Рабочие программы по осетинскому языку и литературе, а также по ТКО
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РСО-АЛАНИЯ
Государственное автономное образовательное учреждение
«Северо-Кавказский аграрно-технологический колледж»
Рассмотрено на заседании МО
Протокол № 1
от «28 » августа 2015 г.
Председатель ___________ М.Д. Габиева Утверждаю
Директор
_______________ А.Л. Моуравов
«____»_________2015 г.
Рабочая программа
учебной дисциплины
ОСЕТИНСКИЙ ЯЗЫК
1 курс (39 – часов)
ППКРС
08.01.08. Мастер отделочных строительных работ, 19.01.17. Повар, кондитер,
15.01.05. Сварщик (электросварочные и газосварочные работы), 23.01.03. Автомеханик,
44.02.06. Электромонтер.
Преподаватель: Габиева М.Д.
г.Ардон 2015г.
Сфидар сæ кодтой Республикæ Цæгат Ирыстон-Аланийы Ахуырад æмæ наукæйы министрад
Ирон æвзаджы программæ
профессионалон ахуыргæнæндæттæн æмæ
техникумтæн
Программæтæ сарæзтой:
Ирон æвзагæй: Майрæмыхъуаты Фатимæ
Ирон литературæйæ: Солтанты Джульетæ
Дзæуджыхъæу-2012
Сфидар сӕ кодта Республикæ Цæгат Ирыстон-Аланийы Ахуырад æмæ наукæйы министрад
Ирон æвзаджы программæ
Программæмæ гæсгæ, ирон æвзаг ахуыр кæнынæн æдæппæт лæвæрд цæуы 30 сахаты.
Уыдонæй 12 сахаты – æвзаджы теори ахуыр кæнынæн, 17 сахаты –ныхасы рæзтыл кусынæн.
Æмбарынгæнæн фыстæг
Ирон æвзаг æмæ литературæйы программæтæ арæзт сты Профессионалон ахуыргæнæндæтты æмæ техникумтæн.
Программæтæ цæттæгонд æрцыдысты Республикæ Цæгат Ирыстон-Аланийы иумæйаг æмæ профессионалон ахуырады министрады фидаргонд программæты бындурыл (Ирон æвзаг æмæ литературæйы программæтæ I-XI кълæстæн. Дзæуджыхъæу: «Ир», 2005).
Профессионалон ахуыргæнæндæтты æмæ техникумты ирон æвзаг æмæ литературæйы урокты хæс у, ахуырдзаутæ æвзаг æмæ литературæйы тыххæй скъолайы цы зонындзинæдтæ райстой, уыдон бафидар кæнын, практикон æгъдауæй сæ пайда кæнын куыд хъæуы, уый бацамонын.
Ацы хæс къухы бафтынæн ирон æвзаджы урокты фылдæр æргом здахын хъæуы текстыл куыстмæ, йæ бындурыл алыхуызон фæлтæрæнтæ æххæст кæнынмæ.
Тексты пайдагонд цæуы æвзаджы æппæт иуæгтæй дæр. Кæцыфæнды дзырд кæнæ дзырдбасты мидис, сæ нысаниуæг арфдæр æмæ ирддæр бацамонæн ис, контексты мидæг сæм æркæсгæйæ. Тексты фæрцы ахуырдзаутæн бамбарынгæнæн ис æвзаджы наукæ æмæ баст ныхасы (фысгæ æмæ дзургæ) иудзинад, æвзаджы иуæгтæй ныхасы мидæг куыд пайда кæнын хъæуы, уый.
Уымæй уæлдай ма текст у æвзаджы урок фæхъæздыгдæр, фæмидисджындæр æмæ аивдæр кæныны мадзал. Текст парахатдæр кæны урочы гæнæнтæ, йæ авналæнтæ. Тексты алыварс, йæ бындурыл саразæн ис æнæхъæн урок дæр.
Текстыл куыст хорз фадæттæ аразы урочы хъомыладон хæстæ сæххæст кæнынæн.
Зæрдылдаринаг у, текстыл куыст арфдæр æмæ парахатдæр кæнын кæй хъæуы литературæйы урокты дæр. Скъоладзауты æргом фылдæр здахын хъæуы уацмысы æвзаг, йæ аивгæнæн мадзæлттæм, тексты композицион арæзтмæ, йæ синтаксисон хицæндзинæдтæм, хъуыдыйæдты грамматикон æмæ логикон бастдзинадмæ.
Программæмæ гæсгæ кусгæйæ, урокты уæлдай хъусдард хъуамæ цæуа ахуыргæнинæгтæн сæ фидæны дæсныйадимæ баст терминтæм, уыцы терминтæй пайдагонд кæм цæуы, ахæм тексттæм.
Профессионалон ахуыргæнæндæтты æмæ техникумты ирон æвзаджы урокты архайын хъæуы практикон куысты хуызтæ æххæст кæныныл. Программæйы стыр æргом здæхт цæуы канд лексикон æмæ грамматикон æвзæрстытæм нæ, фæлæ тексты бындурыл æххæстгæнинаг куыстытæм дæр. Уыдон сты: тексты орфографион æвзæрст, тексты лексикон-фразеологион æвзæрст, тексты стилистикон анализ, тексты иумæйаг æвзæрст. Ацы куысты хуызтæ хорз æххуыс сты логикон хъуыдыкæнынады рæзтæн, арфдæр кæнынц ахуыргæнинæгты зонындзинæдтæ.
Фиппаинаг. Профессионалон ахуыргæнæндæтты ахуырадон программæты алыхуызон сты ирон æвзаг æмæ литературæ ахуыр кæныны уавæртæ. Уымæ гæсгæ сахæтты нымæц аразгæ у ахуырадон программæмæ гæсгæ, æмæ йæм ис ивддзинæдтæ хæссæн.
Иумæйаг зонындзинæдтæ ирон æвзаджы тыххæй (1 сах.)
Ирон æвзаджы равзæрд. Ирон фыссынады цыртдзæвæнтæ. Фыццаг мыхуыргонд чиныг ирон æвзагыл. Ирон æвзагзонынады историйæ.
Нырыккон ирон æвзаджы диалекттæ æмæ ныхасыздæхтытæ.
Фонетикæ. Орфоэпи. Орфографи (2 сах.)
Фонетикæйы сæйраг æмбарынæдтæ: мыр, дамгъæ, уæнг, цавд, хъæлæсон æмæ æмхъæлæсон мыртæ. Цавды æгъдæуттæ ирон æвзаджы.
Фонетикон æвзæрст.
Орфограммæйы æмбарынад. Орфограммæты хуызтæ.
Ахуырдзауты зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæ.
Зонын: Хъæлæсон æмæ æмхъæлæсон мыртæ, кæрæдзийæ сæ иртасын. Дзырдтæ æмæ дзырдты къордтыл цавд раст æвæрын. Орфограммæйы æмбарынад.
Арæхсын: Тексттæ аив кæсын. Дзырды орфограммæ бацамонын. Орфографион рæдыд ссарын, сраст æй кæнын. Текст орфографион æвзæрст кæнын.
Лексикæ. Фразеологи. Ныхасы культурæ (6 сах.)
Дзырды лексикон æмæ грамматикон нысаниуæгтæ.
Ирон æвзаджы лексикæйы системæ. Бирæнысанон дзырдтæ. Омонимтæ.
Синонимтæ æмæ антонимтæ. Архаизмтæ æмæ неологизмтæ. Синонимты, антонимты æмæ омонимты аивгæнæн хæстæ. Контекстуалон синонимтæ æмæ антонимтæ.
Æвзаджы (ныхасы) лексикон аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæ (эпитет, метафорæ, метоними, абарст, ныхмæвæрддзинад, олицетворени).
Æрбайсгæ дзырдтæ. Диалектизмтæ. Терминтæ æмæ профессионализмтæ. Зæронд дзырдтæ. Неологизмтæ.
Ирон æвзаджы фразеологи. Æмбисæндтæ æмæ загъдаутæ. Базырджын ныхæстæ. Ныхасы мидæг сæ пайда кæнын.
Тексты лексикон-фразеологион æвзæрст.
Ахуырдзауты зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæ.
Зонын: Лексикæйы æмбарынад. Дзырдтæ æмæ æнгом дзырдбæстытæй сæ нысаниуæгмæ гæсгæ ныхасы раст пайда кæнын. Бирæнысанон дзырдтæ æмæ омонимты хицæндзинад. Синонимтæ æмæ антонимтæ, архаизмтæ æмæ неологизмтæ кæрæдзийæ иртасын.
Æнгом дзырдбаст (фразеологизм) уæгъдибар дзырдбастæй хицæн кæнын.
Арæхсын: Терминтæй пайда кæнын. Хи дæсныйадимæ баст профессионалон дзырдтæ зонын, пайда сæ кæнын.
Бирæнысанон дзырдтæ омонимтæй хицæн кæнын. Синонимтæ æмæ антонимтæ кæрæдзийæ иртасын, дзырдмæ синоним, антоним ссарын. Дзургæ æмæ фысгæ ныхас бирæнысанон дзырдтæй, синонимтæ æмæ антонимтæй хъæздыг кæнын. Архаизмтæ æмæ неологизмтæ тексты ссарын, ныхасы мидæг сæ раст пайда кæнын.
Æрбайсгæ дзырдтæй дзургæ æмæ фысгæ ныхасы раст пайда кæнын. Лексикон бастдзинады фæрæзтæй тексты хъуыдыйæдты ’хсæн пайда кæнын.
Текст лексикон-фразеологион æвзæрст кæнын.
Морфемикæ (дзырды сконд,разæфтуан, фæсæфтуан), дзырдарæзт æмæ орфографи.(2 с.)
Морфемæйы æмбарынад. Ирон æвзаджы дзырдарæзты уаг.
Морфемæты нысаниуджытæ. Морфемæты растфыссынад.
Дзырды морфемикон æвзæрст. Дзырдарæзтон æвзæрст.
Ахуырдзауты зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæ.
Зонын: Морфемæты нысаниуджытæ æвзарын. Морфемæты стилистикон æууæлтæ амонын.
Арæхсын: Дзырды морфемон арæзтимæ баст орфограммæтæ раст фыссын. Морфемикон æмæ дзырдарæзтон æвзæрст кæнын.
Морфологи æмæ орфографи (3 сах.)
Ныхасы хæйтты системæ ирон æвзаджы. Сæрмагонд ныхасы хæйттæ. Сæрмагонд ныхасы хæйтты растфыссынад. Сæрмагонд ныхасы хæйтты синтаксисон функцитæ.
Æххуысгæнæг ныхасы хæйттæ. Æххуысгæнæг ныхасы хæйтты растфыссынад.
Ныхасы хæйтты морфологион æвзæрст.
Ахуырдзауты зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæ.
Зонын: Ныхасы хæйттæ кæрæдзийæ хицæн кæнын сæ грамматикон æууæлтæм гæсгæ. Сæрмагонд ныхасы хæйтты синтаксисон функцитæ.
Арæхсын: Мивдисæджы здæхæнтæ æмæ афонты синонимон формæтæй раст пайда кæнын.
Цы орфограммæтæ базыдтой, уыдонимæ дзырдтæ раст фыссын.
Морфологион бастдзинады фæрæзтæй тексты хъуыдыйæдты ’хсæн пайда кæнын. Сæрмагонд ныхасы хæйтты синтаксисон функцитæ иртасын.
Ныхасы хæйтты морфологион æвзæрст.
Синтаксис æмæ пунктуаци. Ныхасы культурæ (8 сах.)
Синтаксисон иуæгтæ. Интонаци æмæ пунктуаци.
Дзырдбаст. Домгæ бастдзинады хуызтæ ирон æвзаджы.
Хуымæтæг хъуыдыйад. Хъуыдыйады грамматикон бындур. Хъуыдыйады фæрссаг уæнгтæ.
Иувæрсыг хъуыдыйад, йæ хуызтæ. Æнæххæст хъуыдыйад, йæ хуызтæ.
Хъуыдыйæдты хуызтæ загъды нысан æмæ æнкъарæнджын ахуырстмæ гæсгæ.
Хъуыдыйæдтæ сидæнтимæ æмæ бавæргæ арæзтытимæ. Хъуыдыйæдтæ æмхуызон уæнгтимæ. Хъуыдыйæдтæ иртæстгонд æмæ бæлвырдгæнæг уæнгтимæ.
Æрхæцæн нысæнттæ хуымæтæг хъуыдыйады.
Вазыгджын хъуыдыйад. Вазыгджын хъуыдыйæдты хуызтæ. Æрхæцæн нысæнттæ вазыгджын хъуыдыйады хæйтты ’хсæн.
Комкоммæ æмæ фæрссаг ныхас. Комкоммæ ныхасæй фæрссаг ныхас аразын. Æрхæцæн нысæнттæ комкоммæ ныхасы.
Синтаксисон синонимтæ куыд ирон ныхас хъæздыг æмæ аив кæныны мадзал. Æвзаджы (ныхасы) аивгæнæн мадзæлттæ (параллелизм, антитезæ, градаци, риторикон сидæн, инверси æмæ æнд.).
Дзырдбаст æмæ хъуыдыйады синтаксисон æвзæрст.
Ахуырдзауты зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæ.
Зонын: Синтаксисы сæйрагдæр æмбарынæдтæ, кæрæдзийæ сæ иртасын. Синонимон синтаксисон арæзтытæ аразын.
Арæхсын: Синтаксисон иуæгтæй дзургæ æмæ фысгæ ныхасы сæ стилистикон ахуырстмæ гæсгæ раст пайда кæнын. Хуымæтæг æмæ вазыгджын хъуыдыйæдтæ раст аразын. Вазыгджынгонд хуымæтæг хъуыдыйады, вазыгджын хъуыдыйады, комкоммæ ныхасы æмæ хъуыдыйады цитатæтимæ æрхæцæн нысæнттæ раст æвæрын.
Синтаксисон аивгæнæн мадзæлттæй (параллелизм, антитезæ, градаци, риторикон сидæн, бавæргæ арæзтытæ, инверси æмæ æнд.) дзургæ æмæ фысгæ ныхасы пайда кæнын.
Дзырдбаст æмæ хъуыдыйад синтаксисон æгъдауæй æвзарын.
Текст (4 сах.)
Тексты æмбарынад. Тексты темæ æмæ сæйраг хъуыды. Тексты арæзт. Тексты хæйттæ. Абзац. Вазыгджын синтаксисон æнæхъæн. Хъуыдыйæдты бастдзинад вазыгджын синтаксисон æнæхъæны.
Ныхасы (текстты) функционалон хуызтæ: таурæгъон текст, æрфыст æмæ тæрхон.
Ахуырдзауты зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæ.
Зонын: Тексты арæзт, йæ хæйтты бастдзинады лексикон æмæ морфологион фæрæзтæ. Абзацы нысаниуæг тексты. Вазыгджын синтаксисон æнæхъæны арæзт. Ныхасы (текстты) функционалон хуызтæ.
Арæхсын: Текстты хуызтæ кæрæдзийæ иртасын.
Аразын алыхуызон тексттæ, аив сæ кæнын æвзаджы аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæй. Тексты иумæйаг æвзæрст.
Стилистикæ æмæ ныхасы культурæ. Ныхасы этикет (4 сах.)
Стилистикæйы æмбарынад. Ирон ныхасы сльтæ. Хуымæтæг ныхасы стиль. Аив литературон стиль. Официалон-хъуыддаджы стиль. Наукон стиль. Публицистон стиль.
Дзырды эмоционалон-экспрессивон ахуырст.
Тексты стилистикон анализ.
Ахуырдзауты зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæ.
Зонын: Ирон ныхасы стильтæ. Ирон ныхасы культурæйы домæнтæ. Тексты стилистикон анализ.
Арæхсын: Стилистикон æгъдауæй ахуырст дзырдтæ æмæ фразеологизмтæ иртасын, ныхасы мидæг сæ пайда кæнын. Аразын тексттæ алыхуызон стильтæм гæсгæ, аив сæ кæнын æвзаджы аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæй.
Тексты рæдыдтытæ (орфографион, пунктуацион, лексикон, морфологион, синтаксисон æмæ стилистикон) иуварс кæнын.
Этикон ныхæстæй (курдиат, хатыр курын, арфæ кæнын, сидæн æмæ рæвдауæн дзырдтæй ) дзургæ æмæ фысгæ ныхасы мидæг пайда кæнын.
Сæйраг домæнтæ ахуырдзауты зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæм
Дзырды лексикон æмæ грамматикон æууæлтæ бæрæг кæнын; дзырдтæй сæ лексикон æмæ грамматикон æууæлтæм гæсгæ раст пайда кæнын; дзырдты æмæ дзырдты къордтæ цавды æгъдæуттæм гæсгæ раст кæсын; ирон литературон æвзаджы нормæтæ зонын.
Ирон æвзаджы орфографи æмæ пунктуацийы æгъдæуттæ зонын, орфографион æмæ пунктуационт рæдыдтытæ ссарын, раст сæ кæнын; орфограммæтæ раст амонын, раст фыссын сæ зонын; дзырдтæ орфографион æвзæрст кæнын; дзуæппытæ хи дæнцæгтæй фидар кæнын.
Хъуыдыйады мидæг æрхæцæн нысæнттæ раст æвæрын, сæ æвæрд сын амонын.
Тексты (ныхасы) хуыз æмæ стиль бæрæг кæнын; сæ функционалон хуыз æмæ стилистикон ахуырстмæ гæсгæ алыхуызон тексттæ аразын; тексты иумæйаг æвзæрст кæнын. Тексты лексикон, синтаксисон æмæ стилистикон, рæдыдтытæ раст кæнын; æвзаджы алыхуызон мадзæлттæй пайда кæнгæйæ, тексты мидис хъæздыгдæр кæнын.
Стилистикæ æмæ ныхасы культурæимæ баст фæзындтæ амонын.
Бæлвырд темæтæм гæсгæ фыссын сочиненитæ, цæттæ кæнын докладтæ æмæ рефераттæ
Программæтæ сарæзтой:
Ирон æвзагæй: Майрæмыхъуаты Фатим
Ирон литературæйæ: Солтанты Джульетæ
Дзæуджыхъæу-2012аз
Календарон - тематикон пълан ирон ӕвзагӕй
1 курс (39 сахаты)
№ Темӕ сахат
Иумӕйаг зонындзинӕдтӕ ирон ӕвзаджы тыххӕй. Ирон ӕвзаджы равзӕрд. Фыццаг ирон чиныг. Ирон диалекттӕ. 1
Фонетикӕ. Фонетикӕйы сӕйраг ӕмбарынӕдтӕ. Дзырдарӕзт. Морфемӕты хуызтӕ. Мыр, уӕнг, дамгъӕтӕ. 1
3.
Диктант гамматикон хӕсимӕ. 1
(сбӕлв).
4. Орфографи. Графикӕ ӕмӕ орфографийы бастдзинад. 1
5. Лексикӕ. Бирӕнысанон дзырдтӕ. Омонимтӕ. 1
6. Контролон диктант 1
7. Ӕвзаджы лексикон аивгӕнӕн-нывӕфтыд мадзӕлттӕ. Эпитет. Метафорӕ. Олицетворение. 1
8. Синонимтӕ. Антонимтӕ. Граци. Антитезӕ. 1
9. Цыбыр сочинени «Ныууагътой нын нӕ фыдӕлтӕ ӕвзаг» 1
10 Фразеологизмтӕ. Ӕнгом дзырдбастытӕ. Базырджын ныхӕстӕ. 1
11. Диалектизмтӕ. Неологизмтӕ ӕмӕ архаизмтӕ. Ӕрбайсгӕ дзырдтӕ 1
12. Морфологи. Номдар. Миногон. Сӕ растфыссынад. 1
13. Нымӕцон. Нымӕцоты арӕзт. Нымӕцонты тасындзӕг. 3
14. Контролон диктант. 1 ( п\г)
15. Номивӕг. Номивджыты арӕзт. Номивджыты тасындзӕг. 2
16. Мивдисӕг. Мивдисджыты растфыссынад. 1
17. Миногми. Миногмиты растфыссынад. 1
18. Сочинени «Мӕ фидӕны дӕсныйад» 1
19. Сочинени (анализ). 1
20. Фӕрсдзырдтӕ. Сӕ нысаниуӕг. 2
21. Æххуысгӕнӕг ныхасы хӕйттӕ. 2
22. Контролон диктант. 1
23. Синтаксис. Синтаксис куыд ӕвзаджы хай. Дзырдбаст. 1
24. Хуымӕтӕг хъуыдыйад. Вазыгджын хъуыдыйад. 1
25. Иувӕрсыг хъуыдыйӕдтӕ ирон ӕвзаджы. 1
26. Хъуыдыйады хуызтӕ. Таурӕгъон, фарстон, хъӕрон, разӕнгардгӕнӕн. 1
27. Изложени. 1
Изложени (анализ). 1
28. Сидӕн. Бавӕргӕ дзырдтӕ. Хъуыдыйады ӕмхуызон уӕнгтӕ. 1
29. Иртӕстгонд уӕнгтӕ. Дзырдты рӕнхъӕвӕрд, ӕрхӕцӕн нысӕнттӕ. 1
30. Комкоммӕ ӕмӕ фӕрсаг ныхас. Вазыгджын синтаксисон ӕнӕхъӕн (ВСӔ) 1
31. Текст. Абзац. Таурӕгъон текст,ӕрфыст ӕмӕ тӕрхӕттӕ. Ирон ныхасы этикет. Литературон ныхас.Сильтӕ. 1
32. Контролон диктант. 1 (год)
33. Фӕлхат рацӕугӕ ӕрмӕгӕй. Д\З. 1
39 – сах.
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РСО-АЛАНИЯ
Государственное автономное образовательное учреждение
«Северо-Кавказский аграрно-технологический колледж»
Рассмотрено на заседании МО
Протокол № 1
от «28 » августа 2015 г.
Председатель ___________ М.Д. Габиева Утверждаю
Директор
_________ Моуравов А.Л.
«____»_________2015 г.
КУСӔН ПРОГРАММӔ
ИРОН ӔВЗАГӔЙ
1 - КУРС (39 сахат)
ГАБЕТЫ М.Д.
КУСӔН ПРОГРАММÆ ИРОН ÆВЗАГÆЙ – 30 САХ. (+ 9 ) = 39 сахаты
УЫДОНÆЙ:
- ÆВЗАДЖЫ ТЕОРИ АХУЫР КÆНЫНÆН - 20
- НЫХАСЫ РÆЗТЫЛ КУСЫНÆН - 19 САХ
№ Темæ Сах. Ным.
Равзаринаг æрмæг
Практикон куысты хуызтæ
1. Иумæйаг зонындзинæдтæ ирон æвзаджы тыххæй.
1 Ирон æвзаджы равзæрд. Фыццаг мыхуыргонд чиныг ирон æвзагыл.
Ирон æвзаджы бастдзинад иннæ æвзæгтимæ. Нырыккон ирон æвзаджы диалекттæ æмæ ныхасыздæхтытæ.
Ныхасы рæзтыл куыст. Тематикон урок ирон æвзагзонынады историйæ: «Ныууагътой нын нæ фыдæлтæ æвзаг».
Мадæлон æвзаджы тыххæй хæдзары цыбыр сочинени фыссынмæ бацæттæгæнæн куыст.
2. Фонетикæ. Орфоэпи. 1 Фонетикæйы сæйраг æмбарынæдтæ: мыр, дамгъæ, уæнг, цавд, хъæлæсон æмæ æмхъæлæсон мыртæ.
Цавды æгъдæуттæ ирон æвзаджы. Дзырдты фонетикон æвзæрст.
Аив каст æмæ
интонацийыл куыст.
3. Орфографи. 1 Графикæ æмæ орфографийы бастдзинад. Орфограммæ. Ирон æвзаджы орфограммæтæ, орфографион æгъдæуттæ. Растфыссынадыл куыст: дзырдуатон диктант, орфографион анализ.
Орфографион рæдыдтытæ раст кæныныл куыст.
4. Лексикæ.
1 +1 Лексикæ куыд æвзагзонынады хай. Дзырды лексикон æмæ грамматикон нысаниуæгтæ.
Бирæнысанон дзырдтæ. Дзырдтæй æмæ дзырдбæстытæй хъуыдыйæдтæ аразын. Тексты бирæнысанон дзырдтæ æмæ омонимтæ иртасын, ныхасы мидæг сæ пайда кæнын.
5. Синонимтæ æмæ антонимтæ. 2 Ныхасы синонимтæ æмæ антонимтæй пайда кæныныны æгъдæуттæ.
Контекстуалон синонимтæ æмæ антонимтæ. Градаци. Антитезæ. Синонимтæ æмæ антонимтæй ныхасы мидæг пайда кæнын.
Тексты лексикон рæдыдтытæ раст кæныныл куыст.
Тексты лексикон анализ.
6. Æвзаджы лексикон аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæ. 1 Эпитет. Метафорæ æмæ
метоними. Абарст. Ныхмæвæрддзинад. Олицетворени.
Ныхасы рæзтыл куыст. Тексты лексикон анализ: ссарын аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæ.
Аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæй ныхасы мидæг пайда кæныныл куыст.
Цыбыр изложени.
7. Диалектизмтæ. Æрбайсгæ дзырдтæ. Терминтæ æмæ профессионализмтæ 1 Диалектизмтæ аивадон уацмысты. Æрбайсгæ дзырдты растфыссынад.
Диалектизмты функционалон нысаниуæг тексты. Терминты нысаниуæг. Ныхасы рæзтыл куыст. Аивадон тексты лексикон анализ.
Хи дæсныйадимæ баст терминтæ кæм æмбæлы, ахæм тексттæ æвзарын, хи тексттæ аразын. Сочинени «Мæ фидæны дæсныйад».
8. Зæронд дзырдтæ æмæ неологизмтæ. 1 Куыд пайда кæнын хъæуы зæронд дзырдтæй.
Неологизмты фæзынд ныхасы. Зæронд дзырдтæ æмæ неологизмтæй ныхасы пайда кæнын. Æвзаргæ диктант.
Тексты лексикон анализ.
9. Æнгом дзырдбæстытæ (фразеологизмтæ), базырджын ныхæстæ, æмбисæндтæ æмæ загъдаутæ. 1 Æнгом дзырдбæстыты (фразеологизмты), базырджын ныхæсты, æмбисæндты æмæ загъдауты функционалон нысаниуæг тексты. Ныхасы рæзтыл куыст. Тексты лексикон-фразеологион æвзæрст. Дзургæ æмæ фысгæ ныхасы æнгом дзырдбæстытæй пайда кæныныл куыст.
10. Морфемикæ.
Дзырдарæзт æмæ орфографи. 2 Ирон æвзаджы дзырдарæзты уаг.
Морфемæты нысаниуджытæ, сæ стилистикон æууæлтæ.
Бирæнысанон æмæ омонимон морфемæтæ.
Морфемæты стилистикон æууæлтæ. Морфемæты нысаниуджытæ, сæ стилистикон æууæлтæ æвзарыныл куыст.
Дзырдты морфемикон æвзæрстытæ.
Морфемæты растфыссынадыл куыст. Дзырдуатон диктант.
11. Морфологи æмæ орфографи.
2 +8 Сæрмагонд ныхасы хæйттæ.
Номдар. Номдарты тасындзæг. Миногон. Миногонты дзырдарæзт.
Нымæцон. Нымæцонты хуызтæ сæ арæзтмæ гæсгæ. Мивдисæг.
Мивдисæджы здæхæнтæ æмæ афонтæ, сæ нысаниуджытæ. Мивдисæджы ифтындзæг.
Фæрсдзырд. Фæрсдзырдты дих.
Номивæг. Номивджыты хуызтæ сæ нысаниуæгмæ гæсгæ.
Сæрмагонд ныхасы хæйтты синтаксисон функцитæ. Номдарты орфограммæтыл куыст. Сæрмагонд ныхасы хæйттимæ баст орфограммæтыл куыст.
Нымæцонты растфыссынад.
Мивдисджыты орфограммæтыл куыст.
Тексты орфографион æвзæрст.
Морфологион анализ.
Хъуыдыйады синтаксисон æвзæрст.
12. Æххуысгæнæг ныхасы хæйттæ.
1 Æххуысгæнæг ныхасы хæйтты функцитæ дзырдбаст, хъуыдыйад æмæ тексты.
Æххуысгæнæг ныхасы хæйтты растфыссынад. Æххуысгæнæг ныхасы хæйтты растфыссынадыл куыст.
Æвзаргæ диктант. Æххуысгæнæг ныхасы хæйтты морфологион æвзæрст.
Тексты орфографион анализ.
13. Синтаксис куыд æвзаджы хай.
2 Дзырдбаст æмæ хъуыдыйад куыд синтаксисы иуæгтæ.
Домгæ бастдзинады хуызтæ ирон æвзаджы. Хуымæтæг хъуыдыйады æууæлтæ.
Дзырдты рæнхъæвæрды синтаксисон æмæ стилистикон нысаниуæг.
Сæйраг æмæ фæрссаг уæнгты бынат хъуыдыйады. Хуымæтæг хъуыдыйæдтæ аразын, тексты мидæг сæ пайда кæнын.
Дзырдбаст æмæ хъуыдыйады æвзæрст. Диктант грамматикон хæсимæ (хæс: дзырдбæстытæ рахицæн кæнын).
14. Иувæрсыг хъуыдыйæдтæ ирон æвзаджы.
1 Иувæрсыг хъуыдыйады хицæндзинад.
Иувæрсыг хъуыдыйады стилистикон функцитæ. Ныхасы рæзтыл куыст. Ныхасы рæзтыл куыст. Иувæрсыг хъуыдыйæдтæ æвзарын, тексты мидæг сæ пайда кæнын, сæ функционалон нысаниуæг сын иртасын. Цыбыргонд бæлвырд изложени.
15. Хъыдыйæдты хуызтæ сæ загъды нысан æмæ æнкъарæнджын ахуырстмæ гæсгæ. 2 Таурæгъон хъуыдыйад, йæ хицæндзинæдтæ. Фарстон хъуыдыйад. Разæнгардгæнæн хъуыдыйад. Хъæрон æмæ æнæхъæрон хъуыдыйæдтæ, сæ стилистикон хæстæ ныхасы (тексты ) мидæг. Хъуыдыйæдты синтаксисон æвзæрст, алыхуызон хъуыдыйæдтæй ныхасы (тексты) пайда кæнын, хъуыдыйæдты загъды нысан æмæ æнкъарæнджын ахуырст ивын, тексты стилистикон æвзæрст.
16. Хъуыдыйæдтæ сидæнтимæ, æмхуызон уæнгтæ æмæ бавæргæ арæзтытимæ.
Ныхасы рæзтыл куыст. 1 Сидæн. Сидæны функционалон нысаниуæг тексты. Хъуыдыйады æмхуызон уæнгтæ.
Бавæргæ дзырдтæ, дзырдбæстытæ æмæ хъуыдыйæдтæ. Сæ функционалон нысаниуæг.
Æрхæцæн нысæнттæ сидæнтæ, æмхуызон уæнгтимæ æмæ бавæргæ арæзтытимæ. Хъуыдыйæдтæ сидæнтæй, бавæргæ арæзтытæй æмæ æмхуызон уæнгтæй парахатдæр кæнын. Хъуыдыйæдты синтаксисон æвзæрст, тексты иумæйаг æвзæрст.
Сочинени грамматикон хæсимæ (хæс: текст фæхъæздыгдæр кæнын сидæнтæй, æмхуызон уæнгтæй, бавæргæ арæзтытæй).
17. Хъуыдыйæдтæ иртæстгонд уæнгтимæ. 1 Хъуыдыйады иртæстгонд уæнгтæ. Сæ функционалон нысаниуæг.
Æрхæцæн нысæнттæ иртæстгонд уæнгтимæ. Иртæстгонд уæнгтæй ныхасы мидæг пайда кæныныл куыст.
Æрхæцæн нысæнттæ иртæстгонд уæнгтимæ раст æвæрыныл куыст, пунктуацион рæдыдтытæ раст кæнын.
18. Комкоммæ æмæ фæрссаг ныхас. 1 Комкоммæ æмæ фæрссаг ныхасы арæзт.
Æрхæцæн нысæнттæ комкоммæ ныхасимæ. Ныхасы рæзтыл куыст. Комкоммæ ныхас аразыныл фæлтæрын, комкоммæ ныхасæй фæрссаг ныхас аразын, тексты пунктуацион æвзæрст.
Цыбыргонд контролон диктант.
19. Вазыгджын хъуыдыйад. 1 Вазыгджын хъуыдыйæдтæ ирон æвзаджы.
Æрхæцæн нысæнттæ вазыгджын хъуыдыйады. Хуымæтæг хъуыдыйæдтæй вазыгджын хъуыдыйад аразын, вазыгджын хъуыдыйæдтæй ныхасы (тексты) пайда кæныныл куыст, вазыгджын хъуыдыйады пунктуацийыл куыст.
Вазыгджын хъуыдыйады æвзæрст.
Тексты анализ: æвзаджы (ныхасы) аивгæнæн мадзæлттæй (параллелизм, антитезæ, градаци, риторикон сидæн, инверси æмæ æнд.) пайда кæнын.
20. Текст. 1 Тексты æмбарынад. Тексты темæ, микротемæ æмæ сæйраг хъуыды. Тексты структурон арæзт. Абзац. Тексты хæйтты бастдзинады мадзæлттæ. Хъуыдыйæдты бастдзинад тексты. Тексты структурон æвзæрст.
21. Вазыгджын синтаксисон æнæхъæн (ВСÆ). 1 Хъуыдыйæдты бастдзинад ВСÆ. Параллелон æмæ цæгон бастдзинад. Текст ВСÆ дих кæныныл куыст, хъуыдыйæдтæ ВСÆ кæрæдзиуыл бæттыныл куыст. Тексты структурон æвзæрст
22. Ныхасы (текстты) функционалон хуызтæ: таурæгъон текст, æрфыст æмæ тæрхæттæ.
1 Текстты хуызтæ, сæ хицæндзинæдтæ.
Тексты аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæ. Ныхасы рæзтыл куыст. Алыхуызон текстты æвзæрст, хи тексттæ аразыныл куыст.
Текст аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæй аив кæныныл куыст. Сочинени-миниатюрæ кæнæ сфæлдыстадон изложени. Хæс: текст фæхъæздыгдæр кæнын фæлгонцджын ныхас аразыны фæрæзтæй.
23. Стилистикæ æмæ ныхасы культурæ. Ныхасы этикет. 1 Стилистикæйы æмбарынад.
Ирон æвзаджы лексикæ æмæ фразеологийы стилистикон фæлтæртæ (иумæйаг, чиныджы, дзургæ ныхасы). Ныхасы рæзтыл куыст. Стилистикон æгъдауæй ахуырст дзырдтæ тексты æвзарын, ныхасы мидæг сæ пайда кæнын.
Текстмæ хæстæг изложени.
24. Литературон æвзаджы дзургæ æмæ фысгæ нормæтæ.
Ирон ныхасы стильтæ.
1 Литературон æвзаджы æмбарынад.
Аив литературон стиль, публицистон стиль, наукон стиль, официалон-хъуыддаджы стиль, хуымæтæг ныхасы стиль. Сæ хицæндзинæдтæ. Ныхасы рæзтыл куыст. Тексты иумæйаг æвзæрст. Литературон уацмысмæ гæсгæ сочинени ныффыссын. Зæгъæм, «Дæ гуыбын хуыздæр кæм æфсадыс, уый Фыдыбæстæ у?», кæнæ «Цавæр хъуамæ уа æцæг æмбал?»
Тексты хуыз æмæ стиль бæрæг кæнын; аразын тексттæ алыхуызон стильтæм гæсгæ.
25. Ныхасы этикет. 1 Этикетон ныхасы мидис æмæ грамматикон сконд.
Дзырды эмоционалон-экспрессивон ахуырст.
Этикетон ныхæстæй (курдиат, хатыр курын, арфæ кæнын, сидæн) æмæ рæвдауæн дзырдтæй ныхасы пайда кæнын.
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РСО-АЛАНИЯ
Государственное автономное образовательное учреждение
«Северо-Кавказский аграрно-технологический колледж»
Рассмотрено на заседании МО
Протокол № 1
от «28 » августа 2015 г.
Председатель ________М.Д. Габиева
Утверждаю
Директор
____________ А.Л. Моуравов
«____»_________2015 г.
Рабочая программа
учебной дисциплины
ОСЕТИНСКИЙ ЯЗЫК
1 курс (34 – часов)
ППССЗ
20.02.02.Защита в черезвычайных ситуациях
Преподаватель: Габиева М.Д.
г.Ардон 2015г.
Календарон - тематикон пълан ирон ӕвзагӕй
1 курс 17.15 къорд (34-сахат)
№ Темӕ сахат
1. Иумӕйаг зонындзинӕдтӕ ирон ӕвзаджы тыххӕй. Ирон ӕвзаджы равзӕрд. Фыццаг ирон чиныг. Ирон диалекттӕ. 1
2. Фонетикӕ. Фонетикӕйы сӕйраг ӕмбарынӕдтӕ. Дзырдарӕзт. Морфемӕты хуызтӕ. Мыр, уӕнг, дамгъӕтӕ. 1
3.
Диктант гамматикон хӕсимӕ. 1
(сбӕлв).
4. Орфографи. Графикӕ ӕмӕ орфографийы бастдзинад. 1
5. Лексикӕ. Бирӕнысанон дзырдтӕ. Омонимтӕ. 1
6. Контролон диктант 1
7. Ӕвзаджы лексикон аивгӕнӕн-нывӕфтыд мадзӕлттӕ. Эпитет. Метафорӕ. Олицетворение. 1
8. Синонимтӕ. Антонимтӕ. Граци. Антитезӕ. 1
9. Цыбыр сочинени «Ныууагътой нын нӕ фыдӕлтӕ ӕвзаг» 1
10 Фразеологизмтӕ. Ӕнгом дзырдбастытӕ. Базырджын ныхӕстӕ. 1
11. Диалектизмтӕ. Неологизмтӕ ӕмӕ архаизмтӕ. Ӕрбайсгӕ дзырдтӕ 1
12. Морфологи. Номдар. Миногон. Сӕ растфыссынад. 1
13. Нымӕцон. Нымӕцоты арӕзт. Нымӕцонты тасындзӕг. 2
14. Номивӕг. Номивджыты арӕзт. Номивджыты тасындзӕг. 1
15. Контролон диктант. 1 ( п\г)
16. Мивдисӕг. Мивдисджыты растфыссынад. 1
17. Миногми. Миногмиты растфыссынад. 1
18. Сочинени «Мӕ фидӕны дӕсныйад» 1
19. Сочинени (анализ). 1
20. Фӕрсдзырдтӕ. Сӕ нысаниуӕг. 1
21. Æххуысгӕнӕг ныхасы хӕйттӕ. 1
22. Контролон диктант. 1
23. Синтаксис. Синтаксис куыд ӕвзаджы хай. Дзырдбаст. 1
24. Хуымӕтӕг хъуыдыйад. Вазыгджын хъуыдыйад. 1
25. Иувӕрсыг хъуыдыйӕдтӕ ирон ӕвзаджы. 1
26. Хъуыдыйады хуызтӕ. Таурӕгъон, фарстон, хъӕрон, разӕнгардгӕнӕн. 1
27. Изложени. 1
28. Изложени (анализ). 1
29. Сидӕн. Бавӕргӕ дзырдтӕ. Хъуыдыйады ӕмхуызон уӕнгтӕ. 1
30. Иртӕстгонд уӕнгтӕ. Дзырдты рӕнхъӕвӕрд, ӕрхӕцӕн нысӕнттӕ. Комкоммӕ ӕмӕ фӕрсаг ныхас. Вазыгджын синтаксисон ӕнӕхъӕн (ВСӔ) 1
31. Текст. Абзац. Таурӕгъон текст,ӕрфыст ӕмӕ тӕрхӕттӕ. Ирон ныхасы этикет. Литературон ныхас.Сильтӕ. 1
32. Контролон диктант. 1 (год)
33. Фӕлхат рацӕугӕ ӕрмӕгӕй. Д\З. 1
34 – сах.
17.15 къорд (34 сах)
КУСӔН ПРОГРАММÆ ИРОН ÆВЗАГÆЙ – 30 САХ. (+ 4 ) = 34 сахаты
УЫДОНÆЙ:
- ÆВЗАДЖЫ ТЕОРИ АХУЫР КÆНЫНÆН – 18 сах
- НЫХАСЫ РÆЗТЫЛ КУСЫНÆН - 16 САХ
№ Темæ Сах. Ным.
Равзаринаг æрмæг
Практикон куысты хуызтæ
1. Иумæйаг зонындзинæдтæ ирон æвзаджы тыххæй.
1 Ирон æвзаджы равзæрд. Фыццаг мыхуыргонд чиныг ирон æвзагыл.
Ирон æвзаджы бастдзинад иннæ æвзæгтимæ. Нырыккон ирон æвзаджы диалекттæ æмæ ныхасыздæхтытæ.
Ныхасы рæзтыл куыст. Тематикон урок ирон æвзагзонынады историйæ: «Ныууагътой нын нæ фыдæлтæ æвзаг».
Мадæлон æвзаджы тыххæй хæдзары цыбыр сочинени фыссынмæ бацæттæгæнæн куыст.
2. Фонетикæ. Орфоэпи. 1 Фонетикæйы сæйраг æмбарынæдтæ: мыр, дамгъæ, уæнг, цавд, хъæлæсон æмæ æмхъæлæсон мыртæ.
Цавды æгъдæуттæ ирон æвзаджы. Дзырдты фонетикон æвзæрст.
Аив каст æмæ
интонацийыл куыст.
3. Орфографи. 1 Графикæ æмæ орфографийы бастдзинад. Орфограммæ. Ирон æвзаджы орфограммæтæ, орфографион æгъдæуттæ. Растфыссынадыл куыст: дзырдуатон диктант, орфографион анализ.
Орфографион рæдыдтытæ раст кæныныл куыст.
4. Лексикæ.
1 +1 Лексикæ куыд æвзагзонынады хай. Дзырды лексикон æмæ грамматикон нысаниуæгтæ.
Бирæнысанон дзырдтæ. Дзырдтæй æмæ дзырдбæстытæй хъуыдыйæдтæ аразын. Тексты бирæнысанон дзырдтæ æмæ омонимтæ иртасын, ныхасы мидæг сæ пайда кæнын.
5. Синонимтæ æмæ антонимтæ. 2 Ныхасы синонимтæ æмæ антонимтæй пайда кæныныны æгъдæуттæ.
Контекстуалон синонимтæ æмæ антонимтæ. Градаци. Антитезæ. Синонимтæ æмæ антонимтæй ныхасы мидæг пайда кæнын.
Тексты лексикон рæдыдтытæ раст кæныныл куыст.
Тексты лексикон анализ.
6. Æвзаджы лексикон аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæ. 1 Эпитет. Метафорæ æмæ
метоними. Абарст. Ныхмæвæрддзинад. Олицетворени.
Ныхасы рæзтыл куыст. Тексты лексикон анализ: ссарын аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæ.
Аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæй ныхасы мидæг пайда кæныныл куыст.
Цыбыр изложени.
7. Диалектизмтæ. Æрбайсгæ дзырдтæ. Терминтæ æмæ профессионализмтæ 1 Диалектизмтæ аивадон уацмысты. Æрбайсгæ дзырдты растфыссынад.
Диалектизмты функционалон нысаниуæг тексты. Терминты нысаниуæг. Ныхасы рæзтыл куыст. Аивадон тексты лексикон анализ.
Хи дæсныйадимæ баст терминтæ кæм æмбæлы, ахæм тексттæ æвзарын, хи тексттæ аразын. Сочинени «Мæ фидæны дæсныйад».
8. Зæронд дзырдтæ æмæ неологизмтæ. 1 Куыд пайда кæнын хъæуы зæронд дзырдтæй.
Неологизмты фæзынд ныхасы. Зæронд дзырдтæ æмæ неологизмтæй ныхасы пайда кæнын. Æвзаргæ диктант.
Тексты лексикон анализ.
9. Æнгом дзырдбæстытæ (фразеологизмтæ), базырджын ныхæстæ, æмбисæндтæ æмæ загъдаутæ. 1 Æнгом дзырдбæстыты (фразеологизмты), базырджын ныхæсты, æмбисæндты æмæ загъдауты функционалон нысаниуæг тексты. Ныхасы рæзтыл куыст. Тексты лексикон-фразеологион æвзæрст. Дзургæ æмæ фысгæ ныхасы æнгом дзырдбæстытæй пайда кæныныл куыст.
10. Морфемикæ.
Дзырдарæзт æмæ орфографи. 2 Ирон æвзаджы дзырдарæзты уаг.
Морфемæты нысаниуджытæ, сæ стилистикон æууæлтæ.
Бирæнысанон æмæ омонимон морфемæтæ.
Морфемæты стилистикон æууæлтæ. Морфемæты нысаниуджытæ, сæ стилистикон æууæлтæ æвзарыныл куыст.
Дзырдты морфемикон æвзæрстытæ.
Морфемæты растфыссынадыл куыст. Дзырдуатон диктант.
11. Морфологи æмæ орфографи.
2 +6 Сæрмагонд ныхасы хæйттæ.
Номдар. Номдарты тасындзæг. Миногон. Миногонты дзырдарæзт.
Нымæцон. Нымæцонты хуызтæ сæ арæзтмæ гæсгæ. Мивдисæг.
Мивдисæджы здæхæнтæ æмæ афонтæ, сæ нысаниуджытæ. Мивдисæджы ифтындзæг.
Фæрсдзырд. Фæрсдзырдты дих.
Номивæг. Номивджыты хуызтæ сæ нысаниуæгмæ гæсгæ.
Сæрмагонд ныхасы хæйтты синтаксисон функцитæ. Номдарты орфограммæтыл куыст. Сæрмагонд ныхасы хæйттимæ баст орфограммæтыл куыст.
Нымæцонты растфыссынад.
Мивдисджыты орфограммæтыл куыст.
Тексты орфографион æвзæрст.
Морфологион анализ.
Хъуыдыйады синтаксисон æвзæрст.
12. Æххуысгæнæг ныхасы хæйттæ.
1 Æххуысгæнæг ныхасы хæйтты функцитæ дзырдбаст, хъуыдыйад æмæ тексты.
Æххуысгæнæг ныхасы хæйтты растфыссынад. Æххуысгæнæг ныхасы хæйтты растфыссынадыл куыст.
Æвзаргæ диктант. Æххуысгæнæг ныхасы хæйтты морфологион æвзæрст.
Тексты орфографион анализ.
13. Синтаксис куыд æвзаджы хай.
2 Дзырдбаст æмæ хъуыдыйад куыд синтаксисы иуæгтæ.
Домгæ бастдзинады хуызтæ ирон æвзаджы. Хуымæтæг хъуыдыйады æууæлтæ.
Дзырдты рæнхъæвæрды синтаксисон æмæ стилистикон нысаниуæг.
Сæйраг æмæ фæрссаг уæнгты бынат хъуыдыйады. Хуымæтæг хъуыдыйæдтæ аразын, тексты мидæг сæ пайда кæнын.
Дзырдбаст æмæ хъуыдыйады æвзæрст. Диктант грамматикон хæсимæ (хæс: дзырдбæстытæ рахицæн кæнын).
14. Иувæрсыг хъуыдыйæдтæ ирон æвзаджы.
1 Иувæрсыг хъуыдыйады хицæндзинад.
Иувæрсыг хъуыдыйады стилистикон функцитæ. Ныхасы рæзтыл куыст. Ныхасы рæзтыл куыст. Иувæрсыг хъуыдыйæдтæ æвзарын, тексты мидæг сæ пайда кæнын, сæ функционалон нысаниуæг сын иртасын. Цыбыргонд бæлвырд изложени.
15. Хъыдыйæдты хуызтæ сæ загъды нысан æмæ æнкъарæнджын ахуырстмæ гæсгæ. 1 Таурæгъон хъуыдыйад, йæ хицæндзинæдтæ. Фарстон хъуыдыйад. Разæнгардгæнæн хъуыдыйад. Хъæрон æмæ æнæхъæрон хъуыдыйæдтæ, сæ стилистикон хæстæ ныхасы (тексты ) мидæг. Хъуыдыйæдты синтаксисон æвзæрст, алыхуызон хъуыдыйæдтæй ныхасы (тексты) пайда кæнын, хъуыдыйæдты загъды нысан æмæ æнкъарæнджын ахуырст ивын, тексты стилистикон æвзæрст.
16. Хъуыдыйæдтæ сидæнтимæ, æмхуызон уæнгтæ æмæ бавæргæ арæзтытимæ.
Ныхасы рæзтыл куыст. 1 Сидæн. Сидæны функционалон нысаниуæг тексты. Хъуыдыйады æмхуызон уæнгтæ.
Бавæргæ дзырдтæ, дзырдбæстытæ æмæ хъуыдыйæдтæ. Сæ функционалон нысаниуæг.
Æрхæцæн нысæнттæ сидæнтæ, æмхуызон уæнгтимæ æмæ бавæргæ арæзтытимæ. Хъуыдыйæдтæ сидæнтæй, бавæргæ арæзтытæй æмæ æмхуызон уæнгтæй парахатдæр кæнын. Хъуыдыйæдты синтаксисон æвзæрст, тексты иумæйаг æвзæрст.
Сочинени грамматикон хæсимæ (хæс: текст фæхъæздыгдæр кæнын сидæнтæй, æмхуызон уæнгтæй, бавæргæ арæзтытæй).
17. Хъуыдыйæдтæ иртæстгонд уæнгтимæ. 1 Хъуыдыйады иртæстгонд уæнгтæ. Сæ функционалон нысаниуæг.
Æрхæцæн нысæнттæ иртæстгонд уæнгтимæ. Иртæстгонд уæнгтæй ныхасы мидæг пайда кæныныл куыст.
Æрхæцæн нысæнттæ иртæстгонд уæнгтимæ раст æвæрыныл куыст, пунктуацион рæдыдтытæ раст кæнын.
18. Комкоммæ æмæ фæрссаг ныхас. 1 Комкоммæ æмæ фæрссаг ныхасы арæзт.
Æрхæцæн нысæнттæ комкоммæ ныхасимæ. Ныхасы рæзтыл куыст. Комкоммæ ныхас аразыныл фæлтæрын, комкоммæ ныхасæй фæрссаг ныхас аразын, тексты пунктуацион æвзæрст.
Цыбыргонд контролон диктант.
19. Вазыгджын хъуыдыйад. 1 Вазыгджын хъуыдыйæдтæ ирон æвзаджы.
Æрхæцæн нысæнттæ вазыгджын хъуыдыйады. Хуымæтæг хъуыдыйæдтæй вазыгджын хъуыдыйад аразын, вазыгджын хъуыдыйæдтæй ныхасы (тексты) пайда кæныныл куыст, вазыгджын хъуыдыйады пунктуацийыл куыст.
Вазыгджын хъуыдыйады æвзæрст.
Тексты анализ: æвзаджы (ныхасы) аивгæнæн мадзæлттæй (параллелизм, антитезæ, градаци, риторикон сидæн, инверси æмæ æнд.) пайда кæнын.
20. Текст. 1 Тексты æмбарынад. Тексты темæ, микротемæ æмæ сæйраг хъуыды. Тексты структурон арæзт. Абзац. Тексты хæйтты бастдзинады мадзæлттæ. Хъуыдыйæдты бастдзинад тексты. Тексты структурон æвзæрст.
21. Вазыгджын синтаксисон æнæхъæн (ВСÆ). 1 Хъуыдыйæдты бастдзинад ВСÆ. Параллелон æмæ цæгон бастдзинад. Текст ВСÆ дих кæныныл куыст, хъуыдыйæдтæ ВСÆ кæрæдзиуыл бæттыныл куыст. Тексты структурон æвзæрст
22. Ныхасы (текстты) функционалон хуызтæ: таурæгъон текст, æрфыст æмæ тæрхæттæ.
1 Текстты хуызтæ, сæ хицæндзинæдтæ.
Тексты аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæ. Ныхасы рæзтыл куыст. Алыхуызон текстты æвзæрст, хи тексттæ аразыныл куыст.
Текст аивгæнæн-нывæфтыд мадзæлттæй аив кæныныл куыст. Сочинени-миниатюрæ кæнæ сфæлдыстадон изложени. Хæс: текст фæхъæздыгдæр кæнын фæлгонцджын ныхас аразыны фæрæзтæй.
23. Стилистикæ æмæ ныхасы культурæ. Ныхасы этикет. 1 Стилистикæйы æмбарынад.
Ирон æвзаджы лексикæ æмæ фразеологийы стилистикон фæлтæртæ (иумæйаг, чиныджы, дзургæ ныхасы).
Этикетон ныхасы мидис æмæ грамматикон сконд.
Дзырды эмоционалон-экспрессивон ахуырст.
Ныхасы рæзтыл куыст. Стилистикон æгъдауæй ахуырст дзырдтæ тексты æвзарын, ныхасы мидæг сæ пайда кæнын.
Текстмæ хæстæг изложени.
Этикетон ныхæстæй (курдиат, хатыр курын, арфæ кæнын, сидæн) æмæ рæвдауæн дзырдтæй ныхасы пайда кæнын.
24. Литературон æвзаджы дзургæ æмæ фысгæ нормæтæ.
Ирон ныхасы стильтæ.
Литературон æвзаджы æмбарынад.
Аив литературон стиль, публицистон стиль, наукон стиль, официалон-хъуыддаджы стиль, хуымæтæг ныхасы стиль. Сæ хицæндзинæдтæ. Ныхасы рæзтыл куыст. Тексты иумæйаг æвзæрст. Литературон уацмысмæ гæсгæ сочинени ныффыссын. Зæгъæм, «Дæ гуыбын хуыздæр кæм æфсадыс, уый Фыдыбæстæ у?», кæнæ «Цавæр хъуамæ уа æцæг æмбал?»
Тексты хуыз æмæ стиль бæрæг кæнын; аразын тексттæ алыхуызон стильтæм гæсгæ.
34 – сахат.
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РСО-АЛАНИЯ
Государственное автономное образовательное учреждение
«Северо-Кавказский аграрно-технологический колледж»
Рассмотрено
на заседании МО
Протокол № 1
от «28 » августа 2015 г.
Председатель ___________ М.Д. Габиева Утверждаю
Директор
_________ Моуравов А.Л.
«____»_________2015 г.
Рабочая программа учебной дисциплины
ОСЕТИНСКАЯ ЛИТЕРАТУРА
1 курс (130 – часов)
ппссз
20.02.02. Защита в черезвычайных ситуациях
Преподаватель: Габиева М.Д.
г. Ардон 2015г.
Къалендарон - тематикон пълан ирон литературӕйӕ
1 - аг курс 130 - сахат
- ÆВЗАДЖЫ ТЕОРИ АХУЫР КÆНЫНÆН –70 сахат
- НЫХАСЫ РÆЗТЫЛ КУСЫНÆН – 60 сахат
№
темæ сах ныхасы рæзтыл куыст
1. Разныхас.Фыц. ир. лит.къордтæ 1- сах 2. Фыццаг ирон чиныг. Ирон ад. цыб. ист. 1- сах 3. Нуз-ы аргъ.фыст.«Мах уыд 9 - æфсымæры» 1- сах 4. Ирон рухстауджытæ. 1- сах 5. Мамсыраты Темырболат 2- сах 6. Адæмон дзургæ сфæлдыстад 2 -сах 7. Коцойты Арсен 3 -сах изложени 2-сах
8. Гæдиаты Цомахъ 4-сах 9. Малиты Геор 2 -сах 10. Хетæгкаты Къоста 3-сах изложени 2-сах
11. Барахъты Гино 5-сах. 12. Беджызаты Чермен 5-сах 13. Хъуылаты Созырыхъо 3-сах. 14. Ирон литературæ 30 - азты 1- сах фыссыны куыст 1- сах
15. Нигер 1-сах 16. Фæрнион Къоста 4- сах 17. Мамсыраты Дæбе 2-сах 18. Ирон лит-рæ Фыдыбæсты Стыр хæсты 1-сах 19. Туаты Дауыт 3-сах сочинени 2-сах
20. Кочысаты Мухарбег 3-сах 21. Калоты Хазби 2-сах 22. Плиты Грис 5-сах 23. Ирон лит-ра 50-60 азты 1-сах 24. Гафез 3-сах сочинени 2-сах
25. Дзугаты Георги 2-сах 26. Цæгæраты Максим 3-сах 27. Цæрукъаты Алыксандр 2-сах 28. Джусойты Нафи 4-сах Национ иудзинады темӕ романы. Реферат 1 сахат
29. Дзаболаты Хазби 2-сах 30. Гаглойты Владимир 3-сах 31. Ир. лит-рӕ 70-80 азты.Удварны культурӕ 1-сах 32. Дзесты Кудзæг 4 -сах сочинени 2-сах
33. Бестауты Георги 2 -сах
№
темæ
сах ныхасы рæзтыл куыст
34. Хостыхъоты Зинæ 2-сах 35. Булкъаты Михал 4-сах 36. Малиты Васо 2-сах 37. Дзасохты Музафер 2-сах Фысгӕкуыст:Сылгоймаджы бынат царды. 2 сахат
38. Ирон литературæ фæстаг азты 1-сах 39. Дзуццаты Хадзы-Мурат 2-сах 40. Хъодзаты Æхсар 2-сах 41. Джыккайты Шамил 3-сах 42. Агъынаты Гæстæн 3-сах изложени 2- сах
43. Хуыгаты Сергей 2-сах 44. Гуыцмæзты Алеш 2-сах Фысгӕ куыст: «Ӕртӕ геноциды». 2 сахат
45. Ходы камал 2-сах 46. Ирон къалындар 2-сах 47. Удварны культурæ 2-сах. 48. Фæлхат 1-сах Ӕдӕппӕт сты 130 сахаты
Сфидар сӕ кодта Республикæ Цæгат Ирыстон-Аланийы Ахуырад æмæ наукæйы министрад
Ирон литературæйы программæ
профессионалон ахуыргæнæндæттæн æмæ
техникумтæн
Программæтæ сарæзтой:
Ирон æвзагæй: Майрæмыхъуаты Фатимæ
Ирон литературæйæ: Солтанты Джульетæ
Дзæуджыхъæу-2012
Кусӕн программӕ
ирон литературæйӕ программӕмӕ гӕсгӕ 120 - сахат
120 - сахат + 10 = 130 сахат
Ӕмбарынгӕнӕн фыстӕг
Зындгонд куыд у, афтæмæй профессионалон ахуыргæнæндæттæм æрбацæуы 9-æм кълæсты рауагъдонтæ. Уыдон та астæуккаг кълæсты (5-9) базонгæ вæййынц адæмон сфæлдыстад æмæ ирон литературæйы хицæн уацмыстимæ. Профессионалон ахуыргæнæндæтты та хъуамæ зонгæ кæной ирон литературæйы историимæ, йæ хронологон рæзтимæ.
Ацы уавæр хынцгæйæ, программæмæ хаст æрцыдысты ирон литературæйы ахъаззагдæр фæзындтæ æмæ зынгæ фысджыты уацмыстæ. Сæ сæйрагдæр нысан у ахуырдзауты зондахаст рæзын кæнын, цардмæ раст цæстæй кæсыныл фæцалх кæнын. Уацмыстæ æвзæрст цæуынц, зонынадæн, идейон æмæ эстетикон хъомыладæн цас ахъаз сты, уыцы принципмæ гæсгæ.
Скъоладзауты зонындзинæдтæ фылдæр кæнынæн, уацмысы хъуыды хуыздæр æмæ арфдæр бамбарын кæнынæн ирон литературæйы урокты пайда кæнын хъæуы бæстæзонæн æрмæгæй. Бæстæзонæн æрмæг хорз æххуыс у ирон литературæмæ цымыдисдзинад, уарзондзинад рæзын кæнынæн дæр.
Программæ ахуыргæнинæгтæй домы дарддæр дæр кæсын æмæ дзурыныл ахуыр кæнын, фæлæ уый хыгъд фылдæр æргом здахын уацмысы текстмæ. Тексты æвзаджы хицæндзинæдтæ хъуамæ иртæстгонд цæуой бæстондæр, сæ аивгæнæн мадзæлттæм хъус даргæйæ.
Программæмæ гæсгæ, ирон литературæ ахуыр кæнынæн æдæппæт лæвæрд цæуы 120 сахаты.
Фиппаинаг. Профессионалон ахуыргæнæндæтты ахуырадон программæты алыхуызон сты ирон æвзаг æмæ литературæ ахуыр кæныны уавæртæ. Уымæ гæсгæ литературæйы сахæтты нымæц аразгæ у ахуырадон программæмæ гæсгæ, æмæ йæм ис ивддзинæдтæ хæссæн.
Предметы мидис (I-аг хай)
Фыццаг литературон къордтæ. Ирон фысджыты 1-аг чингуытæ (1 – сах)
Фыццаг ирон чиныг. Ирон адӕмы цыбыр истории (1 сах.)
Нузалы аргъуаны фыст : «Мах уыдстӕм 9 ӕфсымӕры» (1-сах)
Ирон рухстауджытӕ (1 сах)
Мамсыраты Темырболат (2-сах)
Адӕмон дзургӕ сфӕлдыстад (2 - сах)
Коцойты Арсен (3 сах.)
Коцойты Арсены цард æмæ æхсæнадон куыст.
Радзырд «Хæлæрттæ»-йы мидис æмæ конфликт. Уацмысы идейæ. Батырбеджы фæлгонц.
Гыццыл адæймаджы хъысмæт «Æнæном радзырд»-ы.
Зонадон-критикон литературæ
Джыккайты Шамил. Ирон прозæйы зæрингуырд//Разагьды лæгтæ.- Дзæуджыхъæу, 1999.
Тлаттаты Аннæ. Коцойты Арсен. Фотоальбом.- Орджоникидзе, 1977.
Гуыриаты Тамерлан. Коцойты Арсен уыд реалистон портреты дæсны//Мах дуг, 1961, №.6.
Салагаева 3.М. Четыре этюда об осетинской прозе.- Орджоникидзе, 1984.
Гæдиаты Цомахъ (4 сах.)
Гæдиаты Цомахъы биографи, йæ революцион куыст 1905-1907 азты.
Трагеди «Ос-Бæгъатыр»- ы историон бындур. Адæм æмæ æлдæртты быцæу. Национ иудзинад æмæ сæрибары идейæтæ драмæйы. Фæтæджы хъысмæт, йæ сæфты фæндаг.
Фысгæ куыст Гæдиаты Цомахъы драмæ «Ос-Бæгъатыр»-мæ гæсгæ.
Зонадон-критикон литературæ
Гафез. Цомахъ – стыр поэт, революцийы фæдисон//«Фидиуæг».-1962. - № 2.
Джусойты Н. Г. Цомак Гадиев.-Орджоникидзе, 1965.
Малиты Геуæрги (3 сах.) (3-1=2сах.)
Поэмæ «Темур-Алсахъ». Уацмысы историон-фольклорон бындур; сæйраг хъайтары фæлгонц.
Зонадон-критикон литературæ
Ардасенов X. А. Георгий Малиев//Малиев Г.«Ираф».-Орджоникидæ, 1986.
Абаев В. И. О Георгие Малиеве //Малиев Г. «Ирæф». -Орджоникидæ, 1986.
Зæгæлты Риммæ. Малиты Геуæргийы цард æмæ сфæлдыстад//Критикон уацты æмбырдгонд. П-аг хай.-Дзæуджыхъæу, 1994.
Калоты Георги. Малиты Геуæрги // Мах дуг, 1977, №.11.
Джыккайты Ш. Фольклор æмæ Малиты Геуæргийы кадджытæ//Критикон уацты æмбырдгонд. ΙΙ-аг хай.-Дзæуджыхъæу, 1994.
Хетӕгкаты Къоста (3- сах)
Къостайы сфӕлдыстад. Поэмӕ «Фатимӕ»
Барахъты Гино (5 сах.)
Барахъты Гинойы цард æмæ æхсæнадон куыст.
«Арæбиаты Гуыргъохъ». Дзыллæты сæрибарыл тох кадæджы.
Патриотизмы темæ «Азджериты Куыцыкк»-ы. Бæстырæсугъды фæлгонц. Поэмæйы романтикон стилы æууæлтæ.
Æгъдау æмæ лæгдзинады уæлахиз радзырд «Цæр»-ы.
Фысгæ куыст «Фыдгæнджытæ сæ къахы бын нæ адæмы кæй ныккодтой, нæ хæссын æз мæ сæрмæ, уый».
Зонадон-критикон литературӕ
Ардасенты X. Барахъты Гино // Цард æмæ поэзи. — Орджоникидзе, 1962.
Дзугаты Г. Йæ адæмы ахсджиаг хъæбул // Фидиуæг, 1980. - № 3.
Джыккайты Ш., Барахъты Гино//Ирон литературæйы истори. - Дзæуджыхъæу, 2002.
Гафез. Лæджы цардыл тохгæнæг // Фидиуæг. - 1967. - № 10.
Дзуццаты Х.-М. Барахъты Гинойы поэмæтæ // Изв. ЮО-НИИ, вып. 2, 1963.
Гулуты А. Барахъты Гино. Мысинæгтæ // Мах дуг. — 1965. - № 2.
Беджызаты Чермен (5 сах.)
Беджызаты Чермены цард æмæ сфæлдыстад.
Новеллæты цикл «Мæсгуытæ дзурынц». Зæронд æмæ ног царды нывтæ. Баймæт æмæ студентты фæлгонцтæ новеллæйы.
Таурæгъ «Кодзыртæ». Таурæгъы конфликт, йæ фæлгонцтæ.
«Уанелы Тутыр». Таурæгъы мидис. Тутыры бæрæгбон æмæ йæ фæтк. Зазайы фыдмитæ. Колыты Бецийы мастисæн.
Зонадон- критикон литературæ
Гафез. Беджызаты Чермен//Беджызаты Чермен. Æвзæрст уацмыстæ.- Сталинир. 1958.
Дзуццаты Х.-М. Беджызаты Чермены цард æмæ сфæлдыстад.- Цхинвал, 1964.
Джыккайты Шамил. Беджызаты Чермен//Ирон литературæйы истори.- Дзæуджыхъæу, 2002.
Хъуылаты Созырыхъо (3 сах.)
Хъуылаты Созырыхъойы цард æмæ сфæлдыстад.
Радзырд «Дыууæ къæрныхы». Юмор æмæ сатирæ радзырды. Уацмысы æвзаг æмæ стиль.
Зонадон-критикон литературӕ
Гафез. Хъуылаты Созырыхъо//Xъуылаты Созырыхъо.//Æвзæрст уацмыстæ. — Сталинир, 1957.
Гæбæраты С. Хъуылаты Созырыхъо. -Цхинвал, 1964.
Дзуццаты Х.-М. Революцийы нывгæнæг//Критикон уацты æмбырдгонд.- 2-аг хай, Дзæуджыхъæу, 1994.
Джыккайты Шамил. Xъуылаты Созырыхъо.//Ирон литературæйы истори, Дзæуджыхъæу, 2002.
Ирон литературæ 30-æм азты (1 сах.)
Цæгат æмæ Хуссар Ирыстоны Фысджыты цæдисы мыхуырон оргæнтæ: журнал «Фидиуæг» (1927, Цхинвал); альманах «Абон» (1932, Орджоникидзе); журнал «Литературæйы хъазуатон» (1932-1933, Орджоникидзе), журнал «Мах дуг» (1934, Орджоникидæ); газет «Большевикон аивад» (1931-1932, Цхинвал) æмæ æндæртæ. Сæ идеологион платформæ, сæ аивадон-эстетикон домæнтæ.
Фысджыты ног фæлтæр: Боциты Барон, Дзесты Куыдзæг, Мамсыраты Дæбе, Епхиты Тæтæри, Ардасенты Хадзыбатыр, Хъайтыхъты Геор, Бесаты Тазе, Плиты Харитон, Хуытъинаты Цыппу, Фæрнион Къоста, Бекъойты Елиоз, Гæззаты Сослан, Хуадонты Иссæ, Плиты Грис, Дзугаты Георги, Дзадтиаты Тотырбег, Хозиты Яков, Дарчиты Дауыт, Саулохты Мухтар, Гаглойты Федыр æмæ æнд.
Цæгат æмæ Хуссар Ирыстоны профессионалон театрты равзæрд æмæ сæ ахадындзинад драматургийы рæзты.
Эпикон уацмысты фæзынд: Фæрнионы, «Уады уынæр», Боциты Бароны «Саст рæхыс» æмæ æндæртæ.
Предметты ’хсæн бастдзинад. Уырыссаг литературæ 1931-1941 азты.
Нигеры цард æмæ сфæлдыстад (1 сах.)
Нигеры цард æмæ сфæлдыстад.
Хохæгты цард æмæ сæ хъысмæт æмдзæвгæ «Фæстаг хъæбыс»-ы.
Зонадон- критикон литературæ
Ардасенты X. Дзанайты Иваны цард æмæ сфæлдыстад//Рæстæджы улæфт. — Орджоникидæ, 1984.
Хъодзаты Æхсар. Æз хъусын нæ Иры сагъæстæ//Мах дуг, 1971. - № 11.
Мæрзойты С. Зынгæ поэт, ахуыргонд//Критикон уацты æмбырдгонд. П-аг хай.-Дзæуджыхъæу, 1994.
Джыккайты Ш. Нигеры лирикæ. Нигеры поэмæ «Мулдар» //Ныхасы фарн. Дзæуджыхъæу, 1996.
Дзуццаты Х.-М. Ирон поэмæйы историйæ//Изв. ЮОНИИ. - Вып. XI. - 1962 и вып. XIV. - 1965.
Джусойты Н. Нигер. Сфæлдыстадон очерк. - Орджоникидæ, 1990.
Гуæздæрты А., Джыккайты Ш. Нигер. Фотоальбом. -Дзæуджыхъæу, 1996.
Фæрнион Къоста (4 сах.)
Фæрнион Къостайы цард æмæ сфæлдыстад.
«Уады уынæр». Хохæгты тох хæдхæцæг паддзахы ныхмæ.Социалон æмæ этикон проблемæ.
Зонадон- критикон литературæ
Дзугаты Г. Фæрнион Къоста//Фæрнион. Уацмыстæ. -Сталинир, 1959.
Мæргьиты Къ. Нæ дуджы зарæггæнæг //Фидиуæг. -1978, № 11.
Тебиаты Ю. Саст уадындз//Критикон уацты æмбырдгонд. 2-аг хай. Дзæуджыхъæу, 1994.
Малиты В. «Уады уынæр»-ы тыххæй дыууæ ныхасы//Критикон уацты æмбырдгонд. 2-аг хай. - Дзæуджыхъæу, 1994.
Салагаева З.М. Роман Коста Фарниона «Шум бури»//Четыре этюда об осетинской прозе. - Орджоникидæ, 1970.
Джыккайты Ш. Фæрнион Къоста//Ирон литературæйы истори. -Дзæуджыхъæу, 2002.
Мамсыраты Дæбе (2 сах.)
Мамсыраты Дæбейы биографи, йе' сфæлдыстады характеристикæ.
Радзырд «Аууон». Цурон адæймаджы фæлгонц радзырд «Фæсмон»-ы.
Зонадон-критикон литературæ
Сæгуытонты З. Мамсыраты Дæбейы радзырдтæ//Мах дуг. - 1953. - № 11.
Гаджиты Г. Мамсыраты Дæбейы æвзæрст уацмыстæ // Мах дуг. - 1957. - № 4.
Гафез. Нывгæнæджы стыр дуне//Фидиуæг. - 1965. - № 8.
Цырыхаты М. Йæ адæмы сæрвæлтау//Рæстдзинад. -1989. - № 25.
Ирон литературæ Фыдыбæстæйы Стыр хæсты азты (1сах.)
Туаты Дауыт - (3 сах).
Дауыты Царды хабӕрттӕ. Драмӕ «Сидзӕргӕс». Нуцайы фӕлгонц.
Кочысаты Мухарбег (3 сах.)
Кочысаты Мухарбеджы сфæлдыстадыл афæлгæст.
Уарзондзинады мотивтæ «Сау цæстыты».
Адæмон поэты фæлгонц æмдзæвгæ «Къоста Херсоны».
Райгуырæн бæстæ уарзын, лæгдзинад æмæ ныфсы мотивтæ æмдзæвгæты «Фæстаг салам», «Фыстæг мæ мадмæ», «Кавказ»-ы.
Зонадон-критикон литературӕ
Хъодзаты Æ. Поэты ард//Кочысаты Мухарбег. Уацмыстæ -Орджоникидæ, 1977.
Ходы К. «Мыййаг, хæсты быдыры искуы...»//Критикон уацты æмбырдгонд. 2-аг хай. - Дзæуджыхъæу, 1994.
Калоты Хазби (3 сах.) (3 -1 = 2 сах.)
Æмдзæвгæ «Зæхмæ курдиат».
Лирикон геройы уæздан æнкъарæнтæ, йæ цардбæллон хъуыдытæ. («Фæстаг салам», «Хорзæй баззай, Ир», «Æз мæ цард…»).
Зонадон-критикон литературæ
Хъодзаты Æ. «Цард цæуы, æхсæрдзæнтæй кæлы...»//Калоты Хазби. Уацмыстæ. -Орджоникидæ, 1976.
Дзугаты Г. «Æвзонг зынгхуыст» //Фидиуæг. - 1981. - № 8.
Джыккайты Ш. Йæ цард - хуры тынау // Критикон уацты æмбырдгонд. 2-аг хай. - Дзæуджыхъæу, 1994.
Дзуццаты Х.-М. Хæст куывд, мыййаг, нæу. //Хæст æмæ зæрдæ.- Цхинвал, 1965.
Плиты Грис (5 сах.)
Плиты Грисы лирикæйы сæйраг мотивтæ.
Хъайтарон национ удыхъæд, авторы зондахаст æмæ хæсты философи æмдзæвгæ «Салдат»-ы.
Историон трагеди «Чермен». Йæ темæ. Йæ сюжетон бастдзинад фольклоримæ. Чермен – адæмы бартыл тохгæгæнæг. Æлдæртты къорд, сæ миддуне, сæ зондахаст.
Зонадон-критикон литературӕ
Дзуццаты Х.-М. Хæст æмæ зæрдæ. - Цхинвал, 1966. Бестауты Г. «Царды бæрнон бæрзæндтыл»//Фидиуæг, 1968.
Кандиев Б. «Чермен» -Плиты Грисы трагеди // Мах дуг. -1962. 8.
Нафи. - Лæджы бынтæ - йæ хæрзтæ // Фидиуæг. - 1983. - № 10.
Джыккайты Ш. Зæххыл ис иу Хуыцау – Рæстдзинад//Ныхасы фарн. - Дзæуджыхъæу, 1996.
Бзаров Р.С. История в осетинском предании: Сюжет о Чермене, - Владикавказ, 1993.
Уацмыстæ наизусть ахуыр кæнынæн
Гæдиаты Ц. «Адæм». Барахъты Г. «Азджериты Куыцыкк» (скъуыддзаг ахуыргæнæджы амындмæ гæсгæ). Багъæраты С. «Сæрдæ». Малиты Г. Ахуыргæнæджы амындмæ гæсгæ иу скъуыддзаг йæ поэмæтæй. Нигер. «Нæ тæрсын æз». Хъамбердиаты М. «Фæндон» Кочысаты М. «Фыстæг мæ мадмæ». Калоты X. «Хорзæй баззай, Ир». Плиты Г. «Салдат» (скъуыддзаг), Чермены монологтæй иу
Предметы мидис (II-аг хай)
Ирон литературæ 50-æм азты кæрон – 60-æм азты (1 сах.)
Ирон культурæ æмæ литературæйы рæзт ног æхсæнадон уавæрты.
«Тæфсты» (оттепель) цыбыр рæстæг литературæ æмæ æхсæнадон фæзындты. Сфæлдыстадон тыхты разæнгард хъодыгонд темæтæ æмæ идейæтæ фæлгъауынмæ. Репрессигонд фысджыты ном æмæ литературæйы нысаниуæг аккаг 6ынаты сæвæрыны фæлтæрæнтæ. Ирон литературæйы зын уавæр соцреализмы догмæтæй царды æппæтвæрсыг рæстдзинадмæ рахизæны. 60-æм азты поэзийы рæзт.
Хистæр фæлтæры ног аивадон сгарæнтæ (Гафез, Цæрукъаты А., Плиты Г., Нафи, Мыртазты Б. æмæ ин.). Æрыгон фысджыты æрбацыд литературæмæ. Сæ тох æхсæнадон аиппыты ныхмæ, сфæлдыстадон хæдбарадыл (Бестауты Г., Дзаболаты X., Дзуццаты Х.-М., Хъодзаты Æ., Джыккайты Ш., Малиты В., Ходы К., Æлборты Х.У., Хостыхъоты 3., Хъодалаты Г., Хæмыцаты А., Кокайты Т. æмæ ин.). Сæ фыццаг поэтикон æмбырдгондтæ.
Гафез (Гаглойты Федыр) (3 сах.)
Гафезы цард æмæ сфæлдыстадыл афæлгæст.
«Уæ бонтæ хорз, адæм!» Романы мидис. Æрыгон адæймаджы фæлгонц.
Гафезы хæстон лирикæ. «Мысы зæрдæ».
Зонадон-критикон литературæ
Джусойты Н. Ирон аив дзырды сæрвæлтау.- 1966.
Дзугаты Г. Дзагармæй //Фидиуæг. - 1973.- №9
Дзуццаты Х.-М. Рæстæг æмæ литературæ, -Цхинвал, 1985.
Бекъойты Е. Цæстуарзон лæвар//Фидиуæг, 1967, № 2.
Булкъаты М. Гафезы амындтытæ//Фидиуæг, 1988, № 7.
Хъодалаты Г. Зæрдæйы сагъæсты чиныг// Фидиуæг, 1975. - № 1.
Дзугаты Георги (2 сах.)
Дзугаты Георгийы цард æмæ сфæлдыстад.
Кадæг «Бындзыг». Сабырдзинады сæрыл дунеон тохы идейæтæ уацмысы. Хæсты трагеди.
«Ма кæ», «Мæйрухс æхсæв». Лирикон геройы зæрдæйы уаг.
Литературæйы теори.Лиро-эпикон поэмæ.
Зонадон-критиконлитературæ
Джусойты Н. Ирон аив дзырды сæрвæлтау. -Цхинвал. - 1966.
Джусойты Н. Реализмы фæндагыл аивады бæрзæндтæм//Фидиуæг. - 1971.
Дзуццаты Х.-М. Бæрндзинад. -Цхинвал, 1976
Гафез. Фыссæджы куыствæллой //Фидиуæг. - 1979. №4.
Цæгæраты Максим (3 сах).
Цæгæраты Максимы сфæлдыстадон сурæт.
«Мады зарæг». Радзырды сюжет æмæ композици. Ивгьуыдимæ фембæлды удсыгьдæггæнæн нысаниуæг. Аивады хъомыс, музыкæйæ райгуыргæ ассоциативон дуне, хъайтары зæрдæйы тæлмæнтæ.
Литературæйы теори. Радзырды жанры æмбарынад фæарфдæр кæнын. Сюжет, композици, сурæт (сæ бастдзинад кæрæдзиимæ).
Зонадон-критикон литературæ
Ардасенты X. Йæ рæзты фæндагыл //Мах дуг. - 1966. -№ 8.
Джусойты Н. Ирон аив дзырды сæрвæлтау. -Цхинвал, 1966.
Дарчиты Д. Бæркадджын у йæ фæззæг //Мах дуг. – 1976.
Цæрукъаты Алыксандр (2 сах.)
Цæрукъаты Алыксандры поэзийы æууæлтæ, йæ традицитæ.
«Ныхас авдæны сывæллонимæ» (скъуыддзæгтæ). «Шекспирæн» (скъуыддзæгтæ).
Зонадон-критикон литературæ
Гаджиты Г. Лирикæ æмæ базырджын азтæ. - Орджоникидзе, 1963.
Малиты В. Дыууæ ныхасы чиныджы тыххæй//Цæрукъаты А. Лирикæ: Æмдзæвгæтæ. - Орджоникидзе, 1974.
Дзуццаты Х.-М. Бæрндзинад. - Цхинвал, 1976.
Джусойты Н. Бæркадджын курдиат //Фидиуæг, 1978, № 11.
Булкъаты М. Поэты автопортрет//Фидиуæг, 1988, № 12.
Джыккайты Ш. Ныхасы фарн. -Дзæуджыхъæу, 1996.
Мамиаты И. Адæймаг æмæ Дуне: Цæрукъаты Алыксандры философон поэзи //Ирæф. -1998, № 3.
Джусойты Нафи (5 сах.) (5 -1 = 4сах.)
Джусойты Нафийы литературон æмæ зонадон куыст.
Историон темæ Джусойты Нафийы сфæлдыстады. Роман «Фыдæлты туг».Йæ мидис æмæ проблематикæ, йæ историон бындур. Конфликты æууæлтæ: историон-социалон ныхмæлæуд. Национ иудзинады темæ. Ака æмæ Бегайы фæлгонцтæ.
Литературæйы теори. Историон роман.
Фысгæ куыст: «Национ иудзинады темæ романы».
Фæсурокты кастæн: Нафи. «Адæймаджы мæлæт».
Зонадон-критикон литературæ
Ардасенты X.Джусойты Нафийы роман «Фыдæлты туг»-ы тыххæй//Мах дуг, 1966, №
Гаглойты В.Цардызарæг — уарзтызарæг //Фидиуæг, 1977, № 10.
Æлборты Х.-У. Уидæгтæ æмæ къабæзтау. - Цхинвал, 1985.
Гуæздæрты А., Джыккайты 3. Адæмон характертæ æмæ национ идейæ// Мах дуг, 1995, № 9.
Дзаболаты Хазби (2 сах.)
Дзаболаты Хазбийы поэзийы сæйраг мотивтæ.
«Амонд», «Æз хæхты райгуырдтæн», «Куы хæссай зæрдæйы æмбуар». Адæймаг æмæ æрдзы æмбастдзинад. Куыст-амонддæттæг.
Зонадон-критиконлитературæ
Ходы К. Рухсфæндтæ хæссæг//Дзаболаты Х. Уацамонгæ.Уацмыстæ. -2-аг рауагъд. - Дзæуджыхъæу, 1992.
Хъодзаты Æ. Æмгары сурæт // Уый дæр уым.
Гаглойты Владимир (3 сах.)
Гаглойты Владимиры сфæлдыстадон сурæт.
Драмæ «Ныййарæджы кадæг». Патриотизм æмæ æфсæддон сгуыхты мотив драмæйы. Фыртты фæлгонцтæ. Мады монументалон фæлгонц.
Литературæйы теори. Драмæйы хуызтæ.
Ирон литературæ 70-æм æмæ 80-æм азты фыццаг æмбисы
Разныхас (1 сах.)
Литературæйы сæрмагонд нысаниуæг социалон-политикон «мидцоппайы" заман. Дзырдаивад – æхсæнады хизонынады формæ.
Ирон прозæйы рæзт 60-80-æм азты (Букуылты А., Дзадтиаты Т., Цæгæраты М, Бесаты Т., Джусойты Н., Мæрзойты С, Гаглойты В., Булкъаты М. æмæ ин. уацмыстæ). «Хъæууон прозæйы» гуманистон пафос. Удварны фарстатæм уæлдай хъусдард. Æмдугоны сурæт царды фæлварæнты (Джусойты Н., Агьнаты Г., Гуыцмæзты А., Хуыгаты С. уацаутæ; Малиты В. «Сурмейы хæдзар»). Хæстон прозæйы фæткон-философон мидис. Фæсфронты цард æвдисæг уацмыстæ (Бицъоты Г. «Арвы айдæн», Дзасохты М. æмæ ин. уацмыстæ). «Æндзыг» æхсæнады дывæрццæг уавæр Æгьуызарты Æ. роман «Куырды фырт»-ы. Дуджы бастдзинад хицæн адæймаджы цардвæндагимæ.
Ирон поэзи 70-æм æмæ 80-æм азты райдайæны. Патриотон æмæ интернацион мотивтæ. Зæххон цард æмæ космосы ’хсæн бастдзинады темæ. Хъысмæтыл сагъæс, лæджы царды философи Хъодзаты Æ., Дзуццаты Х.-М., Малиты В., Джыккайты Ш., Ходы К., Æлборты Х.-У. лирикæйы. Цард æмæ сфæлдыстады концепци ирон поэзийы. Рæстæг æмæ аивады мотивтæ Цæрукъаты А. æмдзæвгæты. Поэт-тохгæнæджы хъысмæт ирон поэзийы. Интимон лирикæйы жанрон хуызты райрæзт, æнкъарæнты вазыгджын дуне Бестауты Г., Хостыхъоты 3. æмæ æндæрты сфæлдыстады.
Ирон драмæйы рæзт 70-80-æм азты. Героикон-романтикон нывкæнынады традици. Адæмон характертæ Темыраты Д. пьесæты («Мастисджытæ», «Мухтар»), Хуыгаты Г. «Фыдæлты намыс»-ы. Бинонты 'хсæн социалон ныхмæлæуды драматизм (Хуыбецты Р. «Саучызг», Саламты Къ. «Сæрмæт æмæ йæ фырттæ»). Райгуырæн бæстæйы сæрыл тохы бæрзонд пафос. Хуыбецты Р. «Мады фарн» - ныййарæджы уарзт æмæ лæгдзинадыл кады зарæг. Комедийы уавæр. «Æндзыг» дуджы æхсæнадон фæзындтæ ирон драматургийы.
Литературæйы теори. Термин «хъæууон прозæ». Предметты'хсæн бастдзинад.Уырыссаг литературæ. «Хъæууон прозæйы» иумæйаг æууæлтæ.
Дзесты Куыдзæг (4 сах.)
Дзесты Куыдзæджы цард, йе' сфæлдыстадыл цыбыр афæлгæст.
«Фæндагсар Уастырджи». Уацауы фæткон-философон мидис. Адæймаджы уæвынады æнусон фарстатæ.
Зонадон-критикон литературæ
Гафез. Цард æмæ рæстæджы зарæггæнæг //Фидиуæг. —1967.№4
Джыккайты Ш. Рæстдзинад – æнтыстыты рахæцæн //Рæстæджы комулæфт.- Орджоникидзе: Ир, 1974.
Ацæбиты А. Хохаг суадонау рæсуг // Мах дуг. — 1975. № 9.
Мамиаты И. Курдиат рæстæджы тыхæвзарæнты: Дзесты Куыдзæджы цард æмæ сфæлдыстад. -Дзæуджыхъæу, 2005.
Бестауты Гиуæрги (3 сах.) (3 -1 = 2 сах.)
Райгуырæн бæстæйы темæ Бестауты Гиуæргийы поэзийы.
«Ныстуан мæ фæдонмæ», «Æз дыууæ цæсты зонын зæххыл», «Ды фæцæйцыдтæ рухскалгæ уынджы…»
Зонадон-критикон литературæ
Гафез. Æлвæст кард //Фидиуæг, 1959, № 3.
Булкъаты М.Донхъазы зарæг //Фидиуæг, 1982, № 6.
Дзуццаты Х.-М.Знон æмæ абон. - Цхинвал, 1964.
Джыккайты Ш.Рухсхæссæг зарæг//Мах дуг, 1999, № 9.
Æлборты Х.-У.Хуыцауы цæст ын бауарзта курдиат.//Max дуг. - 2002. - №10.
Хостыхъоты Зинæ (3 сах.) (3 -1 = 2 сах.)
Хостыхъоты Зинæйы лирикæйыл афæлгæст.
«Мæ зæрдæ», «Мæ кæстæрмæ», «Рудзынджы къуырцц ауади…», «Зæххы катай». Райгуырæн къуым – æппæтæй зынаргъдæр. Поэты тох рæстдзинад æмæ намысыл. Уарзты темæ поэты лирикæйы.
Хостыхъоты Зинæйы сфæлдыстады уæрæх социалон-фæткон мидис æмæ аивадон фæрæзтæ.
Литературæйы теори. Поэтикон ныхасы фæрæзтæ: сидæн, эпитет, метафорæ.
Зонадон-критикон литературæ
Джыккайты Ш. «Сæууон æртæх»//Мах дуг. 1968. № 1.
Гафез. Базырджын сагьæстæ.//Мах дуг. 1976. № 2.
Бестауты Г. Чызджы зæрдæ//Мах дуг. — 1995. — № 7-8.
Булкъаты Михал (4 сах.)
Булкъаты Михалы сфæлдыстад.
Роман «Теркæй-Туркмæ»-йы конфликт æмæ ныхмæвæрд фæлгонцтæ. Кард æмæ фæндыры традицион темæ æмæ йæ ног нысаниуæг. Документ æмæ аивадон æрхъуыды.
Предметты 'хсæн бастдзинад. Цæгат Кавказы адæмты истори. Туркмæ лыгъды хабæрттæ.
Литературæ. Æнгæс темæйыл фыст уацмыстæ (Богазты У. «О нæ хæхтæ, нæ бæстæ...», Б. Шинкуба. «Последний из ушедших»).
Литературæйы теори. Романы тыххæй æмбарынад фæарфдæр кæнын. Аивадон æрхъуыды æмæ историон æцæгдзинад.
Зонадон-критикон литературæ
Гаглойты В. Рæзты фæндагыл //Фидиуæг, 1971, № 5.
Мамиаты И. Историон романы рæзт //Мах дуг, 1981, № 5.
Æлборты Х.-У. Уидæгтæ æмæ къабæзтау.- Цхинвал, 1985.
Хъуылаты Хъ. Не 'мдугон — дард фыдæлтæ //Мах дуг. 1990. №1.
Мамиаты И. Миф æмæ æцæгдзинад Булкъаты Михалы сфæлдыстады // Мах дуг. - 2003. № 11.
Малиты Васо (2 сах)
Малиты Васойы сфæлдыстадон фæндаг.
Йæ поэзийы романтикон здæхт. Адæймаг æмæ Райгуырæн бæстæйы иудзинад. «Мæ Ирыстон», «Нæ фыдæты кадæг».
Зонадон-критикон литературæ
Джусойты Нафи. Ирон аив дзырды сæрвæлтау. Цхинвал, 1966.
Дзасохты Музафер (3 сах.) (3 – 1 = 2 сах.)
«Урсдоны былыл Бæрæгъуын». Уацмысы темæ æмæ проблематикæ. Мады фæлгонц трилогийы.
Фысгæ куыст. «Сылгоймаджы бынат царды».
Зонадон-критикон литературæ
Цгъойты X. Хистæрты фарн // Рæстдзинад. — 1981. — 20 ноябрь.
Рыжова А. На берегу Уршдона // Детская литература. — 1983. № 7.
Ирон литературæ фæстаг азты (1 сах.)
«Рацарæзты» дуг æмæ æхсæнадон-политикон ситуаци. Демократи æмæ æргом дзырды хицæнхуыз æууæлтæ. Бирæпартион системæ, хицаудзинадыл тох. Национ фарстайы фыдуавæр. Литературæйы нысаниуæг æхсæнадон хъуыдыйы рæзты. Нæ адæмы ивгъуыды трагикон цаутæм, æппæтадæймагон «æнусон» фарстатæм æргомыздæхт.
Нырыккон ирон поэзийы фæткон-философон проблематикæ. Национ уидæгтæм æмæ культурæйы гуырæнтæм бæстон хъусдард. Фыдæлты фарн æмæ æгъдау бахъахъхъæныны, дуне сæфты фæндагæй раздахыны мотивтæ. Ирон адæмы историон хъысмæтыл сагъæс. Æмдугоны дунеуынынад.
Историон драмæйы сæвзæрд, йæ аивадон функцитæ. Патриотизм æмæ национ иудзинады фарстатæ (Плиты Г. «Сослан Цæразон», Джыккайты Ш. «Хъодыгонд зæд», Хуыгаты Г. «Æххуырст фæтæг», Темыраты Д. «Аланты Нана»). Ног литературон-æхсæнадон мыхуыры оргæнтæ.
Дзуццаты Хадзы-Мурат (2 сах.)
Дзуццаты Хадзы-Мураты поэзийы сæйраг мотивтæ.
Мадæлон æвзаг æмæ йæ ахадындзинад æмдзæвгæ «Ме ′взаг»-ы. Æмдзæвгæ «Дзырдтæ».
Хуссар Ирыстоны хъысмæт æмдзæвгæты «А зымæг», «Хъуырдухæны».
Зонадон-критикон литературæ
Æлборты Х.-У. Уидæгтæ æмæ къабæзтау. - Цхинвал, 1985.
Хъодзаты Æхсар (2 сах.)
Хъодзаты Æхсары сфæлдыстадыл афæлгæст.
«Нарты фæткъуы». «Ирон дзырд».
Зонадон-критикон литературæ
Джыккайты Ш. Поэзийы фарн: Критикон уацтæ. - Орджоникидзе, 1980.
Джусойты Н. «Тæхудиаг, йæхи зонынхъом чи сси!»//Фидиуæг, 1988, № 9.
Сабайты С. Зонадон-критикон уацтæ. -Дзæуджыхъæу,
Джыккайты Шамил – поэт, драматург (5 сах.) (5 – 2 = 3 сах.)
Джыккайты Шамилы цард æмæ сфæлдыстадыл цыбыр афæлгæст. «Хъодыгонд зæд». Патриотизм æмæ национ иудзинады идейæтæ трагедийы.
Æмдзæвгæтæ «Изæрмилты кувын», «Æнусон». Лирикон геройы зæгъинæгтæ æмæ æнкъарæнтæ, йæ уарзт райгуырæн зæхмæ.
Зонадон-критикон литературæ
Хъодзаты Æ. Мæ фæлтæры хъысмæт//Фыссæг æмæ рæстæг: Критикон уацты æмбырдгонд. - Орджоникидзе, 1981.
Дзуццаты Х.-М. Ирвæзынгæнæг - рæсугъддзинад. Фидиуæг, 1990, № 2.
Булкъаты М. Дзæбидыры сæррæтт//Мах дуг, 1992, № 2.
Хæдарцаты А. Де уазæг, фæндагсар!//Вопросы осетинской литературы и фольклора. - Владикавказ, 1993.
Агънаты Гæстæн (3 сах.)
Агънаты Гæстæны сфæлдыстадыл афæлгæст.
Уацау «Фæстаг бæх». Æрдз æмæ адæймаджы ’хсæн удхæстæгдзинады хъуыды уацау «Фæстаг бæх»-ы.
Зонадон-критикон литературæ
Уалыты Л. Æмгары чиныг.//Мах дуг.-1977, № 3.
Уанеты С. Сæйрагдæр - миддуне.//Мах дуг.- 1981, № 6.
Мамиаты И. Фыссæджы æрмдзæф//Мах дуг. - 2003.
Хуыгаты Сергей (2 сах.)
Хионыл аудыны темæ радзырд «Сылгоймæгтæ» -йы.
Зонадон-критикон литературæ
Джусойты Нафи. Ирон аив дзырды сæрвæлтау. Цхинвал, 1966.
Гафез. Асины дыккаг къæпхæн//Фидиуæг.- 1969.-№1.
Гуыцмæзты Алеш (2 сах.)
Фыссæджы сфæлдыстадон агурæнтæ. Йæ хъысмæты трагизм («Куы фæниуынц куыйтæ»).
Хъæууон царды равдыст «Урс фынтæ»-йы. Уацмысы æвзаг.
Фæсурокты кастæн. «Азарут иронау, лæппутæ».
Зонадон-критикон литературæ
ÆлбортыХ.-У. Уидæгтæ æмæ къабæзтау. — Цхинвал, 1985.
Гусалты Б.Арфæйаг æрмдзæф//Мах дуг. -1987, № 1.
Булкъаты М. Оллэш //Рæстдзинад. -1993, 27 ноябрь.
Джусойты Н. Фæстаг ныхас Алешимæ//Рæстдзинад, 3 ноябрь.
Ходы Камал (2 сах.)
Ходы Камалы сфæлдыстадыл афæлгæст.
«Ирыстонмæ», «Гаджидау», «Рæстдзырды сонет». Граждайнаг мотивтæ Ходы Камалы поэзийы.
Зонадон-критикон литературæ
Джыккайты Ш. Цæхх æмæ кæрдзын //Мах дуг. 1967, № 6.
Хъодзаты Æ. Ног æнтыст.//Мах дуг. 1979. № 4.
Хаджеты Т. Чиныджы фарн//Критикон уацты æмбырдгонд. -II хай -Дзæуджыхъæу, 1994.
Уæлæмхасæн æрмæг
Кинонывтæ,радио æмæ телеуынынады æрмæг.
Кинонывтæ: «Буйный Терек», «В горах реки бурные», «Горец», «Обида старого охотника», «Последний снег», «Фарн».
Кинофрагменттæ: «Хъодыгонд зæд»-æй, Булкъаты Михалы теле-диалогтæй скьуыддзæгтæ. Фысджыты раныхæстæ телеуынынады.
Радио-раныхæсты æрмæг: Хетæгкаты Къостайы, Брытъиаты Елбыздыхъойы, Коцойты Арсены æмæ иннæ фысджыты цард æмæ сфæлдыстад.
Презентацитæ фысджыты цард æмæ сфæлдыстадæй.
Удварны культурӕ (2- сах)
Фыссыны куыстытӕ (18 - сах)
Фӕлхат (1 –сах)
Ӕдӕппӕт сты 130 сахат.
Ахуыргæнинæгты зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæ
ирон литературæйæ
Ахуыргæнинæгтæ хъуамæ зоной:
- уацмысы цы дуг æвдыст æрцыд, уый характерон миниуджытæ;
- цы уацмыстæ ахуыр кодтой, уыдоны сюжеттæ, композицийы хицæндзинæдтæ, фæлгонцтæ;
- ахæм æмбарынæдтæ, куыд: æмдзæвгæ, поэмæ, радзырд, драмæ, трагедии, роман, аивадон фæлгонц, литературон удыхъæд, литературон тип, фыссæджы стилы миниуджытæ.
Ахуыргæнинæгтæ хъуамæ арæхсой:
- эпос, лирикæ, драмæ кæрæдзийæ иртасын;
-уацмыс анализ кæнынмæ, йæ идейон-аивадон æххæстдзинад æмæ авторы позици хынцгæйæ; йæ сæйраг проблематикæ бæрæг кæнын;
-сюжеты элементты, композицийы, фæлгонцты системæйы идейон-аивадон ахадындзинад бæрæг кæнын;
-уацмысы хъайтарæн характеристикæ дæттын, иу кæнæ цалдæр уацмысы хъайтарты кæрæдзийыл абарын;
- авторы ахаст уацмысы архайджытæм æмæ цаутæм иртасын;
-проблемон характер кæмæн ис, ахæм дзургæ æмæ фысгæ куыстытæ цæттæ кæнын;
-литературон темæйыл доклад, реферат кæнæ презентаци бацæттæ кæнын;
-фæсурокты бакаст чиныгыл, кинонывыл, телеравдыстыл, спектаклыл рецензи ныффыссын.
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РСО-АЛАНИЯ
Государственное автономное образовательное учреждение
«Северо-Кавказский аграрно-технологический колледж»
Утверждаю
Директор
_________ Моуравов А.Л.
«____» ________2015 г.
Рассмотрено на заседании МО
Протокол № 1
от «28 » августа 2015 г.
Председатель ___________ М.Д. Габиева
Рабочая программа
учебной дисциплины
ОСЕТИНСКАЯ ЛИТЕРАТУРА
1 курс (39 – часов)
ППКРС
08.01.08 Мастер отделочных строительных работ,19.01.17. Повар, кондитер,
15.01.05. Сварщик (электросварочные и газосварочные работы), 23.01.03. Автомеханик,
44.02.06. Электромонтер.
Преподаватель: Габиева М.Д.
г. Ардон 2015г.
КУСӔН ПРОГРАММӔ ИРОН ЛИТЕРАТУРӔЙӔ 1 - КУРСӔН
( 39- сахат) 2015 аз.
Ӕмбарынгӕнӕн фыстӕг
Зындгонд куыд у, афтæмæй профессионалон ахуыргæнæндæттæм æрбацæуы 9-æм кълæсты рауагъдонтæ. Уыдон та астæуккаг кълæсты (5-9) базонгæ вæййынц адæмон сфæлдыстад æмæ ирон литературæйы хицæн уацмыстимæ. Профессионалон ахуыргæнæндæтты та хъуамæ зонгæ кæной ирон литературæйы историимæ, йæ хронологон рæзтимæ.
Ацы уавæр хынцгæйæ, программæмæ хаст æрцыдысты ирон литературæйы ахъаззагдæр фæзындтæ æмæ зынгæ фысджыты уацмыстæ. Сæ сæйрагдæр нысан у ахуырдзауты зондахаст рæзын кæнын, цардмæ раст цæстæй кæсыныл фæцалх кæнын. Уацмыстæ æвзæрст цæуынц, зонынадæн, идейон æмæ эстетикон хъомыладæн цас ахъаз сты, уыцы принципмæ гæсгæ.
Скъоладзауты зонындзинæдтæ фылдæр кæнынæн, уацмысы хъуыды хуыздæр æмæ арфдæр бамбарын кæнынæн ирон литературæйы урокты пайда кæнын хъæуы бæстæзонæн æрмæгæй. Бæстæзонæн æрмæг хорз æххуыс у ирон литературæмæ цымыдисдзинад, уарзондзинад рæзын кæнынæн дæр.
Программæ ахуыргæнинæгтæй домы дарддæр дæр кæсын æмæ дзурыныл ахуыр кæнын, фæлæ уый хыгъд фылдæр æргом здахын уацмысы текстмæ. Тексты æвзаджы хицæндзинæдтæ хъуамæ иртæстгонд цæуой бæстондæр, сæ аивгæнæн мадзæлттæм хъус даргæйæ.
Программæмæ гæсгæ, ирон литературæ ахуыр кæнынæн æдæппæт лæвæрд цæуы 120 сахаты.
Фиппаинаг. Профессионалон ахуыргæнæндæтты ахуырадон программæты алыхуызон сты ирон æвзаг æмæ литературæ ахуыр кæныны уавæртæ. Уымæ гæсгæ литературæйы сахæтты нымæц аразгæ у ахуырадон программæмæ гæсгæ, æмæ йæм ис ивддзинæдтæ хæссæн.
Предметы мидис (I-аг хай)
Фыццаг литературон къордтæ. Ирон фысджыты 1-аг чингуытæ (1 сах.)
Коцойты Арсен (3 сах.)
Коцойты Арсены цард æмæ æхсæнадон куыст.
Радзырд «Хæлæрттæ»-йы мидис æмæ конфликт. Уацмысы идейæ. Батырбеджы фæлгонц.
Гыццыл адæймаджы хъысмæт «Æнæном радзырд»-ы.
Зонадон-критикон литературæ
Джыккайты Шамил. Ирон прозæйы зæрингуырд//Разагьды лæгтæ.- Дзæуджыхъæу, 1999.
Тлаттаты Аннæ. Коцойты Арсен. Фотоальбом.- Орджоникидзе, 1977.
Гуыриаты Тамерлан. Коцойты Арсен уыд реалистон портреты дæсны//Мах дуг, 1961, №.6.
Салагаева 3.М. Четыре этюда об осетинской прозе.- Орджоникидзе, 1984.
Гæдиаты Цомахъ (4 сах.) - 1=3
Гæдиаты Цомахъы биографи, йæ революцион куыст 1905-1907 азты.
Трагеди «Ос-Бæгъатыр»- ы историон бындур. Адæм æмæ æлдæртты быцæу. Национ иудзинад æмæ сæрибары идейæтæ драмæйы. Фæтæджы хъысмæт, йæ сæфты фæндаг.
Фысгæ куыст Гæдиаты Цомахъы драмæ «Ос-Бæгъатыр»-мæ гæсгæ.
Зонадон-критикон литературæ
Гафез. Цомахъ – стыр поэт, революцийы фæдисон//«Фидиуæг».-1962. - № 2.
Джусойты Н. Г. Цомак Гадиев.-Орджоникидзе, 1965.
Малиты Геуæрги (3 сах.)
Поэмæ «Темур-Алсахъ». Уацмысы историон-фольклорон бындур; сæйраг хъайтары фæлгонц.
Зонадон-критикон литературæ
Ардасенов X. А. Георгий Малиев//Малиев Г.«Ираф».-Орджоникидæ, 1986.
Абаев В. И. О Георгие Малиеве //Малиев Г. «Ирæф». -Орджоникидæ, 1986.
Зæгæлты Риммæ. Малиты Геуæргийы цард æмæ сфæлдыстад//Критикон уацты æмбырдгонд. П-аг хай.-Дзæуджыхъæу, 1994.
Калоты Георги. Малиты Геуæрги // Мах дуг, 1977, №.11.
Джыккайты Ш. Фольклор æмæ Малиты Геуæргийы кадджытæ//Критикон уацты æмбырдгонд. ΙΙ-аг хай.-Дзæуджыхъæу, 1994.
Барахъты Гино (5 сах.) --1= 4
Барахъты Гинойы цард æмæ æхсæнадон куыст.
«Арæбиаты Гуыргъохъ». Дзыллæты сæрибарыл тох кадæджы.
Патриотизмы темæ «Азджериты Куыцыкк»-ы. Бæстырæсугъды фæлгонц. Поэмæйы романтикон стилы æууæлтæ.
Æгъдау æмæ лæгдзинады уæлахиз радзырд «Цæр»-ы.
Фысгæ куыст «Фыдгæнджытæ сæ къахы бын нæ адæмы кæй ныккодтой, нæ хæссын æз мæ сæрмæ, уый».
Зонадон-критикон литературӕ
Ардасенты X. Барахъты Гино // Цард æмæ поэзи. — Орджоникидзе, 1962.
Дзугаты Г. Йæ адæмы ахсджиаг хъæбул // Фидиуæг, 1980. - № 3.
Джыккайты Ш., Барахъты Гино//Ирон литературæйы истори. - Дзæуджыхъæу, 2002.
Гафез. Лæджы цардыл тохгæнæг // Фидиуæг. - 1967. - № 10.
Дзуццаты Х.-М. Барахъты Гинойы поэмæтæ // Изв. ЮО-НИИ, вып. 2, 1963.
Гулуты А. Барахъты Гино. Мысинæгтæ // Мах дуг. — 1965. - № 2.
Беджызаты Чермен (5 сах.)
Беджызаты Чермены цард æмæ сфæлдыстад.
Новеллæты цикл «Мæсгуытæ дзурынц». Зæронд æмæ ног царды нывтæ. Баймæт æмæ студентты фæлгонцтæ новеллæйы.
Таурæгъ «Кодзыртæ». Таурæгъы конфликт, йæ фæлгонцтæ.
«Уанелы Тутыр». Таурæгъы мидис. Тутыры бæрæгбон æмæ йæ фæтк. Зазайы фыдмитæ. Колыты Бецийы мастисæн.
Зонадон- критикон литературæ
Гафез. Беджызаты Чермен//Беджызаты Чермен. Æвзæрст уацмыстæ.- Сталинир. 1958.
Дзуццаты Х.-М. Беджызаты Чермены цард æмæ сфæлдыстад.- Цхинвал, 1964.
Джыккайты Шамил. Беджызаты Чермен//Ирон литературæйы истори.- Дзæуджыхъæу, 2002.
Хъуылаты Созырыхъо (3 сах.)
Хъуылаты Созырыхъойы цард æмæ сфæлдыстад.
Радзырд «Дыууæ къæрныхы». Юмор æмæ сатирæ радзырды. Уацмысы æвзаг æмæ стиль.
Зонадон-критикон литературӕ
Гафез. Хъуылаты Созырыхъо//Xъуылаты Созырыхъо.//Æвзæрст уацмыстæ. — Сталинир, 1957.
Гæбæраты С. Хъуылаты Созырыхъо. -Цхинвал, 1964.
Дзуццаты Х.-М. Революцийы нывгæнæг//Критикон уацты æмбырдгонд.- 2-аг хай, Дзæуджыхъæу, 1994.
Джыккайты Шамил. Xъуылаты Созырыхъо.//Ирон литературæйы истори, Дзæуджыхъæу, 2002.
Ирон литературæ 30-æм азты (1 сах.)
Цæгат æмæ Хуссар Ирыстоны Фысджыты цæдисы мыхуырон оргæнтæ: журнал «Фидиуæг» (1927, Цхинвал); альманах «Абон» (1932, Орджоникидзе); журнал «Литературæйы хъазуатон» (1932-1933, Орджоникидзе), журнал «Мах дуг» (1934, Орджоникидæ); газет «Большевикон аивад» (1931-1932, Цхинвал) æмæ æндæртæ. Сæ идеологион платформæ, сæ аивадон-эстетикон домæнтæ.
Фысджыты ног фæлтæр: Боциты Барон, Дзесты Куыдзæг, Мамсыраты Дæбе, Епхиты Тæтæри, Ардасенты Хадзыбатыр, Хъайтыхъты Геор, Бесаты Тазе, Плиты Харитон, Хуытъинаты Цыппу, Фæрнион Къоста, Бекъойты Елиоз, Гæззаты Сослан, Хуадонты Иссæ, Плиты Грис, Дзугаты Георги, Дзадтиаты Тотырбег, Хозиты Яков, Дарчиты Дауыт, Саулохты Мухтар, Гаглойты Федыр æмæ æнд.
Цæгат æмæ Хуссар Ирыстоны профессионалон театрты равзæрд æмæ сæ ахадындзинад драматургийы рæзты.
Эпикон уацмысты фæзынд: Фæрнионы, «Уады уынæр», Боциты Бароны «Саст рæхыс» æмæ æндæртæ.
Предметты ’хсæн бастдзинад. Уырыссаг литературæ 1931-1941 азты.
Нигеры цард æмæ сфæлдыстад (1 сах.)
Нигеры цард æмæ сфæлдыстад.
Хохæгты цард æмæ сæ хъысмæт æмдзæвгæ «Фæстаг хъæбыс»-ы.
Зонадон- критикон литературæ
Ардасенты X. Дзанайты Иваны цард æмæ сфæлдыстад//Рæстæджы улæфт. — Орджоникидæ, 1984.
Хъодзаты Æхсар. Æз хъусын нæ Иры сагъæстæ//Мах дуг, 1971. - № 11.
Мæрзойты С. Зынгæ поэт, ахуыргонд//Критикон уацты æмбырдгонд. П-аг хай.-Дзæуджыхъæу, 1994.
Джыккайты Ш. Нигеры лирикæ. Нигеры поэмæ «Мулдар» //Ныхасы фарн. Дзæуджыхъæу, 1996.
Дзуццаты Х.-М. Ирон поэмæйы историйæ//Изв. ЮОНИИ. - Вып. XI. - 1962 и вып. XIV. - 1965.
Джусойты Н. Нигер. Сфæлдыстадон очерк. - Орджоникидæ, 1990.
Гуæздæрты А., Джыккайты Ш. Нигер. Фотоальбом. -Дзæуджыхъæу, 1996.
Фæрнион Къоста (4 сах.) -2 = 2
Фæрнион Къостайы цард æмæ сфæлдыстад.
«Уады уынæр». Хохæгты тох хæдхæцæг паддзахы ныхмæ.Социалон æмæ этикон проблемæ.
Зонадон- критикон литературæ
Дзугаты Г. Фæрнион Къоста//Фæрнион. Уацмыстæ. -Сталинир, 1959.
Мæргьиты Къ. Нæ дуджы зарæггæнæг //Фидиуæг. -1978, № 11.
Тебиаты Ю. Саст уадындз//Критикон уацты æмбырдгонд. 2-аг хай. Дзæуджыхъæу, 1994.
Малиты В. «Уады уынæр»-ы тыххæй дыууæ ныхасы//Критикон уацты æмбырдгонд. 2-аг хай. - Дзæуджыхъæу, 1994.
Салагаева З.М. Роман Коста Фарниона «Шум бури»//Четыре этюда об осетинской прозе. - Орджоникидæ, 1970.
Джыккайты Ш. Фæрнион Къоста//Ирон литературæйы истори. -Дзæуджыхъæу, 2002.
1. Къоста -2 сахат
2.Фыццаг ирон рухстауджытӕ 1 сахат
3.Фыссыны куыстытӕн 4 сахат.
Ӕдӕппӕт 39 сахат.
Къалендарон - тематикон пълан ирон литературӕйӕ
1 - аг курс 39 - сахат
- ÆВЗАДЖЫ ТЕОРИ АХУЫР КÆНЫНÆН – 35 сахат
- НЫХАСЫ РÆЗТЫЛ КУСЫНÆН - 4 сахат
№
темæ сах ныхасы рæзтыл куыст
1. Разныхас.Фыц. ир. лит.къордтæ 1- сах 2. Фыццаг ирон чиныг. Ирон ад. цыб. ист. 1- сах 3. Нуз-ы аргъ.фыст.«Мах уыд 9 - æфсымæры» 1- сах 4. Ирон рухстауджытæ. 1- сах 5. Мамсыраты Темырболат 2- сах 6. Адæмон дзургæ сфæлдыстад 2 -сах изложени 2
7. Коцойты Арсен 3 -сах 8. Гæдиаты Цомахъ 3сах 9. Малиты Геор 3 -сах 10. Хетæгкаты Къоста 2-сах сочинени 2
11. Барахъты Гино 4-сах.
12. Беджызаты Чермен 5-сах 13. Хъуылаты Созырыхъо 3-сах. 14. Ирон литературæ 30 - азты 1- сах 15. Нигер 1-сах 16. Фæрнион Къоста 2- сах Ӕдӕппӕт 39 сахат
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РСО-АЛАНИЯ
Государственное автономное образовательное учреждение
«Северо-Кавказский аграрно-технологический колледж»
Рассмотрено на заседании МО
Протокол № 1
от «28 » августа 2015 г.
Председатель МО _______ М.Д. Габиева Утверждаю
Директор
_________ Моуравов А.Л.
«____»_________2015 г.
Рабочая программа
учебной дисциплины
ОСЕТИНСКАЯ ЛИТЕРАТУРА
2 курс (86 – часов)
ППКРС
Преподаватель: Габиева М.Д.
г. Ардон 2015г.
Къалендарон - тематикон пълан ирон литературӕйӕ
2 - аг курс 86 - сахат
- ÆВЗАДЖЫ ТЕОРИ АХУЫР КÆНЫНÆН – 46 сахат
- НЫХАСЫ РÆЗТЫЛ КУСЫНÆН – 40 сахат
№
темæ сах ныхасы рæзтыл куыст
1. Разныхас . 1 сах 2. Фæрнион Къоста 3- сах 3. Мамсыраты Дæбе 2-сах 4. Ирон лит-рæ Фыдыбæсты Стыр хæсты 1-сах 5. Туаты Дауыт 3-сах сочинени 2-сах
6. Кочысаты Мухарбег 2-сах 7. Калоты Хазби 2-сах 8. Плиты Грис 4-сах 9. Ирон лит-ра 50-60 азты 1-сах 10. Гафез 3-сах сочинени 2-сах
11. Дзугаты Георги 2-сах 12. Цæгæраты Максим 3-сах 13. Цæрукъаты Алыксандр 2-сах 14. Джусойты Нафи 3-сах Национ иудзинады темӕ романы. Реферат 1 сахат
15. Дзаболаты Хазби 2-сах 16. Гаглойты Владимир 3-сах 17. Ир. лит-рӕ 70-80 азты.Удварны культурӕ 1-сах 18. Дзесты Кудзæг 3 -сах сочинени 2-сах
19. Бестауты Георги 2 -сах 20. Хостыхъоты Зинæ 2-сах 21. Булкъаты Михал 3-сах 22. Малиты Васо 2-сах 23. Дзасохты Музафер 3-сах Фысгӕкуыст:Сылгоймаджы бынат царды. 2 сахат
24. Ирон литературæ фæстаг азты 1-сах 25. Дзуццаты Хадзы-Мурат 2-сах 26. Хъодзаты Æхсар 2-сах 27. Джыккайты Шамил 2-сах 28. Агъынаты Гæстæн 3-сах изложени 2- сах
29. Хуыгаты Сергей 1-сах 30. Гуыцмæзты Алеш 3-сах Фысгӕ куыст: «Ӕртӕ геноциды». 2 сахат
31. Ходы камал 2-сах 32. Ирон къалындар 2-сах 33. Удварны культурæ 1-сах 34. Фæлхат 1-сах Ӕдӕппӕт сты 86 сахаты Сфидар сӕ кодта Республикæ Цæгат Ирыстон-Аланийы Ахуырад æмæ наукæйы министрад
Ирон литературæйы программæ
профессионалон ахуыргæнæндæттæн æмæ
техникумтæн
Программæтæ сарæзтой:
Ирон æвзагæй: Майрæмыхъуаты Фатимæ
Ирон литературæйæ: Солтанты Джульетæ
Дзæуджыхъæу-2012
Кусӕн программӕ
ирон литературæйӕ программӕмӕ гӕсгӕ 120 – сахат.
Уыдонӕй 2 курсӕн 86 - сахат
Ӕмбарынгӕнӕн фыстӕг
Зындгонд куыд у, афтæмæй профессионалон ахуыргæнæндæттæм æрбацæуы 9-æм кълæсты рауагъдонтæ. Уыдон та астæуккаг кълæсты (5-9) базонгæ вæййынц адæмон сфæлдыстад æмæ ирон литературæйы хицæн уацмыстимæ. Профессионалон ахуыргæнæндæтты та хъуамæ зонгæ кæной ирон литературæйы историимæ, йæ хронологон рæзтимæ.
Ацы уавæр хынцгæйæ, программæмæ хаст æрцыдысты ирон литературæйы ахъаззагдæр фæзындтæ æмæ зынгæ фысджыты уацмыстæ. Сæ сæйрагдæр нысан у ахуырдзауты зондахаст рæзын кæнын, цардмæ раст цæстæй кæсыныл фæцалх кæнын. Уацмыстæ æвзæрст цæуынц, зонынадæн, идейон æмæ эстетикон хъомыладæн цас ахъаз сты, уыцы принципмæ гæсгæ.
Скъоладзауты зонындзинæдтæ фылдæр кæнынæн, уацмысы хъуыды хуыздæр æмæ арфдæр бамбарын кæнынæн ирон литературæйы урокты пайда кæнын хъæуы бæстæзонæн æрмæгæй. Бæстæзонæн æрмæг хорз æххуыс у ирон литературæмæ цымыдисдзинад, уарзондзинад рæзын кæнынæн дæр.
Программæ ахуыргæнинæгтæй домы дарддæр дæр кæсын æмæ дзурыныл ахуыр кæнын, фæлæ уый хыгъд фылдæр æргом здахын уацмысы текстмæ. Тексты æвзаджы хицæндзинæдтæ хъуамæ иртæстгонд цæуой бæстондæр, сæ аивгæнæн мадзæлттæм хъус даргæйæ.
Программæмæ гæсгæ, ирон литературæ ахуыр кæнынæн æдæппæт лæвæрд цæуы 120 сахаты.
Фиппаинаг. Профессионалон ахуыргæнæндæтты ахуырадон программæты алыхуызон сты ирон æвзаг æмæ литературæ ахуыр кæныны уавæртæ. Уымæ гæсгæ литературæйы сахæтты нымæц аразгæ у ахуырадон программæмæ гæсгæ, æмæ йæм ис ивддзинæдтæ хæссæн.
Предметы мидис
Фыццаг литературон къордтæ. Ирон фысджыты 1-аг чингуытæ (1 – сах)
Фæрнион Къоста (3 сах.)
Фæрнион Къостайы цард æмæ сфæлдыстад.
«Уады уынæр». Хохæгты тох хæдхæцæг паддзахы ныхмæ.Социалон æмæ этикон проблемæ.
Зонадон- критикон литературæ
Дзугаты Г. Фæрнион Къоста//Фæрнион. Уацмыстæ. -Сталинир, 1959.
Мæргьиты Къ. Нæ дуджы зарæггæнæг //Фидиуæг. -1978, № 11.
Тебиаты Ю. Саст уадындз//Критикон уацты æмбырдгонд. 2-аг хай. Дзæуджыхъæу, 1994.
Малиты В. «Уады уынæр»-ы тыххæй дыууæ ныхасы//Критикон уацты æмбырдгонд. 2-аг хай. - Дзæуджыхъæу, 1994.
Салагаева З.М. Роман Коста Фарниона «Шум бури»//Четыре этюда об осетинской прозе. - Орджоникидæ, 1970.
Джыккайты Ш. Фæрнион Къоста//Ирон литературæйы истори. -Дзæуджыхъæу, 2002.
Мамсыраты Дæбе (2 сах.)
Мамсыраты Дæбейы биографи, йе' сфæлдыстады характеристикæ.
Радзырд «Аууон». Цурон адæймаджы фæлгонц радзырд «Фæсмон»-ы.
Зонадон-критикон литературæ
Сæгуытонты З. Мамсыраты Дæбейы радзырдтæ//Мах дуг. - 1953. - № 11.
Гаджиты Г. Мамсыраты Дæбейы æвзæрст уацмыстæ // Мах дуг. - 1957. - № 4.
Гафез. Нывгæнæджы стыр дуне//Фидиуæг. - 1965. - № 8.
Цырыхаты М. Йæ адæмы сæрвæлтау//Рæстдзинад. -1989. - № 25.
Ирон литературæ Фыдыбæстæйы Стыр хæсты азты (1сах.)
Туаты Дауыт - (3 сах).
Дауыты Царды хабӕрттӕ. Драмӕ «Сидзӕргӕс». Нуцайы фӕлгонц.
Кочысаты Мухарбег (2 сах.)
Кочысаты Мухарбеджы сфæлдыстадыл афæлгæст.
Уарзондзинады мотивтæ «Сау цæстыты».
Адæмон поэты фæлгонц æмдзæвгæ «Къоста Херсоны».
Райгуырæн бæстæ уарзын, лæгдзинад æмæ ныфсы мотивтæ æмдзæвгæты «Фæстаг салам», «Фыстæг мæ мадмæ», «Кавказ»-ы.
Зонадон-критикон литературӕ
Хъодзаты Æ. Поэты ард//Кочысаты Мухарбег. Уацмыстæ -Орджоникидæ, 1977.
Ходы К. «Мыййаг, хæсты быдыры искуы...»//Критикон уацты æмбырдгонд. 2-аг хай. - Дзæуджыхъæу, 1994.
Калоты Хазби (2 сах.)
Æмдзæвгæ «Зæхмæ курдиат».
Лирикон геройы уæздан æнкъарæнтæ, йæ цардбæллон хъуыдытæ. («Фæстаг салам», «Хорзæй баззай, Ир», «Æз мæ цард…»).
Зонадон-критикон литературæ
Хъодзаты Æ. «Цард цæуы, æхсæрдзæнтæй кæлы...»//Калоты Хазби. Уацмыстæ. -Орджоникидæ, 1976.
Дзугаты Г. «Æвзонг зынгхуыст» //Фидиуæг. - 1981. - № 8.
Джыккайты Ш. Йæ цард - хуры тынау // Критикон уацты æмбырдгонд. 2-аг хай. - Дзæуджыхъæу, 1994.
Дзуццаты Х.-М. Хæст куывд, мыййаг, нæу. //Хæст æмæ зæрдæ.- Цхинвал, 1965.
Плиты Грис (4 сах.)
Плиты Грисы лирикæйы сæйраг мотивтæ.
Хъайтарон национ удыхъæд, авторы зондахаст æмæ хæсты философи æмдзæвгæ «Салдат»-ы.
Историон трагеди «Чермен». Йæ темæ. Йæ сюжетон бастдзинад фольклоримæ. Чермен – адæмы бартыл тохгæгæнæг. Æлдæртты къорд, сæ миддуне, сæ зондахаст.
Зонадон-критикон литературӕ
Дзуццаты Х.-М. Хæст æмæ зæрдæ. - Цхинвал, 1966. Бестауты Г. «Царды бæрнон бæрзæндтыл»//Фидиуæг, 1968.
Кандиев Б. «Чермен» -Плиты Грисы трагеди // Мах дуг. -1962. 8.
Нафи. - Лæджы бынтæ - йæ хæрзтæ // Фидиуæг. - 1983. - № 10.
Джыккайты Ш. Зæххыл ис иу Хуыцау – Рæстдзинад//Ныхасы фарн. - Дзæуджыхъæу, 1996.
Бзаров Р.С. История в осетинском предании: Сюжет о Чермене, - Владикавказ, 1993.
Уацмыстæ наизусть ахуыр кæнынæн
Гæдиаты Ц. «Адæм». Барахъты Г. «Азджериты Куыцыкк» (скъуыддзаг ахуыргæнæджы амындмæ гæсгæ). Багъæраты С. «Сæрдæ». Малиты Г. Ахуыргæнæджы амындмæ гæсгæ иу скъуыддзаг йæ поэмæтæй. Нигер. «Нæ тæрсын æз». Хъамбердиаты М. «Фæндон» Кочысаты М. «Фыстæг мæ мадмæ». Калоты X. «Хорзæй баззай, Ир». Плиты Г. «Салдат» (скъуыддзаг), Чермены монологтæй иу
Предметы мидис (II-аг хай)
Ирон литературæ 50-æм азты кæрон – 60-æм азты (1 сах.)
Ирон культурæ æмæ литературæйы рæзт ног æхсæнадон уавæрты.
«Тæфсты» (оттепель) цыбыр рæстæг литературæ æмæ æхсæнадон фæзындты. Сфæлдыстадон тыхты разæнгард хъодыгонд темæтæ æмæ идейæтæ фæлгъауынмæ. Репрессигонд фысджыты ном æмæ литературæйы нысаниуæг аккаг 6ынаты сæвæрыны фæлтæрæнтæ. Ирон литературæйы зын уавæр соцреализмы догмæтæй царды æппæтвæрсыг рæстдзинадмæ рахизæны. 60-æм азты поэзийы рæзт.
Хистæр фæлтæры ног аивадон сгарæнтæ (Гафез, Цæрукъаты А., Плиты Г., Нафи, Мыртазты Б. æмæ ин.). Æрыгон фысджыты æрбацыд литературæмæ. Сæ тох æхсæнадон аиппыты ныхмæ, сфæлдыстадон хæдбарадыл (Бестауты Г., Дзаболаты X., Дзуццаты Х.-М., Хъодзаты Æ., Джыккайты Ш., Малиты В., Ходы К., Æлборты Х.У., Хостыхъоты 3., Хъодалаты Г., Хæмыцаты А., Кокайты Т. æмæ ин.). Сæ фыццаг поэтикон æмбырдгондтæ.
Гафез (Гаглойты Федыр) (3 сах.)
Гафезы цард æмæ сфæлдыстадыл афæлгæст.
«Уæ бонтæ хорз, адæм!» Романы мидис. Æрыгон адæймаджы фæлгонц.
Гафезы хæстон лирикæ. «Мысы зæрдæ».
Зонадон-критикон литературæ
Джусойты Н. Ирон аив дзырды сæрвæлтау.- 1966.
Дзугаты Г. Дзагармæй //Фидиуæг. - 1973.- №9
Дзуццаты Х.-М. Рæстæг æмæ литературæ, -Цхинвал, 1985.
Бекъойты Е. Цæстуарзон лæвар//Фидиуæг, 1967, № 2.
Булкъаты М. Гафезы амындтытæ//Фидиуæг, 1988, № 7.
Хъодалаты Г. Зæрдæйы сагъæсты чиныг// Фидиуæг, 1975. - № 1.
Дзугаты Георги (2 сах.)
Дзугаты Георгийы цард æмæ сфæлдыстад.
Кадæг «Бындзыг». Сабырдзинады сæрыл дунеон тохы идейæтæ уацмысы. Хæсты трагеди.
«Ма кæ», «Мæйрухс æхсæв». Лирикон геройы зæрдæйы уаг.
Литературæйы теори.Лиро-эпикон поэмæ.
Зонадон-критиконлитературæ
Джусойты Н. Ирон аив дзырды сæрвæлтау. -Цхинвал. - 1966.
Джусойты Н. Реализмы фæндагыл аивады бæрзæндтæм//Фидиуæг. - 1971.
Дзуццаты Х.-М. Бæрндзинад. -Цхинвал, 1976
Гафез. Фыссæджы куыствæллой //Фидиуæг. - 1979. №4.
Цæгæраты Максим (3 сах).
Цæгæраты Максимы сфæлдыстадон сурæт.
«Мады зарæг». Радзырды сюжет æмæ композици. Ивгьуыдимæ фембæлды удсыгьдæггæнæн нысаниуæг. Аивады хъомыс, музыкæйæ райгуыргæ ассоциативон дуне, хъайтары зæрдæйы тæлмæнтæ.
Литературæйы теори. Радзырды жанры æмбарынад фæарфдæр кæнын. Сюжет, композици, сурæт (сæ бастдзинад кæрæдзиимæ).
Зонадон-критикон литературæ
Ардасенты X. Йæ рæзты фæндагыл //Мах дуг. - 1966. -№ 8.
Джусойты Н. Ирон аив дзырды сæрвæлтау. -Цхинвал, 1966.
Дарчиты Д. Бæркадджын у йæ фæззæг //Мах дуг. – 1976.
Цæрукъаты Алыксандр (2 сах.)
Цæрукъаты Алыксандры поэзийы æууæлтæ, йæ традицитæ.
«Ныхас авдæны сывæллонимæ» (скъуыддзæгтæ). «Шекспирæн» (скъуыддзæгтæ).
Зонадон-критикон литературæ
Гаджиты Г. Лирикæ æмæ базырджын азтæ. - Орджоникидзе, 1963.
Малиты В. Дыууæ ныхасы чиныджы тыххæй//Цæрукъаты А. Лирикæ: Æмдзæвгæтæ. - Орджоникидзе, 1974.
Дзуццаты Х.-М. Бæрндзинад. - Цхинвал, 1976.
Джусойты Н. Бæркадджын курдиат //Фидиуæг, 1978, № 11.
Булкъаты М. Поэты автопортрет//Фидиуæг, 1988, № 12.
Джыккайты Ш. Ныхасы фарн. -Дзæуджыхъæу, 1996.
Мамиаты И. Адæймаг æмæ Дуне: Цæрукъаты Алыксандры философон поэзи //Ирæф. -1998, № 3.
Джусойты Нафи (3сах.)
Джусойты Нафийы литературон æмæ зонадон куыст.
Историон темæ Джусойты Нафийы сфæлдыстады. Роман «Фыдæлты туг».Йæ мидис æмæ проблематикæ, йæ историон бындур. Конфликты æууæлтæ: историон-социалон ныхмæлæуд. Национ иудзинады темæ. Ака æмæ Бегайы фæлгонцтæ.
Литературæйы теори. Историон роман.
Фысгæ куыст: «Национ иудзинады темæ романы».
Фæсурокты кастæн: Нафи. «Адæймаджы мæлæт».
Зонадон-критикон литературæ
Ардасенты X.Джусойты Нафийы роман «Фыдæлты туг»-ы тыххæй//Мах дуг, 1966, №
Гаглойты В.Цардызарæг — уарзтызарæг //Фидиуæг, 1977, № 10.
Æлборты Х.-У. Уидæгтæ æмæ къабæзтау. - Цхинвал, 1985.
Гуæздæрты А., Джыккайты 3. Адæмон характертæ æмæ национ идейæ// Мах дуг, 1995, № 9.
Дзаболаты Хазби (2 сах.)
Дзаболаты Хазбийы поэзийы сæйраг мотивтæ.
«Амонд», «Æз хæхты райгуырдтæн», «Куы хæссай зæрдæйы æмбуар». Адæймаг æмæ æрдзы æмбастдзинад. Куыст-амонддæттæг.
Зонадон-критиконлитературæ
Ходы К. Рухсфæндтæ хæссæг//Дзаболаты Х. Уацамонгæ.Уацмыстæ. -2-аг рауагъд. - Дзæуджыхъæу, 1992.
Хъодзаты Æ. Æмгары сурæт // Уый дæр уым.
Гаглойты Владимир (3 сах.)
Гаглойты Владимиры сфæлдыстадон сурæт.
Драмæ «Ныййарæджы кадæг». Патриотизм æмæ æфсæддон сгуыхты мотив драмæйы. Фыртты фæлгонцтæ. Мады монументалон фæлгонц.
Литературæйы теори. Драмæйы хуызтæ.
Ирон литературæ 70-æм æмæ 80-æм азты фыццаг æмбисы
Разныхас (1 сах.)
Литературæйы сæрмагонд нысаниуæг социалон-политикон «мидцоппайы" заман. Дзырдаивад – æхсæнады хизонынады формæ.
Ирон прозæйы рæзт 60-80-æм азты (Букуылты А., Дзадтиаты Т., Цæгæраты М, Бесаты Т., Джусойты Н., Мæрзойты С, Гаглойты В., Булкъаты М. æмæ ин. уацмыстæ). «Хъæууон прозæйы» гуманистон пафос. Удварны фарстатæм уæлдай хъусдард. Æмдугоны сурæт царды фæлварæнты (Джусойты Н., Агьнаты Г., Гуыцмæзты А., Хуыгаты С. уацаутæ; Малиты В. «Сурмейы хæдзар»). Хæстон прозæйы фæткон-философон мидис. Фæсфронты цард æвдисæг уацмыстæ (Бицъоты Г. «Арвы айдæн», Дзасохты М. æмæ ин. уацмыстæ). «Æндзыг» æхсæнады дывæрццæг уавæр Æгьуызарты Æ. роман «Куырды фырт»-ы. Дуджы бастдзинад хицæн адæймаджы цардвæндагимæ.
Ирон поэзи 70-æм æмæ 80-æм азты райдайæны. Патриотон æмæ интернацион мотивтæ. Зæххон цард æмæ космосы ’хсæн бастдзинады темæ. Хъысмæтыл сагъæс, лæджы царды философи Хъодзаты Æ., Дзуццаты Х.-М., Малиты В., Джыккайты Ш., Ходы К., Æлборты Х.-У. лирикæйы. Цард æмæ сфæлдыстады концепци ирон поэзийы. Рæстæг æмæ аивады мотивтæ Цæрукъаты А. æмдзæвгæты. Поэт-тохгæнæджы хъысмæт ирон поэзийы. Интимон лирикæйы жанрон хуызты райрæзт, æнкъарæнты вазыгджын дуне Бестауты Г., Хостыхъоты 3. æмæ æндæрты сфæлдыстады.
Ирон драмæйы рæзт 70-80-æм азты. Героикон-романтикон нывкæнынады традици. Адæмон характертæ Темыраты Д. пьесæты («Мастисджытæ», «Мухтар»), Хуыгаты Г. «Фыдæлты намыс»-ы. Бинонты 'хсæн социалон ныхмæлæуды драматизм (Хуыбецты Р. «Саучызг», Саламты Къ. «Сæрмæт æмæ йæ фырттæ»). Райгуырæн бæстæйы сæрыл тохы бæрзонд пафос. Хуыбецты Р. «Мады фарн» - ныййарæджы уарзт æмæ лæгдзинадыл кады зарæг. Комедийы уавæр. «Æндзыг» дуджы æхсæнадон фæзындтæ ирон драматургийы.
Литературæйы теори. Термин «хъæууон прозæ». Предметты'хсæн бастдзинад.Уырыссаг литературæ. «Хъæууон прозæйы» иумæйаг æууæлтæ.
Дзесты Куыдзæг (3 сах.)
Дзесты Куыдзæджы цард, йе' сфæлдыстадыл цыбыр афæлгæст.
«Фæндагсар Уастырджи». Уацауы фæткон-философон мидис. Адæймаджы уæвынады æнусон фарстатæ.
Зонадон-критикон литературæ
Гафез. Цард æмæ рæстæджы зарæггæнæг //Фидиуæг. —1967.№4
Джыккайты Ш. Рæстдзинад – æнтыстыты рахæцæн //Рæстæджы комулæфт.- Орджоникидзе: Ир, 1974.
Ацæбиты А. Хохаг суадонау рæсуг // Мах дуг. — 1975. № 9.
Мамиаты И. Курдиат рæстæджы тыхæвзарæнты: Дзесты Куыдзæджы цард æмæ сфæлдыстад. -Дзæуджыхъæу, 2005.
Бестауты Гиуæрги (2 сах.)
Райгуырæн бæстæйы темæ Бестауты Гиуæргийы поэзийы.
«Ныстуан мæ фæдонмæ», «Æз дыууæ цæсты зонын зæххыл», «Ды фæцæйцыдтæ рухскалгæ уынджы…»
Зонадон-критикон литературæ
Гафез. Æлвæст кард //Фидиуæг, 1959, № 3.
Булкъаты М.Донхъазы зарæг //Фидиуæг, 1982, № 6.
Дзуццаты Х.-М.Знон æмæ абон. - Цхинвал, 1964.
Джыккайты Ш.Рухсхæссæг зарæг//Мах дуг, 1999, № 9.
Æлборты Х.-У.Хуыцауы цæст ын бауарзта курдиат.//Max дуг. - 2002. - №10.
Хостыхъоты Зинæ (2 сах.)
Хостыхъоты Зинæйы лирикæйыл афæлгæст.
«Мæ зæрдæ», «Мæ кæстæрмæ», «Рудзынджы къуырцц ауади…», «Зæххы катай». Райгуырæн къуым – æппæтæй зынаргъдæр. Поэты тох рæстдзинад æмæ намысыл. Уарзты темæ поэты лирикæйы.
Хостыхъоты Зинæйы сфæлдыстады уæрæх социалон-фæткон мидис æмæ аивадон фæрæзтæ.
Литературæйы теори. Поэтикон ныхасы фæрæзтæ: сидæн, эпитет, метафорæ.
Зонадон-критикон литературæ
Джыккайты Ш. «Сæууон æртæх»//Мах дуг. 1968. № 1.
Гафез. Базырджын сагьæстæ.//Мах дуг. 1976. № 2.
Бестауты Г. Чызджы зæрдæ//Мах дуг. — 1995. — № 7-8.
Булкъаты Михал (43сах.)
Булкъаты Михалы сфæлдыстад.
Роман «Теркæй-Туркмæ»-йы конфликт æмæ ныхмæвæрд фæлгонцтæ. Кард æмæ фæндыры традицион темæ æмæ йæ ног нысаниуæг. Документ æмæ аивадон æрхъуыды.
Предметты 'хсæн бастдзинад. Цæгат Кавказы адæмты истори. Туркмæ лыгъды хабæрттæ.
Литературæ. Æнгæс темæйыл фыст уацмыстæ (Богазты У. «О нæ хæхтæ, нæ бæстæ...», Б. Шинкуба. «Последний из ушедших»).
Литературæйы теори. Романы тыххæй æмбарынад фæарфдæр кæнын. Аивадон æрхъуыды æмæ историон æцæгдзинад.
Зонадон-критикон литературæ
Гаглойты В. Рæзты фæндагыл //Фидиуæг, 1971, № 5.
Мамиаты И. Историон романы рæзт //Мах дуг, 1981, № 5.
Æлборты Х.-У. Уидæгтæ æмæ къабæзтау.- Цхинвал, 1985.
Хъуылаты Хъ. Не 'мдугон — дард фыдæлтæ //Мах дуг. 1990. №1.
Мамиаты И. Миф æмæ æцæгдзинад Булкъаты Михалы сфæлдыстады // Мах дуг. - 2003. № 11.
Малиты Васо (2 сах)
Малиты Васойы сфæлдыстадон фæндаг.
Йæ поэзийы романтикон здæхт. Адæймаг æмæ Райгуырæн бæстæйы иудзинад. «Мæ Ирыстон», «Нæ фыдæты кадæг».
Зонадон-критикон литературæ
Джусойты Нафи. Ирон аив дзырды сæрвæлтау. Цхинвал, 1966.
Дзасохты Музафер (3 сах.)
«Урсдоны былыл Бæрæгъуын». Уацмысы темæ æмæ проблематикæ. Мады фæлгонц трилогийы.
Фысгæ куыст. «Сылгоймаджы бынат царды».
Зонадон-критикон литературæ
Цгъойты X. Хистæрты фарн // Рæстдзинад. — 1981. — 20 ноябрь.
Рыжова А. На берегу Уршдона // Детская литература. — 1983. № 7.
Ирон литературæ фæстаг азты (1 сах.)
«Рацарæзты» дуг æмæ æхсæнадон-политикон ситуаци. Демократи æмæ æргом дзырды хицæнхуыз æууæлтæ. Бирæпартион системæ, хицаудзинадыл тох. Национ фарстайы фыдуавæр. Литературæйы нысаниуæг æхсæнадон хъуыдыйы рæзты. Нæ адæмы ивгъуыды трагикон цаутæм, æппæтадæймагон «æнусон» фарстатæм æргомыздæхт.
Нырыккон ирон поэзийы фæткон-философон проблематикæ. Национ уидæгтæм æмæ культурæйы гуырæнтæм бæстон хъусдард. Фыдæлты фарн æмæ æгъдау бахъахъхъæныны, дуне сæфты фæндагæй раздахыны мотивтæ. Ирон адæмы историон хъысмæтыл сагъæс. Æмдугоны дунеуынынад.
Историон драмæйы сæвзæрд, йæ аивадон функцитæ. Патриотизм æмæ национ иудзинады фарстатæ (Плиты Г. «Сослан Цæразон», Джыккайты Ш. «Хъодыгонд зæд», Хуыгаты Г. «Æххуырст фæтæг», Темыраты Д. «Аланты Нана»). Ног литературон-æхсæнадон мыхуыры оргæнтæ.
Дзуццаты Хадзы-Мурат (2 сах.)
Дзуццаты Хадзы-Мураты поэзийы сæйраг мотивтæ.
Мадæлон æвзаг æмæ йæ ахадындзинад æмдзæвгæ «Ме ′взаг»-ы. Æмдзæвгæ «Дзырдтæ».
Хуссар Ирыстоны хъысмæт æмдзæвгæты «А зымæг», «Хъуырдухæны».
Зонадон-критикон литературæ
Æлборты Х.-У. Уидæгтæ æмæ къабæзтау. - Цхинвал, 1985.
Хъодзаты Æхсар (2 сах.)
Хъодзаты Æхсары сфæлдыстадыл афæлгæст.
«Нарты фæткъуы». «Ирон дзырд».
Зонадон-критикон литературæ
Джыккайты Ш. Поэзийы фарн: Критикон уацтæ. - Орджоникидзе, 1980.
Джусойты Н. «Тæхудиаг, йæхи зонынхъом чи сси!»//Фидиуæг, 1988, № 9.
Сабайты С. Зонадон-критикон уацтæ. -Дзæуджыхъæу,
Джыккайты Шамил – поэт, драматург (5 сах.) (5 – 2 = 3 сах.)
Джыккайты Шамилы цард æмæ сфæлдыстадыл цыбыр афæлгæст. «Хъодыгонд зæд». Патриотизм æмæ национ иудзинады идейæтæ трагедийы.
Æмдзæвгæтæ «Изæрмилты кувын», «Æнусон». Лирикон геройы зæгъинæгтæ æмæ æнкъарæнтæ, йæ уарзт райгуырæн зæхмæ.
Зонадон-критикон литературæ
Хъодзаты Æ. Мæ фæлтæры хъысмæт//Фыссæг æмæ рæстæг: Критикон уацты æмбырдгонд. - Орджоникидзе, 1981.
Дзуццаты Х.-М. Ирвæзынгæнæг - рæсугъддзинад. Фидиуæг, 1990, № 2.
Булкъаты М. Дзæбидыры сæррæтт//Мах дуг, 1992, № 2.
Хæдарцаты А. Де уазæг, фæндагсар!//Вопросы осетинской литературы и фольклора. - Владикавказ, 1993.
Агънаты Гæстæн (3 сах.)
Агънаты Гæстæны сфæлдыстадыл афæлгæст.
Уацау «Фæстаг бæх». Æрдз æмæ адæймаджы ’хсæн удхæстæгдзинады хъуыды уацау «Фæстаг бæх»-ы.
Зонадон-критикон литературæ
Уалыты Л. Æмгары чиныг.//Мах дуг.-1977, № 3.
Уанеты С. Сæйрагдæр - миддуне.//Мах дуг.- 1981, № 6.
Мамиаты И. Фыссæджы æрмдзæф//Мах дуг. - 2003.
Хуыгаты Сергей (1 сах.)
Хионыл аудыны темæ радзырд «Сылгоймæгтæ» -йы.
Зонадон-критикон литературæ
Джусойты Нафи. Ирон аив дзырды сæрвæлтау. Цхинвал, 1966.
Гафез. Асины дыккаг къæпхæн//Фидиуæг.- 1969.-№1.
Гуыцмæзты Алеш (3сах.)
Фыссæджы сфæлдыстадон агурæнтæ. Йæ хъысмæты трагизм («Куы фæниуынц куыйтæ»).
Хъæууон царды равдыст «Урс фынтæ»-йы. Уацмысы æвзаг.
Фæсурокты кастæн. «Азарут иронау, лæппутæ».
Зонадон-критикон литературæ
ÆлбортыХ.-У. Уидæгтæ æмæ къабæзтау. — Цхинвал, 1985.
Гусалты Б.Арфæйаг æрмдзæф//Мах дуг. -1987, № 1.
Булкъаты М. Оллэш //Рæстдзинад. -1993, 27 ноябрь.
Джусойты Н. Фæстаг ныхас Алешимæ//Рæстдзинад, 3 ноябрь.
Ходы Камал (2 сах.)
Ходы Камалы сфæлдыстадыл афæлгæст.
«Ирыстонмæ», «Гаджидау», «Рæстдзырды сонет». Граждайнаг мотивтæ Ходы Камалы поэзийы.
Зонадон-критикон литературæ
Джыккайты Ш. Цæхх æмæ кæрдзын //Мах дуг. 1967, № 6.
Хъодзаты Æ. Ног æнтыст.//Мах дуг. 1979. № 4.
Хаджеты Т. Чиныджы фарн//Критикон уацты æмбырдгонд. -II хай -Дзæуджыхъæу, 1994.
Уæлæмхасæн æрмæг
Кинонывтæ,радио æмæ телеуынынады æрмæг.
Кинонывтæ: «Буйный Терек», «В горах реки бурные», «Горец», «Обида старого охотника», «Последний снег», «Фарн».
Кинофрагменттæ: «Хъодыгонд зæд»-æй, Булкъаты Михалы теле-диалогтæй скьуыддзæгтæ. Фысджыты раныхæстæ телеуынынады.
Радио-раныхæсты æрмæг: Хетæгкаты Къостайы, Брытъиаты Елбыздыхъойы, Коцойты Арсены æмæ иннæ фысджыты цард æмæ сфæлдыстад.
Презентацитæ фысджыты цард æмæ сфæлдыстадæй.
Ирон къаындар (1- сах)
Удварны культурӕ (1- сах)
Фыссыны куыстытӕ (13 - сах)
Фӕлхат (1 –сах)
Ӕдӕппӕт сты 86 сахат.
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РСО-АЛАНИЯ
Государственное автономное образовательное учреждение
«Северо-Кавказский аграрно-технологический колледж»
Рассмотрено
на заседании МО
Протокол №1
от «28» августа 2015 г.
Председатель ___________ М.Д. Габиева Утверждаю
Директор
_________ Моуравов А.Л.
«____»_________2015г.
Рабочая программа учебной дисциплины
ТРАДИЦИИ И КУЛЬТУРА ОСЕТИИ
3 курс (32 - часов)
ППССЗ
09.02.05.Прикладная информатика,
20\02.02.Защита в черезвычайных ситуациях
Преподаватель Габиева М.Д.
г.Ардон 2015 г.
3- курс 32 сахат
КЪАЛЕНДАРОН-ТЕМАТИКОН ПЪЛАН ИРОН ТРАДИЦИТӔ
ӔМӔ КУЛЬТУРӔЙӔ (ТКО)
№ ТЕМӔ САХАТ БОН, НЫМӔЦ
1.
РАЗНЫХАС
1 2.
ИРОН АДӔМЫ ТЕОРИОН РАВЗӔРД
2 3. ИРОН АДӔМЫ КУЛЬТУРӔ ӔВДИСӔГ ЦЫ ЦЫРТДЗӔВӔНТӔ
12 4. ХЪӔУУОН-ХӔДЗАРАДОН КУЫСТЫТӔ
ИРЫСТОНЫ. ЗӔХХЫ КУЫСТ. ФОС ДАРЫН.
2 5. МАТЕРИАЛОН КУЛЬТУРӔЙЫ ӔГЪДӔУТТӔ
4 6. БИНОНТӔ ӔМӔ СЕʼГЪДӔУТТӔ.
3 7. ИУМЫЙЙАГ СКЪУЫДДЗАГ КӔНИНАГ
ХАБ ӔРТТӔ, ИРОН ӔГЪДӔУТТЫ.ТӔРХОН.
3 8. МЫГГӔГТЫ РАВЗӔРД. ИРОН НӔМТТӔ. СӔ СӔ НЫСАНИУӔГ.
1 9. РЕЛИГИ ӔМӔ ЙӔ УЫРНЫНАД ИРОН
АД ӔММӔ.
1 10. ИРОН АДӔМОН ДЗЫХӔЙ ДЗУРГӔ
СФӔЛДЫСТАД.
2 11. Зачет. Тестытӕ рацӕугӕ ӕрмӕгӕй. 1
КУСӔН ПРОГРАММӔ ИРОН ТРАДИЦИТӔ ӔМӔ КУЛЬТУРӔЙӔ
(32 - САХАТ)
ӔМБАРЫНГӔНӔН ФЫСТӔГ
«Адӕймаг ӕгъдауӕй фидауы», дзырдтой иу нӕ фыдӕлтӕ. Ӕмӕ раст та куыннӕ уыдысты, адӕймагмӕ ӕгъдау куыннӕ уа, уӕд вӕййы ӕгадыл нымад. Цалынмӕ неʼгъдау ӕмӕ нӕ культурӕ цӕра ӕмӕ рӕза, уӕдмӕ цӕрӕм мах дӕр ӕмӕ нӕ наци дӕр. Уый тыххӕй фидар кӕнын хъӕуы националон культурӕ ӕмӕ хиӕмбарынад. Ацы предмет ахуыр кӕны ирон адӕмы истори, сӕ равзӕрд, сӕ царды уаг. Мах куы зонӕм нӕ фыдӕлтӕ цы цардӕй цардысты ӕмӕ цы ʼгъдӕуттыл хӕст уыдысты, уӕд нын уыдзӕн ӕнцондӕр нӕ фидӕны цард аразын. Фӕлтӕрӕй фӕлтӕрмӕ хъуамӕ дӕттӕм нӕ фыдӕлты рӕсугъд ӕгъдӕуттӕ нӕ кӕстӕртӕн, зонӕм сӕ ӕвӕрын бӕрзонд ӕмвӕзадыл, нымайӕм неʼгъӕуттӕ иннӕ адӕмты гъдӕутты ʼхсӕн, ӕппӕты рӕсугъддӕрыл. Не ʼгъдӕуттӕ мах ахуыр кӕнынц рӕсугъд цармӕ тырнын. Уыцы ӕгъдӕуттыл хӕст адӕймаг кӕддӕриддӕр уыдзӕн фӕзминаг, кӕстӕр фӕлтӕрӕн. Уӕдӕ ӕнӕхъуаджы ӕвӕццӕгӕн нӕ дзырдтой нӕ фыдӕлтӕ: - «Адӕймаг ӕгъдауӕй фидауы».
АХУЫРДЗАУТӔ ХЪУАМӔ ЗОНОЙ
Алы ирон адӕймаг дӕр хъуамӕ зона ирон адӕмы теорион равзӕрд, чи уыдысты нӕ фыдӕлтӕ, чи нӕм ӕрхӕццӕ кодта ацы рӕсугъд ӕгъдӕуттӕ, чи сӕ рафӕлдыста, ӕмӕ сын аккаг аргъ кӕной. Алы ахуырдзау дӕр хъуамӕ базонгӕ уа ирон адӕмы культурӕйы цыртдзӕвӕнтимӕ, цахӕм культурӕтыл дих кӕны. Хъуамӕ зонӕм алы культурӕйы сӕйрагдӕр ард дзаума цы уыд, кӕцы ӕнустӕм хауынц, нӕ фыдӕлтӕ цы кусӕн дзаумӕттӕй архайдтой, цавӕр уыди сӕ цард хӕхбӕсты, цавӕр ӕгъдӕуттӕ уыди бинонты, хъӕубӕсты ʼхсӕн.
Равзарын цавӕр диныл хӕст уыдысты нӕ рагфыдӕлтӕ, куыд нӕм фӕзынд чырыстон, пысылмон динтӕ. Хъуамӕ зонӕм цавӕр бӕрӕгбӕттӕ бӕрӕг кӕнӕм, ӕмӕ сын аргъ кӕнын нӕ бон уа.
РАЗНЫХАС
1-сахат
Ирон адӕмы истори. Ирон адӕмы рагон ӕгъдӕуттӕ ӕмӕ культурӕ. Зианхӕссӕг ӕгъдӕуттӕ нӕ рӕсугъд иннӕ ӕгъдӕутты ʼхсӕн. Хъахъхъӕнӕм нӕ рӕсугъд ӕгъдӕуттӕ.
ИРОН АДӔМЫ ТЕОРИОН РАВЗӔРД
2- сахат
Ирон адӕмы теорион равзӕрд. Нӕ фыдӕлтӕ скифтӕ,сӕрмӕттӕ, алантӕ. Немыцаг ахуыргонд Августа Гаксгаузен ӕмӕ Пфафф ирон адӕмы равзӕрды тыххӕй. В. Миллер наукон кусӕг. В. Миллер ирон адӕмы тыххӕй.
ИРОН АДӔМЫ КУЛЬТУРӔТӔ ӔВДИСӔГ ЦЫРТДЗӔВӔНТӔ
12- сахат.
Ирон адӕмы культуӕтӕ нӕ царды ӕвдисӕнтӕ. Хъобайнаг культурӕ ӕмӕ уымы ард бронзӕйӕ конд дзаумӕттӕ. Хъобаны уӕлмӕрдты раргом.
Змейкӕйы зӕххыбыны ард керамикӕйӕ конд мигӕнӕнтӕ ӕмӕ нысаниуӕг. Тӕтӕртупп ӕппӕты рагондӕр горӕт. Тӕтӕртупп Ясты горӕт. Горӕт Дедяков. Тӕтӕртуппы мӕзджыт.
Заманхъулы Дзуарӕвӕрд марды дур. Нузалы рагон уӕлмӕрдттӕ, уымы ард ингӕнтӕ. Нузалы кувӕндон. «Мах уыдыстӕм фараст ӕфсымӕры». Рекомы кувӕндон. Рекомы бӕрӕгбон. Мӕрдты горӕт. Дӕргъӕфс ӕмӕ йӕ кувӕндон.
ХЪӔУУОН - ХӔДЗАРАДОН КУЫСТЫТӔ ИРЫСТОНЫ.
ЗӔХХЫ КУЫСТ, ФОС ДАРЫН.
2- сахат.
Цуан кӕныны ӕгъдӕуттӕ. Сӕ хӕцӕнгӕрзтӕ. Бронзӕйӕ арӕзт кусӕндзаумӕттӕ. Зӕххы куыст кӕнын. Фос дарыны мадзӕлттӕ.
МАТЕРИАЛОН КУЛЬТУРӔЙЫ ӔГЪДӔУТТӔ
4- сахат.
Нӕ фыдӕлты цард - хӕхбӕсты. Ирон хӕдзар ӕмӕ йӕ дих. Рагон ирон дарӕс. Нӕ фыдӕлты хӕцӕнгӕрзтӕ. Цы нысан кӕны ӕртӕ чъирийы. Ирон хӕринӕгтӕ, хӕрд, нозт.
Ирон традицион орнаменттӕ, сӕ нысаниуӕг. Ирон къалындарь.
БИНОНТӔ ӔМӔ СЕ ᾽ГЪДӔУТТӔ
3- сахат.
Ирон бинонтӕ. Стыр патриархалон бинонтӕ. Ус курын. Минӕвӕрттӕ. Ирӕд. Чындзӕхсӕвы ӕгъдӕуттӕ. Чындзы донмӕ хонын. Сывӕллон хъомыл кӕнын. Марды ӕгъдӕуттӕ.
ИУМЫЙЙАГӔЙ СКЪУЫДДЗАГКӔНИНАГ ХАБӔРТТӔ
3-сахат
Хъӕууон тӕрхон. Хъуыддаг ӕвзарын, конфликт. Туг исыны ӕгъдау, йӕ зиӕнттӕ. Туджджынты фидыд. Уазӕгисыны ӕгъдау ирон адӕмы ʼхсӕн. Фынджы ӕгъдӕуттӕ. Нӕлгоймаг ирон хӕдзары. Зиу кӕныны ӕгъдау.
МЫГГӔГТЫ РАВЗӔРД, ИРОН НӔМТТӔ, СӔ НЫСАНИУӔГ
1 - сахат
Ирон мыггӕгтӕ, сӕ равзӕрд. Ирон нӕмттӕ, сӕ нысаниуӕг.
РЕЛИГИ ӔМӔ ЙӔ УЫРНЫНАД ИРОН АДӔММӔ
2 - сахат
Ирон адӕмы религи ӕмӕ йӕ уырнынад.Чырыстӕттӕ ӕмӕ пысылмӕттӕ. Ирон мифтӕ, ирон бардуӕгтӕ. Сӕ бӕрӕгбӕттӕ.
ДЗЫХӔЙДЗУРГӔ СФӔЛДЫСТАД
2 - сахат
Дзургӕ сфӕлдыстады хуызтӕ. Аргъӕуттӕ, таурӕгътӕ, ӕмбисӕнттӕ, уыци-уыцитӕ, легендӕтӕ,
кадджытӕ. Нарты кадджытӕ.историон зарджытӕ. Ирон рагон хъазтытӕ.
.
ТЕСТЫТӔ РАЦӔУГӔ ӔРМӔГӔЙ. ЗАЧЕТ.
1-сахат
Сфӕлхат кӕнын рацӕугӕ ӕрмӕг. Ӕрдзурын кӕй нӕ бамбӕрстой уыцы темӕтыл. Фӕлхат.
Ӕдᴁппᴁтᴁй сты 32 – сахат.
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РСО-АЛАНИЯ
Государственное автономное образовательное учреждение
«Северо-Кавказский аграрно-технологический колледж»
Рассмотрено
на заседании МО
Протокол №1
от « 28» августа 2015 г.
Председатель ___________ М.Д. Габиева Утверждаю
Директор
_________ Моуравов А.Л.
«____»_________2015г.
Рабочая программа учебной дисциплины
ТРАДИЦИИ И КУЛЬТУРА ОСЕТИИ
1 курс (34 часов)
ППССЗ
08.01.08 Мастер отделочных строительных работ,19.01.17. Повар, кондитер,
15.01.05. Сварщик (электросварочные и газосварочные работы), 23.01.03. Автомеханик,
44.02.06. Электромонтер.
Преподаватель Габиева М.Д.
г.Ардон 2015 г.
1 - курс 34 сахат
КЪАЛЕНДАРОН-ТЕМАТИКОН ПЪЛАН ИРОН ТРАДИЦИТӔ
ӔМӔ КУЛЬТУРӔЙӔ (ТКО)
№ ТЕМӔ САХАТ БОН, НЫМӔЦ
1.
РАЗНЫХАС 1 2.
ИРОН АДӔМЫ ТЕОРИОН РАВЗӔРД 2 3. ИРОН АДӔМЫ КУЛЬТУРӔ ӔВДИСӔГ ЦЫ ЦЫРТДЗӔВӔНТӔ 12 4. ХЪӔУУОН-ХӔДЗАРАДОН КУЫСТЫТӔ
ИРЫСТОНЫ. ЗӔХХЫ КУЫСТ. ФОС ДАРЫН. 2 5. МАТЕРИАЛОН КУЛЬТУРӔЙЫ ӔГЪДӔУТТӔ 4 6. БИНОНТӔ ӔМӔ СЕʼГЪДӔУТТӔ. 3 7. ИУМЫЙЙАГ СКЪУЫДДЗАГ КӔНИНАГ
ХАБ ӔРТТӔ, ИРОН ӔГЪДӔУТТЫ.ТӔРХОН. 3 8. МЫГГӔГТЫ РАВЗӔРД. ИРОН НӔМТТӔ. СӔ СӔ НЫСАНИУӔГ. 1 9. РЕЛИГИ ӔМӔ ЙӔ УЫРНЫНАД ИРОН
АД ӔММӔ. 1 10. ИРОН АДӔМОН ДЗЫХӔЙ ДЗУРГӔ
СФӔЛДЫСТАД. 2 11. РУХСАДЫ КУЛЬТУРӔ 1 12. Тестытӕ рацӕугӕ ӕрмӕгӕй. 1 13 ЗАЧЕТ 1 Ӕдӕппӕт сты 34 сахат.
ПРОГРАММӔ ИРОН ТРАДИЦИТӔ ӔМӔ КУЛЬТУРӔЙӔ
(34 - САХАТ)
ӔМБАРЫНГӔНӔН ФЫСТӔГ
«Адӕймаг ӕгъдауӕй фидауы», дзырдтой иу нӕ фыдӕлтӕ. Ӕмӕ раст та куыннӕ уыдысты, адӕймагмӕ ӕгъдау куыннӕ уа, уӕд вӕййы ӕгадыл нымад. Цалынмӕ неʼгъдау ӕмӕ нӕ культурӕ цӕра ӕмӕ рӕза, уӕдмӕ цӕрӕм мах дӕр ӕмӕ нӕ наци дӕр. Уый тыххӕй фидар кӕнын хъӕуы националон культурӕ ӕмӕ хиӕмбарынад. Ацы предмет ахуыр кӕны ирон адӕмы истори, сӕ равзӕрд, сӕ царды уаг. Мах куы зонӕм нӕ фыдӕлтӕ цы цардӕй цардысты ӕмӕ цы ʼгъдӕуттыл хӕст уыдысты, уӕд нын уыдзӕн ӕнцондӕр нӕ фидӕны цард аразын. Фӕлтӕрӕй фӕлтӕрмӕ хъуамӕ дӕттӕм нӕ фыдӕлты рӕсугъд ӕгъдӕуттӕ нӕ кӕстӕртӕн, зонӕм сӕ ӕвӕрын бӕрзонд ӕмвӕзадыл, нымайӕм неʼгъӕуттӕ иннӕ адӕмты гъдӕутты ʼхсӕн, ӕппӕты рӕсугъддӕрыл. Не ʼгъдӕуттӕ мах ахуыр кӕнынц рӕсугъд цармӕ тырнын. Уыцы ӕгъдӕуттыл хӕст адӕймаг кӕддӕриддӕр уыдзӕн фӕзминаг, кӕстӕр фӕлтӕрӕн. Уӕдӕ ӕнӕхъуаджы ӕвӕццӕгӕн нӕ дзырдтой нӕ фыдӕлтӕ: - «Адӕймаг ӕгъдауӕй фидауы».
АХУЫРДЗАУТӔ ХЪУАМӔ ЗОНОЙ
Алы ирон адӕймаг дӕр хъуамӕ зона ирон адӕмы теорион равзӕрд, чи уыдысты нӕ фыдӕлтӕ, чи нӕм ӕрхӕццӕ кодта ацы рӕсугъд ӕгъдӕуттӕ, чи сӕ рафӕлдыста, ӕмӕ сын аккаг аргъ кӕной. Алы ахуырдзау дӕр хъуамӕ базонгӕ уа ирон адӕмы культурӕйы цыртдзӕвӕнтимӕ, цахӕм культурӕтыл дих кӕны. Хъуамӕ зонӕм алы культурӕйы сӕйрагдӕр ард дзаума цы уыд, кӕцы ӕнустӕм хауынц, нӕ фыдӕлтӕ цы кусӕн дзаумӕттӕй архайдтой, цавӕр уыди сӕ цард хӕхбӕсты, цавӕр ӕгъдӕуттӕ уыди бинонты, хъӕубӕсты ʼхсӕн.
Равзарын цавӕр диныл хӕст уыдысты нӕ рагфыдӕлтӕ, куыд нӕм фӕзынд чырыстон, пысылмон динтӕ. Хъуамӕ зонӕм цавӕр бӕрӕгбӕттӕ бӕрӕг кӕнӕм, ӕмӕ сын аргъ кӕнын нӕ бон уа.
РАЗНЫХАС
1-сахат
Ирон адӕмы истори. Ирон адӕмы рагон ӕгъдӕуттӕ ӕмӕ культурӕ. Зианхӕссӕг ӕгъдӕуттӕ нӕ рӕсугъд иннӕ ӕгъдӕутты ʼхсӕн. Хъахъхъӕнӕм нӕ рӕсугъд ӕгъдӕуттӕ.
ИРОН АДӔМЫ ТЕОРИОН РАВЗӔРД
2- сахат
Ирон адӕмы теорион равзӕрд. Нӕ фыдӕлтӕ скифтӕ,сӕрмӕттӕ, алантӕ. Немыцаг ахуыргонд Августа Гаксгаузен ӕмӕ Пфафф ирон адӕмы равзӕрды тыххӕй. В. Миллер наукон кусӕг. В. Миллер ирон адӕмы тыххӕй.
ИРОН АДӔМЫ КУЛЬТУРӔТӔ ӔВДИСӔГ ЦЫРТДЗӔВӔНТӔ
12- сахат.
Ирон адӕмы культуӕтӕ нӕ царды ӕвдисӕнтӕ. Хъобайнаг культурӕ ӕмӕ уымы ард бронзӕйӕ конд дзаумӕттӕ. Хъобаны уӕлмӕрдты раргом.
Змейкӕйы зӕххыбыны ард керамикӕйӕ конд мигӕнӕнтӕ ӕмӕ нысаниуӕг. Тӕтӕртупп ӕппӕты рагондӕр горӕт. Тӕтӕртупп Ясты горӕт. Горӕт Дедяков. Тӕтӕртуппы мӕзджыт.
Заманхъулы Дзуарӕвӕрд марды дур. Нузалы рагон уӕлмӕрдттӕ, уымы ард ингӕнтӕ. Нузалы кувӕндон. «Мах уыдыстӕм фараст ӕфсымӕры». Рекомы кувӕндон. Рекомы бӕрӕгбон. Мӕрдты горӕт. Дӕргъӕфс ӕмӕ йӕ кувӕндон.
ТЕСТЫТӔ РАЦӔУГӔ ӔРМӔГӔЙ
1-сахат
ХЪӔУУОН - ХӔДЗАРАДОН КУЫСТЫТӔ ИРЫСТОНЫ.
ЗӔХХЫ КУЫСТ, ФОС ДАРЫН.
2- сахат.
Цуан кӕныны ӕгъдӕуттӕ. Сӕ хӕцӕнгӕрзтӕ. Бронзӕйӕ арӕзт кусӕндзаумӕттӕ. Зӕххы куыст кӕнын. Фос дарыны мадзӕлттӕ.
МАТЕРИАЛОН КУЛЬТУРӔЙЫ ӔГЪДӔУТТӔ
4- сахат.
Нӕ фыдӕлты цард - хӕхбӕсты. Ирон хӕдзар ӕмӕ йӕ дих. Рагон ирон дарӕс. Нӕ фыдӕлты хӕцӕнгӕрзтӕ. Цы нысан кӕны ӕртӕ чъирийы. Ирон хӕринӕгтӕ, хӕрд, нозт.
Ирон традицион орнаменттӕ, сӕ нысаниуӕг. Ирон къалындарь.
БИНОНТӔ ӔМӔ СЕ ᾽ГЪДӔУТТӔ
3- сахат.
Ирон бинонтӕ. Стыр патриархалон бинонтӕ. Ус курын. Минӕвӕрттӕ. Ирӕд. Чындзӕхсӕвы ӕгъдӕуттӕ. Чындзы донмӕ хонын. Сывӕллон хъомыл кӕнын. Марды ӕгъдӕуттӕ.
ИУМӔЙЙАГӔЙ СКЪУЫДДЗАГКӔНИНАГ ХАБӔРТТӔ
3-сахат
Хъӕууон тӕрхон. Хъуыддаг ӕвзарын, конфликт. Туг исыны ӕгъдау, йӕ зиӕнттӕ. Туджджынты фидыд. Уазӕгисыны ӕгъдау ирон адӕмы ʼхсӕн. Фынджы ӕгъдӕуттӕ. Нӕлгоймаг ирон хӕдзары. Зиу кӕныны ӕгъдау.
МЫГГӔГТЫ РАВЗӔРД. ИРОН НӔМТТӔ. СӔ НЫСАНИУӔГ
1 - сахат
Ирон мыггӕгтӕ, сӕ равзӕрд. Ирон нӕмттӕ, сӕ нысаниуӕг.
РЕЛИГИ ӔМӔ ЙӔ УЫРНЫНАД ИРОН АДӔММӔ
1 - сахат
Ирон адӕмы религи ӕмӕ йӕ уырнынад.Чырыстӕттӕ ӕмӕ пысылмӕттӕ. Ирон мифтӕ, ирон бардуӕгтӕ. Сӕ бӕрӕгбӕттӕ.
ДЗЫХӔЙДЗУРГӔ СФӔЛДЫСТАД.
2 - САХАТ.
Дзургӕ сфӕлдыстады хуызтӕ. Аргъӕуттӕ, таурӕгътӕ, ӕмбисӕнттӕ, уыци-уыцитӕ, легендӕтӕ,
кадджытӕ. Нарты кадджытӕ.историон зарджытӕ. Ирон рагон хъазтытӕ.
РУХСАДЫ КУЛЬТУРӔ
1 – САХАТ.
Нырыккон ахуырады центртӕ: СОГУ, СОГМА, СКТУУ, ГГАУ. Удварны культурӕ. Ирон сценӕ. Ирон театр. Нырыккон ирон фысджытӕ.
ФӔЛХАТ. ЗАЧЕТ
1-САХАТ.
Сфӕлхат кӕнын рацӕугӕ ӕрмӕг. ᴁрдзурын кӕй нӕ бамбӕрстой уыцы темӕтыл.
Ӕдᴁппᴁтᴁй сты 34 – сахат.
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РСО-АЛАНИЯ
Государственное автономное образовательное учреждение
«Северо-Кавказский аграрно-технологический колледж»
Рассмотрено
на заседании МО
Протокол №1
от « 28 » августа 2015 г.
Председатель ___________ М.Д. Габиева Утверждаю
Директор
_________ Моуравов А.Л.
«____»_________2015г.
Рабочая программа учебной дисциплины
ТРАДИЦИИ И КУЛЬТУРА ОСЕТИИ
2 курс (40 часов)
ППССЗ
38..02.01 Экономика и бухгалтерский учет (по отраслям).
Преподаватель Габиева М.Д.
г.Ардон 2015г.
КЪАЛЕНДАРОН-ТЕМАТИКОН ПЪЛАН ИРОН ТРАДИЦИТӔ
ӔМӔ КУЛЬТУРӔЙӔ (ТКО) 2 - курс 40 сахат
№ ТЕМӔ САХАТ БОН, НЫМӔЦ
1.
РАЗНЫХАС 1 2.
ИРОН АДӔМЫ ТЕОРИОН РАВЗӔРД 2 3. ИРОН АДӔМЫ КУЛЬТУРӔ ӔВДИСӔГ ЦЫ ЦЫРТДЗӔВӔНТӔ 14 4. ХЪӔУУОН-ХӔДЗАРАДОН КУЫСТЫТӔ
ИРЫСТОНЫ. ЗӔХХЫ КУЫСТ. ФОС ДАРЫН. 3 5. МАТЕРИАЛОН КУЛЬТУРӔЙЫ ӔГЪДӔУТТӔ 3 6. БИНОНТӔ ӔМӔ СЕʼГЪДӔУТТӔ. 4 7. ИУМӔЙЙАГ СКЪУЫДДЗАГ КӔНИНАГ
ХАБ ӔРТТӔ, ИРОН ӔГЪДӔУТТЫ.ТӔРХОН. 4 8. МЫГГӔГТЫ РАВЗӔРД. ИРОН НӔМТТӔ. СӔ СӔ НЫСАНИУӔГ. 2 9. РЕЛИГИ ӔМӔ ЙӔ УЫРНЫНАД ИРОН
АД ӔММӔ. 1 10. ИРОН АДӔМОН ДЗЫХӔЙ ДЗУРГӔ
СФӔЛДЫСТАД. 3 11. РУХСАДЫ КУЛЬТУРӔ 1 12. ТЕСТЫТӔ РАЦӔУГӔ ӔРМӔГӔЙ 1 13 ЗАЧЕТ 1 Ӕдӕппӕт сты 40 сахат.
ПРОГРАММӔ ИРОН ТРАДИЦИТӔ ӔМӔ КУЛЬТУРӔЙӔ
(40 - САХАТ)
ӔМБАРЫНГӔНӔН ФЫСТӔГ
«Адӕймаг ӕгъдауӕй фидауы», дзырдтой иу нӕ фыдӕлтӕ. Ӕмӕ раст та куыннӕ уыдысты, адӕймагмӕ ӕгъдау куыннӕ уа, уӕд вӕййы ӕгадыл нымад. Цалынмӕ неʼгъдау ӕмӕ нӕ культурӕ цӕра ӕмӕ рӕза, уӕдмӕ цӕрӕм мах дӕр ӕмӕ нӕ наци дӕр. Уый тыххӕй фидар кӕнын хъӕуы националон культурӕ ӕмӕ хиӕмбарынад. Ацы предмет ахуыр кӕны ирон адӕмы истори, сӕ равзӕрд, сӕ царды уаг. Мах куы зонӕм нӕ фыдӕлтӕ цы цардӕй цардысты ӕмӕ цы ʼгъдӕуттыл хӕст уыдысты, уӕд нын уыдзӕн ӕнцондӕр нӕ фидӕны цард аразын. Фӕлтӕрӕй фӕлтӕрмӕ хъуамӕ дӕттӕм нӕ фыдӕлты рӕсугъд ӕгъдӕуттӕ нӕ кӕстӕртӕн, зонӕм сӕ ӕвӕрын бӕрзонд ӕмвӕзадыл, нымайӕм неʼгъӕуттӕ иннӕ адӕмты гъдӕутты ʼхсӕн, ӕппӕты рӕсугъддӕрыл. Не ʼгъдӕуттӕ мах ахуыр кӕнынц рӕсугъд цармӕ тырнын. Уыцы ӕгъдӕуттыл хӕст адӕймаг кӕддӕриддӕр уыдзӕн фӕзминаг, кӕстӕр фӕлтӕрӕн. Уӕдӕ ӕнӕхъуаджы ӕвӕццӕгӕн нӕ дзырдтой нӕ фыдӕлтӕ: - «Адӕймаг ӕгъдауӕй фидауы».
АХУЫРДЗАУТӔ ХЪУАМӔ ЗОНОЙ
Алы ирон адӕймаг дӕр хъуамӕ зона ирон адӕмы теорион равзӕрд, чи уыдысты нӕ фыдӕлтӕ, чи нӕм ӕрхӕццӕ кодта ацы рӕсугъд ӕгъдӕуттӕ, чи сӕ рафӕлдыста, ӕмӕ сын аккаг аргъ кӕной. Алы ахуырдзау дӕр хъуамӕ базонгӕ уа ирон адӕмы культурӕйы цыртдзӕвӕнтимӕ, цахӕм культурӕтыл дих кӕны. Хъуамӕ зонӕм алы культурӕйы сӕйрагдӕр ард дзаума цы уыд, кӕцы ӕнустӕм хауынц, нӕ фыдӕлтӕ цы кусӕн дзаумӕттӕй архайдтой, цавӕр уыди сӕ цард хӕхбӕсты, цавӕр ӕгъдӕуттӕ уыди бинонты, хъӕубӕсты ʼхсӕн.
Равзарын цавӕр диныл хӕст уыдысты нӕ рагфыдӕлтӕ, куыд нӕм фӕзынд чырыстон, пысылмон динтӕ. Хъуамӕ зонӕм цавӕр бӕрӕгбӕттӕ бӕрӕг кӕнӕм, ӕмӕ сын аргъ кӕнын нӕ бон уа.
РАЗНЫХАС
1-сахат
Ирон адӕмы истори. Ирон адӕмы рагон ӕгъдӕуттӕ ӕмӕ культурӕ. Зианхӕссӕг ӕгъдӕуттӕ нӕ рӕсугъд иннӕ ӕгъдӕутты ʼхсӕн. Хъахъхъӕнӕм нӕ рӕсугъд ӕгъдӕуттӕ.
ИРОН АДӔМЫ ТЕОРИОН РАВЗӔРД
2- сахат
Ирон адӕмы теорион равзӕрд. Нӕ фыдӕлтӕ скифтӕ,сӕрмӕттӕ, алантӕ. Немыцаг ахуыргонд Августа Гаксгаузен ӕмӕ Пфафф ирон адӕмы равзӕрды тыххӕй. В. Миллер наукон кусӕг. В. Миллер ирон адӕмы тыххӕй.
ИРОН АДӔМЫ КУЛЬТУРӔТӔ ӔВДИСӔГ ЦЫРТДЗӔВӔНТӔ
14- сахат.
Ирон адӕмы культуӕтӕ нӕ царды ӕвдисӕнтӕ. Хъобайнаг культурӕ ӕмӕ уымы ард бронзӕйӕ конд дзаумӕттӕ. Хъобаны уӕлмӕрдты раргом.
Змейкӕйы зӕххыбыны ард керамикӕйӕ конд мигӕнӕнтӕ ӕмӕ нысаниуӕг. Тӕтӕртупп ӕппӕты рагондӕр горӕт. Тӕтӕртупп Ясты горӕт. Горӕт Дедяков. Тӕтӕртуппы мӕзджыт.
Заманхъулы Дзуарӕвӕрд марды дур. Нузалы рагон уӕлмӕрдттӕ, уымы ард ингӕнтӕ. Нузалы кувӕндон. «Мах уыдыстӕм фараст ӕфсымӕры». Рекомы кувӕндон. Рекомы бӕрӕгбон. Мӕрдты горӕт. Дӕргъӕфс ӕмӕ йӕ кувӕндон.
ТЕСТЫТ РАЦӔУГӔ ӔРМӔГӔЙ
1-сахат
ХЪӔУУОН - ХӔДЗАРАДОН КУЫСТЫТӔ ИРЫСТОНЫ.
ЗӔХХЫ КУЫСТ, ФОС ДАРЫН.
3- сахат.
Цуан кӕныны ӕгъдӕуттӕ. Сӕ хӕцӕнгӕрзтӕ. Бронзӕйӕ арӕзт кусӕндзаумӕттӕ. Зӕххы куыст кӕнын. Фос дарыны мадзӕлттӕ.
МАТЕРИАЛОН КУЛЬТУРӔЙЫ ӔГЪДӔУТТӔ
3- сахат.
Нӕ фыдӕлты цард - хӕхбӕсты. Ирон хӕдзар ӕмӕ йӕ дих. Рагон ирон дарӕс. Нӕ фыдӕлты хӕцӕнгӕрзтӕ. Цы нысан кӕны ӕртӕ чъирийы. Ирон хӕринӕгтӕ, хӕрд, нозт.
Ирон традицион орнаменттӕ, сӕ нысаниуӕг. Ирон къалындарь.
БИНОНТӔ ӔМӔ СЕ ᾽ГЪДӔУТТӔ
4- сахат.
Ирон бинонтӕ. Стыр патриархалон бинонтӕ. Ус курын. Минӕвӕрттӕ. Ирӕд. Чындзӕхсӕвы ӕгъдӕуттӕ. Чындзы донмӕ хонын. Сывӕллон хъомыл кӕнын. Марды ӕгъдӕуттӕ.
ИУМӔЙЙАГӔЙ СКЪУЫДДЗАГКӔНИНАГ ХАБӔРТТӔ
4-сахат
Хъӕууон тӕрхон. Хъуыддаг ӕвзарын, конфликт. Туг исыны ӕгъдау, йӕ зиӕнттӕ. Туджджынты фидыд. Уазӕгисыны ӕгъдау ирон адӕмы ʼхсӕн. Фынджы ӕгъдӕуттӕ. Нӕлгоймаг ирон хӕдзары. Зиу кӕныны ӕгъдау.
МЫГГӔГТЫ РАВЗӔРД. ИРОН НӔМТТӔ. СӔ НЫСАНИУӔГ
2 - сахат
Ирон мыггӕгтӕ, сӕ равзӕрд. Ирон нӕмттӕ, сӕ нысаниуӕг.
РЕЛИГИ ӔМӔ ЙӔ УЫРНЫНАД ИРОН АДӔММӔ
1 - сахат
Ирон адӕмы религи ӕмӕ йӕ уырнынад.Чырыстӕттӕ ӕмӕ пысылмӕттӕ. Ирон мифтӕ, ирон бардуӕгтӕ. Сӕ бӕрӕгбӕттӕ.
ДЗЫХӔЙДЗУРГӔ СФӔЛДЫСТАД.
3 - САХАТ.
Дзургӕ сфӕлдыстады хуызтӕ. Аргъӕуттӕ, таурӕгътӕ, ӕмбисӕнттӕ, уыци-уыцитӕ, легендӕтӕ,
кадджытӕ. Нарты кадджытӕ.историон зарджытӕ. Ирон рагон хъазтытӕ.
РУХСАДЫ КУЛЬТУРӔ
1 – САХАТ.
Нырыккон ахуырады центртӕ: СОГУ, СОГМА, СКТУУ, ГГАУ. Удварны культурӕ. Ирон сценӕ. Ирон театр. Нырыккон ирон фысджытӕ.
ФӔЛХАТ. ЗАЧЕТ
1-САХАТ.
Сфӕлхат кӕнын рацӕугӕ ӕрмӕг. ᴁрдзурын кӕй нӕ бамбӕрстой уыцы темӕтыл.
Ӕдᴁппᴁт сты 40 – сахат.