Презентация по казахскому языку на тему Т?йы? етістікті? емлесі (6 класс)

ТЕІСТІК


ppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y
{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}Е Т ІСТ ІКЕТІСЕСІМШЕКӨСЕМШЕТҰЙЫҚ ЕТІСТІК

Тұйық етістіктің емлесі (жасалуы)Бар + у, қайт + у, ойна + у, сөйле+ уТасы+ у=тасу, оқы + у =оқу, кемі +у =кему, ері +у = еру3. Кеп + у =кебу, тап + у =табу, ақ+у =ағу, үк+у =үгу4. Той +у =тою, қой +у =қою “Даналар сөзі”Сөз- ұлы құдірет, ұлылығы - сөзбен адамдарды табыстыруға болады. Л. Толстой.Тіл тазалығы мағына дәлдігі үшін, тіл өткірлігі үшін күресу – мәдениет құралы үшін күресу. Ә.Хасенов.Ана тілін құрметтемеу –анаңды да сыйламау деген сөз. Ғ.Мүсірепов. Адасқан есімшеОРЫЛҒАН ҚҰС ШАБЫЛҒАН СӨЗ ЖҮГІРГЕН АҢ ҰШҚАН ПІСКЕН ЖОБА ЕГІН АС ШЫРҚАЛҒАН АЙТАР ШӨП АДАМ ҮЙ ОҚЫҒАН ӘН САЛЫНАТЫН ЖАСАЛЫНАТЫН(ОРЫЛҒАН ЕГІН, ҰШҚАН ҚҰС, ШАБЫЛҒАН ШӨП, ЖҮГІРГЕН АҢ, ПІСКЕН АС, ШЫРҚАЛҒАН ӘН, ОҚЫҒАН АДАМ, САЛЫНАТЫН ҮЙ, ЖАСАЛЫНАТЫН ЖОБА)
Семантикалық кесте{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}МысалдарӨздік етісӨзгелік етісЫрықсыз етісОртақ етісКиіндіЖаздырЖазыстыАлындыОқыстыЖасатТарандыБөлістіШабылдыСөйлестіХабарласты {E8B1032C-EA38-4F05-BA0D-38AFFFC7BED3}Айтыс1) Зат есім, өнер түрі2) дискуссия, екі адамның айтысы, етістікБарыс ОйысТабыс Мақал –мәтелдер:“Айласыз батыр алдырар”“Нан қадірін білмеген, жан қадірін білмейді”“Ерінбеген емер, қажымаған жеңер”“Өнер –таусылмас азық, жыртылмас байлық” INSERT{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}БілемінБілдімНе білгім келеді? Анықтамалық құралҚазақ тілі ЛЕКСИКАЛексикология – сөз байлығын тексеретін ғылымСемасиология – сөз мағынасын тексередіЭтимология – сөздердің шығуын тексередіФразеология – сөздердің құрамын тексередіЛексикография – сөздердің дұрыс жазылуын тексереді.



ТУРА МАҒЫНАЛЫ СӨЗАйтушы мен тыңдаушыға ортақ ұғымды білдіреді.Мал, шөп, жеті, ертең, кел, ақ т.б.СӨЗДІҢ АУЫСПАЛЫ МАҒЫНАСЫТура мағынадан дамып, келіп қосылған мағынаҚол бастаған батыр, ақ көбейді, таудың етегі, үйдің қабырғасы, бір тұяқ қалмапты.аң – жыртқышаң – ашулы, қайраттыаң – тағы, долы ТҰРАҚТЫ СӨЗ ТІРКЕСТЕРІДаяр қалпында қолданылады, біртұтас мағына бередіИт өлген жер – алыс, жүрек жүтқан – батыр, қырғи қабақ – араз. Мағынасына, қызметіне қарай 2-ге бөлінедіФразеологиялық тіркес. Сүттен ақ, ақылға сыймау, тіс жармау.Идиома - әбден жымдасқан, бөлуге болмайды. Жағына пышақ жанығандай, иегінен тағалы ат тайып жығылғандай – көсе деген ұғым.СӨЗДІҢ КӨП МАҒЫНАСЫТура мағына негізінде түрлі мағынаны білдіруҮйді ақтау;Адамды жаладан ақтау;Тарыны ақтау.Жайықтың жар қабағы;Аспан қабағы;Қабағын ашпайЖылқы жалы;жалдың астындағы май;көк жүзіжүзі жылыкіші жүз, орта жүз Ұғымға берілген атауЗаттық ұғым – ГүлСындық ұғым – СарыСандық ұғым – екіҚимылдық ұғым - өстісөз құрамыДАРА СӨЗБір сөзбен болады.НЕГІЗГІ СӨЗ Бір түбірден құралған сөздер бала, ақ, бір, мен, кел, ерте, әрі, дүрс, паһТУЫНДЫ СӨЗ Жұрнақты сөз Көл + шік, ақ+шыл, дүрс+іл, су+сынКҮРДЕЛІ СӨЗБірнеше сөзден боладыҚОС СӨЗ Қайталанып, қосарланып келетін сөздер Ата-ана, бала-шаға, біп-биік, он-он бесБІРІККЕН СӨЗ Бір ұғым беретін, бірнеше түбірдің бірігуінен тұратын сөздер Ақтау, Алтынай, Ақсүйек, Қарақат ТІРКЕСКЕН СӨЗ Бір ұғымға берілген, бірнеше сөздің тіркесінен тұратын күрделі атаулар Абай Құнанбаев, М.Әуезов, атындағы орта мектеп ҚЫСҚАРҒАН СӨЗ Күрделі атаулардың ықшамдалған түрі ҚазМУ, ТМД, кг.