«?араш — ?араш о?и?асы» ??гіме кейіпкерлері
К_ні:
СабаKтыS таKырыбы: «Jараш - Kараш оKиCасы»‰Sгіме кейіпкерлері
МаKсаты:
Мaхтар €уезов шыCармашылыCымен таныстыру, хикаяттыS мазмaнын aCындыру арKылы БаKтыCaлдыS іс ‰рекетіне екі т_рлі к™зKараста баCа беру;
хикаятты т_сініп оKу, с™з астарына _Sіліп маCынаны т_сіну, сын тaрCысынан ойлап, ™з пікірін KорCай білуге даCдыландыру;
аKыл ой, адамгершілік т‰рбиесін беру, имандылыKKа, ‰дептілікке, жаKсы Kасиеттерге _йрету.
Типі: жаSа білімді меSгерту.
Т_рі: аралас сабаK.
€дісі: м‰тінмен жaмыс, пікірталас,ой KозCау, сaраK –жауап, с™здікпен жaмыс, іздендіру.
К™рнекілік: Мaхтар €уезов портреті,шыCармалар жинаCы, тірек с™здер
І.СабаK барысы:
`йымдастыру.
^й тапсырмасын сaрау.
МaCалімніS кіріспе с™зі. Jандай да болмасын к™ркем шыCарманыS жазылуына ™мір шындыCы негіз болады. Жазушы ™зін KызыKтырCан ™мір оKиCаларын жан жаKты зерттеп, таразылап, сосын шыCарма жазуCа кіріседі.
Балалар, сендердіS де алCа KойCан маKсаттарыS бар шыCар? Олай болса, кімдердіS болашаKта Kандай мамандыK иесі болCысы келетінін тыSдап к™рейік...(Балалар с™зі)
ЖаKсы.Ендеше ,балалар, біздіS білімге деген KызыCушылыCымызды оятатын кез келді. Ол _шін т™мендегі сaраKтарCа жауап берейік.
ТектіCaлдыS да есіне бір к_йік т_скендей. «Кескен теректей Kaлатты Cой мені. Jу жоKшылыK бір Kaлатты. Аямас дaшпан соKKы жазасы алып кетті, бар д‰рменімді... Нем Kалды? ТектіCaл ініSніS орнына кіміS Kалды сеніS? деп, ‰лсіз ж_зін аCасына зорCа дегенде бaрып,аCажеSге екеуіне бірдей кезек к™з тастап, соSCы Kара ™зекті KаK жарCандай шынын айтты. Сыры да сол. Шерлі шыны: «Кегім... кегім кетті»деді де, екі танауы Kусырылып,кемсеSдеп,тaншыCа жылады. Jатты Kинала ж™теліп, іргеге Kарай Kaлай аунады»
1. Балалар, Kалай ойлайсыSдар, _зіндіде не туралы айтылCан?
2.«Кек» с™зініS маCынасын ашайыK. Jай кезде адам баласыныS бойында кек пайда болады...(Балалар с™зі)
Келесі _зіндіге назар аударайыK.
«...Ел ішіне келген KалыS с_зектен ‰ке шеше Kатар тартып жыCылып, араларына екі к_н салып «‰уелі анасы, артынан ‰ке ™лді. Сонда 16 жасар БаKтыCaл 10 жасар ТектіCaлді б‰ресе Kолынан жетектеп, біресе арKалап, ‰кесі айтKан НаCашы деген елге бірнеше к_н итшілеп жаяу кезіп, зорCа жетіп еді. НаCашы дегенді іздеп барып, бaлар жиен болып жетіскен жоK- ты.JозыбаK ауылы деген Б_рген болысындаCы малды -басты жуан ауылCа екі бірдей малай болып, ™зі Kой баKты, інісі KозыCа салынды. »
3.€Sгіме кімдер туралы?
(€Sгіме ‰ке - шешеден жетім Kалып, таCдырдыS ауыр тауKыметін тартKан, KaлдыKпен к_н ™ткізіп, к_нк™ріс _шін балалыKпен ерте Kоштасып, бел шешпей еSбек еткен Kос жетімніS ауыр тaрмысы айтылады.)
4. Осы тaста ™здеріSде Kандай сезім пайда болды?
5.€Sгімедегі оKиCа Kай уаKытты суреттейді?
(€Sгіме Jазан т™Sкерісіне дейінгі уаKытты суреттейді. €Sгімеде сол заманныS ™мір шындыCы, ‰ділетсіздік, ел билеуші жуандардыS шектен асKан зорлыCы мен KулыK сaмдыCы баяндалады.)
ПовестіS жазылуына негіз болCан кім?(к™рнекті мемлекет ж‰не KоCам Kайраткері Тaрар РысKaловтыS ‰кесі – РысKaлдыS басынан кешкен оKиCа.)
Жазушы БаKтыCaлдыS таCдырын суреттей отырып, оныS стихиялыK к_ресі арKылы халыKтыS ‰ділетсіздікке Kарсы тaра алар Kайраты мен биік рухын, жігерін к™рсеткен. ПовестіS басты идеясы да осы.
6.Артына ™шпес мaра етіп, осындай к™ркем шыCарма Kалдырып кеткен aлы тaлCа кім?
Мaхтар Омарханaлы €уезов.
7.Мaхтар €уезов кім? (Топтастыру ‰дісімен)
Мaхтар €уезов – aлы жазушы, Cалым, KоCам Kайраткері, ‰дебиет тарихшысы, білгір шешен, іскер, тапKыр, драматург, зерттеуші.
8. Мaхтар €уезов шыCармалары: «Абай жолы» эпопиясы «АдамдыK негізі ‰йел» (к™семс™з) «ЕSлік -Кебек пьесасы», «Б_ркітші ‰Sгімесі», «JорCансыздыS к_ні» ‰Sгімесі, «К™ксерек ‰Sгімесі», «Jараш- Jараш оKиCасы» повесі.
Енді, балалар, «Jараш- Jараш» оKиCасына тоKталсаK.Мазмaнын оKып, жоспар Kaрып келу тапсырылCан болатын. Jане, кім оKиды?
Жоспары:
ТектіCaлдыS Kазасы;
АCайындылардыS аянышты таCдыры;
БаKтыCaлдыS кек жолындаCы aрлыCы;
С‰лемнніS айбары;
ШaCыл шешім;
Жарасбай болыстыS панасында;
Барымташы БаKтыCaл;
ЖарCа соKKан жалCыздыK;
Jараш - Kараш асуында атылCан оK.
Повесть туралы оKушылардыS пікірін тыSдау.
Балалар, шыCармада ескі KазаK ауылындаCы тіршілік, тaрмыста орын алCан ™ткір тартыс, ‰леуметтік теSсіздік жайы баяндалады екен.
3.ЖаSа сабаK.
1.«Jараш Jараш оKиCасыныS» таKырыбын ашайыK. ТаKырыбы: «Ескі KазаK ауылындаCы ‰леуметтік теSсіздік».
2.ПовестіS жазылуына негіз болCан кім?(к™рнекті мемлекет ж‰не KоCам Kайраткері Тaрар РысKaловтыS ‰кесі – РысKaлдыS басынан кешкен оKиCа.)
Жазушы БаKтыCaлдыS таCдырын суреттей отырып, оныS стихиялыK к_ресі арKылы халыKтыS ‰ділетсіздікке Kарсы тaра алар Kайраты мен биік рухын, жігерін к™рсеткен. ПовестіS басты идеясы да осы.
3.Кейіпкерлеріне тоKталсаK:
Басты кейіпкер –БаKтыг_л мен інісі ТектіCaл. JозыбаK ауылындаCы байлар –аCайынды С‰т пен С‰лмен, Жарасбай болыс, JоKыш жандайшап, Досай ауылынан –Б‰йтен бай, Kарындасы –Jалыш,т.б.
4.БаKтыCaл Kандай адам?(топтастыру ‰дістемесі)
БаKтыCaл-еSбекKор, бейнеткер,адамгершілігі мол, кедей,батыл,ер ж_рек,‰діл,жалшы, барымташы,жалCыз,кекшіл,aзын бойлы,денелі,иыKты,аSCал,сенгіш адам.
5.Кітаппен жaмыс.
ОKулыKтан БаKтыCaлдыS С‰лмен бай, Жарасбай баймен с™йлескен жерінен эпизод тауып оKу.
6.С™здікпен жaмыс.
`ры- затты, н‰рсені aрлаушы адам. `рлыK- біреудіS затын,н‰рсесін иесіне білдірмей рaKсатсыз меншіктеу т_ріндегі Kылмыс. Кек- жауCа деген ™шпенділік. ЖоKшылыK- кедей, жарлы болу. ЗорлыK- Kиянат,з‰бір,к™рсету, жала. Паналау- тірек ету,с_йеніш ету. Jалаулы-™з еркі, ыSCайы.
7.Пікірсайыс. ЖаKтаушы топ: БаKтыCaлдыS іс-‰рекеті дaрыс.
Даттаушы топ: БаKтыCaлдыS іс-‰рекеті дaрыс емес.
Талдаушы сaраK:
1.БаKтыCaл aрлыK жасауCа ™з еркімен барды ма?
2.БаKтыCaлдыS бойында баукеспе aрыCа т‰н Kасиет бар ма?
3.АштыKтан KaтылудыS aрлыKтан басKа жолы бар ма?
4.`рланCан мал кімніS Kорасын толтырды?
ІV.СабаKты Kортындылау.
ЖаKтаушы, даттаушы к™зKарастарын, пікірлерін талдап, баCа беру, мазмaнына талдау жасау.
V. СабаKты бекіту.
1.Жарасбай Kандай жан?
2.М‰тіндегі БаKтыCaл мен болыс ‰Sгімесіне Kалай KарайсыSдар?
3.БаKтыCaл ™зініS Kателескенін Kашан т_сінді?
4.БаKтыCaлдыS С‰леменді емес, Жарасбай байды ™лтіру себебі неде?
VІ. ОKушыларды баCалау.
VІІ.^йге тапсырма беру.Тип. Прототип.(‰деби теория,‰Sгіме бойынша)
7.Пікірсайыс.
ЖаKтаушы топ: БаKтыCaлдыS іс-‰рекеті дaрыс.
Талдаушы сaраK:
1.БаKтыCaл aрлыK жасауCа ™з еркімен барды ма?
2.БаKтыCaлдыS бойында баукеспе aрыCа т‰н Kасиет бар ма?
3.АштыKтан KaтылудыS aрлыKтан басKа жолы бар ма?
4.`рланCан мал кімніS Kорасын толтырды?
7.Пікірсайыс.
Даттаушы топ: БаKтыCaлдыS іс-‰рекеті дaрыс емес.
Талдаушы сaраK:
1.БаKтыCaл aрлыK жасауCа ™з еркімен барды ма?
2.БаKтыCaлдыS бойында баукеспе aрыCа т‰н Kасиет бар ма?
3.АштыKтан KaтылудыS aрлыKтан басKа жолы бар ма?
4.`рланCан мал кімніS Kорасын толтырды?
15