспе Шарын-шатқалы – ең ірі экзотикалық орындардың бірі. Ерекше шайылған формалар, желден генрельефтер Сізді ертегідегі құмтауларынан жасалған ескерткіштер әлеміне алып кетеді: “Қамалдар аңғары” , “Жалмауыз кемпір шатқалы” жәнет.б. құмды жардың биіктігі 150-300 метргешейінжетеді. Шарын- шатқалы Алматыдан шығысқа қарай 220 шақырым жерде, Райымбек ауданының аумағында орналасқан. Алатаудан бастау алатын Шарын өзенi.Iлеге құяр жолында Жалаңаш үстiртiн кесiп өтедi. Шатқалдың тереңдiгiкей жерде 300 метрге дейiн жетедi. Шатқал арқылы ағысы қатты (секундына 10-12 км), суы мол, рафтинг спортына жарамды, арнасының кеңдiгi 35-40 метр болатын өзен ағып жатыр. Оған iрiлi-кiшiлi көптеген өзендер келiп құйылады. Саяхатшылар үшiн Шарын-шатқалы, әсіресе, оның төменгi бөлiгi ғажайып сұлулығымен тартымды. Жергілікті халық бұл жерді «қорғанды қамалдар аңғары» деп атапкеткен. Аңғардың ұзындығы – 2 км, ені – 20-80 м. Шатқалды аралай жүріп, сіз осыдан 12 миллион жыл бұрынғы шөгiндi тау жыныстарынан пайда болған алуан түрлi таңғажайып көрiнiстердi көре аласыз. Миллиондаған жылдар бойы табиғаттың өзі осынау ұлы қорған қамалдары сияқты қайталанбас сәулет өнерiн дүниеге әкелген. Шарын шатқалы Қазақстан табиғатының інжу-маржаны болып есептеледі, оның құрамына өзi атта сөзенмен қоса шетендi тоғай кіреді. Шетен тоғайының негiзiн соғдиян шетенi (Fraxsinuspotamophila) құрайды. Ол қазiргi өсiмдiктер дүниесiнiң iшiндегi ең көне түрi (динозаврлар дәуiрiнiң жұрнағы) және халықаралық кадастр бойынша жоғалып бара жатқан түрге жатады. Шетен тоғайы Шарын шатқалындағыдай шоқ болып әлемнiң тек екi-ақжерiнде – Қазақстан мен СолтүстiкАмерикадағана сақталған. 1964 жылдан бастап шетен тоғайы табиғат Ескерткiші деп жарияланды. Шарын шатқалындағы жер бедерi жаратылысының алуандығы жануарлар мен өсiмдiктер дүниесiнiң мол болуына қолайлы жағдай жасаған. Негізгі бөлім Шарын шатқалы – ең ірі экзотикалық орындардың бірі. Ерекше шайылған формалар, желденген рельефтер Сізді ертегідегі құм тауларынан жасалған ескерткіштер әлеміне алып кетеді: “Қамалдар аңғары”, «Долина замков»,“Жалмауыз кемпір шатқалы” және т.б. құмды жардың биіктігі 150-300 метрге шейін жетеді. Шарын шатқалы Алматыдан шығысқа қарай 220 шақырым жерде, Райымбек ауданының аумағында орналасқан. Алатаудан бастау алатын Шарын өзенi Iлеге құяр жолында Жалаңаш үстiртiн кесiп өтедi. Шатқалдың тереңдiгi кей жерде 300 метрге дейiн жетедi. Шатқал арқылы ағысы қатты (секундына 10-12 км), суы мол, рафтинг спортына жарамды, арнасының кеңдiгi 35-40 метр болатын өзен ағып жатыр. Оған iрiлi-кiшiлi көптеген өзендер келiп құйылады. Саяхатшылар үшiн Шарын шатқалы, әсіресе, оның төменгi бөлiгi ғажайып сұлулығымен тартымды. Аңғардың ұзындығы – 2 км, ені – 20-80 м. Шатқалды аралай жүріп. Миллиондаған жылдар бойы табиғаттың өзі осынау ұлы қорған қамалдары сияқты қайталанбас сәулет өнерiн дүниеге әкелген. Шарын шатқалы Қазақстан табиғатының інжу-маржаны болып есептеледі, оның құрамына өзi аттас өзенмен қоса шетендi тоғай кіреді. Шетен тоғайының негiзiн соғдиян шетенi (Fraxsinus potamophila) құрайды. Ол қазiргi өсiмдiктер дүниесiнiң iшiндегi ең көне түрi (динозаврлар дәуiрiнiң жұрнағы) және халықаралық кадастр бойынша жоғалып бара жатқан түрге жатады. ҚорытындыҚорыта айтқанда, осынау баға жетпес табиғат ескерткіштері қалай қорғалуда? Ұлттық бақтағы Үлкен Бұғыты тауының солтүстік шығысында қарақұйрықтар мен текелердің жайылымдарын кеңейтіп, сексеуіл секілді 61 түрлі сирек кездесетін өсімдіктерді қорғау дұрыс жүйеге қойылғаны қуантады. Негізі Кызыл Қарасай қарақұйрықтың және дуадақ, бүркіт, ителгі өмір сүретін өңірі болғандықтан, Ұлттық бақ бас директоры тікелей қамқорлығына алған. Тек Қазақстанда кездесетін бұта-ағаш тектес сораң секілді өсімдіктердің 11 түрі қамқорлыққа алынып, ерекше бальнеологиялық бағалы минерал суы бар гидро­ло­гиялық нысан да күтіледі. «Ұлттық бақ қызметкерлерінің төл міндеті – табиғи кешендерді қор­ғау, сақтау, зерттеу және қал­пына келтіру, ғылыми жұмыс­тарды жүргізу, экологиялық ағартуды ұйымдастыру, эколо­гия­лық ту­ризм­ді, рекреацияны, шектел­ген шаруа­шылық қызметті ұйым­дастыру және жүзеге асыру болып табылады. Республикалық бюджеттен қаржы­лан­дырылып, жұмыс істейтін 46 адам тұрақты еңбек­ақыларын алып, өз ара үздіксіз радиобайланыспен, авто­көліктермен, мініс аттарымен қамтама­сыз етіл­ген. Ағымдағы жылдың 6 айында табиғи кешен­дер­ді қорғау мақсатында 144 рейд ұйымдастырылып, та­биғат заң­дылығын бұзушылықтың 2 фактісі анық­талды. Соған сәйкес, 2 адамға әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама толтырылып, айыппұл салынып, келтірілген залал бюджетке құйылды. Ұлттық бақ бойынша 2013-2017 жылдарға арналған ғылыми-зерттеу жұмыстарының жоспары жасалынып, соғды еренінің орман өсірушілік-экологиялық жағдайын бағалау және оның табиғи түрде қайта жаңғыру жолын зерттеу, жануарлар дүниесіне мониторинг жасау, сүтқоректілер мен құстарды түгендеу және мекендейтін ортасын анықтау, өсімдіктер дүниесінің түрлік гербарий жиынтықтарын жасау және төменгі сатыдағы өсімдіктер (саңырауқұлақтар, балдырлар) дүниесін түгендеу барысында бірқатар жұмыс атқарылды. Осы орайда жыл сайын ғылыми негізде жүйелі жұмыс жүргізіліп, Табиғат жылнамасы кітабы жасалынады. Ұлттық бақ аумағында 49 шақырымдық 3 туристік маршрут бар. Олар – Шарын ерен тоғайы, Қазақстанның жеті кереметінің қатарына кіретін Шарын шатқалы және бейіттер мен қорғандар. Бұл маршруттар Алматы облы­сында туризмді дамыту мақсатында Іле-Алатау, Алтынемел, Көлсай көлдері, Шарын атты төрт ұлттық бақ бойынша бірлесіп жасалынған «Жетісудың алтын айналымы» атты біріккен маршрутына ен­гізілді. Біздің тарапымыздан ба­ғыт­тарда көру алаңдары, фотосуреттерге түсу орындары, авто­тұрақ жасалынып, киіз үйлер, айналымдарда 12 орындық 2 қонақ үй ал Ұлттық бақ орталығында 40 орындық қонақ үй жұмыс іс­тей­ді. Нәтижесінде ағымдағы жылы 1500 турист қабылданып, мем­лекеттік бюджетке 265 мың тең­ге, арнайы есеп шотқа 2000 мың теңге құйылды», деді Шарын мем­лекеттік ұлттық табиғат бағының бас директоры Тоқтам Бектемісов. Тұтастай алғанда, үлкен жа­уапкер­­шілікті талап ететін бұл жұмыс ең бастысы тұрғылықты халықпен тіл табыса отырып, саяхатқа келушілердің ешнәрсені бүлдірмеуін жіті бақылауда ұстауды қажет етеді. Ұлттық бақ аумағында 3 га жерде уақытша орман тұқым бағы (питомник) егіліп, әртүрлі ағаш көшеттері өсіріледі. Тұрғындарды отынмен қамтамасыз ету мақсатында 165 текше метр отын дайындалды. Жыл сайын өткізілетін «Парктер шеруі» табиғатты қорғау акциясы кезінде аудан орталығындағы мектептердің қатысуымен парк кеңсесі төңірегіне 550 мың теңгелік 2 мың түп көшет отырғызылды. Тоқтам Бектемісовтің осы ең­бе­гі мемлекет тарапынан да еске­ріліп, 2010 жылы Қазақстан Рес­публикасы «Туризмінің құрмет­­­­ті қыз­меткері», 2013 жылы «Эко­логия саласының үздігі» төс­бел­гілерімен марапатталды. Таби­ғат ескерт­­­кіштерін көзінің қара­шығындай қорғап, таби­ғат-анаға жан-тәнімен беріле қызмет етіп, онымен сырласа білетін жанға бұл да бір ілтипат белгісі емес пе?! НазарларыңызғаР А Х М Е Т !!!