О?ушылар?а ?й экономикасы оны? ма?ызы мен ма?саты ж?нінде т?сінік беру.

Жакупова Акмаржан Койшимановна
Қобда гимназиясының экономика пәні мұғалімі
Сыныбы: 6 Пәні: экономика Сабақтың тақырыбы: Отбасы бюджетіСабақтың мақсаты:.Білімділік: Оқушыларға үй экономикасы оның маңызы мен мақсаты жөнінде түсінік беру.Дамытушылық: Логикалық ойлау,жүйелі жоспар құру,іскерлік қабілеті дамыту.Тәрбиелік:Үй бюджетін жоспарлауға ,шеберлікпен атқаруға тәрбиелеу.Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру бөлімі:«Ақшаны сыйласаң ол да сені жақсы көреді»немесе «Тиыннан сом құралады» деген мақалдар біздің бүгінгі сабағымызға қатысты айтылғандай.Біздің барлығымыздың отбасымыз бар.Біз онда тәрбиеленеміз,демаламыз,еңбек етеміз,барлық қуаныш пен қиыншылықты бірге бөлісеміз.Барлығының ортақ ісі – отбасын дұрыс ұстап,әр мүшенің дамуына мүмкіндік туғызу.Отбасындағы шаруа ақылдасып шешіледі.Отбасы табысты да барлығына ортақ.Оның мүшелерінің керегіне жұмсалады.Жұмыс істеп табыс табу арқылы отбасы қоры жиналады.олай болса «Отбасы бюджеті»біздің отбасымыздың экономикасыІІ. Қызығушылықты ояту кезеңі: Қалай ойлайсыңдар бұл не?
№ Смета Есебі
1 Төлемақы 150.000тг
2 Коммуналдық қызметтер 20.000тг
3 Азық – түлік 25.000тг
4 Киім - кешек 30.000тг
5 Депозит 10.000тг
6 Домбыра үйірмесі 5.000тг
7 Күнделікті шығыс 15.000тг
Дұрыс отбасы бюджетінің жоспары.
Экономика және қаржы сарапшылар осындай қарапайым жолмен ресурстарды бөлуге кеңес: 60% - негізгі шығыстар, азық-түлік және айлық тұрмыстық шығындар; 10% - ірі сатып алу немесе сапар үшін пайдаланылатын болады жинақ; 10% - одан әрі келешегі бар жинақтаушы (білім беру шоттары, зейнетақы және т.б. Н..); 10% - ойын-сауық және рахат; 10% - түрлі, күтпеген шығыстар. Ассоциация құру:
1 – топ «Жоспар» сөзіне, 2 топ – «Бюджет» сөзіне ассоциацияларыңды жазыңдар. (жеке, жұппен пікір алмасып, ортақ пікірлерін ортаға салады.) Бағалау
1. Сөздердің мағынасын ашу:
Жоспар - белгілі бір жұмыстың алдын  ала жасалған жобасы.
Жоба – бір істі жүзеге асыру, орындау үшін жасалған нұсқа.
Бюджет – мемлекет, әр түрлі мекемелердің кіріс, шығыстың сметасы.
Смета – алдын ала жасалатын кіріс пен шығыстың есебі.
1- Топ: «Тарихшыларға » тапсырмаҮй табысы деген не?«Бюджет»- сөзі ақша салатын әмиян деп аударылады екен.Біз әр күнімізді,мерекені,жұмыстың бәрін жоспарлаймыз.Сол секілді ақшаны да санап,жоспарлы жұмсаған дұрыс.Үй бюджеті дегеніміз үйге кіретін барлық табыстарды және шығындарды тиімді құрастырып,есептеп отыру.Бюджет қалай тиімді болады?Ол үшін отбасылық кірістерді және шығыстарды дұрыс құрастыру қажет.Кірістер дегеніміз – барлық ақшаларыңыз.Шығыстар дегеніміз жаратылып жатқан ақша.Кірістерге шәкртақы,зейнетақы,айлық жалақы,құнды қағаздар,жәрдемақы.т.б жатады.Шығыстарға –салық,азық –түлікке жұмсалатын қаржы,киім- кешек,жиһазға жететін қаржы.2- Топ: «Экономистерге » тапсырмаТест сұрақтары,дәптерге орындау.1.Отбасылық бюджет ол- А)Бергілі бір уақыт мезгіліндегі кіріс және шығыс көзі.Ә)ақшалай немесе заттай құндылықБ)отбасылық кіріс және барлық бағалы заттар,қарыздар,кірістер,шығыстар және т.б қажеттіліктер жазатын журнал.2.Табыс дегеніміз-А) шығыс қажеттілігі үшін жұмсалатын қаржылар.Ә)тепе –теңдікті сақтау үшін берілетін мүмкіндіктерБ)өндірістен,жеке адамнан ақшалай заттай бағалы қағаздай алатын құндылықтар.3.Болжам жасалынбаған шығыстар:А) тамаққаӘ)коммуналдық қызметБ) тұрмыстық мәдени шығын4.негізгі сатып алу ережесі:А)кездейсоқ сауда жасау.Ә)заттың сапасын,кепілдік мерзімін көруБ)ыңғайлылығы, қолайлылығыВ) сапасы,ерекшелігі5.Зат қандай талаптарға жауап береді?А)құны,бағалыӘ)ыңғайлы,қолайлыБ)ерекше,сапалы6.Отбасылық қажетіліктің қайсысы материалдық шығынға жатпайды?А)Тамақ пен киімге жұмсалған қаржыӘ)білімге,қоғаммен араласуғаБ)үйге,жиһазға,тұрмыстық заттар жұмсалған қаржы3- топ: «Математиктерге»тапсырма«Отбасы бюджеті»ойынын ойнаймыз.кімнің отбасында таразы басы қалай тартады екен?1.Отбасының айлық жалақысы2.Көлік ұшін жұмсалатын қаржы3.Тамаққа жұмсалатын қаржы4.Шәкіртақы,зейнетақы,жәрдемақы5.Құнды қағаз6.Жалданған пәтер үшін ақы алу.7.үйірме,секция,репититорлық қызмет көрсету.8.Сыйақы9.Әр түрлі салықтар,комуналдық қызмет пен несие10.Киімге,жиһазға жұмсалатын қаржы.11.Жеке шаруа қожалығынан түсетін қаржы12.Тұрмыстық мәдени қызметтер. (кино,театр,музей,туған күн, той)13.Үнемдеу,жинақ соммалары14.Жоспарланбаған шығындар.Жауабы:1,4,5,6,8,11,13- кірістер2,3,7,9,10,12,14 – шығыстар.Егер тең болса тепе – теңдік жағдайда біреуі басым болуы да мүмкін.4 - Топ: «Тілшілерге»тапсырма1. «Табыс»деген сөз нені білдіреді?2. Отбасы табысы дегеніміз не?3. Жоспарлау дегеніміз не?4. Үй экономикасының маңызы неде? Тақырып бойынша қортынды сұрақтар:1.Үй бюджеті дегеніміз не?2.Кірістер дегеніміз не?3.Шығыстар дегеніміз не?
2002 жылы Халықаралық Еңбек Ұйымы (ХЕҰ) жұртшылықтың хабардарлығын көтеру және бала еңбегі мәселелерін шешуге ықпал ету мақсатында 12 маусымды Дүниежүзілік бала еңбегіне қарсы күрес күні деп жариялаған.
12 маусым – халықаралық балалар еңбегіне қарсы күрес күні (World Day Against Child Labour). Халықаралық балалар еңбегіне қарсы күрес күні жыл сайын маусымының он екісі күні тойланып отырады. 1997 жылы Амстердам мен Ослода балалар еңбегінің ең нашар түрлерімен күресу мақсатында өткен халықаралық балалар еңбегіне қатысты сұрақтар талқыланған конференция бұл бастаманы көтеруге түрткі болды. Осы салмақты шара арқылы талай істер қолға алынып, нәтижелі жұмыстар жасалды.
Халықаралық балалар еңбегіне қарсы күрес күнін атап өту барысында әлеуметтік бас қатыратын мәселелер де оң шешімін тауып жатыр. Әлем елдерінің көп бөлігі балалар еңбегін пайдаланып отыр. Кәмелеттік жасқа жетпей жатып, ауыр жұмыстардың жетегінде желкесі қиылғанша еңбек етіп жүрген жас балаларды қорғайтын күннің болғаны дұрыс.
Соңғы мәліметерге сенер болсақ, бүкіл әлем бойынша 215 миллион бала еңбек етеді екен. Солардың ішіндегі 115 миллионы денсаулығына қауіп төнетін ауыр жұмыстардың «құлы». Халықаралық еңбек ұйымының мүшелері 2016 жылға дейін қалайда аса қауіпті жұмыстарға таңылған балалардың санын азайтып, кәмелеттікке толмаған жастарды ауыр еңбектен бас тартуға шақырмақ.
Бала еңбегі дегеніміз не? «Бала еңбегі» сөзіне кез келген жағдайларға байланысты және кез келген елге қатысты нақты анықтама беру мүмкін емес. Балалардың денсаулығына және дамуына зиян келтірмейтін, сондай-ақ, білім алуына кедергі жасамайтындай еңбек етуі, құптарлық жағдай. Мұның бәрі баланың дамуына және отбасының әл-ауқатының көтерілуіне, балаға болашақ өмірде қоғамның толыққанды мүшесі болу үшін қажет өмірлік дағдылар мен тәжірибелер жинақтауға жәрдемдеседі. Бала еңбегі деп психикалық, дене тәрбиесі, әлеуметтік және моральдық қарым-қатынастарда балалар үшін қауіпті немесе оларға зиян келтіретін жұмыстар мен іс-әрекеттер айтылады.
Бала еңбегіне тікелей қатысты халықаралық конвенциялар мен маңызды құжаттар бар. Олардың ең маңыздысы – бұл 1989 жылғы балалар құқығы бойынша БҰҰ конвенциясы (Қазақстан 1994 жылы ратификациялаған). Ол балалардың құқығын қорғаудың кең ауқымын көздейді, соның ішінде экономикалық қанаудан қорғау құқығын. Осы конвенцияға сәйкес, қатысушы мемлекеттер әр баланың экономикалық қанаудан қорғау құқығын сақтау және денсаулығына қауіп төндіретін немесе білім алуына кедергі келтіретін, болмаса дене, ақыл-ой, рухани, моральдық және әлеуметтік дамуына зиянын тигізетін кез келген еңбек түрінен қорғауды қамтамасыз етуі қажет. Балалар құқығы бойынша конвенция сондай-ақ, балаларды ата-аналары, заңды қамқоршылары немесе баланы қамқорлыққа алған барлық тұлғалардың тараптарынан да орынсыз жұмсауға, пайдалануға тыйым салады.
1999 жылдың маусымында халықаралық еңбек конференциясы бала еңбегі мәселелері бойынша бірауыздан жаңа конвенцияны – Бала еңбегінің ең нашар түрлері туралы №182 Конвенцияны қабылдады (Қазақстан 2002 жылы ратификациялаған). Бұл құжат ең нашар бала еңбегі түбегейлі жойылуы керектігі туралы жалпыға ортақ пікірлестікті білдіреді. Конвенция экономиканың барлық саласында және қызметкерлердің санатына қарамастан, 18 жасқа дейінгі барлық балаларға қатысты қолданылады. Ол «бала еңбегінің ең нашар формаларына тыйым салу мен түбегейлі жою бойынша дереу және тиімді шаралар»